Camilo, a razón esperanzada

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á figura de Camilo Nogueira.

Homenaxe_a_Camilo_11-11-2016Baixo o lema “A esperanza razonada, a razón esperanzada”, Camilo Nogueira recibiu o pasado venres en Compostela a gran homenaxe que merece. Un serán no que a música de Tundal, Pardal na rúa e Uxía serviu para enfiar o retrato humano e político dun home recoñecido por todo o país pola súa coherencia e honestidade. Unha noite inesquecible onde no escenario do Auditorio de Galicia as doses de emoción mergulláronse coas de reflexión sobre unha terra cantada e construída dende unha tranquila autoconfianza nas propias posibilidades.

As intervencións dos voceiros dos partidos representados no Parlamento de Galicia, Xoaquín Fernández Leicega (PSdeG-PSOE), Ana Pontón (BNG), Pedro Puy (PPdeG) e Luís Villares (En Marea), que recoñeceron as contribucións decisivas do vigués ao desenvolvemento do autogoberno, constituíron un fito que sitúa a Camilo como un referente histórico da Galicia de entre séculos, ao tempo que abre unha xanela de esperanza para recuperar no futuro inmediato consensos e posicións orixinais en temas de país. Unha xusta reciprocidade das forzas parlamentarias con quen ao longo da súa vida política foi un militante do diálogo ilimitado cos seus adversarios, aos que sempre respectou na discrepancia, mais sen renunciar nunca a convencelos das súas posicións.

Na figura deste fillo dos Romanciños, lugar do barrio de Riomao de Lavadores, celebramos as cualidades dunha persoa boa e xenerosa na que identificamos os valores do galeguismo republicano e da esquerda galega, mais tamén na que recoñecemos unha forma singular de estar no mundo, adoptando como posición vital un optimismo construtivo, natural e contaxioso, traducido en afouteza na defensa das súas conviccións tan firme que chegaba a ser considerada como expresión de teimudez.

Xaora, en Camilo admiramos a un cidadán comprometido coa súa xente e o seu país, mais ao que ningunha causa ou problema do seu tempo lle resultou allea. Na homenaxe as palabras de agarimo e admiración dos seus compañeiros e compañeira dos Verdes / Alianza Libre Europea, grupo do que formou parte no Parlamento Europeo de 1999 a 2004, expresaron a súa valiosa achega na construción do proxecto da Europa sen fronteiras, hoxe máis necesario ca nunca, cando semella que a utopía europeísta comeza a ser derrubada pola xenofobia populista.

Xunto a outros membros da súa xeración, Camilo comprometeuse no proxecto, aínda inconcluso, de reconstrución do nacionalismo galego, liderando os partidos vinculados ao pensamento do socialismo nacionalista (Galicia Socialista, POG, Esquerda Galega e PSG-EG). Dende cada unha destas formacións, Nogueira contribuíu á modernización do proxecto nacionalista, desenvolvendo un programa global e sectorial capaz de construír Galicia como auténtica nación política, aceptando a responsabilidade de valerse fiscalmente, na interdependencia doutras nacións europeas, e promovendo un desenvolvemento autocentrado dos diversos sectores da economía.

Dende estas formacións políticas, ás que podemos denominar de “Esquerda Galega”, Camilo ofreceu unha proposta organizativa, comunicativa e programática para o conxunto do nacionalismo galego que, quizais, anticipou varias décadas a bautizada agora como “nova política”. Un nacionalismo que non é nin credo nin relixión senón apenas unha proposta de autoorganización que procura o autogoberno para Galicia e as maiores cotas de benestar e igualdade para toda a súa cidadanía. Ademais, Camilo dedicou moito tempo da súa vida a estudar e divulgar de forma teimosa a historia de Galicia para denunciar así a ideoloxía españolista e a marxinación inxusta á que foi sometida durante os últimos dous séculos. Afondou tamén nas raíces do galego, que concibiu sempre como lingua universal, vinculada ao mundo da lusofonía e das culturas atlánticas, un xeito de pensar o mundo dende Galicia en constante diálogo co noso tempo.

En definitiva, como sinalou Manuel Rivas na homenaxe, “Camilo encarna todo aquilo no que se pode confiar”, ou como expresou Suso de Toro, “Camilo representa o mellor de nós, a aposta de toda unha vida para que a nosa sociedade galega sexa capaz de solucionar os seus problemas por ela mesma”. Camilo é o modelo de home coherente e honesto, práctico e apaixonado, épico e lírico, reflexivo e soñador, curioso e rigoroso, velocista e maratoniano, atacante e defensa. Nogueira representa a esperanza razonada dunha Galicia con futuro no marco da Europa dos pobos, unha Galicia construída dende unha razón esperanzada por xeracións chantadas nas raíces da autoestima do presente. Contra tantos prexuízos existentes, a figura de Nogueira demostra que en política aínda hai persoas boas e honradas, servidores públicos que merecen o noso agarimo e recoñecemento. Beizón, Camilo!

Mapas e cartas de Vigo e de Galicia

/en , , , , /por

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo a exposición “Mapas e cartas de Vigo e de Galicia. Séculos XVII ao XX”, organizada pola Fundación Penzol na Casa Galega da Cultura de Vigo.

Foto expo Penzol Mapas e CartasCoincidindo co vinte e cinco aniversario da presenza na Porta do Sol do Sireno de Leiro, a icona do Vigo de entre séculos, inaugurouse na planta baixa da Casa Galega da Cultura unha exposición de cartas náuticas e mapas de Vigo e Galicia que amosan a imaxe da cidade e da ría, así como de todo o noso país, dende o século XVII ao XX. Organizada pola Fundación Penzol e comisariada por Gonzalo Méndez Martínez, profesor da Universidade de Vigo e primeira autoridade na cartografía galega, a mostra propón ao visitante un relato visual iniciado coa “Descripcion del Reyno de Galizia” –o mapa de Galicia preparado polo dominicano Hernando de Ojea, o primeiro impreso cun trazado cartográfico realizado para Galicia e incluído en 1603 nunha das edicións do famoso atlas mundial de Abraham Ortelio publicado nos Países Baixos– e rematado coas cartas náuticas levantadas hai un século na ría de Vigo polos traballos cartográficos do buque hidrográfico da Armada “Urania”.

Unha mostra de cartografia galega, centrada de forma sutil na ría e no que hoxe cualificamos como espazo do Vigo metropolitano, que permite a posibilidade de visualizar a conformación da imaxe do país durante trescentos anos, tanto a xerada polos cartógrafos galegos como Hernando Ojea ou Domingo Fontán, como desde fóra por aqueloutros que percorreron as nosas costas, os nosos camiños ou tiveron noticia deles nos seus gabinetes. Unha exposición humilde nos medios utilizados, mais moi suxestiva para o visitante a quen se lle ofrece a posibilidade de identificar ou descubrir moitos detalles topográficos e toponímicos que hoxe resultan curiosos e significativos. Unha mostra valiosa pola súa posibilidade de aproveitamento didáctico por parte dos centros educativos mais tamén para o gozo por parte da cidadanía do patrimonio cartográficos atesourado na Biblioteca Penzol, que a pesar dos ses escasos medios, continúa funcionando como auténtica biblioteca nacional galega.

Como sinala o comisario da mostra a historia da cartografía é a do estudo dos avances nos coñecementos sobre o territorio (como sobre a propia Terra no seu conxunto) e o das ciencias e técnicas necesarias para o seu recoñecemento, medición, representación e reprodución. Mais sen esquecer que a historia da cartografía dun territorio concreto, como neste caso é o de Galicia e o da ría (ou baía) de Vigo (e, nalgún momento) das“illas de Baiona”, é froito dos feitos históricos, das decisións administrativas, dos procesos demográficos ou mesmo da súa proxección internacional (algo decisivo no caso vigués e na conformación do seu carácter portuario atlántico). En definitiva, a cartografía de cada momento (os mapas, planos e cartas náuticas) plasma de forma moi fidedigna a mudanza das divisións administrativas (neste caso das sete provincias do Reino de Galicia ás catro da división provincial vixente dende 1833), o desenvolvemento da rede de estradas e comunicacións, como o peso demográfico que vai adquirindo cada territorio (adiado en Vigo até o comezo do século XIX).

Probablemente o máis significativo da mostra sexan as distintas versións que do mapa pioneiro de Ojea foron publicadas ao longo do século XVII en varios grandes atlas europeos. Como tamén é moi chamativo o “Mapa Geographico del Reyno de Galicia”, publicado en 1784 por Tomás López, mostra da cartografía de gabinete, no que se representa Galicia na súa totalidade e os límites das súas sete provincias, utilizando unha escala 1:332.000. Con todo, a estrela da mostra, a pesar de ser apenas unha copia dixitalizada a tamaño real, é a “Carta geométrica de Galicia” (1834), o mapa de Domingo Fontán, a figura fulcral da cartografía histórica galega, á que o escritor vigués Marcos Calveiro dedicou unha extraordinaria novela (Galaxia, 2015). Semellante proeza do cartógrafo galeguista foi posible grazas a utilización dun teodolito de Gambey, construído en París en 1818, que lle permitiu crear unha base xeodésica, completada ao longo de dezasete anos, nos que percorreu de forma incansable todos os camiños de noso. Fontán levantou así o primeiro mapa moderno de Galicia, gravado en París en 1845, utilizando unha escala de 1:100.000, idéntica a utilizada noutros mapas oficias doutros países europeos. Unha peza cartográfica extraordinaria da que Otero Pedrayo dixo que era “o auténtico rostro de Galicia”.

Xaora, non entenderiamos o sentido desta exposición sen a presenza das cartas náuticas da construción do perfil da costa galega, como as incluída no atlas náutico “Le Neptune François”(1693), no “Atlas Marítimo de España” (1788) de Vicente Tofiño e, sobre todo, as levantadas hai un século polo “Urania”, buque cartográfico e escola flotante da Armada, semente da ETEA, que merecería un apartado de seu na historia viguesa.

Balaídos é municipal

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á polémica sobre a proposta de privatización do estadio de Balaídos.

Novo_BalaidosComo adiantabamos hai un mes nestas páxinas xenerosas de “Faro de Vigo”, cando comentabamos os ruxerruxes relativos á venda do Celta a capital estranxeiro, a cerna desta deboura que tanto inqueda ao celtismo estaría na interpretación do convenio asinado hai sete anos entre o Real Club Celta de Vigo S.A.D. e o concello de Vigo (sendo alcalde Abel Caballero e concelleiro de deportes Santiago Domínguez), que regulaba até 2034 o uso polo club do estadio de Balaídos, do campo de Barreiro e do complexo de Madroa, todas as tres instalacións de propiedade municipal. Un convenio de colaboración, que na maior parte das cláusulas prorrogaba o asinado en 1992 entre as mesmas entidades, cando o club afrontou o difícil proceso da súa constitución como Sociedade Anónima Deportiva, mais que en 2009, durante a preparación do proceso concursal, garantía a supervivencia do club, xa que contemplaba a posibilidade de activar na súa contabilidade estas instalacións municipais como parte do seu patrimonio, o que lle permitiu pechar un dos seus acordos con Facenda.

Un convenio que establecía como responsabilidade do Celta o mantemento de todas as instalacións e o pagamento dos seus consumos de auga e electricidade, contemplando como contrapartidas que lle correspondería o aproveitamento publicitario e comercial de fachadas, locais e cantinas. Os asinantes, o alcalde Abel Caballero e o presidente Carlos Mouriño, ademais de acordar diversas medidas de apoio ao fútbol base vigués (algunhas incumpridas daquela maneira) asumiron unha cláusula de garantía pola cal o concello podería de forma motivada deixar sen efecto este convenio se o R.C.Celta de Vigo S.A.D. deixase de ser o equipo representativo da cidade de Vigo, por traslado a outro termo municipal, ou se producise unha modificación significativa do actual réxime de propiedade da S.A.D., que implique unha alteración substancial dos poderes de control da xestión do club, salvo que sexa autorizada pola administración municipal. En definitiva, grazas a esta salvagarda o concello de Vigo conserva na súa man unha opción de ouro que lle permitiría in extremis, en condicións tan extraordinarias como as previstas, recuperar o uso do estadio de Balaídos e do resto das instalacións municipais cedidas ao R.C. Celta S.A.D. sen contraprestación económica ningunha.

A polémica actual sobre Balaídos lembra a alarma vivida en 1941 por unha presunta venda do estadio que, como relata Fernando Gallego na súa “Historia del Celta. 90 años de pasión por Vigo” (Faro de Vigo, 2013), se produciría cinco anos despois, cando Balaídos pasou a ser propiedade municipal, tras unha complexa operación financeira deseñada polo alcalde Suárez-Llanos e avalada pola Caja de Ahorros. O campo de fútbol e os seus terreos circundantes, valorados en 865.000 pesetas (unha millonada!), propiedade até entón dunha sociedade privada, pasaron a ser municipais, grazas a unha achega anual do concello de 70.000 pesetas. Setenta anos despois, coincidindo co comezo da reforma completa do estadio e co anuncio do accionista maioritario do club de presentar unha oferta de compra a prezo de auténtica ganga e sen desembolso de cantidade ningunha, o alcalde Abel Caballero constituíuse en garante de que o novo Balaídos continúe sendo un espazo público de propiedade municipal, posición que sabemos unánime na corporación.

Xaora, o anuncio do degoiro de Carlos Mouriño de mercar Balaídos, a pesar de que ten escaso percorrido, abriu unha polémica sobre as posibilidades da súa privatización. Unha controversia que lle permite ao presidente recabar apoios dalgúns sectores celtistas cos que non contaba e afastar o foco sobre a venda da S.A.D., na que o concello de Vigo, grazas a súa opción de ouro, tamén terá algo que dicir sobre a continuidade do convenio. Un momento de confusión (interesada) onde para evitar mesturar allos con bugallos convén lembrar algunhas obviedades. O R.C.Celta de Vigo S.A.D. é unha empresa privada con ánimo de lucro, cuxa decisións corresponden só aos seus accionistas. O estadio de Balaídos, o campo de Barreiro e o complexo da Madroa son espazos publicos pertencentes ao patrimonio do concello de Vigo. O celtismo constitúe un sentimento de pertenza interxeracional compartido por milleiros de persoas, sexan ou non abonados do club, vivan no concello de Vigo ou en calquera outra parte do planeta. Como non está de máis reiterar que non hai razóns obxectivas nin de interese xeral ningunhas para que Balaídos deixe de ser un estadio municipal. No entanto, se o R.C.Celta de Vigo S.A.D. muda de propiedade, por que así o deciden os seus accionistas, parece lóxico que os compradores renegocien co concello (que defende os intereses da cidadanía viguesa) as condicións de uso do novo Balaídos.

Mulleres do silencio

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo  á exposición do Marco comisariada por Rosario Sarmiento dedicada a artistas plásticas galegas do século XX.

20140402_111726

Gustei moito da exposición “Mulleres do silencio. De Maruja Mallo a Ángela de la Cruz” coa que o Marco inaugurou o venres a súa tempada de outono. Unha mostra de produción propia do museo de arte contemporánea de Vigo, comisariada por Rosario Sarmiento, que reúne un cento de obras de 21 artistas galegas, pintoras e escultoras de diversas xeracións dende as pioneiras das primeiras décadas do século XX, Maruja Mallo e Julia Minguillón, até ás máis recente da década de 1990, como Almudena Fernández Fariña e Tatiana Medal, formadas xa na Facultade de Belas Artes de Pontevedra, que supón unha revisión e actualización daqueloutra referencial, “A arte inexistente”, que a mesma comisaria coidara para o Auditorio de Galicia en 1995. Unha exposición de inequívoco espírito didáctico, froito dun concienciudo traballo de investigación documental e de colaboración con institucións públicas e coleccionistas privados, concibida coas intencións de propoñer un relato alternativo da nosa historia da arte e desvelar ao grande público o protagonismo e a achega decisiva (e até agora tan oculta e prexuizada) das artistas galegas do século XX.

Como sinala a comisaria no seu texto curatorial é un feito que a historia da arte occidental favoreceu o protagonismo do creador masculino, “excluíndo ás mulleres dos principais movementos artísticos”, até preguntarnos, como fixo Linda Nochlin nos seus estudos sobre arte e xénero, por que non houbo ao longo da historia grandes mulleres artistas? Inexistencia de mulleres na historia da arte (coas excepcións coñecidas de pintoras como Artemisia Gentileschi, Tamara de Lempicka ou Frida Kahlo, por poñer algúns exemplos), mais tamén na historia da literatura, da música e do cine, que non son consecuencia da súa natureza, senón do papel que ao longo da historia se lle asignou ás mulleres nas artes relegándoas a seres pasivos. Un agochamento e unha desigualdade que, a pesar dos logros acadados polo movemento feminista nas últimas décadas e da maior presenza das mulleres nas facultades de Belas Artes (onde son clara maioría e obteñen os mellores resultados académicos), aínda pervive, xa que “o recoñecemento artístico feminino segue sendo minoritario con respecto ao dos homes”. As mulleres nas artes continúan traballando nunha posición claramente secundaria. Dous datos contundentes: en España só o 20% das exposicións individuais están protagonizadas por mulleres; e en Galicia a participación feminina en mostras colectivas está entre o 17% e o 30%.

Desvelar este silencio ao que foron e son sometidas as mulleres artistas galegas, amosar a riqueza e a diversidade de tanto que permaneceu agochado, restaurar ausencias e focalizar protagonismos, son fíos condutores da proposta expositiva preparada por Rosario Sarmiento. Un percorrido xeracional que se inicia coa achega das pioneiras e onde se poden ver no mesmo patio para emoción do visitante dous dos cadros máis emblemáticos da pintura galega do século XX, “Muller con cabra” (1927) de Maruja Mallo e “A escola de Doloriñas” (1941) de Julia Minguillón. Interese que no decae nos espazos dedicados ás artistas da posguerra e do exilio, onde, entre outras, se presentan a figuración inxenuísta e popular de María Antonia Dans, o expresionismo dramático de Mercedes Ruibal (estremecedor o cadro dedicado a Allende), o neofigurativismo intimista de Mª Victoria de la Fuente, o construtivismo cromático de Beatriz Rey, as colaxes abstractas de Fina Mantiñán e as cerámicas innovadoras de Elena Colmeiro.

Ocupan a galería central algunhas das obras emblemáticas de Menchu Lamas, entre elas “Árbore de dúas cabezas” (1985), “Peixes” (1981) e “Secuencia ascensional” (1997), representando o pulo de transformación radical que supuxo a obra da única muller do grupo Atlántica. Grandes formatos que dialogan coas cerámicas de María Xosé Díaz e coas pezas policilíndricas manuscritas de Soledad Penalta. Espírito de renovación moi presente no patio dedicado á obra de Rosalía Pazo, Berta Cáccamo e Ángela de la Cruz, e tamén na sala anexa onde Mónica Alonso presenta a súa instalación “Angustia” (unha das mellores experiencias para o visitante da mostra), catro das artistas fulcrais do período de entre séculos en permanente proceso de investigación plástica.

Complétase tan interesante exposición coas vitrinas onde se reúnen documentos de prensa e catálogos que completan o relato sobre a recepción da obra de cada unha das artistas, onde é doado identificar o silencio e os prexuízos que sufriron. Experiencia de desvelamento que os visitantes máis curiosos poden continuar no espazo anexo do mesmo museo onde a cineasta viguesa Xisela Franco presenta “Interior, exterior, durante”, peza que nos convida a contemplar o tempo dende a temporalidade propia.

Fenda de lectura

/en , , , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo comento os resultados do barómetro do CIS sobre lectura.

Lectoras

É de agradecer que o Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) dedicase o seu estudo do mes de setembro a analizar o estado da lectura en España. Un barómetro, no que foron consultadas 2.483 persoas, do que se tiran datos esclarecedores sobre o comportamento dos lectores e lectoras, tanto no que atinxe aos soportes impresos (libros, xornais e revistas), como dixitais (e-books e prensa dixital). Un retrato que permite comprender o actual proceso de hibridación da lectura, provocada pola masificación da lectura de textos e hipertextos en pantallas (ordenadores, taboíñas e teléfonos), que afecta xa e de forma irreversible a todos os segmentos de idade, coexiste coa utilización de soportes impresos que, a pesar dos interesados agoiros dos gurús dixitais, representan aínda a maior parte da cota lectora.

Nun país onde o 87,10% da poboación valora a situación política como mala ou moi mala, o 61,60 % declárase interesada pola lectura como actividade cultural, porcentaxe só superada pola música (74,60%) e polo cine (63,40%), e superior á do teatro (39,00%) e ás artes plásticas (40,60%), cifras semellantes ás do último barómetro deste tipo, publicado polo CIS en decembro de 2014. A lectura ten un espazo de seu nas preferencias da poboación que nun 63,90% se declara lectora de libros (65,00% en 2014), porcentaxes que se sitúas aínda por debaixo da media europea (68,00%), e nun 69,60% de xornais.

No entanto, o 74,20% das persoas consultadas expresan a percepción de que se le pouco, identificando a existencia dun déficit lector na nosa sociedade. Outrosí, a pesar de que un 38,10% declaran que non len nunca un libro e un 30,40% que non tocan un xornal, hai pola contra un 28,60% que todos os días len nun libro e un 39,80% que o fan nos xornais. Cifras que expresan a existencia na nosa sociedade dunha fenda entre o terzo daquelas persoas que consolidaron o seu hábito lector e o terzo daqueloutras que son totalmente alleas á práctica lectora.

As razóns da fobia lectora radican no desinterese e falta de atractivo da lectura (para o 42,30% das persoas que non len nunca) ou pola falta de tempo (22,30%), mentres que a filia lectora ten as súas principais motivacións no entretemento (para o 59,70% das enquisadas), na procura de información (14,10%) e na mellora cultural (12,30%), sendo apenas o 12,60% as que len “obrigadas” por razóns académicas ou profesionais. Cifras que sitúan o comportamento lector e a compra de libros (o 47,60% declara ter comprado e o 38,40% ter agasallado algún libro no último ano) no eido das actividades do lecer. Contexto no que é comprensible que novela sexa o xénero preferido para o 73,50% das persoas que se declaran lectoras. O que, ademais, semella coherente co feito de que o 60,70% confese que a lectura é unha escolla persoal, aínda que o 26,50% agradeza as recomendacións de familiares e amizades e só o 11,30% se oriente polas dos profesionais da libraría, crítica e medios; sendo para o 61,10% o tema do libro o seu principal criterio de escolla, seguindo polo 20,30% que acredita no coñecemento do autor ou autora.

Actividade que para un 89,80% das lectoras desenvólvese na casa, o espazo privilexiado para a lectura, onde o 17% afirma contar con máis de 200 libros, o que explicaría que o 70,90% declarase non ter pisado unha biblioteca no último ano, a pesar do seu papel no fomento da lectura e no acceso gratuíto a Internet. Como é de atender o feito paradóxico de que baixe a media de libros lidos por habitante e ano até 7,92 (en 2014, 8,6), que queda moi lonxe das doutros estados da Unión con maior febre lectora como Finlandia (47 por ano), mentres aumenta a dos libros mercados por habitante, 6,46 (en 2014, 5,96). Como tamén semella significativo que a pesar de que o 81,90% das persoas consultadas confese que se conecta todos os días a Internet, só un 43,80% utiliza o seu ordenador, taboíña ou teléfono para ler textos longos “de varios parágrafos” en webs, blogs e redes sociais, o que expresa a fraxilidade da actual lectura electrónica.

Como tamén é salientable que no proceso de hibridación dos soportes de lectura o 78,60% das consultadas exprese a súa preferencia polo emprego do libro impreso (o 80% no barómetro de 2014) e o 60,50% polo xornal en papel, aínda que un 37,60% confese ter lido algunha vez un e-book e un 31,70% aventure que no futuro haberá moi poucos libros impresos en papel.

En definitiva, no marco da crise económica e política e do proceso de hibridación dixital da cultura, este novo barómetro do CIS consolida en España un modelo de lectura hibridado e vinculado coas actividades culturais de lecer, especialmente a música e o cine. Un modelo no que se detecta unha profunda fenda entre as persoas lectoras e non lectoras, así como unha ralentización do proceso de dixitalización do sector do libro e da lectura.

O Celta cara oriente

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á venda do Celta e as súas relaciós co concello de Vigo:

Non podo agochar o meu desagrado pola chamada que recibín como socio de Río Alto dándome 48 horas para pasar polas oficinas de Balaídos e mudar os tres asentos do noso abono familiar. Despois de dúas décadas nas mesmas localidades, o Celta obríganos a un cento de abonados a procurar outras localidades para instalar nas que até agora nos foran asignadas uns palcos novos de prensa. E o noso desgusto non é tanto pola perda dun lugar no que nos sentiamos cómodos como pola falta de sensibilidade do club, que diante das nosas lexítimas queixas ofrece como alternativa devolvernos os cartos dos nosos abonos, renovados en xullo, cando xa se coñecían o plan de obras e os requirimentos da Liga e da UEFA, que obriga ao traslado forzoso nos partidos da Europa League de 500 abonados das gradas de Río.

Unha desconsideración absoluta do Celta cos seus abonados aos que, se non aceptamos este traslado, se nos sinala a porta de saída do clube. Nada que poida estrañarnos despois de como os responsables do Celta resolveron a tempada pasada de forma vergonzosa o conflito cun abonado ao que se lle retirou a súa tarxeta de acceso e a súa vella bufanda ou como nesta se incrementaron os prezos de abonos e entradas dos días do club, o que afecta sobre todo ás economías humildes dos abonados máis mozos.

Torpezas do Real Club Celta S.A.D, que non son alleas á crise institucional aberta polo seu propietario cando anunciou este mes a posibilidade da venda do club a unha sociedade oriental de capital risco por unha cantidade estimada por algúns medios nos cen millóns de euros, cifra inasumible para calquera capital galego. Ás portas do seu centenario, o empeño acuñado por Handicap, Baliño e Bar, baixo o nome tan significativo para a comunidade nosa de “Celta”, pode quedar reducido a un apunte contable dunha sociedade foránea, tal como xa lles sucedeu ao Valencia, Granada, Español ou Málaga, propiedade hoxe de sociedades invisíbeis ou de magnates chegados de Oriente. Nada que sexa ilexítimo mais que nos enfronta coa realidade do fútbol actual, un formidable tinglado económico da industria internacional audiovisual e do negocio das apostas deportivas, que nada xa ten que ver con aqueles valores do “fair play” dos fundadores cosmopolitas do primeiro equipo galego.

Unha venda, quizais inminente, que evidencia que lonxe de calquera afán altruísta o seu propietario concibe o Celta como un magnífico negocio capaz de achegarlle un lucro moi suculento, tanto agora (15 millóns de euros foron os beneficios da S.A.D. no último exercicio aprobado) como no momento da súa venda. Cifras elevadas, froito da boa xestión deportiva e económica dos responsables do club, considerado como o oitavo con mellor saúde financeira de Europa, mais tamén (non o esquezamos) do esforzo dos vinte mil celtistas (entre accionistas, socios, peñistas e membros da Fundación Celta) que acudimos decote a Balaídos e, sobre todo, dos milleiros de persoas con corazón celeste espalladas polo mundo enteiro que converteron ao noso equipo nunha das insignias máis prezadas e recoñecibles coas que conta Galicia.

Nesta mudanza copernicana e acelerada do fútbol globalizado, que afecta as principais ligas europeas, os espectadores que acudimos aos estadios, neste caso os celtistas a Balaídos, fomos convertidos en figurantes imprescindibles dun espectáculo audiovisual planetario que lle reportará esta tempada europea ao Celta case 50 millóns de euros ou en consumidores que adquiren produtos (camisolas, partidos de televisión…) dunha sociedade que no caso de ser vendida procuraría aínda con maior empeño a recuperación da millonada pagada por ela.

balaidos

Cifras elevadas, moi pouco frecuentes en calquera outro sector de actividade, que no caso do Celta contan, a maiores, coas achegas do concello de Vigo que adquire cada tempada 1.600 cadeiras de Fondo (valoradas en 150.000 euros), para repartir entre centros educativos e colectivos sociais, cede de forma gratuíta as instalacións dos campos de Balaídos e de Barreiro e soporta os gastos de iluminación e electricidade. Achega máis decisiva cando o Concello de Vigo e a Deputación de Pontevedra asumen no convenio que asinaron co clube boa parte dos case trinta millóns de euros nos que está orzamentada a reconstrución do vello Balaídos, que permitirá ao Celta utilizalo nas próximas décadas.

No marco actual deste fútbol mercantilizado de propietarios invisibles o concello de Vigo debería abandonar o paternalismo e reconsiderar os termos da súa relación de colaboración co Celta, unha sociedade privada con ánimo de lucro, que por importante que sexa para a proxección da cidade non pode continuar recibindo un trato de semellante privilexio. Parece xusto que se as regras que rexen o mundo do fútbol mudaron de orientación, por un principio de equidade o faga tamén o concello de Vigo na súa relación co R.C.Celta S.A.D..

O Verne vigués de Ledicia

/en , , , , , , /por

Dedidco o artigo da semana no Faro de Vigo a presentación de Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta de Ledicia Costas:

queizan_costas_16-09-2016No serán do pasado venres máis dun cento de persoas reunímonos no paseo das Avenidas, diante da estatua de Jules Verne de Molares, para participar na presentación de “Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta” (Xerais, 2016), novela pola que a viguesa Ledicia Costas obtivo o premio Lazarillo de Creación Literaria 2015, convocado pola OEPLI, sección española do IBBY (International Board on Books for Young People). Un premio de prestixio, convocado dende 1958, no que participan obras escritas nas diferentes linguas do estado, que consolida a traxectoria da escritora viguesa que no pasado ano recibiu o premio nacional de Literatura Infantil e Xuvenil.

Unha presentación literaria ao aire libre, na que gozamos da fragrancia da maruxía do outono, na que os presentadores, o historiador Antonio Giráldez Lomba, o xornalista Eduardo Rolland e a escritora María Xosé Queizán homenaxearon a Verne e lembraron a súa relación con Vigo, tanto polas súas visitas de 1878 e 1884, como por terlle dedicado o capítulo oitavo da segunda parte de “Vinte mil leguas baixo os mares” titulado “A baía de Vigo”, novela por entregas publicada entre o 20 de marzo de 1869 e 20 de xuño de 1870. Datas que demostran que Verne escribiu de Vigo antes de visitar a nosa ría, que na novela de Nemo pintou con “augas impregnadas de luz eléctrica”.

Ledicia Costas centra esta súa novela en desenlear o enigma da segunda estancia de Verne, a que comezou o 21 de maio de 1884, cando procurou refuxio na ría viguesa (para el “un verdadeiro fiordo”), tras sufrir á altura da Coruña, unha avaría na máquina de vapor do “Saint Michel III”, que sería reparada nos talleres de caldeirería de La Industriosa, que Antonio Sanjurjo Badía (o famoso “Habilidades”) tiña no Guixar. Serán as relacións do escritor bretón co industrial vigués (ambos os dous visionarios da navegación submariña) e co boticario Philipot (personaxe de ficción), que custodia un importante segredo no seu establecemento da rúa Misericordia, as que permitan artellar a Costas unha trepidante novela de aventuras localizada no Vigo de hai cento e trinta anos.

Nun fermoso e emocionante exercicio de amor á súa cidade, Ledicia reconstrúe nestas páxinas aquel Vigo primixenio e xa cosmopolita, cunha fiestra sempre aberta ao mundo, cando comezou a desenvolver a estrutra ósea, as arterias e os pulmóns da cidade metropolitana actual. Un Vigo que se estricaba fóra das murallas, desenvolvendo as primeiras edificacións pétreas do ensanche portuario e as instalacións industrias de conserveiras e talleres nos barrios do Areal. Dende a descrición das rúas de oficios e negocios (Sombreireiros, Cesteiros, Ferraría…), hoxe Casco Vello, pasando polas novas avenidas de Policarpo Sanz e do Ramal, até a illa sur de Cíes, onde chantaban as raíces de sororidade as mulleres planta, Ledicia Costas ofrece algunhas das mellores páxinas do Vigo literario, na estela de doutras obras extraordinarias como “Amor de tango” de María Xosé Queizán, “Os fillos do mar” de Pedro Feijoo ou “Cabalos e lobos” de Fran P. Lorenzo.

Constrúe así a escritora de Brea Muiñeira unha novela verniana que homenaxea a orixe verniana da nosa cidade, que asume os valores do nantés, adaílde no seu tempo, como Sanjurjo Badía, da tecnoloxía, da ciencia, da industria e do progreso. Unha ficción que, mesturando rigorosa documentación histórica con doses de fantasía e melisa, esculca no ADN industrial de Vigo, afastándose dos mitos do relato da historiografía romántica. Un paso decisivo para a consolidación dun Vigo literario que posúe na figura de Verne un dos mellores esteos para a súa proxección internacional, sobre todo, no espazo cultural das fisterras atlánticas. Verne continúa sendo un escritor actual, lido e traducido en todo o mundo, quizais por que no seu tempo soubo fusionar os mitos coa ciencia, a modernidade coa tradición, conducindo ao seu lectorado ao paradoxo de que o futuro está contido sempre no pasado e que a natureza prefigura o porvir dos seres humanos. Dúas notas vernianas que Costas recolle na súa novela máis viguesa.

Xaora, o novo mito literario creado por Ledicia Costas ofrece unha oportunidade extraordinaria para incorporar a Verne no imaxinario popular vigués. A proximidade do 150 aniversario da chegada do “Nautilus” do capitán Nemo á ría de Vigo (18 de febreiro de 1868), unha data de ficción na nosa historia, non pode ser desaproveitada. Insisto en que Vigo debe preparar un plan que reconcilie a cidade coa figura de Verne. Pódese aproveitar a ampliación da ponte de Rande para bautizala co seu nome, como ten proposto Ferrín. Pódese incluír ao bretón no noso rueiro e poñer o seu nome á futura biblioteca do estado, que agardemos se constrúa na Panificadora. Ledicia Costas acertou de cheo reivindicando o Verne vigués.

Ksal, o pintor da curva de San Gregorio

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao programa Vigo, cidade de cor e á exposición dedicada aopintor Ksal instalada no Instituto Camoens de Vigo.

Dende hai menos dun mes, chama moito a atención na rúa Tomás Alonso o mural que Lula Goce pintou sobre unha das fachadas do número 20, no edificio situado ao inicio da curva de San Gregorio. Un díptico dunha forza multicromática hipnótica, enmarcado na tendencia do debuxo hiperrealista fotográfico, protagonizado polas figuras dunha nena e dun neno de olladas soñadoras con cadanseu ramo de elementos naturais no colo, o dela de gallas e o del de flores que lembran un corazón, sobre un pé floral no que as liñas dialogan sobre fondos brancos, verdes e vermellos. Unha instalación artística moi fermosa que, como esoutras recentes, tamén extraordinarias de Liqen na rúa Hispanidade, de Ramón Trigo nas escaleiras de Marqués de Valterra ou de Antón Pulido na praza de Peniche, forma parte do programa municipal “Vigo, cidade de cor” de recuperación artística de fachadas e espazos públicos degradados en distintos barrios de Vigo, encargado a artistas de diversas xeracións e estéticas, sen dúbida, merecedor dos máis intensos parabéns.

Intervención que no caso da pintora, ilustradora e deseñadora de Baiona humaniza unha fachada ao pé dun espazo onde a Asociación Veciñal Curva de San Gregorio reclama a instalación dun parque público e un miradoiro nun lugar tan característico do vello Coia de abaixo e da propia cidade. Un outeiro sobre a ribeira que en Vigo coñecemos pola fotografía emblemática de Pacheco de 1920, na que o tranvía número sete que baixa de Peniche supera o relanzo e avanza destino a Bouzas. Unha postal utilizada en numerosas ocasións para expresar visualmente a que bautizamos aquí como “síndrome Siboney”, unha doenza da saudade viguesa provocada pola perda prematura do tranvía, o noso primeiro transporte metropolitano, como para presentar a ribeira primixenia, antes de que se acometesen os recheos portuarios de Beiramar, que enguliron a praia de San Francisco e as da parroquia de san Martiño de Coia, onde se foron instalando os primeiros estaleiros industriais da ría.

1920Tranvia-en-la-curva-de-San-Gregorio

Unha postal de Pacheco onde aparece no seu ángulo inferior esquerdo a figura dun cativiño nacido no barrio, José Casal Cerqueira, que anos despois se convertiría en mecánico naval maior e no pintor do traballo no mar, que asinaba cada un dos seus cadros como Ksal. Unha historia moi emocionante deste xefe de máquinas vigués, recuperada polo escritor e músico Xurxo Souto no relato “O neno da curva de San Gregorio”, incluído no libro “Contos do mar de Irlanda” (Xerais, 2014). Pepe Casal, despois de estudar na Escola de Artes e Oficios e traballar como carpinteiro no estaleiro Santo Domingo, foi ao mar aos dezasete anos. As súas fillas Maricarme e Mariluz contan que dende entón sempre lle gustara simultanear o traballo cos estudos. Pintaba e preparaba maquetas e xoguetes para elas, tanto en terra, no seu estudio camarote da casa de Esturáns, como a bordo dos bacalloeiros que mareaban en Terranova durante oito meses de xeo, chegando a expoñer os seus cadros na illa francesa de Saint-Pierre et Miquelon, onde recibiu premios e recoñecementos, mais en vida (morreu en 2001) nunca puido facelo na súa propia terra.

Ksal_autorretratoNos seus cadros Ksal recollía paisaxes terrícolas e escenas do traballo do mar, como unha copada en alta mar, un barco arrastrando a súa parella, mais tamén paisaxes de bateas, escenas das mariscadoras na ría ou das edificacións do seu propio barrio natal. Ksal foi o pintor da galerna, dunha ollada que avanzaba en diagonal entre as ondas, capaz de presentar as parellas que navegaban atravesadas entre lombos de auga e mariñeiros traballando en perspectivas oblicuas, mais tamén de ofrecer escenas íntimas do cotián, como a do cociñeiro pelando patacas ou os mariñeiros no comedor. Xurxo Souto, o descubridor desta tan singular obra pictórica, dispersa en moitas casas de Vigo, do Morrazo e de Terranova, xa que Ksal agasallaba os seus cadros aos seus compañeiros, considera que mentres “Lugrís creou un océano sen tempo, un palimpsesto de auga, Ksal é pintor do momento do mar, do instante, da onda, do pantocazo, dunha realidade convulsa, da que arrinca pingas de eternidade”, para concluír que “Ksal é un océano para os ollos, Van Gogh en azul-Terranova”.

Por ventura, o señor Pepe Casal, o pintor do mar que andou ao mar, ese picariño que identificamos na postal de Pacheco da curva de San Gregorio, xa conta dende o pasado venres coa exposición dunha parte da súa obra pictórica na súa cidade, na sala de exposicións do Instituto Camoens na Casa Arines. Unha iniciativa magnífica da Asociación Cultural e Veciñal do Casco Vello que, ademais, será acompañada por un programa de concertos, proxeccións e intervencións nos que cada venres se homenaxeará a figura do noso pintor mariñeiro. Recomendo moi vivamente esta sorprendente exposición de Ksal.

Un novo Plan

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á situación do plan xeral de urbanismo de Vigo.

vigoTras a sentenza firme do Tribunal Supremo do pasado 10 de novembro, que anulaba o Plan Xeral de Vigo de 2008, por unha deficiencia na tramitación da Xunta de Galicia, entón presidida por Emilio Pérez Touriño, que non someteu o planeamento vigués ao preceptivo informe de Avaliación Ambiental Estratéxica, o documento urbanístico vixente é hoxe o aprobado en abril de 1993 que, non o esquezamos, constituíu unha subsanación de deficiencias e adaptación á chamada LASGA (Lei 11/1985 de Adaptación do Solo de Galicia) do PGOU de Vigo de 1988, aprobado sendo alcalde Manoel Soto. Un erro grave da Xunta de Galicia no proceso de tramitación dun documento clave deixa, case unha década despois, ao concello de Vigo e a súa Xerencia de Urbanismo á intemperie en materia urbanística, o que (non se pode agochar) está ocasionado importante prexuízos ao desenvolvemento de proxectos da nova cidade metropolitana e afecta a intereses particulares e públicos.

Unha sentenza do Supremo que tivo a súa orixe na toma en consideración do recurso de casación presentado pola Asociación Alternativa Veciñal de Vigo, colectivo que mesmo antes da aprobación do Plan en 2008, viña batallando política e xuridicamente contra un documento que consideraba ilegal. Un plan xeral moi polémico, froito de oito anos de ires e vires, unha enleada á que non foron alleos os criterios de catro alcaldías e diversas responsables da Concellaría de Urbanismo de cores políticas distintas, sobre todo polo elevadísmo número de novas vivendas previstas e pola amplitude dalgunhas urbanizacións e actuacións dotacionais (Barrio do Cura, Porto Cabral, Guixar, Praza de España, Seara, Cidade da Xustiza, Cidade do Deporte, Matamá…), que recibiu no seu proceso de exposición pública milleiros de alegacións e tras as súas distintas aprobacións numerosas denuncias xudiciais que solicitaban a súa anulación total ou parcial.

Litixios xudiciais sempre gañados polo concello de Vigo, mesmo o que Alternativa Veciñal presentou diante do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, mais que deu pé en derradeira instancia a esta anulación do Supremo que afecta tanto ás licenzas de obra e actividades concedidas ao seu abeiro, as obras que estaban en proceso de legalización, como á situación das propiedades públicas e de particulares que nalgúns casos mudan de cualificación. Unha situación de precariedade urbanística que, máis alá do custe elevadísimo que supuxesen para as arcas públicas as reclamacións que os particulares puidesen estar presentando diante das administracións responsables do proceso (Xunta e Concello), expresa a incapacidade política das diversas corporacións viguesas para ofrecer durante as tres últimas décadas un documento de planeamento urbanístico que achegase seguridade xurídica e contase con sostenibilidade ambiental, equidade social e viabilidade económica. Eis a auténtica cerna do debate político arredor do novo plan xeral de urbanismo de Vigo.

Dende o pasado mes de decembro, apenas un mes despois de coñecida a anulación, o pleno do concello de Vigo acordou proceder á elaboración dun novo Plan Xeral de Ordenación Municipal adaptado á lexislación vixente e encomendar á Xerencia Municipal de Urbanismo os traballos necesarios para a redacción do novo documento. Un proceso no que os responsables do goberno municipal, apoiados no informe do catedrático Luciano Parejo, pretenderon atopar unha vía que acelerase o proceso. Porén, tras o contundente ditame do Consello Consultivo de Galicia, un órgano de carácter técnico xurídico ao servizo da Xunta de Galicia e das administracións locais, que desbota esta saída do concello, a única vía posible para desbloquear esta interinidade urbanística será redactar un novo plan xeral no que se defina dende cero o modelo de cidade metropolitana, canto menos para as tres próximas décadas.

Facendo da necesidade virtude, comeza así un reto ilusionante para o Vigo futuro, o de elaborar un documento urbanístico que deseñe un modelo de cidade inserido no marco do novo mapa territorial metropolitano e do desenvolvemento estratéxico da rexión urbana viguesa. Sendo realistas, é probable que poucos contidos da proposta de 2008 poidan ser aproveitados, mais aínda cando a cartografía (ten máis de quince anos), os datos recabados e a normativa utilizada precisan ser completamente actualizados. Xaora, aprendendo dos erros cometidos, o éxito do novo documento residirá, sen dúbida, tanto na súa fortaleza xurídica e técnica, como tamén na súa capacidade de recabar ao seu redor o máis amplo consenso entre os partidos políticos e as entidades veciñais, sociais e cidadáns. Abrir un amplo diálogo entre todos estes sectores é a mellor garantía para o éxito deste proceso, sempre tan difícil en cidade revolcada coma é a nosa.

Parladoiro

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a comentar a publicación de Parladoiro, o libro que escolma a obra xornalística de Ramón Otero Pedrayo.

parladoiroDentro da obra oceánica de Ramón Otero Pedrayo, o patriarca por excelencia das letras galegas do século XX e creador da prosa culta no noso idioma, non se ten salientado como merece a súa monumental achega ao xornalismo como primeiro columnista que publicou decote en galego. Un corpus de máis dun milleiro de artigos literarios, que Otero comezou a publicar en “La Centuria” (1917) e a partir de 1921 de forma regular na revista “Nós”, onde publicou o seu primeiro texto en galego, “Irlanda política no século XIX”.

Unha actividade de publicismo galeguista incesante que desenvolveu até o seu pasamento en 1976 en moi diversas publicacións como “La Zarpa”, “A Nosa Terra”, “Céltiga”, “Vida Gallega”, “Logos”, “Grial”, “Vieiros”, “Finisterre”, “Sonata Gallega”, “Posío”, “Mundo Gallego”, “Galicia emigrante”, “Tapal”, “Gelmírez”, as emisións galegas de BBC e nos xornais “Galicia”, “Faro de Vigo”, “Pueblo Gallego”, “La Voz de Galicia” e, sobre todo, nos composteláns “El Correo Gallego” e “La Noche”, onde dende 1947 a 1949 desenvolveu a serie titulada baixo o rubro de “Parladoiro”.

Obra xornalística escolmada e organizada por vez primeira en 1973 polo catedrático de Filosofía Carlos Baliñas nun volume titulado, tamén, “Parladoiro”, revisado polo autor e concibido entón pola editorial Galaxia como a primeira entrega das súas “Obras selectas”. Libro inatopable durante moitos anos que, catro décadas despois, acaba de ser reeditado pola fundación e editorial oterianas dentro da biblioteca dedicada ao autor de Trasalba. A edición deste “Parladoiro” contribúe ao proxecto de posta en valor do xornalismo oteriano, angueira iniciada coa edición de “Teoría de Galicia. Obra xornalística completa en ‘Vida Gallega’ 1926-1963” (Alvarellos, 2007), modélico volume de catrocentas páxinas preparado polo inesquecible Marcos Valcárcel, quen no limiar analiza tamén a decisiva contribución de Otero Pedrayo ao noso xornalismo literario.

Unha obra xornalística variadísima, tanto pola temática como pola diversidade dos medios nos que foi publicada, inzada de metáforas e referencias culturais de inequívoco carácter clásico e europeísta, na que hoxe identificamos as pegadas dunha auténtica “pantasma do século XIX” (como ao propio don Ramón lle gustaba definirse). Un vínculo co pasado, onde aparece (en palabras de Freixanes) “a memoria de todas cousas”, anticipando fórmulas utilizadas máis tarde polo máis moderno e incisivo xornalismo de opinión con poética propia e inequívoca vontade de estilo. Artigos nacidos de lembranzas autobiográficas, de variacións do ciclo anual, de novidades bibliográficas ou apenas de comentarios impresionistas, inevitablemente circunstanciais e, nalgúns casos, efémeros, referidos ao que Baliñas define como “actualidade interior”.

Artigos oterianos que van construíndo devagariño unha interpretación global de Galicia, “concibida como unha unidade indestrutible a través do espazo e do tempo” (unha nación), conformando así o que Ricardo Carballo Calero identificou como “unha auténtica teoría sobre Galicia”. Artigos nos que Pedrayo se demora na descrición continuada da xeografía de Galicia e da personalidade da súa paisaxe (“unha guía literaria de Galicia por anacos”), ou relatos nos que recrea personaxes, situacións ou evocacións de ambientes, moi próximos ao estilo envolvente da súa narrativa.

A oportuna reedición deste “Parladoiro” permite volver sobre os textos de Otero cunha ollada desprexuiciada, desfacendo os tópicos de escritor díficil. Artigos de intervención, propios dun intelectual que, como sinalou Carmen Fernández Pérez-Sanjulián, “entrega toda a súa forza de pensador e todo o seu talento creativo ao servizo da emerxencia simbólica e identitaria da súa propia nación”. Artigos que constitúen unha fotografía en palabras, apenas retratos dun instante, máis que non perderon unha miga de actualidade, como “A Galiza do pan e a Galiza do viño” (“Nós”, 1922), “O Fontán en Buenos Aires” (“La Noche”, 1947) ou “Da decadencia da conversación” (“La Noche”, 1949), onde en tempos difíciles de silencio Otero reclama o valor xeneroso e libre dos cafés e das súas tertulias.

Un espírito oteriano presente en Vigo, dende hai máis dunha década, na tertulia bautizada tamén como o “Parladoiro”, que formamos vinte persoas, homes e mulleres de moi diversas profesións, procedencias xeográficas, sensibilidades políticas e posicións ideolóxicas, unidas todas pola vontade de expresar a palabra e de compartir a escoita atenta e respectuosa, como a nosa achega á construción dunha cidade e dun país que queremos de todos. O parladoiro é o lugar onde se dá leria, onde se comparte coñecemento, emoción e opinión. Longa vida para o Parladoiro e o espírito de Otero!