Onte 1620: A barbarie de Bruxelas a Idomenei

Screen-Shot-2016-03-11-at-12.18.21-PM

Europa volveu enfrontarse onte cun espello tan húmido que xa non é quen de identificar a súa imaxe como territorio de dereitos e seguridade. Tras a barbarie dos atentados yihadistas de Bruxelas, que reactivan o medo na cerna das propias institucións europeas, non é doado artellar, nin sequera para a esquerda anticapitalista europea, outros discursos que non sexan os do apoio ás vítimas e ás suás familias e o chamamento á coordinación das forzas de seguridade dos estados na súa loita contra o terrorismo de Daesh. Como tampouco pode recoñecerse aquel soño europeo tras o espello de Idomenei, terra de ninguén onde quedaron atrapadas máis de vinte mil persoas. Traxedia humanitaria que onte coñecimos de primeira man pola testemuña do afouto xornalista Delmi Álvarez, que fotografou hai apenas dez días e recolleu nunha reportaxe impresionante que animo a compartir. Tras a indignación provocada polas imaxes de Bruxelas e de Idomenei identifícase o fracaso do proxecto ultraliberal que hai trece anos decidiu no cumio dos Azores a invasión do Iraq, comezando unha guerra que continúa aberta e da que o sucedido onte en Bruxelas e a crise dos máis de catro millóns de transmigrantes sirios, iraquianos e afganos son apenas dúas dolorosas consecuencias.

Onte 1613: Guidetti solidario

14579374267057

O xornalista Rafa Valero recolleu en Marca a confesión de John Guidetti, o dianteiro sueco do Celta, na que rememora os anos nos que viviu en Kenia. Promotor dunha fundación ao seu nome, cando non cumpriu os vinte e catro anos, o internacional sueco está moi comprometido co proxecto da construción de escolas en Nairobi, mais tamén coa causa dos refuxiados. Guidetti cre no valor do fútbol como medio de integración das vítimas máis inocentes dos conflitos, como escaparate para facer chegar a moita xente estes anceios de paz. Ademais dun formidable tinglado da industria do lecer, onde se moven cantidades millonarias,o fútbol pode ser unha ferramenta solidaria e comprometida coa igualdade. Así o cre o afouto Guidetti.

Idomenei

No artigo da semana no Faro de Vigo reflexiono sobre a crise humanitaria que milleiros de refuxiados sirios sofren en Idomenei.

idomeneiO campo de refuxiados de Idomenei, na fronteira greco-macedonia, onde máis de 15.000 persoas agardan a apertura da rota dos Balcáns, que lles permita chegar a Alemaña, “é un campo de concentración, transformado na zona cero da humanidade, alí onde Europa asinou a súa acta de defunción”. Así o denunciou Iván Prado, voceiro internacional de Pallasos en Rebeldía, ao seu regreso do campo grego, onde actuou xunto a outros tres compañeiros, levando por unhas horas as súas risas e malabares a nenos e maiores que en condicións infrahumanas sobreviven nunha lameira, baixo un auténtico dioivo, sen comida, sen condicións hixiénicas e sen servizos médicos suficientes. Unha auténtica emerxencia humanitaria, como a que se vive na illa de Lesbos ou no campamento da xungla de Calais, ás portas do Reino Unido, que sofren desconcertados milleiros de refuxiados que fuxiron das guerras de Siria, Iraq, Afganistán ou Eritrea.

Ademais de levarlles a súa ledicia e entusiasmo contaxioso como pontes entre xentes e pobos, “ofrecendo a súa estupidez para que a xente lembre a beleza do fracaso”, os activistas galegos de Pallasos en Rebeldía espíronse diante do valado, que separa Grecia de Macedonia, para “erguer unha bandeira de liberdade e esperanza” e denunciar as políticas migratorias da Unión Europea. Unha protesta viralizada nas redes sociais que coincidiu co acordo dos responsables da Unión Europea con Turquía para expulsar a ese país a todos os estranxeiros, incluídos os refuxiados sirios, que chegan ás costas gregas. Un acordo, que debe ser refrendado no Consello Europeo desta semana, considerado ilegal e inxusto pola inmensa maioría das forzas políticas do Congreso dos Deputados, coa excepción do Partido Popular. Un acordo denunciado tamén por ACNUR, a Axencia das Nacións Unidas para os Refuxiados, que entende bota por terra tanto a lexislación internacional e europea sobre os dereitos de asilo e refuxio como os valores da Unión Europea recollidos na súa carta de Dereitos Fundamentais.

Xaora, non esquezamos que no mundo viven hoxe 60 millóns de persoas desprazadas de forma forzosa debido a conflitos armados, á represión política, a desastres naturais ou a violacións masivas dos dereitos humanos. Situacións para as que o dereito internacional, ao longo do século XX, creou as figuras da condición de asilado e refuxiado coa intención de dotar a estas persoas de seguridade e protección. Situación que sofren, sen dúbida, os máis de catro millóns de sirios que abandonaron o seu país desque comezou en 2011 a súa guerra civil, a inmensa maioría deles refuxiados en Líbano, Xordania e Turquía. Mais, apenas dúas de cada dez destas persoas refuxiadas pretende chegar á Unión Europea procurando o seu amparo, angueira na que, segundo estimacións de ACNUR, perderon a vida no Mediterráneo cerca de catro mil persoas cada ano. Un desprazamento sometido ao control das mafias turcas que poden chegar a cobrar até catro mil euros a cada unha das persoas transportadas en embarcacións moi precarias que chegan ás costas das illas europeas do Exeo.

Para frear esta traxedia humanitaria que non cesa os vinte e oito gobernos da Unión Europa non atoparon mellor solución que a de contratar a Turquía como estado vixía e ponte, ao que devolver automaticamente ás persoas chegadas ás costas gregas, sen diferenciar entre refuxiados e inmigrantes irregulares. A cambio deste papel de gardián, todos os estados da UE asumen o compromiso de traer dende Turquía un número de refuxiados sirios equivalente ao de persoas expulsadas dende Grecia, ofrecéndolle como compensación ao goberno de Ankara o aumento dos fondos para atender aos refuxiados e outras vantaxes políticas como eximir aos seus cidadáns de visado para viaxar a Europa e acelerar o seu proceso de integración na Unión. Con este modelo do un por un, rexeitado por Amnistía Internacional e outras organizacións de dereitos humanos, a Unión Europea pecha as súas fronteiras a cal e canto aos solicitantes de asilo e expresa de forma inequívoca unha mensaxe de inamizade, rematando así cunha tradición de acollida que impregnou á Unión dende a creación das súas primeiras institucións.

Son numerosas e moi diversas as voces en Europa que consideran que este pacto do un por un conculca a Convención de Xenebra de 1951, que estableceu o estatus do refuxiado, así como á propia Carta dos Dereitos Fundamentais da UE que no seu artigo 19 estipula que as expulsións colectivas están prohibidas no interior da UE. Sexa como for, a abordaxe desta crise humanitaria será outra oportunidade perdida polos gobernos da Unión para recuperar a dignidade e os valores que forxaron o soño europeo. Mentres, no campo de Idomenei milleiros de refuxiados continúan abandonados, agardando por alguén que lles devolva o sorriso.

Onte 1611: Galegas coma ti

Maquetaci—n 1Gustoume a campaña Galegas coma ti, promovida na Coruña pola ONGD Viraventos coa intención de promover na sociedade galega unha actitude de acollida e respecto pola diversidade, fundamentada na comprensión do fenómeno migratorio. Na campaña, deseñada graficamente por Xosé Díaz sobre fotografías de Xurxo Lobato, participan persoas coñecidas como Manuel Rivas, Susana Seivane, Antón Reixa, Xosé Ramón Gayoso, Isabel Risco, Lucía Regueiro e Fernanda Tabarés fotografadas con outros cidadáns galegos chegados de Senegal, Marrocos, Rumanía, Cuba e Bolivia.Unha iniciativa concibida para superar prexuízos racistas e divulgar a idea de que a tolerancia e a defensa dos dereitos de todas as persoas son compoñentes esenciais da sociedade democrática. Todos e todas somos galegos, tanto os que aquí nacemos como que aquí decidiron construír as súas vidas e a das suas familias. Beizón.

Oito de marzo ou a loita pola igualdade

No 20100302014512-8marzo2 artigo da semana en Faro de Vigo abordo a efeméride do 8 de marzo:

Dende a proclamación en 1910 do 8 de marzo como Día Internacional da Muller Traballadora, a instancias de Clara Zetkin, que propuxo na reunión da Internacional Socialista de Copenhagen lembrar ás obreiras téxtiles que en 1857 saíron a rúa en Nova York para reclamar melloras nas súas condicións de traballo, esta efeméride serviu de referente na loita pola igualdade impulsada polos movementos feministas. Transcorrido máis dun século, conquistados polos feminismos algúns dereitos das mulleres en moitos países (voto, acceso á educación e ao traballo, sexualidade…), recoñecidos dende 1945 pola ONU na Carta das Nacións Unidas e materializados cincuenta anos despois na Plataforma de Beijing, o 8 de marzo continúa sendo unha data de loita a prol da igualdade real entre homes e mulleres e de avaliación dos retos, estratexias e avances no proceso de empoderamento da muller en todo o planeta.

Neste 2016, a ONU acordou como lema do 8 de marzo, “Por un Planeta 50-50 en 2030”, coa intención de que a consecución da paridade de xénero en todos os ámbitos da vida centrase a estratexia das políticas de igualdade na vindeira década. Unha proposta estratéxica internacional, bautizada como “Demos o paso pola igualdade de xénero”, que pretende pechar a fenda de xénero existente (dunha ou doutra maneira) en todas as sociedades, impulsar o empoderamento das mulleres nos máis altos niveis de toma de decisións, eliminar a disparidade de xénero nos eidos educativos e laborais, fomentar a igualdade na vida cívica e social, así como contribuír a mudar os roles e estereotipos de xénero. Unha estratexia paritaria global que reclama a todos os gobernos que asuman compromisos para abordar as dificultades que impiden as mulleres progresar, ao tempo que se responsabilicen de que as políticas de igualdade sexan, e continúen sendo, unha das súas prioridades.

Unha fenda de xénero e desigualdade presente na sociedade galega baixo a forma máis brutal da violencia machista, ese terrorismo doméstico de aparente baixa intensidade, un auténtico feminicidio xerado nos espazos do privado, cuxo número de asasinatos se incrementou de forma alarmante no noso país durante os dous últimos anos. Mais tamén expresada por outras formas visibles e explícitas do machismo (como as agresións, violacións ou abusos sexuais) e outras que semellan invisibles ou máis sutiles, dende os denominados “micromachismos” (tan en voga entre os adolescentes e o modelo do amor romántico e controlador), até as chantaxes emocionais que levan a anulación da muller, desde a linguaxe e publicidade sexista até a humillación e desvalorización que estes milhomes de tres patacos intentan provocan nas súas compañeiras. Violencias machistas, onde está a orixe de moitos asasinatos e agresións, sobre os que a sociedade debería adoptar tolerancia cero.

Mais esta fenda de xénero continúa sendo tamén unha fenda laboral e salarial. Os datos do estudo sobre o emprego feminino, elaborado polo sindicato de CC.OO. sobre estatísticas oficiais de 2012 a 2015, amosan as claras que a desigualdade, o desemprego e a precariedade caracterizan o traballo das mulleres en Galicia durante ese período. A taxa de actividade das mulleres (48,9%) é inferior ao dos homes (58,2%), fenda de case dez puntos que se mantén en todos os tramos de idade, mesmo entre os 16 e 24 anos, onde a das rapazas é de 29,3% e a dos rapaces é do 31,7%, o que quere dicir que traballan sempre máis homes ca mulleres puidesen facelo. Xaora, as mulleres desempeñan o 76,0% dos empregos a tempo parcial (xeralmente para dedicarse ao coidado de menores ou persoas adultas dependentes), sendo a súa taxa de temporalidade do 28,4%, fronte a do 25,6%, como tamén é superior (en 2015) a taxa de desemprego, 18,6% fronte ao 17,0% dos homes.

Xaora, os datos que máis chaman a atención no estudo son os que expresan a desigualdade nos postos de alta cualificación nas empresas, onde hai un 21,0% de ocupación feminina e un 13,0% masculina, mentres que nos de dirección e xerencia supoñen o 2,4% das ocupadas e o 4,9% dos ocupados. En definitiva, hai máis mulleres cualificadas, pero máis homes directivos. Con todo, onde se manifesta aínda máis claramente esta desigualdade laboral en Galicia é que continúa sen pecharse a fenda salarial no sector privado, xa que o salario das mulleres é o 78,06% do dos homes. En definitiva, existe unha importante fenda laboral e salarial en Galicia que precariza a vida das traballadoras con salarios máis baixos, penaliza as súas posibilidades de promoción laboral e do acceso á maternidade. A consecución da paridade en todos os ámbitos da vida social, laboral e política e a erradicación das violencias machistas constitúen, pois, os eixos da loita pola igualdade que neste oito de marzo convoca a homes e mulleres.

Onte 1564: Conchita Martín

EEUU - ESPAÑOLA INSTALADA FRENTE A CASA BLANCA DESDE 27 AÑOSO pasamento da pacifista galega Conchita Martín, coñecida como Concepción Picciotto, Connie ou Concha da Casa Branca, non debe pasar desapercibida. Durante máis de tres décadas a activista viguesa viviu á intemperie diante da Casa Branca denunciando a política militar estadounidense, unha loita que iniciara en 1981 coa intención de recuperar a custodia da súa filla, tras divorciarse dun empresario italo-americano do que recibiu o apelido. A presenza da pacifista, que para sobrevivir vendía pedriñas que ela mesma decoraba, coa súa pancanrta «Contra a bomba nuclear», incomodou a todos os presidentes que ocuparon o Despacho Oval, dende Reegan a Obama, que a desaloxou hai uns anos. A súa teimuda reclamación do desarme nuclear e da fin das guerras, a súa denuncia da contaminación do planeta, comportamentos que mantivo día e noite dende a súa Carpa Branca, converteron á activista galega nunha das iconas do pacifismo mundial. Lembrámola con admiración e respecto.

Onte 1526: «Paulina»

PaulinaPaulina (La patota), o thiller de Santiago Mitre, é unha desas raras películas que se rosman á saída do cine. A violación dunha xove profesora por parte dunha panda («la patota») de mozos, entre os que hai algún dos seus alumnos, abre unha complexa reflexión sobre a violencia contra as mulleres, nacida da ideoloxía machista da posesión, e sobre a violencia sobre os pobres exercida polo estado. A historia íntima desta rebelde acomodada, filla dun xuíz, permite a Mitre abrir o debate sobre as vítimas da violencia, os límites da vinganza, a procura da verdade e o papel da xustiza nas sociedades desiguais. A interpretación xenial de Dolores Fonzi mantén en vilo ao espectador, a pesar de que guión explora por momentos o territorio do inverosímil. Eis a razón deses dous longos planos secuencia cos que comeza e remata unha obra, onde os cambios de punto de vista dunha mesma escena, as constantes elipses e os longos planos en silencio sobre o rostro de Paulina salientan o seu carácter de película aberta a un debate antidogmático e desprexuizado.

Onte 1520: Día da dignidade

rosa_parks

Fixéronse onte sesenta anos daquela proeza histórica de Rosa Parks que se negou a deixar a un branco a súa cadeira no autobús. Un comportamento que se forxou como modelo de dignidade, axudando a superar comportamentos e prexuízos racistas e a establecer modelos de igualdade real. Unha desas poucas accións históricas individuais que axudan a mudar ao mundo no horizonte da esperanza. Onte lembramos aquela manifestación de 2002 en Compostela, onde cada un dos nosos paraugas contribuíu a caligrafar o sintagma Nunca mais, que dende entón expresou a indignación dun país disposto a saír do seu silencio conformista. E onte tamén lembramos a Eduardo Blanco Amor no trinta e seis aniversario do seu pasamento, unha figura literaria e humana que (por ventura!) cada ano vai recuperando o seu valor de xigante da literatura galega. A coincidencia desta efeméride coa entrega do premio que leva o seu nome, que nesta edición correspondeu ao noso admirado Xavier Queipo, é outra excelente noticia deste 1 de decembro. Unha data a que ben acae gardala no calendario como «día da dignidade».

Onte 1504: Arde París

paz_para_parisA conmoción provocada polo masacre de París non debe impedir unha análise racional sobre a violencia yihadista. Entre os textos que lin onte sobre o tema, recomendo o de Iñigo Sáenz de Ugarte, no blog Guerra Eterna«Siete preguntas incómodas sobre ISIS y las guerras contra el terrorismo». Ugarte demostra que dende a invasión estadounidense de Iraq, hai catorce anos, os países occidentais desenvolveron unha estratexia bélica que para eles supuxo un prezo elevado en termos económicos e morais. Como tamén que o yihadismo recibe soporte do wahabismo saudita e aproveita o caldo de cultivo que atopa nas banlieus francesas ou belgas dunha xeración de mozos, fillos de inmigrantes, excluídos e desarraigados que non acredita nos valores republicanos. Se a isto engadimos a ocupación de Gaza, o comercio de armas e os intereses das petroleiras entendemos as razóns polas que o papa Francisco pensa que estamos na IIIª Guerra Mundial.

Onte 1440: «Mañana cuando me maten»

principal-portada-manana-cuando-me-maten-es_medLin estremecido, case dunha sentada, Mañana cuando me maten, o libro de Carlos Fonseca sobre as derradeiras execucións do franquismo hai corenta anos. Utilizando os procedementos do xornalismo narrativo, que aproveita os recursos da ficción para contar unha historia real, Fonseca reconstrúe os acontecementos que levaron a aquel 27 de setembro de 1975 no que fusilaron a dous jichiños vigueses, Xosé Humberto Baena e José Luís Sánchez Bravo, xunto a Ramón García, Jon Paredes Manot Txiki e Ángel Otaegui, loitadores antifranquistas, membros do FRAP e ETA, vítimas dun simulacro de xustiza militar que os sentenzou antes de xulgalos. Particular emoción produciume o relato de Baena, baseado nas testemuñas da súa irmá Flor, no diario do seu pai Fernando e nos textos escritos en Carabanchel días antes da súa execución. É tremendo «El reloj», conto no que expresa a súa loita contra o tempo e a súa convicción de que o ían matar. Como conmovedoras son as súas lembranzas dos días nos que traballou en Fumensa recollidas nunha das cartas escritas unha semana antes de ser fusilado.

Polo seu rigor documental e fondura na investigación histórica (até onde o acceso aos arquivos lle foi permitido ao autor), coma pola fluidez do relato, o libro de Fonseca supón un achegamento á verdade do sucedido aqueles derradeiros meses do feroz tardofranquismo, mais tamén unha reclamación de revisión xudicial daqueles catro consellos de guerra carentes de calquera tipo de garantía xurídica. Fonseca lembra que o poeta arxentino Juan Gelman dicía que «o contrario do esquecemento non é a memoria, senón a verdade». Razón pola que xa non abondaba con evocar o ocorrido naqueles días de setembro de 1975, é imprescindible abrir as cancelas que agochan aquela historia que estaba aínda por contar. Un libro que afonda naquela ferida, aínda sen pechar. Recoméndoo moi vivamente.