O pregón de Joan Margarit

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/rCSuwNVXR0Y" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Recomendo moi vivamente a lectura devagariño do pregón que o poeta Joan Margarit pronunciou o pasado 23 de setembro  con motivo das Festas da Mercé. O poeta salienta algunhas reflexións moi atinadas arredor das linguas: «Un cop la vida es desenvolupa al voltant d’una llengua necessitem veure-la respectada a tot arreu, però d’una manera ineludible en el seu territori.» Margarit aborda sen medo as posibilidades futuras da relación de Cataluña con España: «Potser la necessitat de supervivència, de progrés material i espiritual que té Catalunya en aquest moment crític de canvis en l’equilibri social i econòmic del món fa que avui s’hagi de renunciar al tipus d’unió que fa segles va convenir a les dues parts.» Aínda que ben sei que semella quedar lonxe, é bo tomar nota por onde discorren os debates na sociedade catalá, que tarde ou cedo, inflúen sobre nós.

O texto (moi fermoso literariamente) pode baixarse aquí en pdf e a lectura completa do pregón e un extraordinario recital poético (41 minutos) pode verse en vímeo.

«A forza do libro galego será a dos lectores»

Moito debe agradecer a Teresa Cuíñas a entrevista que me fixo para as páxinas da edición de Galicia de El País na que se abordan algunhas das nosas análises sobre a actual situación da edición en Galicia.

Os medios en galego importan

Apoiamos o texto deste manifesto a prol dos medios de comunicación en galego:

Un país é o que fala. Galicia é o Galego. Ninguén pode matar unha lingua. Pero é moi fácil deixala morrer de inanición e abandono. Todos somos responsables de que a nosa lingua reciba a xustiza que merece e as oportunidades que se lle negaron na historia. Que haxa medios en galego importa. Resulta imprescindible para que a nosa lingua viva e medre con futuro. Apoiar ós medios en galego é axudarnos a nós mesmos e o que somos. Resulta cínico e irreal esperar que anos de intervención do mercado a favor do castelán vaian corrixirse sos. Alguén ten que facelo e ten que facelo agora.

Ningunha administración pública deste país pode declararse allea ou ausente cando pechan un trás doutro os xa poucos medios que apostaban pola nosa lingua. Ningunha administración pública pode dicir, sen faltar á verdade, que fixo todo o que podía facer, ou que non hai recursos porque estamos en crise. Demandamos do goberno que poña a vontade política e os recursos que non dubida en poñer para axudar a outros sectores ou medios que non o precisan tanto. Demandamos das administracións públicas que tome a decisión de axudar ós medios en galego porque é xusto, porque o merecen e porque se lles debe.

Ningún lector ou espectador deste país pode tampouco declararse alleo ou ausente cando pechan un trás outro os medios que se fan na nosa lingua. Os únicos que realmente poden garantir o futuro de calquera medio son os lectores, as audiencias e os anunciantes. Algo falla nun país onde tanta xente se declara amante da súa lingua ou tantas empresas utilizan a galeguidade para posicionarse nos mercados, pero logo non hai nin lectores nin anunciantes para os medios que se fan en galego. A desaparición dos medios no noso idioma non é un problema nin unha responsabilidade da administración, é un problema e unha responsabilidade de todos.

Agradécese a difusión do manifesto na rede.

BlogDay 2010

Seguindo a tradición de cada 31 de agosto recomendo cinco novos blogs que descubrín ao longo deste ano:

  1. Carta xeométrica: unha referencia diaria de rigor no combate cívico a prol da lingua galega.
  2. Planeta dos Equipos de Normalización Lingüística: un agregador dos cada día máis numerosos blogs dos Equipos de Normalización Lingüística. Unha ferramenta imprescindible na loita cívia da lingua, un recurso didáctico utilísimo.
  3. ebouqin, un espazo en francés sobre o libro electrónico que achega un contrapunto interesante á visión anglosaxona.
  4. Caustic Cover Critic, un referente para o noso traballo portadístico e de comunicación editorial.
  5. Bibliobsession, un bibliobog fermoso dun xove bibliotecario francés.

Vieiros, beizóns!

Vieiros acompañoume, día a día, durante quince anos. Con Vieiros aprendín a navegar por Internet e da súa man soñei cun país normal na rede. En día tan triste no que se despide, a miña humilde e agradecida homenaxe e reproducir un anaquiño do traballo que publicarei no vindeiro Grial sobre o nacemento do libro electrónico en galego, un eido no que o equipo de Lois Rodríguez foi pioneiro e alicerce de todo o que veu despois. As miñas maiores beizóns para todos os profesionais que formaron os equipos de Vieiros ao longo destes tres lustros.

Os precedentes do noso libro dixital están vencellados ao nacemento do Internet en galego. Aí foron decisivas as achegas realizadas polo portal «Vieiros», para min o corazón ( o motor) da nova literacidade en galego e da súa promoción entre o público.

Dende o portal «Vieiros», que naceu o 24 de febreiro de 1996 (coincidindo coa efeméride do nacemento de Rosalía de Castro), desenvolvéronse moitas experiencias que pretendía aproveitar esta textualidade electrónica emerxente. Daquelas apenas existía algunha experiencia de Internet na Universidade de Santiago e unhas cantas páxinas persoas de pioneiros. Na primavera de 1996, «Vieiros» publicou un especial «Mil primaveras para a lingua galega», que podemos considerar como a primeiro libro electrónico en galego.

Tamén tivo moita importancia naqueles momentos alborais, estamos falando de 1996, algunhas páxinas web que promoveron a literatura galega, como aquel expléndido “Ximnasio de Akademo” de Manuel Forcadela ou “O qu do mundo” a páxina de Gonzalo Navaza, hoxe desgraciadamente inatopables na rede. Tamén foi o caso das «Botelhas ao mar» de Suso de Toro, textos literarios galegos pioneiros (publicados de 1999 a 2002) que coñecemos publicados na rede.

Porén, foron as experiencias de Camilo Franco, Por conto alleo (1999) e Necesariamente X. A razón máis quente (2001), tamén en «Vieiros», as primeiras que exploraron as posibilidades de creación literaria con participación dos lectores e lectoras.

«Galega 100%»?

«Galega 100%»: Entenderíamolo perfectamente se o sintagma fixese referencia á fusión das caixas de ahorros galegas ou á denominación da tenreira galega, porén resulta absurdo incorrer nun erro de concordancia gramatical para referirse ao leite de noso. O indignante do asunto é que non se trata dunha gralla, froito do desleixo ou do escaso coñecemento dos redactores, o erro ortográfico semella premeditado. Preséntase un lema publicitario en galego incorrecto, facendo, ademais, co deseño gráfico un aceno a que puidese ser entendido como orixinalmente escrito en castelán. Ben sei que os publicitarios aducirán razóns para xustificar esta ambigüidade, a principal: que o selo ou marca da calidade presentado foi concibido para exportar o noso leite ao resto das comunidades españolas. Un argumento pouco convincente, xa que de ter un chisco de vontade e unhas poucas doses de autoestima, a iniciativa podería servir, ademais, para dar a coñecer de forma orgullosa a existencia do noso idioma en mercados doutras comunidades onde existen tantos prexuízos sobre o emprego das linguas recoñcidas na Constitución. Ademais, o erro ortográfico non agocha un detalle de fondo que pode ter a súa relevancia: a presentada por Feijóo e Juárez (co apoio de Xóvenes Agricultores) non se trata dunha Indicación Xeográfica Protexida sometida á disciplina dun consello regulador (como a do mel ou a dos viños), senón un selo privado de calidade, xa que será o Laboratorio Interprofesional de Análise do Leite (Ligal), titular da marca, quen concederá as certificacións a aquelas industrias leiteiras que pretendan utilizala. Está claro que transcorrido un ano de duro litixio, sabemos que na cuestión do emprego das linguas por parte de Feijóo non podemos ser inocentes.

Por uns cantos votos

Confesouno onte Agustín Baamonde, voceiro de lingua do Grupo Parlamentario Popular, na mesa redonda que moderamos na cuarta xornada do Seminario «Sociedade, Lingua e Política» celebrada onte no Consello da Cultura Galega: «o tema da lingua non foi unha das prioridades do PP até a aparición de Galicia Blingüe que fixo medrar un caldo de cultivo sobre a necesidade de romper coa política lingüística do bipartito, non cos consensos anteriores». Como moi ben relata Montse Dopico en Galicia hoxe, Agustín Baamonde explicou como «a previsible incidencia de Galicia Bilingüe e UPyD na bolsa de votos que podía decidir a cor do último e decisivo escano nas eleccións de marzo do 2009, foi o factor que levou os “estrategas” do PP a incorporar o tema da lingua na campaña “de xeito claro” coas promesas de derrogar o decreto do galego do bipartito e consultar os pais.» É xusto hipotecar o futuro da lingua dun país por uns cantos votos? Verdadeiramente desolador.

Ademais desta mesa redonda de voceiros dos grupos parlamentarios do PPdeG e BNG (o PSdeG escusou a súa ausencia), foron moi interesantes todas e cada unhas das ponencias presentadas:

– Xoán Lagares, «A situación do galego na perspectiva internacional: A”nosa língoa” e “os da banda d’ alá”»

– George Kremnitz, «Convergencias/divergencias de comunidades lingüísticas en el marco español»

– Ángel López García Molíns, «Retruque á ponencia de George Kremnitz»

– Juan Carlos Moreno Cabrera, «Lengua / Nacionalismo en el caso español»

– Fermín Bouza Álvarez, «Retruque á ponencia de Juan Carlos Moreno Cabrera»

– Albert Branchadell, «Retruque á ponencia de Juan Carlos Moreno Cabrera»

Onde quere situar Feijóo o estatus do galego?

Sei que moitos non o poderán crer: a páxina web da Xunta amosaba  na súa portada de «Goberno e Institucións» unha serie de enlaces para os símbolos do noso país: a bandeira, o escudo, o himno e a lingua (dirixida, neste caso, á páxina web da Secretaría Xeral de Política Lingüística).

No recente redeseño que fixeron da páxina (bastante pouco elegante, tratándose dunha web institucional) retiraron da portada a lingua como un  dos símbolos de Galicia, para relegala, xunto co Estatuto de Autonomía,  a un menú interior.

Sen analizar, polo miúdo o texto referido a lingua galega, que en liñas xerais creo correcto e didáctico, rescato un dos seus parágrafos máis significativos:

O coñecemento do galego esíxese para o acceso a un posto de traballo na Administración pública, segundo se establece na Lei de función pública; igualmente, mellorouse o seu status coa aprobación, en 1997, da Lei de réxime local e doutras leis sobre os dereitos lingüísticos dos consumidores, a etiquetaxe de produtos, etc., se ben a súa igualdade xurídica co castelán aínda non é plena.

Ou moito me equivoco, ou este texto non é conforme coa política sobre o idioma do actual Goberno, xa que ben sabemos que foi o executivo de Feijóo o que eliminou o requisito de realizar unha das probas en lingua galego no acceso á función pública ( Lei 2/2009, de 23 de xuño, de modificación do texto refundido da Lei da función pública de Galicia) ou quen instou aos concellos a eliminar o requisito de face runha proba en galego no acceso á función pública local.

Esta modificación tan sutil na web institucional da Xunta non deixa de ser significativa cando coñecimos a prohibición por parte da Consellaría de Educación do desenvolvemento dos Proxectos de Innovación Educativa que permitían aos centros de contornos castelanfalantes con máis dunha liña ofertar as familias un ensino en galego nunha delas. Foi este un programa de innovación concibido como forma de achegar a lingua galega aos seus picariños, promovido ao abeiro das medidas educativas contidas no PXNL de 2004 e valorado de forma exitosa por todos os centros que o levaron adiante até o momento.

Sexa de forma vergonzosa, relegando a presenza da nosa lingua como símbolo identitario (que o é, sen dúbida, e así o recoñeceo Estatuto de Autonomía); sexa de forma vergoñenta, eliminado a posibilidade dos programas educativos de inmersión lingüística (recoñecidos como eficaces e reequilibradores nos contextos diglósicos coma o noso), a este Goberno Galego continúa proéndolle o idioma galego. Non abonda coa aprobación do Decreto de Plurilingüismo que reduce a presenza do galego como lingua vehicular en Infantil, Primaria e ESO? Non abonda con retirar o galego  como lingua vehicular das materias científico-tecnolóxicas? Non abonda con eliminar as escasas medidas de compensación existentes para asegurar a presenza dos libros en galego nas bibliotecas escolares? Non abonda co disparate pedagóxico de considerar só ao castelán como lingua de apoio no aprendizaxe do inglés? Non abonda con reducir á metade a cantidade destinada a apoiar a edición de recursos didácticos curriculares en galego e, pola contra, apoiar a adquisición dos libros daquelas materias que se impartirán en castelán?

Diante de todas estas medidas, non podo evitar preguntarme: onde quere situar Feijóo o estatus do galego?