Onte 30: Quedamos sen país

/en , , , /por

Mentres traballaba no envío dos convites da Cea das Letras do vindeiro 22 de outubro, na que se coñecerá o ditame dos Premios da Crítica Galicia 2011, souben da absorción do Pastor polo Banco Popular. Quedamos, así, sen o primeiro banco fundado en Galicia e sen a derredeira peza de política financeira coa que contaba o país. O aforro e o esforzo dos galegos foise ao garete nunha semana. A alarma saltou decontado. Como sucedeu tras a liquidación das caixas (onte saíu publicado na edición impresa de Faro de Vigo o meu artigo da semana), será tamén a obra social e cultural do Banco Pastor, artellada na Fundación Barrié, quen se verá máis afectada. As consecuencias para a culturaga galega agora son impredicibles, mesmo poden chegar a ser enormes, xa que a Barrié é a entidade que achega os fondos principais dalgúns proxectos fulcrais para a posta en valor do noso Patrimonio, dende a a restauración do Pórtico da Gloria, á recuperación do Cancioneiro Popular Galego, pasando pola colección de «Clásicos» e a nova edición do Dicionario da Lingua Galega da Real Academia Galega, entidade coa que a fundación asinou un protocolo de colaboración co seu Seminario de Lexicografía. Sen falar das bolsas da Barrié para a formación de estudantes no estranxeiro, no apoio á investigación ou nos servizos sociais a dependentes. Cun entorno tan desfavorable, é difícil ser optimistas. Sen instrumentos financeiros ao servizo dos intereses xerais de Galicia, sen compromisos políticos para desenvolver o autogoberno, sen alento e sen agarimo institucional ningún para defender a lingua e a cultura de noso, Galicia perde o seu fol, camiño de se converter na simpática e «entrañable» rexión do novo presidente Rajoy, onde se come de marabilla, onde vai un «fresquito» de verán, onde a xente non sabe se sobe ou baixa ou onde sempre chove (a pesar destes sufocos de outono). Algo terá que dicir Alberto Núñez Feijóo, en apenas dous anos na Xunta, quedamos sen país.

A desfeita das caixas

/en , , , , /por

O meu artigo semanal, no que reflexiono sobre o fracaso do proceso de constitución das caixas, foi publicado onte na edición dixital de Faro de Vigo.

O proceso de fusión das caixas galegas, promovido e titorizado polo Banco de España e a Xunta de Galicia, rematou con outra enorme derrota para Galicia. A diferenza de Cataluña e o País Vasco, aquí quedamos sen caixa ningunha e sen o control do banco que xestiona o 46,7% do aforro galego e co único que conta cunha rede articuladora en todo o territorio de noso. Perdemos as caixas e, o que é máis desacougante, sen garantía ningunha de contar con entidade financeira que poida acudir por nós.

Quedou en augas de bacallao a creación daquela entidade financeira galega forte e solvente, “chamada a ser a quinta máis importante de España”, cando se aprobou a fins de 2009 no parlamento, co apoio do PPdeG e BNG, a Lei de Caixas. Un fracaso rotundo da estratexia do Goberno Galego, iniciada tras aquela polémica auditoría, solicitada pola conselleira Currás á KPMG –que garantía a solvencia do “proxecto de fusión en igualdade” entre Caixanova e Caixa Galicia (algo que a realidade amosou falso)–. Un documento sobre o que se foi construíndo un castelo de naipes e silencio derrubado por unha airexa na noite do pasado xoves, cando o Banco de España valorou en 181 millóns os 1.714 millóns de euros que figuraban nos libros (auditados) da entidade resultante da fusión de Caixanova e Caixa Galicia. Da noite para a mañán, a caixa fusionada (NCG) supoñía un raquítico 6,81% do Banco NCG que ela creara. Un saldo. Unha porcentaxe que concede un peso marxinal á caixa, que perde o control sobre a estratexia futura do banco. Algo incomprensible, cando dúas semanas antes, fora a Xunta de Galicia a que autorizara a constitución da nova entidade, a pesar de que non se fixera público o valor definitivo da caixa (o presidente Feijóo falou da aspiración de acadar o 15%) e sen que aparecese de forma vinculante nos seus estatutos unha garantía de compromiso coa economía galega, máis alá dunha difusa referencia no limiar.

Un fracaso no que teñen responsabilidade as autoridades fiscalizadoras do Banco de España, tanto no seguimento do proceso de fusión das dúas caixas, como e sobre todo, pola súa inhibición anterior, cando naqueles anos dourados da burbulla inmobiliaria, as caixas galegas (ben é certo que polos datos que se van coñecendo, Caixa Galicia máis que Caixanova) investiron en proxectos aventureiros, moitos deles fóra do país, que nada tiñan que ver coas finalidades sociais dunhas entidades de aforro popular nin cos intereses xerais de Galicia. Como influíron no proceso, as mudanzas de orientación e vacilacións do Goberno de Zapatero até que apostou por unha completa bancarización de todo o sector. Desfeita á que non son alleos, loxicamente, os xestores e membros dos consellos de ambas as dúas caixas, a maior parte deles xa fóra da entidade, como do actual equipo de xestores do banco, aos que este valor tan baixo da caixa lles facilita, sen dúbida, o proceso de reprivatización.

Fóra de especulacións sobre quen escolleu a José María Castellano para presidir o novo banco e sobre cando e canto achegarán os inversionistas que el dixo representar, non hai dúbida que esta valoración raquítica da caixa provocará, a medio prazo, a desmontaxe da importante obra social e cultural de Novacaixagalicia, sen dúbida, o labor das caixas máis valorado dende hai máis dun século. Transcorridos o período para o que a caixa reservou 96 millóns de euros para a obra social, a partir de 2015 apenas se poderá contar con 10% do que as dúas caixas dispuxeron en 2008 (100 millóns) para esta finalidade. Outra desfeita que afectará, en tempos de severas reducións das políticas públicas, a centros educativos, a servizos sociais (sobre todo de persoas dependentes e con necesidades educativas especiais), a bibliotecas públicas, ademais das actividades e do mantemento da rede de case un centenar de centros sociais e culturais presentes en todo o país galego. Sen esquecer o papel incerto que, a partir de agora, o Banco NCG pode adoptar no desenvolvemento de proxectos estratéxicos como o financiamento da construción do Hospital de Vigo, a xestión do Auditorio Mar de Vigo ou o apoio ao sector da construción naval, por citar tres dos que afectan á área metropolitana viguesa.

Sobre esta desfeita das caixas nosas os galegos temos dereito a saber qué sucedeu ao longo de todo o proceso, como temos dereito a esixir que se diriman responsabilidades, se as houber. Sen dúbida, non se fixo en clave de país, xa que sobre os intereses xerais de Galicia primaron as políticas centralizadoras e os intereses duns poucos que se queren privilexiados. Galicia precisa máis ca nunca dun instrumento financeiro ao servizo da súa pequena e mediana empresa e ao da súa cohesión territorial. Hai algunha razón que impida que NCG banco, hoxe nacionalizado, puidese continuar sendo un banco público?

Onte 24: A Derrota de Galicia

/en , , , , , , , /por

Á mañá recibín un novo limiar para o que será A Derrota de Galicia, o libro de ensaio político, que publicaremos a comezos da vindeira primavera, no que Antón Baamonde reflexiona sobre a inexistencia na Galicia actual dun proxecto propio de modernización. Lin decontado o texto lúcido e duro de Baamonde, despois de ter revisado algúns dos comentarios que denuncian o expolio que supón valorar nun 6,87% a participación que a caixa terá no banco que ela mesmo creou. Non deixa de ser desacougante que para algúns medios e «comentaristas de referencia» a noticia non merecese mención. Outra proba desta desfeita enorme. Si, efectivamente, perder un instrumento financeiro propio, en clave de país, é outra derrota do proxecto de construción de Galicia como nación; un fracaso deste anémico goberno de Feijóo, mais tamén da oposición incapaz de ofrecer o entusiasmo dun programa alternativo. Á noite, abrindo a caixa de correo atopo razóns para a esperanza enviadas polo benquerido Agustín. Arnaldur Indridanson, o escritor islandés que lerá o discurso inaugural da Feira de Frankfurt 2012, na que o seu país será o convidado de honra, lembra que «a riqueza dunha nación non está na Bolsa. senón nos seus libros». Quen pode dicir, entón, que Galicia está derrotada?

Onte 14: Galicia quedou sen caixa

/en , , /por

Lin que García de Paredes, o director adxunto de Novacaixagalicia prexubílase con 51 anos. Durante un anaco quedei conmocionado, xa que é a primeira vez que sei de algúen que se «prexubila» sendo máis novo ca min, o que debería supoñer outro síntoma de que me estou facendo maior. Mais comprendín que esa «saída» ben pouco tiña que ver co devalo da idade, como hai días sucedeu coa do seu compañeiro José Luís Pego (54 anos), xa que con certeza irá acompañada dunha indemnización elevada, pagada cos fondos públicos do FROB. A esta altura xa ninguén pode negar o fracaso do proxecto de fusión da caixa galega que eles dous conduciron, titorizada por Blanco e Feijóo. Galicia, magoadamente, quedou sen caixa. Como tampouco se pode negar que Pego e Paredes non tiñan espazo ningún no proxecto de Castellanos, que deixou os aforros de milleiros de galegos en apenas o 15% do capital dunha entidade, hoxe de capital público, mais que será privatizada no futuro. Mentres, Julio Fernández Gayoso participa na inauguración doutro auditorio «de la caja» co mesmo sorriso daquel día no que acompañou a Portanet a visitar os primeiros pisos de Coia. E, grazas ao Faro, sabemos que o Banco de NCG vai ser conducido a toda velocidade. Todo vai ir ben.

VPA: Galicia como tarefa

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da elección de Valentín Paz Andrade como autor do Día das Letras galegas 2012, fago unha semblanza do poeta e emprendedor vigués.

A Real Academia Galega elixiu a Valentín Paz Andrade (VPA) como o persoeiro do Día das Letras Galegas de 2012. O empresario e escritor vigués, nacido na pontevedresa parroquia de Lérez, representa a concepción de Galicia como tarefa, como angueira permanente e inacabada, como encrucillada dos eidos da cultura, da economía e da política, imprescindibles para sacala do atraso e da marxinación na que viviu durante séculos. Nestes tempos tan difíciles para Galicia, onde para vergonza da cidadanía as súas institucións propias viran as costas ao patrimonio esencial do país, é oportunísimo que a institución presidida por Ferrín promova a figura deste emprendedor galeguista, un cosmopolita que viaxou polo planeta case enteiro e nunca perdeu os seus alicerces chantados nos portos de Bouzas e do Berbés e nas rúas de Vigo, a cidade do mundo para el máis querida.

En 1922, tras licenciarse en Dereito e participar na guerra de Marrocos, aquel xornalista noviño chegou a Vigo coa intención de fundar un xornal de inspiración liberal, independente e galeguista. Contando co apoio económico de Ernesto Cádiz Vargas, e coa axuda, entre outras persoas, do seu tío, o poeta Juan Bautista Andrade, VPA conseguiu que o 25 de xullo aparecese o primeiro número de Galicia, un novo xornal da mañá que levaba por subtítulo Diario de Vigo. Aquel proxecto do que VPA foi o seu primeiro redactor xefe e logo director –no que participaron mártires do xornalismo galego como Roberto Blanco Torres ou Manuel Lustres Rivas, ou no que mestres do humor gráfico de noso, como Castelao, Álvaro Cebreiro, Carlos Maside ou Fernández Mazas, publicaban os seus debuxos e caricaturas– uniuno para sempre co mundo do xornalismo e cunha cidade que consideraba como o motor principal da Galicia moderna. Así o expresou nun extraordinario artigo, «El porvenir de Vigo en el porvenir de Galicia»: «Mientras Vigo no sea lo que merece (…), Galicia vivirá incapacitada para la vida intercontinental». Unha idea que reiterou en traballos posteriores nos que presentou a Vigo como o músculo empresarial, obreiro e mariñeiro necesario dunha Galicia consciente de que «a súa frontalidade marítima debía converterse en lei de vida e clave do seu destino». Unha idea que traduciu no seu periplo vital na tarefa de facer Galicia dende o mar de Vigo.

O xornalismo foi a súa gran vocación profesional. Tras o Galicia, un proxecto que durou catro anos, mais cuxo fulgor librepensador mantivo acceso de por vida na súa alma mareira, en 1927 comezou a asesorar xuridicamente á sociedade «La Marítima» de armadores de Bouzas e a escribir en Industrias pesqueras, a revista técnica fundada por José Barreras da que logo sería director dende 1942. Aí naceu a súa vinculación co sector da pesca, do que foi un dos máis destacados coñecedores e dinámicos emprendedores, fose como experto internacional en economía pesqueira ou como participante en proxectos empresariais tan destacados como os de Pescanova e a súa primeira flota conxeladora ou a organización en Bouzas, en 1973 e dende a iniciativa privada, da primeira Exposición Mundial da Pesca.

A política tampouco lle foi allea. Pertencente á xeración dos xigantes do galeguismo, como Otero Pedrayo, Bóveda e Castelao, contando con apenas vinte e un anos participou na segunda Asemblea Nacionalista Galega de Santiago, sendo o primeiro presidente do Grupo Autonomista Galego fundado en Vigo en 1930. Membro do Partido Galeguista, foi candidato ao parlamento republicano e tras o alzamento militar sufriu desterro en varias ocasións. En 1974 foi designado como representante galego na Xunta Democrática creada en París, despois formou parte, representando a Galicia como independente, na Comisión Negociadora da Oposición Democrática, sendo elixindo senador pola Candidatura Democrática Galega nas primeiras eleccións democráticas.

Poeta de espírito reflexivo e sentimental, biógrafo de Castelao, modelo de integración de inquedanzas e saberes, VPA foi unha figura poliédrica e renacentista, onde as súas preocupacións arredor da economía e da empresa enxartábanse na mesma tarefa de desenvolver un proxecto político e cultural que sacase a Galicia da marxinación e o abandono, como sinalou nese libro fundamental da súa longa bibliografía La marginación de Galicia (1970). Toda a súa vida, pois, resúmese no compromiso expresado polo sintagma Galicia como tarefa, o título, tamén, dun dos seus ensaios máis emblemáticos, publicado en 1959 pola editorial Galicia do Centro Galego de Buenos Aires.

Esta acertada elección da Academia Galega permitirá recuperar a obra literaria e facilitar o coñecemento popular desta figura moderna que soubo poñer en diálogo permanente a tradición e os retos do seu tempo. Unha aposta de futuro.

Unha semblanza didáctica interesante preparada polo IES Paz Andrade.

Modesta proposición

/en , , , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo, ao fío do primeiro de maio e do día das letras galegas, reflexiono sobre as características da crise actual e da prosa vindicativa que lle fai fronte, poñendo como exemplo anticipatorio os textos da Modesta proposición de Lois Pereiro.

A última Enquisa de Poboación Activa amosa que en España hai cinco millóns de persoas (o 21,29%) paradas. Unha cifra que non é menos desacougante para Galicia, onde o número supera xa as 226.000, situando a taxa de paro nun alarmante 17,33%, que na cidade de Vigo chega ao 20,8%; sendo case 70.000 os fogares galegos nos que todos os seus membros carecen de traballo e máis de 20.000 os que non reciben xa ningún tipo de axuda. Cifras que no caso da poboación xuvenil, a comprendida entre os 16 e os 29 anos, acadan en Galicia a inaudita taxa do 31%, a pesar do aumento do número de emigrantes e do notable alongamento da permanencia no sistema educativo, característico deste tramo de idade. Dende 2007 triplicouse en Galicia o número de parados e descendeu de forma significativa a poboación activa, o que constitúe un pésimo balance para a conxunto da economía nosa. Cifras que non poder considerarse alleas ao fracaso sen paliativos tanto da recente reforma laboral, promovida polo Goberno, como das chamadas “políticas activas de emprego”, competencia da Xunta de Galicia.

Sen dúbida, a situación é moito mellor para os traballadores que contamos con emprego, mais non por iso menos desalentadora, xa que a política feroz de axustes e de redución do déficit acometida polas administracións públicas, motivada pola crise da débeda soberana española nos mercados financeiros, provocou o aumento da idade de xubilación e outras subtracións dos avances e conquistas sociais gañados nas catro décadas anteriores. Se a iso engadimos a usurpación da democracia, realizada por políticos de diversas cores e países que actúan baixo a disciplina das axencias de cualificación e dos chamados de forma enigmática como “mercados”; se lle sumamos as dificultades das caixas de aforro para acometer o seu proceso de privatización e saneamento, que pagaremos a escote os seus clientes e todos os cidadáns durante uns cantos anos; se consideramos a clara tendencia inflacionista que comezamos a sufrir, cun IPC xa preto do 4%, á que non son alleas cuestións como a subida dos prezos das materias primas (alimentos) nos mercados internacionais de futuros, a dependencia dos carburantes fósiles ou o incremento dos intereses das hipotecas, é moi difícil para calquera cidadán, mesmo para o máis optimista, enxergar unha xanela de luz para saír da crise.

Máis alá da utilización apocalíptica da situación por parte dos voceiros mediáticos conservadores, que identifican esta xanela coa desaparición de Zapatero do escenario e a entrada de Rajoy no Goberno –simplificación interesada e falaz motivada pola proximidade das municipais– non hai dúbida que vivimos inmersos nunha crise moi profunda, non só económica, tamén social e política. Unha auténtica crise civilizatoria que pon en cuestión a viabilidade do modelo europeo acuñado tras a Segunda Guerra Mundial, tanto do seu proxecto de unión política e monetaria, como do modelo democrático de participación e de redistribución da renda, o da “sociedade do benestar”, baseado na tributización fiscal progresiva, na existencia de pensións ao remate da vida laboral e no acceso universal aos servizos de sanidade, dependencia, educación e acceso á cultura. Unha crise que hoxe comeza a poñer en cuestión a estabilidade e viabilidade destas conquistas, mais que sobre todo constitúe unha ameaza para a xeración dos nosos mozos e mozas, esa “xeración perdida” ou “xeración sacrificada” (xeración “rasca” en Portugal) cuxo futuro semella cada vez máis incerto.

Neste contexto comezan a aparecer textos vindicativos que rescatando o valor das palabras denuncian con indignación estas ameazas e propoñen o compromiso de non resignarse. Este é o caso do panfleto de Stéphane Hessel Indignádevos! (publicado en galego por Factoría K), que nuns poucos meses leva espallado en Francia mais de dous millóns de exemplares contendo unha mensaxe insurxente, incardinada na insurrección pacifista de Martin Luther King. Chamamento semellante realizaba en 1996 Lois Pereiro, o autor deste 17 de maio, na súa Modesta proposición para renunciar a facer xirar a roda hidraúlica dunha cíclica historia universal da infamia (Xerais 2011), o noso Indignádevos!. Un texto vindicativo anticipatorio no que Pereiro denuncia a inocente indiferencia e reclama o noso compromiso e a nosa obriga en loitar polo que sempre nos resultou xusto e evidente: «Quen desexe realmente facer algo, a medida das súas forzas, talento e influencia, que se poña xa mans á obra e axuda a exercer a sabotaxe. Inda que un non consiga aspirar máis que a transformar o seu espírito, a mellorarse tan sequera a súa alma e a súa vida en cada un dos seus actos, só con iso elevará o nivel da súa propia e dormida conciencia e a súa capacidade de indignarse e sentir noxo».

Caixa, a nosa

/en , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo propoño unha análise sobre o futuro de Novacaixagalicia, ao fío do noso decreto que establece a bancarización das caixas. Un desafío, tamén, para o autogoberno galego.

A maioría das caixas de aforros deixarán de selo antes do verán. O anuncio da ministra de Economía de introducir novos e moi esixentes criterios de solvencia non deixa lugar a dúbida ningunha: rematado o proceso de concentración que reduciu en 2010 o número de caixas, iníciase a segunda fase, a de bancarización. Péchase así un planificado proceso de reconversión que transformará a estas entidades territorializadas de economía social en bancos. Amparado o Goberno, e contando co apoio da oposición conservadora, nos argumentos da crise da débeda soberana española e das dificultades do conxunto do sector financeiro (tanto de bancos como de caixas) –sen dúbida, froito dos excesos da década da burbulla inmobiliaria, en boa medida ignorados pola laxitude no seu control por parte das autoridades do Banco de España– acádase o obxectivo perseguido polo “lobby” bancario privado de desfacer unha rede de caixas que na actualidade supón unha durísima competencia para o seu negocio, xa que conta coa metade do mercado en España.

Semella que neste proceso privatizador das caixas, un dos obxectivos é reconducir as fusións intrarrexionais, como a que supuxo a creación de Novacaixagalicia (NCG). É cada vez máis evidente que ao Goberno e ao Banco de España do poderoso MAFO non lles chistan estas novas caixas fusionadas sen acudir a fórmula do SIP desterritorializado, e polo tanto, á creación dun banco. Razón que explica a actual esixencia a estas novas caixas duns criterios para o seu capital de calidade moi superiores aos requiridos aos bancos e aos asumidos nos seus protocolos de fusión ao abeiro dos acordos de Basilea III. Unha decisión que compromete o futuro de NCG, mais tamén unha medida que supón un retroceso para o autogoberno galego, xa que esta bancarización da nosa caixa deixaría en papel mollado unhas das competencias exclusivas recoñecidas no artigo 30 do Estatuto de Autonomía de Galicia.

Sería para botarse a chorar que Galicia quedase sen un sector financeiro propio, xa que este é unhas condicións indispensables para a súa vertebración de país. Como sería dramática a exclusión financeira que podería provocar a desaparición da rede territorial da caixa, mesmo en prazas onde sabemos as súas sucursais non son rendibles, unha función social esencial que achega servizo a milleiros de libretistas humildes, pensionistas, comerciantes, pequenos emprendedores dos máis diversos sectores económicos e pequenas e medianas empresas moi pegadas á economía cotiá de cada comunidade local. Como sería terrible para o funcionamento dos nosos aínda precarios servizos sociais de atención aos maiores, dependentes ou persoas con descapacidade prescindir do apoio da súa obra social. Como sería brutal para o sector da cultura non contar co soporte da Fundación Novacaixagalicia e da programación das diversas expresións das artes, da nosa lingua e da nosa cultura ofrecida na completísima rede de centros culturais da entidade. Se a nosa caixa deixa de selo e se converte noutro banco máis, afastado do territorio e sen outro corazón que obter o máximo beneficio, quen e como se cubrirán as súas funcións actuais?

No marco das esixencias ineludibles requiridas polo Goberno e polo Banco de España, compételle aos xestores de NCG a responsabilidade de artellar coa maior premura unha solución que atenda tanto a dimensión financeira e política como social e cultural que ten a entidade. Unha solución que asegure a súa galeguidade e solvencia permitíndolle así continuar co seu papel esencial na nosa economía social. O xestores de NCG poderán escoller entre varios camiños. O primeiro e máis desexable, apostar por continuar sendo unha caixa, abrindo o seu capital a cotas participativas suscritas por entidades privadas (empresas e particulares) e públicas (mesmo a Xunta de Galicia). O segundo e máis complexo, promover a creación dun novo banco e unha fundación para a xestión da súa obra social e cultural, unha solución semellante á anunciada por “La Caixa”. Dúas saídas en clave galega, que non deberían ser imposibles nun país que conta con cinco das maiores fortunas privadas de España, que, até agora, teñen recibido bastante máis do país dos galegos do que elas lle teñen achegado. De non seren viables estes dous escenarios orientados con sentido galego, á NCG quédalle a posibilidade de integrarse nunha SIP con outras caixas, o que suporía a súa desterritorialización e bancarización, ou agardar a ser nacionalizada despois do verán e, máis tarde, vendida xa ao mellor postor. Neste difícil e complexo proceso, o papel facilitador e integrador da Xunta de Galicia e dos partidos políticos é vital para xerar apoio cidadán e confianza nos investidores. Estamos diante doutro reto determinante para o futuro do noso autogoberno.

What is Catalonia?

/en , , , /por

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/-HIo7br7cI4" width="750" height="448" wmode="transparent" /]

Vía Carta xeométrica.

Auditorio VPA

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo propoño que o Auditorio de Vigo, que se inaugurará nos vindeiros meses, leve o nome do emprendedor galeguista Valentín Paz Andrade.

A piques de finalizar as obras do Auditorio de Vigo, esa formidable caixa de ferro e cristal que César Portela ergueu detrás dos peiraos de Beiramar, a Alcaldía convoca á cidadanía a propoñer denominacións para bautizar un edificio que será icona do noso tempo. Eu a este teor non teño dúbidas. Como fixera hai máis dunha década nesta mesma tribuna, propoño que leve o nome do emprendedor galeguista Valentín Paz Andrade. Máis especificamente, entendo que «Auditorio VPA» debería ser a marca comercial e o emblema dun contedor concibido para funcionar como motor da actividade cívica, cultural, congresual e turística do Vigo de comezos do século XXI. Hai razóns abondas que xustifican unha proposta coa que, por fin, Vigo saldaría ás débedas que mantén con VPA, unha das figuras máis senlleiras, polifacéticas e influíntes da historia da nosa cidade durante o pasado século.

O 23 de maio de 1986 don Valentín recibiu a primeira Medalla de Ouro da cidade concedida polo concello de Vigo. Pontevedrés de nación, naceu na parroquia de Lérez, VPA fixou en Vigo a súa residencia dende os anos vinte, coincidindo coa fundación aquí, en 1923, de Galicia. Diario de Vigo –o xornal liberal de opinión galeguista do que foi director–, e en 1927, de Industrias Pesqueras, o quincenal dedicado aos temas do mar, inspirado por José Barreras, no que colaborará dende o número inicial e do que sería director a partir de 1942.

«Se algo son a Vigo llo debo e fólgome moito en recoñecelo así. Vigo reveloume o camiño polo que eu debía marchar, ata queimar as enerxías pola prosperidade de Galiza», foron as súas palabras de agradecemento da condecoración, nun dos seus últimos discursos, xusto un ano antes do seu falecemento nesta cidade de sal. Xa sesenta anos antes anunciara, nun dos seus múltiples artigos anticipatorios, «El porvenir de Vigo en el porvenir de Galicia», esta tarefa que o moveu ao longo da vida toda: facer Galicia dende o mar de Vigo. Para o noso «Mareiro», pseudónimo co que VPA asinou moitos dos seus artigos, escritos con grande agudeza e rigor, Vigo constituía o motor principal, o músculo empresarial, obreiro e mariñeiro necesarios dunha Galicia consciente de que «a súa frontalidade marítima debía converterse en lei de vida e clave do seu destino».

Don Valentín, empresario de talante tan práctico como imaxinativo, desenvolveu un labor hercúleo na modernización do noso sector pesqueiro dende 1927, ano no que comeza a asesorar a Sociedade de Armadores de Bouzas. Como xa dixemos, empurrou da revista Industrias Pesqueras; publicou estudos e investigacións de referencia no sector; asesorou, por encargo da FAO, a diversos gobernos de Latinoamérica e África en cuestións de ordenación pesqueira; promoveu a creación da empresa Pescanova S.A. (1960), a dun Banco Industrial de Galicia (1964) e a celebración en Vigo da Exposición Mundial da Pesca (1973), proxectos que tiveron fortuna e continuidade até hogano.

VPA foi un modelo de integración de inquedanzas e saberes, unha figura poliédrica e renacentista, onde as súas preocupacións arredor da economía e da empresa enxartábanse na mesma tarefa de desenvolver un proxecto político e cultural que sacase a Galicia da marxinación e o abandono, como sinalou nese libro fundamental da súa longa bibliografía La marginación de Galicia, publicado hai agora corenta anos por siglo veintiuno. VPA uniu todo o seu percorrido vital ao de «Galicia como tarefa», emulando o título dun dos seus ensaios máis emblemáticos, que publicou en 1959 a editorial Galicia do Centro Galego de Buenos Aires.

VPA foi home de entrecruzamentos, mantivo un talante tan emprendedor como romántico, tan tolerante e solidario como arriscado, tan moderno e cosmopolita como observador nos seus silencios, asumindo sempre os riscos da coherencia entre o seu discurso rico e matizado cunha acción tan intensa como diversa. Concibiu a súa vida ao servizo de Galicia como tarefa, insistindo no presente que é unha insistencia no cambio, na modernización, no progreso. VPA demostrou que a posición atenta de escoita e a contradición son unha enorme riqueza que permite facer avanzar os proxectos colectivos.

Non é doado atopar en Vigo unha nómina maior de méritos que a acreditada por VPA para bautizar este novo auditorio alicerzado no que foron os areais de San Sebastián e, máis tarde, nos terreos ocupados pola factoría de Casa MAR (Motopesqueros de Altura Reunidos), cuxos barcos trazaron tantos ronseis atlánticos soñados por don Valentín. Dificilmente poderíamos homenaxear mellor a un dos promotores das fazañas do Lemos en Sudamérica e do Andrade en Sudáfrica, embarcacións que dende o porto de Vigo abriron a finais de 1961 da súa man a etapa de expansión pesqueira de Galicia. Eis a proposta: «Auditorio VPA».