Artigos Faro de Vigo – Páxina 64

Campo do Fragoso CLVI

6 de Outubro de 2014/en Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Fútbol/por bretemas

A vitoria en Elxe, tras a marabillosa combinación in extremis entre Krohn Dehli e Nolito, deixou ao celtismo ao abeiro de tan perigosos cantos de serea como son os que se escoitan nos territorios da euforia. Tras bastantes tempadas de axuste orzamentario moi severo, con proceso concursal e límite salarial incluídos, compensados na medida do posible cunha aposta arriscada pola incorporación ao primeiro equipo de xente da canteira, semellaba que esta tempada o Celta xa podía volver a soñar con formar parte do grupo selecto de equipos que loitan polas tres prazas da Europa league. A calidade do xogo e os resultados do que foi bautizado como “o equipo de moda” convidaban a non renunciar a soñar. Xaora, tras a derrota fronte ao Vilarreal, un aspirante consolidado a estas mesmas prazas europeas, convén baixar da nube e axustar decontado unhas poucas deficiencias que arrastra o cadro do Totto Berizzo.

Dous equipos cun esquema de xogo bastante parello libraron onte unha durísima loita pola posesión da bóla. Sen dúbida ningunha que durante a primeira media hora foi gañada con claridade polos celestes. Mágoa que nin Orellana nin Nolito en dúas ocasións nin Krohn Dehli aproveitasen algunhas das oportunidades creadas polo fermoso xogo combinativo e a intensidade celestes. Os internacionais chileno e dinamarqués, dous grandes pasadores, debuxaron xogadas sobre espazos baleiros de grande beleza, que mereceron maior recompensa cos aplausos da bancada.

Porén, chegou o fatídico minuto 32 no que –tras a confusión que na defensa celeste provocou pouco antes a primeira tarxeta a Fontás, froito do seu duelo táctico e físico con Giovani– o ruso Cheryshev gañou con facilidade a liña de fondo desequilibrando á defensa galega cara a banda esquerda, creando un espazo para que o seu envío sobre Moi Gómez, libre de marca ningunha, lle permitise marcar a pracer. Con gol tan inesperado, no primeiro contragolpe visitante, o Celta caeu de súbito en shock. Tras sacar de centro, no primeiro pase os celestes perderon a pelota, o que soubo aproveitar o moi arteiro Gómez para xutar en carreira dende ben lonxe e superar a un Sergio que debeu facer un pouco máis. A debacle puido xa ser completa cinco minutos máis tarde, tras unha cantada do noso porteiro nun saque de recanto cabezado por Bruno moi cerquiña do pao. O Celta derrubábase coma un castelo de naipes en apenas dúas distraccións. Mágoa! Nesta liga a concentración e a intensidade non admiten intermitencias ningunhas.

Porén, a pesar de recibir castigo tan severo, o Celta non tirou a toalla. Krohn Dehli mereceu o gol nun pexegazo soberbio que o porteiro visitante despexou de forma milagreira. Moi pouco antes do descanso, Nolito roubou unha bóla entre os centrais que aproveitou Larrivey para reducir a diferenza na táboa de marcas. Durante a segunda parte, o Celta tirou de corazón e acurralou aos amarelos na súa área. A verdade que non tivo a fortuna doutras ocasións. Fontás puido marcar nun remate na área pequena, mais foi expulsado despois tras a batalla heroica que agora libraba con Uche. Como tamén mereceu o gol unha cabezada de Larrivey que vimos nas redes. O terceiro dos amarelos chegou no derradeiro minuto, cando o Celta en inferioridade xa ía con todo. Foi un resultado moi avultado para o que sucedeu na lameira.

Con todo, desta primeira derrota poden tirarse algunhas ensinanzas. A primeira, a rixidez na dirección do adestrador, que ao longo dos encontros utiliza moi escasas variantes tácticas. Outrosí sucede coa carencia de revulsivos, froito tanto dun cadro de xogadores reducido como das escasas rotacións introducidas até agora no equipo de gala. En Balaídos perdeuse onte apenas un partido e moito aínda se pode mellorar cara o futuro.

O Vigo de Sereos

30 de Setembro de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Sociedade, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a alertar sobre a situación do programa Sereos de asistencia a persoa excluídas e con adiccións.

Resúltame difícil de comprender como é posible que nunha cidade como Vigo, cuxo concello conta en 2014 cun orzamento anual de gasto de 228 millóns de euros, non sexa capaz de dispoñer dun local onde ofrecer en condicións dignas o servizo de “café quente e bocadillo” do programa Sereos, xestionado pola Fundación Érguete e financiado polo concello, a un grupo persoas excluídas e empobrecidas, a maior parte delas vítimas das adiccións do alcohol e das drogas ou de patoloxías psicolóxicas.

Mais a precariedade do servizo de Sereos, outro capítulo do libro “Historias tristes de Vigo”, ven de lonxe. Foi a finais do século vinte, tras os excesos dos anos oitenta da movida, cando nos locais onde estiveran instalados uns aseos públicos na escalinata entre a rúa Elduayen e a praza de Argüelles, atopou teito o programa asistencial municipal que pretendía cubrir as necesidades básicas dun grupo de drogadictos do centro de Vigo. O intercambio de xiringas e o reparto de preservativos, medidas profilácticas imprescindibles na loita contra a SIDA, así como o engado dun “café quentiño” no inverno, constituían axudas de emerxencia para aquelas persoas que até entón deambulaban polas rúas do centro e do Casco Vello entre as súas choupanas e chutadeiros. Bautizado polos técnicos municipais de Benestar Social como Sereos, pola proximidade do local á escultura de Francisco Leiro da Porta do Sol, o programa alicerzábase sobre a metodoloxía da “axuda entre iguais”, concibindo a hora do café-calor como un punto de encontro, unha referencia na súa rotina, máis tamén nunha oportunidade de socialización, acougo e posibilidade de realización de actividades formativas e rehabilitadoras entre persoas que alí se sentían durante unhas poucas horas formando parte dunha comunidade.

Hoxe desapareceu aquel modelo de intervención socioeducativa que pretendía sacar a estas persoas empobrecidas e doentes do inferno da rúa e do desarraigo provocado pola súa soidade. Sereos transformouse apenas nun programa de reparación de danos que se ofrece nos días laborables de dez a catorce horas nunha furgoneta instalada na rúa Jacinto Benavente, preto da rúa da Paz. Entre o rebumbio propio dun espazo industrial e portuario, entre os perigos do tráfico dos trailers e vehículos dos talleres e frigoríficos, arredor da furgalla de Sereos arremuíñanse cada mañán unhas setenta persoas que acuden alí na procura dun bocadillo, un café quente e, ás veces, un iogur achegado polo banco de alimentos. Sen privacidade ningunha para estas persoas indixentes, sen posibilidade sequera de sentarse nalgún tallo ou de protexerse do frío e da choiva, a degradación deste servizo social municipal dirixido a un dos sectores da veciñanza máis empobrecido e maltratado semella tan imparable coma vergonzoso, como testemuña a redución do número de persoas atendidas e a supresión do servizo pola tarde, cando máis persoas acudían en Elduayen. De pouco serviron até agora nin a longa reportaxe publicada no mes de agosto na revista “Luzes”, que pon o acento sobre o desenvolvemento do servizo e as historias de vida dos seus protagonistas, como as continuas protestas realizadas polo Grupo Imán de Autoaxuda VIH, Sida e Adiccións denunciando o peche do local de Sereos da rúa Elduayen, cuxa principal razón parece ser a intención dos responsables municipais de limpar o centro e o Casco Vello de “xente con mala pinta”, o que axudaría a mellorar a imaxe nun espazo tan turístico e emblemático da cidade.

Mais é inevitable preguntarse ónde e cómo viven as persoas que continúan acudindo á furgalla de Sereos ou aqueloutras que abandonaron o servizo cando foi trasladado. Algunhas son usuarias do albergue de transeúntes de Marqués de Valterra, outras viven en naves industriais abandonadas de Beiramar, outras á intemperie nalgúns portais do centro, e un número moi importante delas nos edificios arruinados do antigo asilo de Pi e Margall e nas casas do Barrio do Cura, un auténtico inframundo no corazón do Paseo de Afonso, a sala de estar preferida dos vigueses. Algunhas destas persoas con patoloxías físicas e psicolóxicas continúan deambulando arredor do que sempre foi o seu entorno habitual, completamente alleas a decisións políticas, reuníndose ao longo de toda a xornada na Praza da Princesa. Así de teimosa e complexa é a realidade social.

O Vigo de Sereos tamén forma parte da cidade. É vergonzoso que se arruíne un servizo social, que apenas constitúe a derradeira oportunidade para un cento de persoas. Como é moi preocupante o estado de precariedade de persoal e recursos do conxunto dos servizos sociais, tanto municipais como os da Xunta de Galicia, nunha cidade que pretende ser humanizada. Todas as persoas sen exclusións deberan ser a prioridade das administracións.

Campo do Fragoso CLV

25 de Setembro de 2014/en Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Deporte, Fútbol/por bretemas

DERBI HEROICO

Custoulle ao Celta ferro e fariña gañar o derbi fronte a un Deportivo moi competitivo e difícil de dobregar. Intensidade, afouteza, emoción, medo, ledicia, beleza, lealtade, respecto e fair play foron algúns dos ingredientes que derrocharon ambos os dous equipos ao longo dun derbi futbolístico fermoso e igualado que resolveu no minuto 88 de forma heroica o gardarredes celeste Sergio Álvarez. A memorable estricada felina do bautizado como “o gato de Catoira”, que cos brazos abertos coma papaventos aguantou en pé até o límite o lanzamento do bosníaco Medunjanin, formará parte da historia lendaria dos nosos derbis. Unha parada extraordinaria nun momento decisivo dun canteirán de corazón cen por cen celeste que durante varias tempadas agardou no banco a súa oportunidade para convertirse no inicio desta tempada nun dos heroes do equipo de Berizzo.

Chegaba ao noso derbi o Celta invicto, cun equipo feito, un esquema de xogo consolidado, fronte a un Deportivo moi necesitado de recuperar a autoestima tras ser varrido o pasado sábado en Riazor polo Madrid. Semellaba a oportunidade ideal dos celestes para recuperar o seu liderado histórico do fútbol galego e abandonar diante dos seus seareiros as decepcións da síndrome de Riki. En definitiva, o Celta parecía disposto a retomar o fío da última vitoria ao Deportivo, xa hai sete anos, cun tanto de Baiano. Porén, a pesar do espectacular gol de Nolito aos tres minutos do inicio, que prometía unha festa do xogo de salón celeste, despois foi todo moi igualado e desputado na lameira. Custoulle moito máis do previsto ao Celta roer un óso tan duro como o que presentou Víctor Fernández. Ben sabiamos que se trataba dun derbi galego.

Como xa é adoito, durante case toda a primeira parte o Celta mandou grazas a súa disciplina táctica, tanto na colocación como na intensidade da presión, o que lle facilitaba alternar o seu xogo de toque en proximidade co de balóns máis directos e longos sobre o centro e as bandas. Unha solución táctica de Berizzo, que non achegara o andamio de Luís Enrique. O primeiro gol naceu dese novo crisol. Un saque de banda cabezado cara atrás por Larrivey facilitou a Nolito a xenialidade dos seus caneos e o xute sobre o pao longo. Dous toques, dous caneos e un remate. Unha marabilla! Mais coma é inevitable, a medida que o Celta foi perdendo fol na súa presión asfixiante, á que non foi allea a contusión do bravo Radoja, o Deportivo foi espertando amodiño, sobre todo grazas ás entradas pola banda dereita de Juanfran. Tras a reanudación, os deportivistas xa eran donos de seu. Tras un primeiro aviso de gol que conseguiu chapar Sergio, chegou a igualada de Cuenca na táboa de marcas.

Cando o Celta estaba máis baixo, conseguiu saír de novo a flote grazas ao xogo aéreo, outra das mudanzas de Berizzo. Por fin, un saque de recanto en altura foi cabezado ás redes por Larrivey, un nove clásico nato, un auténtico atlante, dignísimo sucesor de Mario Bermejo. Secasí, o tanto do arxentino non pechou o partido, xa que os coruñeses arrepuxéronse de novo. Berizzo sacou á lameira a todos os defensas dispoñibles no banco para durante quince minutos preparar unha contención meduliana. A alternancia de xogadas de perigo nas dúas areas foi constante, a pesar da extenuación de ambos os dous cadros. Cando faltaban dous minutos, Cabral cometeu o desafortunado penalti que agoiraba unha inevitable igualada. Xaora, a parada histórica de Sergio Álvarez fixo ruxir Balaídos coma nunca. Un derbi heroico, salvado in extremis, grazas á serenidade do gardarredes no instante decisivo. O Deportivo foi un gran rival fronte a un Celta invicto (xa en cinco partidos) disposto a recuperar o seu soño.

Un plan para a lingua

23 de Setembro de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Goberno Feijoo, Lingua, Política, Recurso_didáctico, Xustiza/por bretemas

No artigo da semana de Faro de Vigo publico unha reflexión sobre o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega con motivo do décimo aniversario da súa aprobación.

Hai dez anos, o 21 de setembro de 2004, o Parlamento Galego aprobou por unanimidade o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega. Foi aquel un día histórico (ou así o crimos moitos) para o galego, ese patrimonio milenario que a humanidade deixou ao noso coidado. Foi aquela unha páxina máis do libro da esperanza do noso país, escrita con sintagmas de simpatía, optimismo e xenerosidade e impresa coa tipografía colaborativa de noso.

Promovido e elaborado durante o goberno presidido por Manuel Fraga Iribarne, do que era vicepresidente Alberto Núñez Feijoo, correspondeu a Xesús Pablo González Moreiras, daquela Director Xeral de Política Lingüística, cuxa personalidade integradora lembramos con saudades, convocar e animar para a súa redacción a unha comisión técnica presidida polo académico Manuel González, organizada en oito comisións sectoriais, nas que traballaron máis de cen persoas de diferentes ámbitos profesionais e académicos que recolleron máis dun milleiro de opinións, achegas e inquedanzas de persoas, asociacións e colectivos educativos, culturais e cívicos diversos.

Tras un intenso debate e un modélico (e pouco frecuente) exercicio de consenso por parte dos tres grupos parlamentarios (PPG, PSdeG-PSOE e BNG), o plan foi aprobado co voto de todos os membros da cámara galega. Un éxito colectivo memorable que merece ser recordado. Deseñábase así unha completísima folla de rota, apoiada por todos os grupos e alicerzada sobre a Lei de Normalización Lingüística de 1983, un auténtico plan integral e estratéxico de normalización que pretendía servir de guía das políticas dos poderes públicos (dende a Xunta de Galicia ás administracións locais) sobre a lingua galega nas primeiras décadas do século XXI. Un plan que se poñía en marcha cando comezaban a percibirse síntomas moi preocupantes do devalo social da lingua, da ruptura da súa cadea de transmisión familiar e da aceleración do seu proceso de substitución polo castelán.

Orientaron a redacción do documento do PXNLG a consecución de cinco grandes obxectivos, hoxe plenamente vixentes e aínda non acadados, como o de “garantir a posibilidade de vivir en galego a quen así o desexe”, sabendo que conta co amparo das leis e das institucións; favorecer o uso do galego nos distintos ámbitos da sociedade, “conseguindo para a lingua galega máis funcións sociais e máis espazos de uso, priorizando a súa presenza en sectores estratéxicos”, como os da educación e administración; ou “promover unha visión afable, moderna e útil da lingua galega que esfarele prexuízos, reforce a súa estima e aumente a súa demanda”. Obxectivos que se concretaron para cada un dos sectores (administración e xustiza, ensino, medios de comunicación, economía, sanidade e ciencias, e sociedade) en máis de 400 medidas concretas, cuxa posta en marcha debería ser incorporada pola Xunta de Galicia a un plan anual cuxa avaliación e seguimento sería presentada ao Parlamento Galego.

Transcorrida unha década, aquelas enormes potencialidades do PXNLG para darlle un novo pulo ao galego apenas se aproveitaron, fose polo seu tímido desenvolvemento inicial no goberno de Touriño, como e sobre todo pola aberta belixerancia dos gobernos presididos por Feijoo, que xa dende a oposición albiscou, non sabemos se por convicción ou por oportunismo, o rendemento electoral que lle produciría abrazar a doutrina de “la imposición del gallego” e a defensa da denominada “liberdade lingüística”. Amparándose nesa liña doutrinal foi especialmente intensa a contrarreforma lingüística imposta polo primeiro goberno de Feijóo, que coa aprobación en 2009 do “Decreto de Plurilinguismo” (parcialmente anulado despois polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia) levou a unha sensible redución da utilización do galego como lingua vehicular no ensino non universitario e a súa práctica desaparición dos centros de educación infantil, sobre todo os dos entornos urbanos. Dende entón, o goberno de Feijóo desvinculouse de facto das medidas programáticas recollidas no plan xeral, reduciu até nun 70% as partidas destinadas para a lingua e desentendeuse dos mecanismos previstos de planificación e avaliación do plan. En román paladino, aquel consenso arredor do plan de 2004 quedou en auga de castañas.

Nun entorno de auténtica emerxencia, cando os informes sociolingüísticos recentes agoiran unha lenta agonía para o galego, a lingua precisa dun plan integral de recuperación acordado e apoiado por unha ampla maioría social e política. A recuperación dos obxectivos e medidas estratéxicas do PXNLG, así como o espírito participativo e de amplitude de miras co que foi elaborado, aventuro que moito axudarían a recuperar o consenso. A nosa lingua, a de todos os galegos, merece outra oportunidade.

Sobre o terrorismo machista

16 de Setembro de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Dereitos_humanos, Educación, Educación_para_a_Paz, Feminismo, Goberno Feijoo, Goberno Rajoy, Política, Recurso_didáctico, Sociedade, Socioloxía, Xornalismo, Xustiza/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a escalada da violencia machista do pasado mes de agosto.

Este verán produciuse en Galicia unha escalada de violencia machista. Até finais de agosto foron seis as mulleres asasinadas (catro na provincia de Pontevedra) polos seus maridos, noivos ou amantes ou polos seus ex maridos, ex noivos ou ex amantes, un número de vítimas que duplica as de todo o pasado ano, sendo o peor rexistro deste tipo dos últimos cinco, semellante ao doutras comunidades como Catalunya e Madrid de moito maior poboación. Escalada que tamén se produciu no conxunto do estado, onde estas cifras criminais son tamén tremendas, xa que até o pasado seis de setembro eran 41 as vítimas da violencia machista, dez máis que na mesma data do ano anterior, xa preto das 55 de todo o 2013. Cifras a engadir á estatística da última década na que se levan computadas máis de setecentas mulleres asasinadas. Unha barbaridade que debera ser considerada e abordada como un fenómeno terrorista, unha lacra a erradicar de raíz, un problema político e social de primeira magnitude.

Porén, este noxento terrorismo machista non recibe por parte da nosa sociedade no seu conxunto, nin dos seus poderes públicos en concreto, a mesma repulsa e a mesma severidade que a lacra do terrorismo político. Quizais iso explique as razóns polas que as penas para os condenados polos delitos asociados á denominada “violencia de xénero” son sensiblemente menores ás dos crimes políticos. Quizais iso explique que diante da opinión pública este crimes contra as mulleres se transformen en froitos dunha cegueira transistoria por un amor non correspondido, polo feito de ter sido abandonado, por un ataque de celos ou mesmo pola falta de traballo do asasino. Quizais, tamén por iso, os actos de repulsa por cada un destes asasinatos case nunca convoquen a milleiros e milleiros de persoas, quedando reducidos á rotina dos minutos institucionais de silencio, á expresión da dor das familias e amizades nos enterros e ás teimosas mobilizacións de resistencia do movemento feminista. Quizais por iso a excarcelación prematura destes asasinos non provocara nin as protestas nin a indignación da doutros autores de atentados. Quizais por iso eses centos de mulleres asasinadas non recibiron a consideración de vítimas do terrorismo. Semella que estes asasinatos continuos de mulleres fosen apenas unha inevitable e fatal expresión dunha violencia no eido do privado imposible de atallar, un fenómeno que non provocou aínda suficiente “alarma social” para ser abordado como cuestión de estado.

A pesar de que xa hai case dez anos foi aprobada a “Lei de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero” a loita contra o terrorismo machista nunca chegou a formar parte do primeiro plano da axenda pública, aquela que manexan os poderes públicos e os medios de comunicación. Así o entenden as organizacións feministas que a pasada semana entregaron no Parlamento Galego unha táboa reivindicativa na que reclamaban a posta en marcha dunha serie de medidas contra a violencia machista, no marco dunha abordaxe integral do problema. A loita contra a lacra machista non é unha responsabilidade só das políticas e departamentos de Igualdade, xa que corresponde a acción global dos gobernos.

As medidas educativas encabezan sempre estas accións destinadas a combater o virus machista que inocula de forma silenciosa a sociedade. Sexa por medio de programas coeducadores nos centros, rachando xa dende a educación infantil e primaria cos funestos estereotipos actuais do universo rosa de princesas para as nenas e dos superheroes violentos para os nenos, como polos programas de educación afectivo-sexual impartidos para o alumnado adolescente de Secundaria, nos que se deberían poñer en cuestión os funestos modelos de amor de cadeado, onde hoxe teñen a súa orixe moitos comportamentos machistas e violentos da nosa mocidade e mesmo algúns destes crimes.

Por importantes que sexan, para loitar contra esta violencia machista non abonda coas medidas educativas. Precísase, ademais, completar o mapa de xulgados especializados en violencia de xénero e poñer en marcha medidas para axilizar a tramitación de denuncias. Cómpre desenvolver campañas de concienciación sobre a corresponsabilidade social para illar aos agresores. Como tamén é necesario respectar un protocolo de actuación a respecto do tratamento da violencia de xénero nos medios de comunicación na liña das recomendacións do Colexio Profesional de Xornalistas. En definitiva, requírense medios para desenvolver programas específicos nos eidos xudicial, sanitario, laboral, asistencial e de protección das vítimas e das súas familias. E, polo tanto, a mobilización de recursos económicos públicos, o que resulta incompatible coas políticas de recortes nunha cuestión de estado coma esta.

Campo do Fragoso CLIV

15 de Setembro de 2014/en Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Fútbol/por bretemas

CO MEL NOS BEIZOS

Tras medio partido marabilloso, o Celta non foi capaz de manter a súa vantaxe diante dunha magnífica Real Sociedade. Xaora, o empate foi xusto xa que o partido foi equilibrado. Os celestes deron un auténtico recital durante case media hora da primeira parte e un pequeno treito da segunda. E os txuri urdin mandaron ao comezo e asoballaron na media hora final da súa igualada. Un partido semellante a varias viradas nunha montaña rusa, con subidas e baixadas taquicárdicas para a bancada, intenso e extenuante para os xogadores de ambos dous cadros.

A arrincada correspondeu aos donostiarras. Non nos sorprendeu, sabiamos que esta Real de Jagoba Arrasate é un equipo ben deseñado, sólido tacticamente, respectuoso co balón, coraxudo e intenso até o límite na súa actitude. Durante vinte minutos o control do xove Pardo e o toque de Granero no medio do campo e a enorme mobilidade de Vela, Canales e Xabi Prieto, abrindo espazos polas bandas ou caendo polas fisuras dos centrais, desconcertaron aos de Berizzo que sofren cando non teñen o balón. A Real procuraba o gol con ansia. Primeiro, Sergio salvou coa biqueira, in extremis, un remate en solitario de Xabi Prieto tras un gran servizo de Granero. A seguir, Vela, aquel xogadoriño do Arsenal cedido hai anos ao Celta, hoxe unha figura, xutou dende lonxe con intención. Despois, unha cabezada de Elustondo saíu desviada. A Real metía medo.

Durante esta virada os nosos resistiron con paciencia, procurando con balóns longos abrir espazos nas pelexas de Larrivey cos centrais txuri urdin. Froito dunha delas Álex quedou con todo o balón só diante do porteiro, mais non acertou a rematar. Sen lamentalo dúas veces, a estrela de Narón desquitouse decontado. Das súas biqueiras naceu unha recuperación en campo propio, na que xirando arredor de si se desfixo de tres rivais e pasou o balón sobre Orellana, que recibiu á altura da liña do medio campo. O internacional chileno correu uns metros e cambiou de banda sobre Nolito que tras dous pasos enviou sobre Krohn-Dehli. O danés encarou a defensa cun centro que na área pequena o pichichi Orellana cabezou só ás redes. Un gol combinativo extraordinario, unha gran xogada de contraataque que supuxo outra virada no partido. Xa co taboleiro de marcas por diante, o Celta monopolizou a pelota. Até o remate da primeira parte, volveu ese fútbol de salón que tanto gusta en Balaídos, con combinacións de fantasía, trazadas sobre os espazos interiores baleiros e mantendo as axudas defensivas. Unha marabilla! A festa continuou tras a reanudación, cando aos tres minutos, froito doutra grande xogada combinativa, Larrivey marcou de barriga tras un centro preciso de Orellana.

A pesar do 0-2, Arrasate non deu o partido por perdido e introduciu decontado a Chory Castro e Agirretxe, dous dianteiros decisivos para introducir outra virada no escenario. Nesa fase do encontro o adestrador txuri urdin gañoulle a partida a Berizzo, que como xa sucedera en Córdoba, non soubo xestionar dende o banco a vantaxe. Con todo, foron unha intervención desafortunada de Sergio, que non atrapou un xute do Chory Castro, e a lesión do capitán Cabral, as circunstancias que facilitaron aos vascos o camiño do empate. A entrada dun lentísimo Hernández non osixenou o medio campo dun extenuado equipo celeste que nos derradeiros dez minutos foi arrasado polo ataque realista. A pesar de contar nese tempo con moitas oportunidades, un pao incluído, os donostiarras só conseguiron empatar no derradeiro minuto do desconto grazas á casualidade do gol en propia meta de Jonny. Así de caprichoso éche o fútbol. Quedamos co mel nos beizos. Apenas unha pequena decepción para un gran partido.

A Cruz dos Caídos

9 de Setembro de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Historia, Política, Vigo, Xustiza/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a sentenza que obriga ao concello de Vigo a retirar a «Cruz dos Caídos».

A chamada “Cruz dos Caídos” do monte do Castro deberá ser retirada tras a sentenza do 4 de setembro do Xulgado do Contencioso-administrativo número 2 de Vigo. Acéptase así o recurso presentado pola Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36 contra a resolución do Goberno Local de Vigo de marzo de 2013 que rexeitaba a súa solicitude de retirala, ao fío do establecido pola “Lei de Memoria Histórica” de 2007. Unha sentenza modélica para o avance do proceso de recuperación da memoria en Galicia que evidencia a falacia dos argumentos daqueles que defenden manter en pé un monumento sen valores artísticos ningúns que funcionou durante medio século como símbolo da exaltación da sublevación militar, da Guerra Civil, da represión e da ditadura franquista.

Lembremos que a “Cruz dos Caídos” foi inaugurada o 14 de setembro de 1961 por Franco, nunha xornada marathoniana na que chegou a Vigo a bordo do Azor, visitou primeiro a Estación Marítima recén construída, despois a factoría das furgonetas de Citroën, inaugurou a dos Alfares de Pontesampaio e rematou nas illas Cíes inaugurando un monolito de dezasete metros de altura a el dedicado polas falanxes pontevedresas, demolido hai seis anos pola Xunta. A “Cruz dos Caídos” fora construída polo concello de Vigo a proposta da xunta local de Falange en 1959, no marco dunha campaña que inzou as cidades deste tipo de monumentos cos que se pretendían homenaxear aos “caídos por Deus e por España”, como a propaganda da ditadura chamaba ás vítimas do bando nacional. Dende a súa inauguración, ao pé da cruz do Castro organizáronse actos políticos de exaltación do réxime e lembranzas cada 20 de novembro da figura de José Antonio. Foi tamén alí o lugar escollido polos franquistas vigueses, como quedou recollido pola cámara de Magar, para homenaxear ao caudillo tras o seu pasamento.

A redacción desta sentenza do maxistrado xuíz Antonio Martínez Quintanar desmonta os argumentos utilizados polo concello para evitar a retirada da cruz do Castro. Primeiro, o monumento non ten nin nunca tivo significación relixiosa, a pesar de que a igrexa católica participase na súa inauguración e noutras cerimonias políticas. Segundo, a pesar de que lle foron retirados algúns elementos iconográficos e lemas fascistas, o monumento conserva o seu significado propagandístico e simbólico da sublevación militar golpista e dos vencedores da Guerra Civil tanto pola súa ubicación estratéxica como pola súa estética e deseño arquitectónico prototípico. Terceiro, o monumento non pode ser considerado como un símbolo de reconciliación e paz, xa que a pesar do acordo municipal de 1981, adoptado por unanimidade sendo alcalde Manuel Soto, ningún dos gobernos locais seguintes, por razóns diversas, chegou a colocar alí a placa acordada coa lenda “Polos mortos na Guerra Civil 1936-1939” nin nunca se rebautizou como “Monumento aos caídos”. En definitiva, a sentenza amosa que a “Cruz dos Caídos” non pode ser considerada como un espazo nin relixioso nin de reconciliación. Xaora, esta peza funciona como ferida aberta na memoria dos cidadáns que sufriron a represión franquista e dos seus familiares, e tamén como símbolo permanente da exaltación dun ideario antidemocrático, por ventura xa superado. Esquecer o que representa historicamente este tipo de pezas arquitectónicas da ditadura, negar a súa inequívoca connotación antidemocrática ou minusvalorar a súa transcendencia actual son tres formas da mesma estratexia de intentar convertir á ditadura de Franco nun inocente réxime autocrático. Algo tan inxusto como inasumible para os familiares que aínda agardan a recuperación da memoria e a xustiza negada até hoxe para os seus.

Non teño dúbida que o concello de Vigo debe acatar a sentenza e retirar decontado a “Cruz dos Caídos” e os baixorrelevos de soldados e mariños que se conservan ao pé do Castro. Adoptando esta decisión, os membros do goberno municipal socialista presidido polo alcalde Abel Caballero expresarían a súa inequívoca convicción democrática e respecto pola memoria republicana. Como creo que é imprescindible que os concelleiros vigueses do Partido Popular abandonen a súa posición belixerante coa desaparición de todos os símbolos da Ditadura e da sublevación militar dos espazos públicos e a súa morneza na critica do franquismo e das súas prácticas autoritarias e antidemocráticas.

Unha vez desaparecida a “Cruz dos Caídos” da aba do monte do Castro, a carón do Campo de Granada, debe ser transformado no espazo vigués da reconciliación, da memoria e da paz. Realizar alí un acto civil de homenaxe ás vítimas da represión e de exaltación dos valores democráticos é imprescindible para conseguilo.

Tranvía centenario

19 de Agosto de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Historia, Memoria, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao centenario do tranvía en Vigo.

Vigo é unha cidade desmemoriada. En sendo este o ano do centenario do inicio do rodar dos tranvías, descoñecemos iniciativa algunha na lembranza do noso primeiro medio de transporte metropolitano, un facilitador de boa parte da modernización industrial de Vigo durante cincuenta anos do pasado século XX. Non pode pasar desapercibida a data daquel 9 de agosto de 1914 cando ás once da mañán, segundo relata o historiador Antonio Giráldez Lomba, actual presidente do Instituto de Estudos Vigueses, saíron das cocheiras das Travesas os primeiros tranvías que seguindo a estrada de Baiona (hoxe López Mora), despois, Pi i Margall, Porta do Sol, Príncipe e Urzaiz, chegarían ao Calvario, até o concello de Lavadores. Tranvías que dende aquel día histórico, no que foron recibidos ao seu paso con flores polos vigueses, ampliarían o seu trazado de oito liñas (da Estación a Pereiró, dos Caños a Bouzas, de Cabral á Ribeira, de Bouzas ao Seixo, de Florida a Chapela, do Seixo a Travesas…) até os 32 km de liña tranviaria, abranguendo con espírito metropolitano nove concellos, chegando ao Val Miñor e o da Louriña, movendo cada día, nos anos de maior actividade, a máis de 100.000 viaxeiros.

O proxecto empresarial fóra concibido apenas tres anos antes nun xantar na illa de Toralla, onde un grupo de notables vigueses, convocados por Martín Echegaray, acordara constituír unha empresa coa intención de instalar en Vigo un servizo de tranvías eléctricos semellante ao que funcionaba daquela en Buenos Aires e comezaba a desenvolverse en Madrid e Barcelona. Empresarios como Manuel Losada, Concepto López, Victorio Pig e Tomás Mirambell, entre outros, acreditaban neste medio de transporte como inequívoco motor do progreso urbano e vertebrador de todo o espazo comarcal de Vigo.

Sería o alcalde franquista Rafael J. Portanet Suárez quen en 1968 retiraría á empresa de Tranvías Eléctricos de Vigo a concesión de transporte urbano substituíndoo por un servizo de autobuses adxudicado de forma irregular a Viguesa de Transportes, a empresa presidida por Gonzalo González Arrojo, o presidente do sindicato vertical de transportes e comunicacións. Unha terrible portanetada (coma o derrubo en 1967 do edificio Rubira, a mellor fachada de García Barbón e Colón), que abriría unha dura batalla legal entre Tranvías e o concello de Vigo, mais que sería considerada en 1972 polos tribunais como un caso de soborno. Porén, xa nada se puido facer. Os tranvías deixaran de circular dende a noite do 30 de decembro de 1968 e polas rúas viguesas fumegaban dende mediados do mesmo ano os pegasos azuis de Vitrasa.

Teño a fortuna de conservar a memoria do tranvía. De agardar aos “puntos” que os tranviarios metían cando subían pola costa de Urzáiz ou Casablanca. De lembrar as viaxes nos automotores ao balneario de Samil e os percorridos entre os millos e os lameiros de todo o Val Miñor para acudir ao san Benito de Gondomar. De saber as dificultades para obter o premio que supoñía apañar do chan o taco dos billetes acabado, aqueles que desfacíamos en milleiros de papeliños diminutos ou do perigo que supoñía a baixada en marcha dos ghichiños que acudían veloces aos seus choios.

Xaora, quedou en Vigo a saudade pola perda inxusta dos tranvías, onde se mesturan doses de raiba e dozura, como a lembranza do tranvía fantasma citado por Ferrín no seu “Testamento do Ghebo”. O tranvía deixou en Vigo un sentimento de certa fatalidade, por mor de feridas que non é doado cicatricen, as dos accidentes das xardiñeiras ao seu paso polo Paseo de Alfonso ou a do Siboney que descarrilou na rúa Lepanto en 1935, traxedias que marcaron a historia dunhas cantas das nosas familias. Un estado de ánimo que nos atrevimos a bautizar como “síndrome Siboney”, lembrando o nome popular daqueles tranvías que circulaban dende comezos dos anos vinte, nos que viaxou a fotógrafa americana Ruth Matilda Anderson e nos que lembra ao tranviario conducindo cunha rosa entre os dentes, unha imaxe moi fermosa para non esquecer neste centenario.

Os tranvías vigueses foron un modelo de transporte metropolitano adiantado ao seu tempo, propio dunha cidade cosmopolita, á altura doutras cidades europeas do seu tempo. Os tranvías simbolizaron o emprendemento colectivo vigués e o seu dinamismo, ideas ás que non foi alleo Ricardo Mella, o pensador anarquista vigués e xerente da empresa de Tranvías até o seu pasamento en 1925. Os tranvías eléctricos continúan sendo hoxe o medio de transporte esencial na maior parte das cidades do norte de Europa, tanto polo seu carácter máis limpo, silencioso e seguro, como pola súa capacidade para artellar o territorio. Ben sería que este centenario servise para repensar o futuro modelo de mobilidade metropolitana, unha cuestión na que moito repararon os pioneiros do tranvía.

Ruth Matilda Anderson en Vigo

12 de Agosto de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Historia, Memoria, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á visita a Vigo que fixo hai noventa anos a fotógrafa Ruth Matilda Anderson.

O 7 de agosto de 1924 dous pasaxeiros estadounidenses do “SS Rousillon” desembarcaron no porto de Vigo. Tras agardar a que os carabineiros inspeccionasen as caixas da súa equipaxe, Ruth Matilda Anderson e o seu pai Alfred Theodore comezaron na Laxe unha viaxe fotográfica por Galicia de trece meses de duración, coa intención de realizar unha gran reportaxe encargada pola Hispanic Society of America, o museo e a biblioteca onde Ruth traballaba como fotógrafa. Viaxe a Galicia que ela repetiría un ano despois, entón acompañada pola tamén fotógrafa Frances Spalding, para completar a colección de imaxes sobre a vida, os costumes, as paisaxes, os oficios, as festas, o traxe ou a música daquela Galicia que comezaba o seu proceso de modernización, retratada tamén por Ramón Otero Pedrayo en 1926 na súa “Guía de Galicia” e por fotógrafos como Pacheco ou Ksado.

Daquelas viaxes, ademais das máis de cinco mil fotografías e das súas anotacións correspondentes, un tesouro documental da Galicia de hai un século, conservado na institución novaiorquina, Ruth realizou un detallado relato no libro “Gallegan provinces of Spain. Pontevedra and La Coruña” (The Spanic Society of America, 1939). Noventa anos despois, emociona ler a fermosa descrición que Ruth realiza da ría de Vigo e da cidade aquela tarde da súa entrada ao solpor entre as illas Cíes: “augas verdes nas que se debuxaban as xerfas, praias de area dourada”; “a ría é unha espada de bordo redondeado chantada sobre unha amálgama azul e lila”; “a cidade é un outeiro granítico coroado por unha fortaleza angulosa e pétrea” (O Castro e o seu baluarte); “multitude de casas de moi diversas cores chegaban de forma abrupta até a enseada (O Berbés), mentres ca máis adiante aparecen fachadas pétreas que conforman unha parede marítima moi sólida (O Areal e as Avenidas)”.

Como moito sorprende a narración daquelas xornadas viguesas da estraña parella de americanos, na que foron descubrindo unha cidade (daquela de apenas 50.000 habitantes) e unhas xentes e uns costumes ca pouco encaixaban cos modelos tradicionais dos murais de Soralla que coñeceran en Nova York. Ruth non esquece como cando desembarcaron dende A Laxe subiron pola rúa Carral camiño do Hotel Moderno, onde se hospedaron. “As pertenzas máis pesadas leváronas nun carro e as outras unhas mulleres na cabeza”. Axiña fotografou o edificio do novo teatro en construción e dende a galería do seu cuarto identificou os barcos fondeados na ría, o brillo do ovo do edificio Bonín, sentiu a calor que saía dos tellados daquela cidade con “rúas anchas, moitos soares, bloques de edificios novos, síntomas moi familiares de xuventude cívica e ambición”. Relata o primeiro xantar en Vigo, un auténtico menú de benvida, onde non faltaron os percebes (que lle pareceron semellantes ás patas de galiña), os camaróns, o caldo galego, a pescada frita acompañada de xudías verdes, os bistés de tenreira e para rematar “o xeado de nata servido en cunchiñas de prata, mazás, peras, queixo e café”. A fotógrafa confesa que despois de semellante larpeirada ela e o seu pai durmiran “unha sesta” (ben merecida).

Ruth e Theodore utilizaron moito o tranvía na súa visita viguesa, na que un estudante de Arqueoloxía de querenza galeguista serviulles de cicerone. Visitaron e fotografaron o paseo de Afonso, o Castro, a ribeira do Berbés, os pazos de Santo Tomé e de Castrelos e a igrexa románica de santa María de Castrelos. O mozo galeguista –para quen “a única esperanza de Galicia está no separatismo” e para quen “Vigo é unha cidade sen pasado, só ten futuro”– deulles noticias de Martín Códax, de quen Ruth traduciu ao inglés unha das súas cantigas. Foron a un concerto do Orfeón Queixumes dos pinos, Ruth quedou impresionada polo “aturuxo” (“un berro de grande valor para a mocidade galega”) e fotografou na Alameda a algúns dos seus integrantes cos traxes tradicionais. Particular importancia para a fotógrafa tivo a participación na Romaxe de San Roque, o día despois da festa do santo do can, descrita no libro con todo detalle, tanto no que atinxe as instalacións do pazo (daquela propiedade do Conde de Vilar de Fontes), ao rito da venda de cabazas e exvotos como a todo o referido á música tradicional, dende a descrición dos instrumentos ás formas musicais utilizadas. Días antes, a parella visitara Cangas e Baiona, para seguir despois o seu itinerario cara Tui, Santa Tegra e Mondariz.

E ademais, sabemos polas cartas que se conservan de Theodore, que en Ruth revelaba en Vigo as fotos no Consulado dos Estados Unidos, xa que “o señor Wilson, o noso cónsul, é un fotógrafo afeccionado, que fai el mesmo o positivado e as ampliacións e nos presta moi amablemente o seu cuarto escuro e o seu equipo para cando o necesitamos”. Non é pouco o que nos deixou Ruth Matilda Anderson.

Consumo galego

29 de Xullo de 2014/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Lingua, Sociedade/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo defendo o consumo responsable e solidario de produtos propios e etiquetados en galego.

Sempre que podo escoller, consumo produtos galegos, sendo entre eles da miña preferencia os etiquetados e publicitados na nosa lingua. Lonxe de poder ser considerado como excéntrico ou chauvinista, sei que este comportamento é cada vez máis frecuente tanto nos consumidores como nos produtores galegos, sobre todo de produtos alimentarios, tanto polo que ten de carácter de consumo responsable co medio ambiente como solidario coa lingua e cultura galegas.

Cando vou ao mercado do Progreso ou o supermercado do noso barrio, prefiro o produto fresco e de tempada fronte ao envasado. Non hai dúbida que opto por unhas xudías do Rosal fronte a outras da mesma clase procedentes de Marrocos; coma escollo unha leituga ou escarola galegas a unha bolsa de ensalada de procedencia navarra ou andaluza. Outrosí sucede na carnizaría onde merco sempre o produto galego, sexa “o porco alimentado con castañas”, o chamado “porco celta” ou a “ternera galega” con denominación de orixe, fronte a outras posibilidades foráneas, que tamén sabemos de excelente calidade. O mesmo sucede con outros produtos da compra diaria, dende o leite e as augas minerais, pasando por aceites, conservas, embutidos, viños, cervexas, até mesmo algún produto de limpeza, onde sempre escollo o produto galego. Sei que con esta elección estou contribuíndo a que estas marcas galegas de calidade acaden unha maior cota de mercado. Sei que mercando produto galego estou axudando a manter as explotacións dos nosos produtores agrogandeiros e das industrias agroalimentarias e de distribución propias, co que isto supón para a consolidación de milleiros de empregos e das condicións dos seus traballadores e traballadoras. Un comportamento de consumo galego que cada vez é mellor comprendido por algunhas empresas de distribución, como é o caso de Gadis, que diferencia na publicidade das súas promocións e nos puntos de venda dos seus liñais cunha cuncha de vieira os produtos que “xeran emprego e riqueza en Galicia”. Unha iniciativa de mercadotecnia en clave galega que merece ser salientada.

Xaora, de todos os produtos galegos, prefiro aqueles etiquetados en galego, como non agocho a miña simpatía por aqueles establecementos de distribución, como é o caso dos da cadea vasca Eroski, que utilizan decote o galego no punto de venda e na súa publicidade. No restaurante non teño dúbida que entre dúas marcas da D.O. Rías Baixas escollerei a que sei etiquetada en galego. Outrosí no supermercado, cando merco leite, os iogures ou o queixo da D.O. Arzúa Ulloa, apostarei por aquelas marcas que etiquetan en galego. Sei que consumindo estes produtos galegos estou –como salienta o chamamento recente da Irmandade Galega de Agroalimentarios e Adegueiros, promotora da “Carta do consumo responsable e solidario en lingua galega”– “contribuíndo ao noso desenvolvemento económico, permitindo fixar poboación e garantindo a pervivencia do noso País”.

O consumo responsable é un xeito de participación na transformación da sociedade. Coñecer a trazabilidade de cada un dos produtos, dende a súa orixe e proceso de distribución, até que chega ao seu punto de venda, é un dereito conquistado polos consumidores, que nos permite decidir qué produtos mercar e ónde facelo. O consumo convértese así nun exercicio de cidadanía responsable capaz de contribuír a unha utilización máis equilibrada dos recursos dispoñibles, como a promover unha produción máis limpa e respectuosa cos dereitos dos seus produtores. Outrosí sucede, coa responsabilidae social das empresas na utilización da lingua galega no seu funcionamento e no etiquetado e publicidade dos seus produtos, o que contribúe tanto a achegarlles un valor engadido e a diferencialos no difícil mercado global, coma a visibilizar e a prestixiar á propia lingua.

O éxito dos produtos agroalimentarios galegos e etiquetados e publicitados en galegos, que se debería estender a outros produtos e servizos culturais xerados en Galicia (libros, revistas, xornais, música…), depende da consciencia e responsabilidade de cada un dos consumidores galegos. Cando no supermercado ou no restaurante preferimos un produto galego ou etiquetado na nosa lingua estamos apoiando unha forma proactiva de entender o país. No entorno dunha Galicia en devalo demográfico e coas portas abertas á emigración da súa mocidade, xa non abondan coas declaracións grandilocuentes de amor á Terra. Hoxe cómpre activar un comportamento cívico responsable da cidadanía galega en todos os eidos da vida social, tamén no que atinxe ao seu comportamento como consumidora. Sei que non esaxero cando afirmo que consumir produtos galegos e etiquetados en galego non é só unha forma de sermos e afirmarmos, é tamén apostar pola nosa continuidade como comunidade.