Onte 38: Eduardo 50

/en , , , , /por

Celebramos coa familia a ledicia do 50 aniversario de Eduardo. O meu irmán atravesa, coma fixeramos nós hai menos de dous anos, ese medio do camiño da vida, esa fronteira que nos axuda a comprender a nosa irremediable finitude. Para o meu Eduardo, e para todos e todas que formamos parte da xeración Polycomander, vai esta peza (9:51) de agasallo para percorrer o Vigo da nosa infancia. Filmada por un cineasta afeccionado, probablemente recuperada en vídeo, aquí está o Vigo da furgoneta de papá (PO-25018), os Siboney co seu punto a piques de subir Urzaiz, a porta do Sol onde traballaba mamá, os rusos do avó Beleiro camiño do Alto da Encarnación, o skyline da Laxe, a estatua do pescador na Ribeira, o tinglado general de empaque, as faenas do Berbés, as pescantinas e as carrexonas, O Castro, o Pirulí, a Guía, Praia Azul, a Estación Marítima e os seus adeuses e unha longa secuencia da batalla de flores por Policaro Sanz. Unha marabilla para a nosa memoria.

Grazas a Xancarayas por subir á rede tan interesante peza.

Onte 37: Galician Classics

/en , , , , /por

Na derradeira hora deste Frankfurt 2011, xa a piques de coller o avión,  participamos no acto da presentación da colección «Galician Classics», que promove a editorial Small Stations Press e a Consellaría de Cultura e Turismo. Creo que este proxecto, promovido polo tradutor e editor Jonathan Dunne, é un das máis eficaces achegas para facer visible a literatura galega no mundo. Dunne, cando presentou a edición inglesa de Xente de aquí e acolá, reiterou a súa convicción (que compartimos) de que unha unha literatura nacional se dá a coñecer no mercado internacional polas súas traducións. Até o momento a colección ten apenas dous títulos, a antoloxía poética de Lois Pereiro e este primeiro Cunqueiro, aos que o vindeiro ano se engadirá Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro. Non hai dúbida que a grande asignatura pendente continúa sendo Rosalía de Castro, a nosa autora fundacional, que non conta aínda cun libro completo traducido ao inglés. En 2013, ano rosaliano por excelencia, no que se celebrará o 150 aniversario da publicación de Cantares gallegos, habería que incorporar a esta serie os dous grandes poemarios rosalianos. Dúas traducións que, a un custe moi asumible, poden abrir unha xanela para todo o noso catálogo literario.

Nota: O acto rematou cun recital do poeta Elías Portela, que leu e cantou en islandés, alemán e galego algúns dos seus poemas do libro O mariñeiro con cabalos marítimos baixo o vestido. Unha intervención memorable, moi aplaudida polo público que ateigou o noso stand. Un broche magnífico para un Frankfurt que resultou máis interesante do que agardabamos.

Onte 36: Frankfurt, algunhas tendencias do hall 8

/en , , , , , /por

A pesar do escaso tempo do que dispoñemos, a visita ao hall 8 é obrigada. Os interminables corredores onde se presenta a edición de fala inglesa son o máis concorrido da feira, no que se refire a visitantes profesionais. A oferta dos editores do Reino Unido, Irlanda, Estados Unidos, Canadá, Australia, Israel e outros non ingleses falantes, mais que teñen a súa sede social nalgúns destes estados, polo seu carácter anticipatorio e pola primacía da edición en inglés, foi sempre a miña preferida para tratar de identificar algunhas das tendencias polas que pode discorrer a edición internacional no futuro inmediato. Co perigo evidente de equivocarme, polo que vin, preguntei e anotei, arrisco a recoller este decálogo de tendencias da edición nun entorno de tránsito entre paradigmas.

  1. O LIBRO IMPRESO CONSERVARÁ O SEU PULO. Nunca vin tantos libros fermosos xuntos. O libro ilustrado -sexa de arte, fotografía ou divulgación- recupera a súa primacía. Semella que serán os libros impresos máis coidados, mellor deseñados e cos materiais máis axeitados os que teñan maiores posibilidades de constituírse en alternativa aos formatos dixitais. Quizais, paradoxicamente, a fotografía sexa para o papel, como os grandes libros de arte, eis ese extraordinario The Art Museum, convertidos en fetiche para caprichosos bibliófilos. Outrosí sucede cos de cociña, algúns de fasquía marabillosa como o de Ferrán Adriá, The Family Meal, un libro que presenta de forma hiperminuciosa o proceso de cada receita, foto a foto.
  2. AMAZON, APPLE E GOOGLE ACAPARARÁN A DISTRIBUCIÓN DOS E-BOOK. Os tres xigantes estadounidenses entrarán no noso mercado, xa este nadal, para implantar o seu modelo de comercialización de e-books, en base a formatos pechados e protección propia (os dous primeiros) e compra a un clic (por parte dos tres). Os modelos europeos alternativos semellan conducidos ao fracaso. Semella resolta a carreira dos aparellos. Apenas hai novidades, fóra da consolidación da oferta diversificada de Kindle e das taboíñas xa coñecida. O papel dos teléfonos como soportes de lectura, tamén, semella indiscutible.
  3. A OFERTA EDITORIAL EDUCATIVA SERÁ  HÍBRIDA: IMPRESA E DIXITAL. Os libros de texto preséntanse en formato de edición estendida, en papel e con contidos dixitais de carácter interactivo. O Encerado Dixital Interactivo (EDI) convértese na ferramenta didáctica principal da aula. A elaboración dos contidos dixitais educativos é probable que quede en mans dos actuais editores de texto.
  4. AS APLICACIÓNS INTERACTIVAS GAÑARÁN ESPAZO NA EDICIÓN DE DIVULGACIÓN E DE REFERENCIA. O caso da proliferación de apps para Ipad de guías de viaxe é moi significativa, sobre todo pola súa posibilidade de xeolocalización. Outrosí sucede con aqueloutras nas que se emprega a realidade aumentada.
  5. OS AUDIOLIBROS MEDRARÁN DE FORMA NATURAL COMO UN DESENVOLVEMENTO MÁIS DO LIBRO DIXITAL. Os e-book gañarán en interactividade e multimodalidade. Libros para ler e/ou escoitar.
  6. AS AXENCIAS ADQUIRIRÁN MAIOR PESO DEBIDO AO PROCESO DE CONCENTRACIÓN E TRASNACIONALIZACIÓN QUE ESTÁN VIVINDO. O caso da The Wylie Agency, a que representa a utores como Calvino, Borges, Philip Roth, Bob Dylan ou Antonio Muñoz Molina, é un modelo a ter moi en conta. A negociación de dereitos dixitais de carácter global e os de adaptación cinematográfica impulsará este proceso.
  7. AS LITERATURAS VENDERANSE POLAS SÚAS TRADUCIÓNS. O caso da exitosa experiencia da “Ireland Literature Exchange”, así o demostra. Presentar o catálogo de obras traducidas é o mellor aval para proxectar unha obra, un autor ou unha literatura nacional.
  8. A IMAXE DE MARCA DE PRESTIXIO CONTINUARÁ SENDO MOI RENDIBLE. Os casos de Penguin e Moleskine demostran que a marca achega un grande valor engadido, sexa no deseño de novos produtos impresos ou dixitais (cada vez máis diversificados e persoalizados), como (e esta é a novidade) a doutros sectores alleos á edición. Penguin presenta nesta feira louza coa imaxe das súas primeiras coleccións; Moleskine, unha liña de bolsos de coiro. As posibilidades quedan abertas.
  9. O IPHONE E O IPAD SERÁN O TELÉFONO E A TABOÍÑA PREFERIDA POLOS EDITORES. Fóra da discusión sobre o futuro do libro impreso ou sobre as posibilidades dos e-readers de tinta dixital, os editores semellan apostar de xeito abrumador polos produtos de Apple.
  10. AS EDITORAS INGLESAS CONTINUARÁN APOSTANDO POLO EMPREGO DO NEGRO SEVERO NO SEU VESTIARIO. Unha tendencia que se mantén inalterable dende hai dúas décadas. Un signo de permanencia neste proceso profundo de mudanza que vivimos.

Onte 35; Frankfurt 20 en Islandia

/en , , , , /por

Hai vinte anos. Aquel meu primeiro Frankfurt quedou vencellado con A cidade dos césares, a novela que lin na cidade alemá, en orixinal, e comentei en longas camiñadas con Víctor. Dende entón, volvín á feira en máis dunha ducia de ocasións e nunca vin tan poucos participantes polos corredores coma onte. Xa ninguén pode negar que as crises (a do tránsito entre paradigmas, a financeira, e que sei eu…) comezan a afectar á edición internacional. Ao mediodía, aproveitei un descanso, para visitar devagariño o pavillón de Islandia, o país convidado desta edición: unha instalación espectacular e moi austera, baseada na proxección de vídeos en formato panorámico (de seis metros de altura) de diversos escritores e escritoras lendo nas bibliotecas das súas casas. Pareceume preciosa a idea:o escritor como primeiro lector protagoniza a presentación dunha literatura potente dun país de apenas 300.000 habitantes. Tamén gustei moito da forma de mostrar ao público a colección bibliográfica imitando bibliotecas salón, coidando a elegancia do mobiliario, dende cadeiras e mesas, a butacas e sofás cuxa actividade principal vai ser a lectura. Non se me pasou desapercibida a presenza protagonista das sagas da literatura popular e a intencionalidade de presentar a literatura islandesa por medio das súas traducións, sobre todo, as do inglés e as do alemán, expresando así a súa vontade de proxección internacional. Os escritores islandeses viven das súas traducións máis ca do seu reducido mercado interior. Este é o caso dalgúns dos nomes máis destacados presentes no seu pavillón nacional: Arnaldur Indridason, que inaugurou onte a feira, Viktor Arnar, Ingólfsson, Einar Kárason ou Stéfan M’ani, o autor de Negro Océano, novela negra que triunfa en Francia da man da súa edición en Gallimard. Con todo, comprobei que un caso para estudar é o de Halldór Laxness, o narrador que obtivo o Nobel en 1955, até agora a figura islandesa máis traducida, que xa ten publicadas dúas novelas en portugués por Cavalo de Ferro: Gente Independente (2007) e Os peixes também saben cantar (2010). Con est autor quedei coa mosca tras a orella. Visitando esta presentación de Islandia é doado comprender que na visibilización das literaturas non importa o seu tamaño. Contar con vontade de ser no mundo e noso noso tempo, sen renunciar á tradición, é o desafío que nos propón o país dos cazadores de nubes.

Nota: Antes de visitar o pavillón islandés tivemos a fortuna de coñecer no stand de Galicia a Elías Portela Fernández, o poeta e tradutor do islandés para o galego de Anxos do universo de Einar Már Guomundsson, obra editada por Rinoceronte. Elías publicou tamén o seu primeiro poemario en islandés, baixo o alcuño de Elías Knörr, do que existe versión galega baixo o título O mariñeiro con cabalos marítimos baixo o vestido, publicada por Barbantesa. Elías é un axente dobre, embaixador da literatura galega en Islandia e da literatura islandesa en Galicia. Afortunadamente, o Diario Cultural da Radio Galega, sempre tan atento, entrevistouno a primeira hora da mañá.

Onte 34: O valor da memoria

/en , , /por

Aproveitei as horas de viaxe a Frankfurt, no servizo de Air France, para avanzar na lectura dun relato autobiográfico moi interesante, do que debo gardar discreción. Engaioloume tanto a lectura do orixinal e tomei tantas notas, que nin sequera me anoxei cando agardarmos durante case dúas horas dentro do avión a saída da conexión que fixemos en Charles de Gaulle. Cada vez interésanme máis este tipo de obras, tanto como lector como editor, onde o valor da memoria encárnase nun relato de vida concreto. Creo que son lecturas de madurez, que axudan a reflexionar sobre a experiencia do vivido, onde o relato explora os límites imprecisos existentes entre o ensaio e a narración. O estenso catálogo do libro galego non conta con moitos títulos de memorias, como sucede, tamén, co xénero da biografía literaria, menos frecuentado do que sería desexable. A inminente publicación en Xerais Crónica das memorias de Fernando Pérez Barreiro Nolla, Amada liberdade, en colaboración coa súa compañeira Teresa Barro, así como as biografías de Luís Soto, preparada por Xurxo Martínez, e a de Celso Emilio Ferreiro de Ramón Nicolás, coincidindo co centenario do nacemento do poeta de Celanova e co ano a el dedicado, pretenden ampliar este catálogo destinado a salientar o valor da memoria.

Onte 33: DNI

/en , , /por

Cando fun renovar o DNI, comprobei o moito que mellorou a atención ao cidadán por parte dalgúns servizos da Administración do Estado. Apenas agardei dous minutos máis da hora fixada na cita previa, que a semana pasada escollera en Internet. Fun atendido en galego sen telo solicitado, abondou un lacónico «Bos días», tanto por parte dos membros da Policía Nacional, que controlaban as citas, como pola funcionaria, que se ocupou da renovación do meu carné. Tras vinte minutos, saín co meu DNI electrónico no peto, máis satisfeito ca un cuco. Este servizo do Ministerio do Interior, polo menos en Vigo, funciona de forma excelente. É xusto dicilo, non imos ser sempre uns repugnantes que protestan por todo.

Onte 32: Ramiro Fonte

/en , , , , /por

O traballo atrasado impediume viaxar a Pontedeume e sumarme á homenaxe dos amigos a Ramiro Fonte. Sentino ben, mais debo asumir que non son un atlas que pode con todo e que debo poñer límites o meu entusiasmo. Tras tres anos do seu pasamento a pegada do agarimo de Ramiro na memoria nosa mantense intacta. O seu recordo é limpo como foi a escritura de cada un dos seus versos de poeta cidadán. Eis a proba daquel fermoso que nos dedicou: «Todo o mar na fragrancia da ribeira». Á tarde, xa co acougo do domingo volvo sobre as páxinas de «Cronos no Casco Vello», un dos seus libros que máis aprezo:

¿Quen dixo que non ve a poesía
Con ollos de pintor esta cidade?
Naquela fiestra morta vive a ría
Con toda a súa luminosidade.

A humilde homenaxe nosa a Ramiro foi, aproveitando a fresquiña do serán, saírmos camiñar polo Casco Vello na procura daquela fiestra na que el atopou a man do tempo. Querémoste, Ramiro!

Onte 31: En Muxía con Corcón

/en , , , /por

Viaxamos até Muxía para participar na presentación da novela de Rivadulla Corcón O noso amor será eterno. O salón de actos do Museo do Voluntariado, onde está instalada a impresionante exposición fotográfica permanente dos traballos del impeza do Prestige, foi un espazo ideal para desenvolver un acto onde se falou moito e ben de Muxía, de López Abente, do mar, de cultura mariñeira, de lendas, de literatura e do propio Corcón. Gostei  moito da intervención de Vicky Rivadulla, un motor cultural de Muxia, que definíua ao seu irmán como «un militante da vida» que asume a arte como unha forma de estar no mundo procurando unha utopía, «esoutra cousa que é posible para Galicia e para a humanidade». Gustei, tamén e moito, da intervención do poeta Miro Villar, documenda, sólida, serena e moi suxestiva para incitar a lectura dunha novela na que se mesturan os planos do real e do marabilloso, onde a amizade é considerada o valor supremo. Pechou a quenda de intervencións un Corcón pletórico e feliz. Recoñeceu que «esta novela pretende ser un reflexo do que eu sinto é Muxía; este é o meu libro máis muxián». Homenaxeou de forma moi xenerosa aos seus amigos, aos que fixo personaxes da novela, prometendo «que no próximo libro que escriba estará urxentemente Alejandro», o mariñeiro que máis promoveu o seu alcuño de «Corcón», xa que «cando era pequeno eu era moi fraquiño, coma un corcón». Corcón lembrou que «a Costa da Morte é o que é grazas as súas mulleres e aos seus mariñeiros, máis tamén o é polos seus escritores, que sempre tivemos ao longo da historia». Con todo, o máis aplaudido dunha intervención moi celebrada polo público, moi numeroso (agotáronse os libros á venda). foi cando Corcón enfatizou sen aceno ningún de ironía: «Cando alguén te quere, hai que querelo. Non hai outro remedio». Ben sei que Corcón. a quen coñecimos como creador do programa «A canción do vagabundo», é unha auténtica marabilla! Onte foi un deses seráns nos que un agradece desempeñar este oficio de editor. Beizóns para Corcón!

Onte 30: Quedamos sen país

/en , , , /por

Mentres traballaba no envío dos convites da Cea das Letras do vindeiro 22 de outubro, na que se coñecerá o ditame dos Premios da Crítica Galicia 2011, souben da absorción do Pastor polo Banco Popular. Quedamos, así, sen o primeiro banco fundado en Galicia e sen a derredeira peza de política financeira coa que contaba o país. O aforro e o esforzo dos galegos foise ao garete nunha semana. A alarma saltou decontado. Como sucedeu tras a liquidación das caixas (onte saíu publicado na edición impresa de Faro de Vigo o meu artigo da semana), será tamén a obra social e cultural do Banco Pastor, artellada na Fundación Barrié, quen se verá máis afectada. As consecuencias para a culturaga galega agora son impredicibles, mesmo poden chegar a ser enormes, xa que a Barrié é a entidade que achega os fondos principais dalgúns proxectos fulcrais para a posta en valor do noso Patrimonio, dende a a restauración do Pórtico da Gloria, á recuperación do Cancioneiro Popular Galego, pasando pola colección de «Clásicos» e a nova edición do Dicionario da Lingua Galega da Real Academia Galega, entidade coa que a fundación asinou un protocolo de colaboración co seu Seminario de Lexicografía. Sen falar das bolsas da Barrié para a formación de estudantes no estranxeiro, no apoio á investigación ou nos servizos sociais a dependentes. Cun entorno tan desfavorable, é difícil ser optimistas. Sen instrumentos financeiros ao servizo dos intereses xerais de Galicia, sen compromisos políticos para desenvolver o autogoberno, sen alento e sen agarimo institucional ningún para defender a lingua e a cultura de noso, Galicia perde o seu fol, camiño de se converter na simpática e «entrañable» rexión do novo presidente Rajoy, onde se come de marabilla, onde vai un «fresquito» de verán, onde a xente non sabe se sobe ou baixa ou onde sempre chove (a pesar destes sufocos de outono). Algo terá que dicir Alberto Núñez Feijóo, en apenas dous anos na Xunta, quedamos sen país.

Onte 29: «Seguimos lendo»

/en , , , , /por

Foi unha fachenda nosa asistir ao acto no que a Federación de Gremios de Editores entregou os premios de fomento da lectura 2010 a Julia Otero e á Biblioteca Municipal de Verín. Recoñecíase así o labor da comunicadora monfortina no seu programa «Julia en la Onda» onde as novidades editoriais e os autores teñen unha presenza continuada. Cun entusiasta «seguimos lendo», Otero pechou unha intervención magnífica na que reivindicou a contribución da lectura ao benestar e a presenza dos libros na radio e nos medios de comunicación. O traballo dos voluntarios e voluntarias, entre os once e os dezaseis anos, foi un dos aspectos máis valorados polos editores das actividades desenvolvidas pola Biblioteca Municipal de Verín e polo seu centro multimedia, así como a súa implicación no proxecto de cidade transfronteririza Verín-Chavez. A bibilioteca como espazo público especializado en servizos de lectura e de acceso á información e a visibilidade dos libros e dos seus autores nos medios son esenciais no fomento da lectura. Parabéns a nosa admirada Julia Otero e aos profesionais e equipo de voluntariado da Biblioteca de Verín.