Novidades – Páxina 17

Onte 1834: Os versos republicanos de Xesús Alonso Montero

24 de Febreiro de 2017/en Autores, Galerías de fotos, Novidades, Onte, Poesía, Xerais/por bretemas

Coincidindo co serán de Rosalía, presentamos onte na librería Biblos de Lugo Versos dun fistor republicano, marxista, ateo e un pouco epicúreo, o libro onde Xesús Alonso Montero antologa a súa produción poética das últimas cinco décadas. Foi o profesor Claudio Rodríguez Fer quen glosou un libro que definiu como “un autorretrato de Xesús Alonso Montero dende unha perspectiva ética, estética, ideolóxica e mesmo profesional dende a perspectiva dun fistor popular, aínda que non todos os poemas teñan esta procedencia, xa que hai outros de procedencia culta, na tradición satírica da lírica galaico-portuguesa”. “Este é un libro onde se demostra a ideoloxía de Xesús Alonso Montero: antimonárquico e antiborbónico, anticlerical e exaltador dos gozos da vida, do divertimento, da música, da gastronomía e do humor”. “Este libro é a etopeia de Xesús Alonso Montero, un octosílabo perfecto”, rematou Rodríguez Fer.

Centrou o seu discurso Xesús Alonso Montero na reivindicación da palabra fistor, “unha palabra viva no sur da provincia de Ourense que tardou en entrar nos dicionarios galegos, até que Franco Grande a define como poeta popular”. Lembrou o profesor que na parroquia da Groba había unha señora Virxilia que era unha fistora cun talento tremendo. Non sabía ler nin escribir pero era unha poeta das silveiras cunha capacidade para dicir versos extraordinaria, que creaba en calquera situación”. Referiuse despois ao papel dos fiadeiros, “onde se contaba e cantaba”, “naquelas coplas dos fiadeiros estivo a miña primeira universidade literaria, a esa tradición me debo, eu son un fistor”. Antes de comezar a lectura de media ducia de poemas, Alonso confesou o seu carácter de poeta serodio, “a miña primeira composición é de 1963, ditada por unha circunstancia de noxo, o asasinato de Julián Grimau”, así como o feito de que máis da metade dos poemas fosen asinados por heterónimos, a maior parte deles femininos, que dalgún xeito tiveron que ver coa miña biografía”.

Onte 1833: “Sementes”, o primeiro álbum de Sonia García

23 de Febreiro de 2017/en Artes Visuais, Autores, Ilustración, Música, Novidades, Onte, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Foi unha moi feliz sorpresa todo o que aconteceu no serán de onte o Auditorio Lustres Rivas de Ribeira na presentación de Sementes, o álbum ilustrado co que debuta Sonia García. Un serán artístico en toda regra, onde gozamos dunha presentación literaria, un obradoiro de ilustración e unha sesión de educación musical na que se contou coa activa participación dun público moi numeroso. Todo conducido polo xenio de Sonia García que nos abraiou pola súa capacidade comunicativa e polo seu talento para explorar as artes da poesía, da ilustración e da música.

Comezou Sonia García explicando o que ela entendía por álbum ilustrado, “un conxunto harmónico de texto e imaxe que se complementan un a outro”, lembrando despois aos seus referentes no xénero, dende Randolph Caldecott, autor no século XIX do primeiro álbum ilustrado, a Arthur Rackham, que utilizaba o mel nas súas ilustracións, e a J.L. Grandville, que personificou os animais. Referiuse, a seguir a Orwell e Aldous Huxley como referentes literarios no tema distópico que pretendía abordar en Sementes, “unha reflexión sobre o mundo no que vivimos”. “A protagonista do álbum é unha rapaza, Sera, cuxo nome non se menciona, non necesita presentarse, para min esa era a mellor maneira de entrar no seu diario”. “No grafismo quixen utilizar só elementos naturais que estivesen ao meu alcance: grafito, café, mel e nogalina. Obrigoume a facer un estudo das posibilidades de cor e a procurar solucións para as reservas onde poder traballar co grafito”.

Referiuse tamén a cuestións de composición: “Quería que o Reino das Pílulas tivese a forma dunha molécula, composta por átomos, un camiño e unha torre central, a expresión da metáfora do crecemento da planta e da protagonista”. Comentou Sonia as características de cada un dos personaxes: O individuo do Reino, un asno covarde, a sementadora. o mago visionario, o guardíán do reino… E rematou relatando o proceso artístico, dende a elaboración do guión, o estudo dos cadros de textos e a elaboración da banda sonora na que contou coa colaboración do músico de jazz Álvaro Buxeiro.

Non podo agochar o meu entusiasmo pola recepción que está recibindo Sementes, que defino como un álbum sobre a construción da esperanza, unha distopía que dialoga con Un feliz mundo novo de Huxley. Desa lectura nace o Reino das Pílulas, onde todo son prohibicións e uniformidade, gobernado por burros con garabata, onde todos os individuos se alimentan de pílulas, onde ninguén lembra como se sementan nin como saben e arrecenden os froitos e os legumes. Xaora, para Sonia García no Reino das Pílulas o espertar é posible, eis a esperanza. Aventuro que Sementes, un modelo de edición estendida (un libor impreso, unha banda sonora de case cinco minutos, un conto locutado e unha peza audiovisual en vídeo), será unha das sorpresas deste ano no eido da edición ilustrada galega. Recomendo a lectura das tres primeiras críticas publicadas estes días de Gracia Santorum, Romina Bal e Ramón Nicolás.

Onte 1830: Presentación da novela «Os tres de nunca» de Nacho Taibo

17 de Febreiro de 2017/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Viaxamos onte á Coruña para participar na Libraría Lume na presentación d’ Os tres de nunca a novela monumental de Nacho Taibo. Foi o escritor Xosé Manuel Martínez Oca, compañeiro de xeración e amigo do autor, quen lembrou como o trato con Taibo lle abrira a posibilidade de ler novos auotres e lle modificara as ideas sobre a narrativa. Xaora, Oca centrouse na deriva política dun dos protagonistas d’ Os tres de nunca, Bocoi, unha evolución que considerou moi ben levada.

Nacho Taibo comezou recordando que coñecera a Oca hai corenta anos, «coincidindo coa apertura da propia librería Lume». Logo explicou a orixe desta «novela tocho»: «había moitos anos que quería empezar este proxecto que empecei en febreiro de 2010, cando por diversas razóns non tiña acceso a editores; pensei en continuar a fórmula que utilizara en Homes de ningures, unha novela tamén relacionada con Castelao coma esta, con dous personaxes en contrapunto». «Desbotei o enfoque de narrativa condutista daqueloutra de hai corenta anos e ideei para esta tres personaxes, Paracón, MIlorde e Bocoi, que fosen acompañados por moitísimas outras persoas que saísen e entrasen nunha narración de estrutura fragmentaria cuxa trama estivese centrada na Segunda Guerra Mundial en Galicia». «A a estrutura foime iluminada por Crash, unha película de 2004, que ten moitos personaxes que se van entrelazando, uns cen, que se explican no apartado “Elenco” do remate da novela». «Tardei un ano en escribir a primeira versión».

Caracterizou despois Taibo os tres protagonistas: «Patacón é anarquista, ligón, agarrado, combatente a prol da república, mais a hora da verdade é un cobarde, non é un heroe». «Milorde é un fidalgo, sabe idiomas, detesta o fascismo, renega da sua clase, inconstante, consumidor de morfina». «Bocoi está inspirado en Pedriño d’ Os dous de sempre, gordecho, oficinista, ten tres intereses na vida: comer, comer e comer, pasará de galeguista a franquista». «Os personaxes amigan na Coruña durante os anos da República e durante a Segunda Guerra Mundial se separan até convertese case en rrecoñecibles. O Patacón será un exiliado intentando incorporrase no exército alidado, O Milorde traballa en Londres no servizo secreto británico e O Bocoi é un policía franquista dirixindo un campo de concentración».

Taibo explicou que a novela está organizada en moitos capítulos breves, «algúns teñen sentido por si mesmos». «Hai máis de cen personaxes que entran e saen da novela, algúns non son mera coicidencia, son reais, recrean persoas que existiron. Entre eles un personaxe da miña predilección é Tristán Trebón, un oficial do exército español que virará a tolo ppolo respecto as súas vítimas. Tamén hai personaxes que poden ser identificables como algúns da película Casablanca ou cos cómics de Tintín, aos que quixen homenaxear«.

Abordou Nacho Taibo a aparición dos trasnos, a compoñente do marabilloso na novela: «Eu creo nos trasnos, vinos, confúndense contra o fondo». «Utilicei un procedemento de sacramentación, concedinlle a cada un dos tres de nunca unha característica do marabilloso: O Milorde pode aumentar ou diminuír de tamaño; O Patacón pode entender todos os idiomas, menos o alemán; e O Bocoi pode ler o pensamento de todas as persoas se as mira de fronte e son da Coruña. A introdución do marabilloso é unha razón de moito peso pola que Os tres de nunca non poderá ser chamada unha novela histórica».

Rematou Taibo referíndose ao carácter de novela coruñesa d ‘Os tres de nunca: «Podo confesarme como unha persoa desleigada, nacín en Madrid e vivín alí até os 27 anos, mais nunca me sentín de Madrid, viña á Coruña aos longuísimos veraneos, vivía na casa de Juana de Vega, na rúa Real, onde se pariu o Álbum da Caridade, aquí non tiña amigos, máis quería ser de aquí. Os tres de nunca é a miña novela coruñesa».

Onte 1829: Presentación de “Aníbal e a Pintora” de Xabier Paz

16 de Febreiro de 2017/en Artes Visuais, Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Vigo, Xerais/por bretemas

Presentamos onte no Marco, o Museo de Arte Contemporánea de Vigo, Aníbal e a Pintora a nova novela de Xabier Paz. Un acto no que tanto a presentadora, a profesora Beatriz Suárez Briones, como o autor, salientaron o papel da pintora Artemisia Gentileschi como mestra pintora e icona feminista. A profesora da Universidade de Vigo cualificouna como “muller insólita, recoñecida en vida como artista e virtuosa, até o punto de ser admitida en pleno século XVII na Academia de Florencia con apenas 23 anos. Foi unha pintora de estudio, artista do óleo capaz de pintar aos 17 anos obras maxistrais como Susana e os vellos. Analfabeta, aprendeu a ler e escribir de adulta, tendo unha formación artesá. Xaora, a súa vida foi convulsa, perseguida pola fatalidade e polas débedas”.

Briones salientou a documentación exquisita dunha obra que é “un pozo de erudición”. “Hai varias novelas dentro dela, está construída sobre varias voces, utilizando o artificio literario dos papeis herdados. O narrador continúa o labor de Aníbal Moreda, que caíu rendido pola admiración tola por Artemisia. É un texto que se concibe como as monecas rusas, onde unhas voces están dentro doutras, mesmo a a voz da propia pintora”.A seguir, sinalou que “a novela se converte nun tratado de saberes, neste caso sobre a pintura, a súa técnica de vernices, sobre a preparación dos lenzos, ou a utilización da cámara escura. É tamén unha lección de historia, unha recreación da vida en cidades como Roma, Florencia, Venecia, e Na´poles onde viviu a pintora ao longo da vida, Roma que vive un momento decisivo no debate entre Reforma e Contrarreforma, a Florencia dos Medici ou o Nápoles d a peste. Todo isto entusiasmoume”. “Unha novela na que a voz narradora acaba inmersa e devorada pola protagonista como o fora Aníbal”.

Onte 1827: Presentación de “Norteáns” de Mar Guerra

10 de Febreiro de 2017/en Historia, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Excelente presentación na FNAC da Coruña de Norteáns, a gran novela castrexa de Mar Guerra. Foi Xosé Manuel Sande, o concelleiro de Cultura, Deporte e Coñecemento quen glosou unha obra histórica que relacionou coa Coruña, “unha cidade que recoñece as súas pegadas na historia, neste caso no mundo castrexo”. Gabou a novela de Mar Guerra e salientou que “aquí hai un traballo de documentación moi puído, un amor á precisión na composición dunha sociedade prerromana ao tempo que unha ficción que garante o entretemento na lectura”. “En Norteáns percíbese moito traballo e a posta en valor dun mundo que en boa medida descoñecemos como é a sociedade castrexa”.

Mar Guerra confesou que esta novela supuxo seis anos de traballo, “seis anos pelexando con este conto castrexo, que logo saíu un novelón”. Definiu Norteáns como “unha novela épica que retrata a perda da inocencia de Bris, o protagonista adolescente, mais tamén da sociedade norteá, de Nola, o seu castro máis coñecido. Unha novela sobre o que é medrar, evolucionar, elixir e, como di Sartre, perder”. “Esta novela é unha homenaxe ao ser humano, capaz de realizar as maiores fazañas e tamén as peores ultraxes”. “Nola é a cerna da novela, xa que recuperala, volver a ela é o que motiva a todos os persoanxes a vivir e a ser o que son”. “É, tamén unha novela de aventuras, o relato da construción dunha nova sociedade a partir do alzamentos dos presos lusos argolados”. “Mais é sobre todo unha novela de valores, comoa fraternidade, a liberdade e a solidariedade, tan necesarios no século I antes de Cristo como agora”. “Nola é Santa Tegra, pero podería ser Elviña. É unha metáfora de Galicia. Os norteáns somos todos nós”.

Rematou Mar Guerra salientando que Norteáns “é unha novela, non é unha ensaio histórico”. “En Norteáns hai unha procura da identidade, hai paixón, honestidade e loita de clases. Pretendín que a historia fose absorbente: Creo que se pode definir como un best-seller á castrexa”.

Onte 1825: “Aforismos do riso futurista” presentado en Moito Conto

8 de Febreiro de 2017/en Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Case un cento de persoas participaron onte na presentación de Aforismos do riso futurista na libraría Moito Conto da Coruña. Antes que dezaoito dos autores e autoras da obra lesen os seus aforismos, interviron Francisco Pillado e Xavier Seoane os coordinadores dun proxecto que pretende promover o xénero do aforismo na literatura galega. Pillado lembrou a presenza de aforismo nas obras de clásicos como Shakespeare, Valle Inclán ou Oscar Wilde e a escasa presenza na literatura galega de libros de aforismos coas honrosas excepcións dos de Xavier Seoane, Arca cotidiana. Irispaxaros (1984) e A rocha imantada (2009).

Pola súa banda, Seoane explicou que o libro naceu do chamamento que se fixo aos membros da AELG de promover o xénero do aforismo en galego: “pedimos que se escribisen até un máximo de trinta aforismos que non pasasen das tres liñas, sen ningunha outra limitación temática nin formal”. “Ao noso chamamento responderon 48 autores e autoras. O resultado é un libro moi ameno e variado a nivel estético, conceptual e formal. Hai algúns textos máis achegados ao xénero poético e outros ao narrativo. Sobrancea a temática política, social e histórica, expresión da preocupación polo momento de perplexidade e de gran perigo histórico que vivimos”. “O aforismo é un xénero aditivo, que vai moito co espírito do noso tempo. Nunha frase pode condensarse toda unha visión do mundo. Vivimos un gran momento aforístico, aínda que hai un risco de que caiamos na banalidade. O libro que hoxe presentamos é unha colección aberta que abre un camiño para a publicación doutras na nosa lingua”.

Onte 1822: “Arredor das Irmandades da Fala”, presentación na Coruña

3 de Febreiro de 2017/en Autores, Ensaio, Galeguismo, Historia, Lingua, Nacionalismo, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Onte nun serán de galerna presentamos na Librería Sisargas da Coruña Arredor das Irmandades da Fala, o volume colectivo coordinado por Luís Cochón, cuxa edición foi apoiada polos concellos de Compostela, Coruña e Ferrol. Un acto literario brillante no que interviron, ademais do director do proxecto, os profesores Arturo Casas e Xosé Ramón Barreiro Fernández e o alcalde da Coruña Xulio Ferreiro.

Comezou o seu discurso Cochón celebrando que fose A Coruña, a cidade fundante das Irmandades da Fala, quen acollese a primeira presentación deste libro. lembrou ao prologuista da obra, Xosé Luís Méndez Ferrín, e á musa do libro, que partiu dunha conversa con Branca Novoneira, concelleira de Cultura de Santiago. Xustificou, a seguir, o período de tempo establecido para o estudo, 1914-1931, entre o inicio da da Gran Guerra e sétima asamblea das Irmandades da Fala e o primeiro congreso do Partido Galeguista. “Este libro saíu da convicción compartida de que facer no ano 2016 con motivo da fundación da primeira Irmandade. Pretendimos estudar o comportamento asambleario, como foi a historia do movemento e que foron e que non foron ao cabo as Irmandades. Conscientes de que o lapso 1914-1931 configura un tempo determinante na historia de Galicia, sexa galeguista ou non galeguista, nun tempo cando se chamaban nacionalistas moitos máis dos que hoxe”.

Arturo Casas centrou o seu discurso na figura do seu parente Víctor Casas, “na miña familia ‘o pobre Victor’. o director do xornal A Nosa Terra, cando foi fusilado en Poio o 12 de novembro de 1936, o único liberado do Partido Galeguista”. Arturo glosou a figura do xornalista fusilado, como lembrou que o foran tamén Manuel Lustres Rivas, Xohán Carballeira e Roberto Blanco Torres, e lamentou que a pesar da súa actividade xornalística dende os vinte anos fose un perfecto descoñecido. “O seus artigos foron recollidos por Enrique Romasanta no libro Escritos políticos, publicado por Edicións A Nosa Terra, onde recolleu algúnhas das súas columnas publicadas baixo o título “Do momento”, análises que teñen transcendencia hoxe, quizais por que asuntos diso que se chama España non avanzan”. Citou Casas a carta que Víctor escribiu a Gómez Román a noite antes que fose fusilado, “pedindolle que o Partido Galeguista se refundase na esquerda, o que el sempre defendía”. “Víctor Casa tamén participou na tentativa de facer un teatro nacional galego. Tiña criterio no ámbito da poesía. Foi un ideólogo importante na estratexia política do partido e, sobre todo, un xornalista”. Rematou Arturo parabenizando a Luís Cochon, “un gran director de escena capaz de montar unha obra tan interesante como a que hoxe presentamos”.

Xosé Ramón Barreiro comezou salientando que este centenario das Irmandades fose celebrado pola Real Academia Galega, o Museo do Pobo Galego e os concellos do norte de Galicia, o que demostra que “somos un pobo que lembra e agradece”. Para Barreiro a clave da celebración deste centenario é responder a algunhas preguntas: “Por que no ano 1914 repentinamente en Galicia se descubre o poder do nacionalismo? Por que a lingua se converte dende entón nun plasma sanguíneo capaz de darlle consistencia a todo? Cales son as razóns deste cambio?” Para Barreiro a resposta está na Primeira Guerra Mundial, “cando estados como Francia e Inglaterra trataban de derrubar as barreiras que no centro de Europa establecían o estado austro-húngaro ou Turquía”. “Francia e Inglaterra apoiaron a aquelas etnias sen estado para loitar contra estes estados intermedios. Déronlle así peso ao nacionalismo, ás novas fronteiras e á recuperación das linguas. Foi nos Balcáns onde se concentrou o interese de dinamitar estes estados intermedios. Isto é o que explica que o nacionalismo se convertise en ariete”.

Para Barreiro este contexto creado pola Guerra do 14 facilita que “os membros das Irmandades da Fala orienten a súa actividade arredor da fala e dunha reivindicación política que pretendía reducir o peso dos poderes oligárquicos. Mentres os vascos e os cataláns conseguiron reducir o número de deputados que non foran deles, isto non pasou en Galicia, por mor do caciquismo. Con todo,os membros das Irmandades nunca perderon a fe e continuaron construíndo unha teoría do feito diferencial galego”. “Ademais un dos aspectos fundamentais das Irmandades foi que dende o seu comezo lle deron valor á economía, son os primeiros en poñer o acento en que Galicia debía entrar no sistema capitalista e, unha vez alí, establecer rectificacións”. Citou Barreiro a contribución das Irmandades ao debate foral, as súas propostas e elucubracións ferroviarias ou as súas propostas sobre os sectores agrícolas e gandeiros. “Os membros das Irmandades soñaron e traballaron arreo para que Galicia recuperase a súa lingua e asúa dignidade”. Rematou Bareiro felicitando ao coordinador, “este é un libro que Cochón preparou co esmero e a intelixencia que lle é propia”.

Pechou a quenda de discursos, o alcalde Xulio Ferreiro que definiu o libro como “coral, aberto e transversal, como foron as Irmandades, unha obra que perdurará”, Xaora, botou en falta que na obra non se abordase o papel sobranceiro das mulleres das Irmandades, precursoras do feminismo galego.

Onte 1821: Proxecto Bolxeviques

2 de Febreiro de 2017/en Autores, Ensaio, Historia, Lingua, Novidades, Onte, Xerais/por bretemas

Presentamos onte na Libraría Pedreira de Compostela o proxecto Bolxeviques 1917-2017 / Bolcheviques 1917-2017, coordinado pola escritora Teresa Moure e editado por Xerais e Através editora. Un libro colectivo no que participaron 23 autores e autoras, que escriben en ortografías diferentes, presentado en dous volumes distintos publicados por dúas editoras que compartiron formato, deseño de cuberta (realizado por Ricardo Cabanelas) e interiores, así como axenda de lanzamentos. Nesta primeira presentación do proxecto acompañaron á coordinadora dous dos coautores, o xornalista Joel Gómez e o historiador Justo Beramendi.

Na súa intervención Teresa Moure desvelou que o proxecto de edición do libro tivera a súa orixe na proposta que fixera na reunión na que fora convidada polo Comité galego para a celebración da revolución bolxevique. “Aquel comité nunca chegou a ser presentado, mais o proxecto do libro foi adiante. Foron convidadas figuras importantes da historiografía, especialistas en diversas disciplinas (como as artes ou a comunicación), así como figuras da militancia comunista, relación de persoas participantes corrixida con criterios de xénero co obxectivo de conseguir paridade”. Despois de referirse aos contidos do proxecto, onde a palabra clave é “respeito”, entendida como “ollar dúas veces, ollar calmo”, e ao movemento editorial que comeza a existir na celebración do centenario da revolución, explicou como foi abordada a cuestión ortográfica e agradeceu o traballo das dúas editoras, Teresa Moure rematou salientado que “esta obra non é un panfleto propagandista do comunismo, é un ensaio que pretende contribuír a necesaria revisión do bolxevismo, ao tempo que non oculta o conflito normativo”.

Pola súa banda, o xornalista Joel Gómez, despois de salientar o interese do proxecto Bolxeviques / Bolcheviques , lembrou a Ernesto Guerra da Cal, figura sobre a que fixo a súa tese de doutoramento. “Foi un exilado, un perdedor da guerra que ficou en Nova York dende 1938, cando alí representaba ao goberno da República. Dende entón tivo unha traxectoria de éxito como profesor de lingua e literatura ibéricas en varias universidades”. “O seu fillo, Enric Ucelay-da Cal, profesor de historia contemporánea da Universidade Pompeu Fabra,confesou no ano 2011, que o seu pai tivera carnet do Partido Comunista dende 1932 e que preparara un relatorio sobre os acontecementos de Albacete. Mais o curioso do caso é que Ernesto Guerra da Cal sempre enfatizou o seu galeguismo e ocultou a súa militancia comunista, intentou construír unha biografía na que se ocultase esta cuestión”.

Justo Beramendi confesou que o encargo de Teresa Moure levouno a volver sobre as súas orixes, “ao meu primeiro traballo, que en 1974 conseguiu pasar a censura franquista, Miserias de la Economía, que publiquei con Eduardo Fioravanti, no que esculcabamos na orixe económica do marxismo e do marxismo leninismo”. “Eu de mozo fun bolxevique, pero non relixioso, achegueime ao bolxevismo con mentalidade crítica. Atraiume a vontade científica social do marxismo, o seu afán de construír unha ciencia da historia e das realidades humanas coa intención de transformalas”. “Daquela, en 1974, xa diciamos que o estado soviético non era unha sociedade sen clases. Con aquel espírito de revisar dogmas e teorías debemos achegarnos hoxe á revolución soviética para saber que leccións podemos tirar da súa experiencia”. “A revolución soviética aínda afecta ás nosas vidas, non desapareceu a sociedade de clases nin o estado para garantir a súa pervivencia. Debemos determinar qué ideas continúan tendo a súa operatividade, o que resulta difícil achegarse a elas sen prexuízos. Un risco inevitable para os historiadores medianamente decentes”.

“Con ese espírito revisitei a revolución bolxevique no meu traballo. O marxismo foi unha diagnose correcta sobre o sistema capitalista cando aínda estaba moi incipiente e apenas estaba apuntando. Outra cousa ben diferente foi cando pretendeu predicir o futuro”. “A revolución tiña que producirse nunha serie de países máis avanzados para consolidarse como tal. Só se produciu no imperio do tsares, un conxunto de pobos e territorios, algúns tan atrasados que vivían no Antigo Réxime. É certo que había illas como San Petersburgo, onde funcionaba unha fábrica que contaba con 40.000 obreiros, e en menor medida outras cidades como Moscova ou Kiev”. Relatou, a seguir, Beramendi como se xestou a revolución, desque en febreiro de 1917 o pobo comezou a pedir pan e paz, tras o colapso que para a economía ruso supuxo o esforzo da guerra. “Foi daquela cando en San Petersburgo se creou o soviet, asemblea de obreiros e soldados, comezando a dualidade de poderes até a toma no mes de outubro polo soviet do Pazo de Inverno”. “A pregunta que podemos facernos é como facer unha revolución socialista nun país onde o 80% da poboación era campesiña atrasada. De aí ven o descubrimento da fouce como como símbolo do campesiñado, posterior a súa utilización polas nosas Irmandades”.

Rematou Beramendi valorando as achegas da revolución bolxevique ao noso tempo. “O cpaitalismo mundial non conseguiu afogar a revolución, pero si illala. Creou as condicións dunha revolución imposible e unha revolución imprevista que non estaba contemplada nos manuais de marxismo. Na revolución bolxevique houbo cambios de discurso, xustificando a bondade do socialismo nun só país. Foi capaz de crear unha nova economía até convertir en só trinta anos á URSS nunha potencia industrial e militar. Foi o seu un sistema con curva evolutiva en forma de campá de Gauss, tanto en produtividade económica e felxibilidade política. Foi un sistema demasiado ríxido que acabou coa implosión da URSS ou evolucionando cara un auténtico Frankestein como é o actual da China”. “Xaora, a revolución bolxevique tivo un efecto moi beneficioso para os países de Europa que desenvolvero a súa sociedade do benestar, que non sería posible sen o medo á expansión do socialismo soviético. O avance que experimentaron as clases traballadoras europeas despois da segunda guerra mundial en parte funcionou como unha vacina da revolución bolxevique”.

Onte 1818: “Crónica Córnica” de Francisco Coimbra na Universidade de Vigo

27 de Xaneiro de 2017/en Autores, Lingua, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Promoción do libro, Uncategorized, Vigo, Xerais/por bretemas

Interesantísima foi a presentación de Crónica Córnica de Francisco Coimbra, finalista do Premio Xerais de novela 2016, na Universidade de Vigo. Xosé Luís Méndez Ferrín e profesores Xosé Henrique Costas e Anxo Angueira acompañaron ao autor, profesor na Universidade de Curitiba, que nestes días visitou Galicia.

Comezou as intervencións Costas contextualizando o contido da novela: “en Europa falamos 150 linguas das que cen están en risco de aniquilamento”, “esas linguas ameazadas poden vivir ou revivir en función da vontade dos seus falantes”. Para Costas “nesta novela hai, ademais de solidariedade, humor e lirismo, moita reflexión sobre as palabras, as linguas e o cambio lingüístico”. “Mais sobre todo hai moito interese por abordar os prexuizos, neste caso daquelas persoas que non comprenden as razóns polas que se comeza a falar de novo o córnico en Cornualle”. “Como tamén se abordan outras cuestións como a inmersión escolar ou o illamento dos seus falantes”.

A seguir interviu o escritor e profesor Anxo Angueira que confesou estar “moi sorprendido e satisfeito coa lectura desta novela”. “Non coñecía ao autor e paréceme un milagre que un mozo que conectou coa nosa cultura hai apenas uns anos chegase a facer esta extraordinaria novela de estilo directo, expositivo e sen retornelos”. “Un autor que coñece e domina lingua como demostra en frases como ‘unha fisterra estreitiña, estreita’. Unha dimensión fundamental nun autor que sabe das posibilidades deste material lingüístico, un escritor que vive dende dentro a lingua”. Seguiu Angueira sinalando que “Crónica Córnica é un libro sobre outros libros, unha novela protagonizada por un personaxe colectivo, esas 537.400 persoas, voces, terroristas, sediciosos que da noite para a mañán espertan falando en córnico”. “Unha novela onde o filolóxico esta moi presente dende un primeiro capítulo extraordinario, pola forza coa que conta un suceso marabilloso que revoluciona todo”.

Sinalou despois Angueira a importancia dos números na novela e a súa relación con Álvaro Cunqueiro e Jose Saramago. “Mais tamén está nestas páxinas o oral e o popular, con expresións de noso tan características como ‘córnico non é’, de xeito que a propia lingua popular galega é utilizada como esconxuro. Isto permite unha lectura especular da novela, que fala do córnico, pero tamén da situación de todas as outras linguas minorizadas”. “Esta é tamén unha novela sobre as relacións entre a lingua e o poder e unha canto á diversidade lingüística”. “Lembroume a Non hai outro camiño, a novela de Isaac Xubín, onde hai tamén unha alegoría da revolución e da represión. O que semella que volve un tipo de escrita na presenteira das letras galegas”.

Para Angueira “na novela volve a solidariedade dos países celtas e do celtismo”, “agradezo esa descrición tan brillante dos galegos que chegan en dorna, non podía ser doutra forma, para apoiar a insurrección lingüística córnica, un xeito de presentar o mundo da talasocracia, ese mar céltico que nos une, como sinalou o profesor Anxo Ocampo, tan presente no poema de Rosalía de Castro ao escocés Sir John Moore”. Rematando o seu discurso, Angueira insistiu que na novela de Coimbra estaba moi presente a idea de Rexurdimento, un libro no que os personaxes soñan moito, un libro que é un soño feliz”.

Xosé Luís Méndez Ferrín comezou saudando “a unha nova estrela da literatura galega” e pregándolle ao autor “que se incorpore a nosa permanente renacencia”. Seguiu Ferrín sinalando que “o medo ao esmorecemento da nosa lingua mobilizou dende o século XVIII a Sarmiento e despois no XIX e por medio da poesía aos compoñentes do Rexurdimento”. “Levamos cen anos asustados pola perda da nosa lingua, de sermos un pobo como o córnico ou dálmata que perderon a súa lingua no tempo contemporáneo”.

Lembrou Ferrín que antes de existir este libro, no século XV xa existiu Le roman de Ponthus, para cualificar despois Crónica Córnica como unha novela excelente, máis orixinal que A jangada de pedra de Saramago. A de Francisco Coimbra é unha novela filosófica ligada coas do século XVII de Swift, Voltaire ou Rousseau. Unha novela concibida para facernos pensar, suficientemente ambigua para que nos prenda e nos faga conectar con todas as reminiscencias literarias e coñecemento que temos sobre o país. Esta é unha novela que devolve ao lector cento por un”. Citou Ferrín O home que fala vegliota, o cómic de Reimundo Patiño, como un precedente dignísimo desta novela.

A seguir, Ferrín foi debullando as relacións entre Galicia e Cornualle, “fíos invisibles que aparecen de forma sorpresiva e milagreira”, “fíos que terman de Cunqueiro ou da serie Poldark ou de moitos topónimos de aquí e acolá”. “Hai hoxe un renacemento córnico modesto, que fai que existan máis dun milleiro de persoas que se xuntan para falar a lingua perdida ou filmar unha película na que se utiliza”. Rematou Ferrín sinalando que “este libro excelente de Francisco Coimbra lévanos a recoñecernos como parte dunha estrutura profunda dese mar céltico compartido”.

Comezou Francisco Coimbra salientando que “esta novela fala de calar e falar”. “Coas linguas podemos falar ou calar, negociamos constantemente en omitir ou decidimos falar. Mais no caso das persoas que falamos máis dunha lingua, estas escollas multiplícanse. Aquí en Galicia facédeo constantemente. Mais que pasaría se toda unha comunidade decidise falar nunha lingua? Desa idea naceu Crónica Córnica“. “Eu son de Curitiba, onde agora traballo; eu son de Madrid, onde nacín; eu son de Barcelona, onde fixen a Primaria; eu son de Santiado, de Pisa, de Montpellier, cidades onde vivín nalgún momento da miña vida. E eu escollín escribir esta novela en galego. Eu vivía en Brasil, traballo na Universidade de Curitiba, formo parte dunha xeración esmagada polo capitalismo. Aí tiven esa idea que naceu en galego”.

Francisco Coimbra fixo despois un eloxio da lingua galega: “o galego ten unha vantaxe que outras linguas non posúen, o seu proceso de estandarización foi distinto ao doutras linguas hexemónicas; no seu proceso de padronización o galego conservou moita diversidade de opcións, e isto supón unha gran riqueza”. “A novela foi un traballo sobre a lingua incorporando novos rexistros sobre ela. Quixen abrir outros rexistros para a lingua, amplialos co doutras linguas como un medio de expresión literaria”. “En Crónica Córnica hai unha mestura de xéneros, hai veces que o texto ten carácter enciclopédico, noutras pretende parecerse a unha guía de conversa, coa pretensión de facer un xogo de espello para expresar a semellanza entre dúas linguas como o córnico ou o galego”.

“O feito de que esta ambientada en Cornualle serve como metáfora para calquera outra comunidade. Crin que Cornualle era máis neutro por ser unha comunidade pequena e por contar cun espazo literario de seu.”. A seguir, Coimbra reflexionou sobre a idea de ‘cando morre unha lingua?’ “Os límites das linguas son moito máis difusos no espazo e no tempo do que cremos”. “O narrador non ten moita autoridade e precisa apoiarse noutros para completar a súa información, razón pola que na miña novela todas as persoas e as cousas falan, construíndo así un personaxe colectivo”.

D. Besadío publicou no Diario da Universidade de Vigo unha excelente crónica sobre a presentación.

Guardar

Onte 1815: “La hora de clase”, Massimo Recalcati

23 de Xaneiro de 2017/en Autores, Educación, Ensaio, Novidades, Onte/por bretemas

Había tempo que non lía un ensaio sobre temática educativa tan estimulante e sorprendente como La hora de clase. Por una erótica de la enseñanza (Anagrama, 2016) de Massimo Recalcati. Un texto que parte dun diagnóstico demoledor da situación da escola italiana actual e pretende ofrecer un novo discurso alternativo. Para o psicanalista italiano “a escola deixou de ser un aparello ideolóxico do Estado coa misión de levar a cabo un alistamento ideolóxico do consenso; o seu prestixio simbólico enfebleceuse, mentres o seu profesorado é humillado social eeconomicamente”. A escola é hoxe “unha institución extraviada que por unha banda se ve suplantada na súa función social e, por outra, cada vez máis esixida por tarefas que transcenden tal función”. En definitiva, para o autor, no marco do hiperhedonismo que orienta o discurso capitalista actual, a escola deixou de semellar decisiva na formación dos individuos, formación filtrada e organizada agora nos ámbitos da televisión e internet, fóra do entorno da cultura.

Alicerzado sobre a teoría psicanalítica, sobre todo dende a lectura de Lacan, o autor analiza a escola actual (para el “escola perdida” ou “escola Narciso”) sometida ás esixencias do modelo tecnolóxico-performativo baseado na avaliación cuantitativa (exames) das aprendizaxes de habilidades e competencias. “A escola neoliberal exalta a adquisición das competencias e a primacía do facer, e relega toda forma de coñecemento non relacionada directamente co dominio pragmático da produtividade”. Explícase así a devaluación das humanidades e das aprendizaxes das artes. Fronte a este modelo eficientista, Recalcati reclama o valor e a beleza da hora de clase, “o auténtico latexo do corazón da escola”, capaz de mudar unha vida, e a presenza, o carisma e o estilo do profesorado, “xa que non existe didáctica máis que dentro da relación humana”.

Fronte a escola actual dos tres íes (Informática, Inglés e Iniciativa emprendedora), Recalcati propón o que bautiza como “escola Telémaco”, capaz de restituír o seu valor á diferenza xeracional e de recuperar a función do docente como figura central no proceso de “humanización da vida”. “Onde hai ensinanza auténtica non hai oposición entre instrución e educación, entre contidos cognitivos e relacións afectivas, entre nocións e valores”. A reivindicación da centralidade da lectura, como práctica capaz de satisfacer a pulsión, e a importancia da utilización dos libros, en canto obxectos irredutibles a mera mercadoría, son outras propostas que me pareceron salientables nun texto onde se insiste no papel insubstituíble dos ensinantes, “cuxa pegada perdura no noso paso pola escola”.

A pesar da prosa psicanalítica de Recalcati, algunha veces recorrente ou espesa, este é un ensaio máis que recomendable para todas as persoas vinculadas co mundo educativo. Nalgún momento lembroume os ensaios de Daniel Pennac, citado varias veces, Como unha novela e Mal de escola. Un libro moi valioso para comprender o que está sucedendo no sistema educativo actual, dende as reformas curriculares até o papel dos diversos membros das comunidades educativas.

Guardar

Recomendo

Últimas anotacións