Unha biblioteca para Navia

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reclamo a creación dunha biblioteca pública na nova cidade de Navia.

Navia

O pasado venres presentamos na Librería Hobbit da rúa Teixugueiras Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta (Xerais 2016), a novela máis recente de Ledicia Costas, coa que a escritora de Brea Muiñeira obtivo o Premio Lazarillo de literatura xuvenil. A libraría de Navia quedou pequena para acoller ao máis de medio cento de persoas que acudiron a escoitar as intervencións da autora e do escritor Daniel Landesa, ambos os dous veciños do novo Navia e membros do colectivo Poetas da Hostia. Un acto literario memorable, no que celebramos a publicación dunha obra que explica, dende o territorio da ficción, as verdadeiras razóns da segunda visita a Vigo (o 21 de maio de 1884) do autor de 20.000 leguas baixo os mares e da súa amizade co empresario Antonio Sanjurjo Badía, o famoso “Habilidades” de La Industriosa. Un acto sorprendente no que para o noso abraio coñecimos, grazas o haqueo do xenial Daniel Landesa, a correspondencia secreta intercambiada o pasado ano entre Jules Verne e Ledicia Costas, correos electrónicos esclarecedores sobre a xínea viguesa das mulleres planta que os editores deberíamos incluír, se fósemos afoutos, como apéndice de futuras edicións desta novela cen por cen viguesa.

Ademais do interese literario do acto e das risas alí compartidas, a presentación do libro de Ledicia convertiu á pequena librería Hobbit no principal espazo cultural da nova Navia, transformando así un espazo comercial en auténtico motor cultural dunha comunidade en proceso de constitución. Un feito aínda máis salientable no caso de Navia, unha cidade deseñada sobre o plano en 1995 (o chamado “PAU de Navia”), que hoxe conta, probablemente, con máis de dez mil habitantes, na súa maioría menores de corenta anos, sendo case o trinta por cento menores de vinte, unha porcentaxe de poboación xuvenil inédita en Vigo, unha cidade que tamén envellece e perde poboación como o resto do país. Unha Navia (poboación do Val do Fragoso que xa aparece no mapa de Fontán de 1834), cuxos primeiros edificios foron habitados apenas hai doce anos e que por ventura vai collendo o seu pulo cívico, ao que non é alleo nin o dinamismo que imprime unha poboación tan xove como algunhas carencias denunciadas pola súa veciñanza.

Hoxe Navia conta con equipamentos deportivos excelentes e cun dos maiores parques de Vigo (80.000 metros cadrados), inaugurado hai ben pouco. Ao longo da última década na avenida Teixugueiras, o eixo desta nova cidade de rañaceos de promoción pública, foise desenvolvendo un tecido de pequenos comercios e establecementos de restauración hoxe en moitos casos consolidados. Como tamén é de xustiza recoñecer o esforzo do movemento veciñal e de comerciantes capaces de botar adiante, dende hai cinco anos, o proxecto do Vicus Spacorum, un evento de ambientación histórica que convida a recrear a veciñanza a época na que galaicos e romanos convivían na vella Gallaecia, coa intención inequívoca de facer comunidade. Porén, a nova Navia arrastra importantes carencias nas súas conexións de entrada e saída, que a afastan aínda máis de Coia e da avenida de Europa, e nos seus recursos educativos, que obrigan aos seus escolares a desprazarse lonxe do barrio. Urxe a ampliación do colexio Afonso Castelao de Primaria, xa en marcha, como a construción dun instituto de Secundaria, para a que non existe aínda compromiso da Xunta. Como imprescindibles son as dotacións sociocomunitarias para unha poboación, hoxe a que máis crece de Galicia, que non conta nin con biblioteca pública nin cun centro para maiores.

A presenza na nova Navia da Escola Superior de Arte Dramática e das instalacións das asociacións Cogami, Alento e Apamp, que achegan servizos a persoas con discapacidade e necesidades educativas especiais, constitúe unha oportunidade que non debería ser desaproveitada para integrar ao seu carón unha biblioteca pública de nova xeración, que facilite o acceso á información nos máis diversos soportes e formatos e contribúa ao fomento da actividade lectora, dende un enfoque inclusivo, en toda a poboación, tanto a fixada como a transeúnte. Unha biblioteca municipal concibida como espazo interxeracional capaz de integrar as demandas lectoras dunha poboación moi nova, case un terzo, con programas socioliterarios para persoas adultas (clubes de lectura e debate, cursos de alfabetización informacional…). Unha biblioteca pública dinamizadora, á semellanza da Xosé Neira Vilas, que funciona con éxito no Calvario, capaz de tecer comunidade e contribuír a arraizar a unha veciñanza que precisa de sinais de pertenza e identidade. No actual proceso de hibridación informacional, a biblioteca pública constituíuse na primeira institución cultural das comunidades locais. A nova Navia precisa unha biblioteca con urxencia.

Camilo, a razón esperanzada

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á figura de Camilo Nogueira.

Homenaxe_a_Camilo_11-11-2016Baixo o lema “A esperanza razonada, a razón esperanzada”, Camilo Nogueira recibiu o pasado venres en Compostela a gran homenaxe que merece. Un serán no que a música de Tundal, Pardal na rúa e Uxía serviu para enfiar o retrato humano e político dun home recoñecido por todo o país pola súa coherencia e honestidade. Unha noite inesquecible onde no escenario do Auditorio de Galicia as doses de emoción mergulláronse coas de reflexión sobre unha terra cantada e construída dende unha tranquila autoconfianza nas propias posibilidades.

As intervencións dos voceiros dos partidos representados no Parlamento de Galicia, Xoaquín Fernández Leicega (PSdeG-PSOE), Ana Pontón (BNG), Pedro Puy (PPdeG) e Luís Villares (En Marea), que recoñeceron as contribucións decisivas do vigués ao desenvolvemento do autogoberno, constituíron un fito que sitúa a Camilo como un referente histórico da Galicia de entre séculos, ao tempo que abre unha xanela de esperanza para recuperar no futuro inmediato consensos e posicións orixinais en temas de país. Unha xusta reciprocidade das forzas parlamentarias con quen ao longo da súa vida política foi un militante do diálogo ilimitado cos seus adversarios, aos que sempre respectou na discrepancia, mais sen renunciar nunca a convencelos das súas posicións.

Na figura deste fillo dos Romanciños, lugar do barrio de Riomao de Lavadores, celebramos as cualidades dunha persoa boa e xenerosa na que identificamos os valores do galeguismo republicano e da esquerda galega, mais tamén na que recoñecemos unha forma singular de estar no mundo, adoptando como posición vital un optimismo construtivo, natural e contaxioso, traducido en afouteza na defensa das súas conviccións tan firme que chegaba a ser considerada como expresión de teimudez.

Xaora, en Camilo admiramos a un cidadán comprometido coa súa xente e o seu país, mais ao que ningunha causa ou problema do seu tempo lle resultou allea. Na homenaxe as palabras de agarimo e admiración dos seus compañeiros e compañeira dos Verdes / Alianza Libre Europea, grupo do que formou parte no Parlamento Europeo de 1999 a 2004, expresaron a súa valiosa achega na construción do proxecto da Europa sen fronteiras, hoxe máis necesario ca nunca, cando semella que a utopía europeísta comeza a ser derrubada pola xenofobia populista.

Xunto a outros membros da súa xeración, Camilo comprometeuse no proxecto, aínda inconcluso, de reconstrución do nacionalismo galego, liderando os partidos vinculados ao pensamento do socialismo nacionalista (Galicia Socialista, POG, Esquerda Galega e PSG-EG). Dende cada unha destas formacións, Nogueira contribuíu á modernización do proxecto nacionalista, desenvolvendo un programa global e sectorial capaz de construír Galicia como auténtica nación política, aceptando a responsabilidade de valerse fiscalmente, na interdependencia doutras nacións europeas, e promovendo un desenvolvemento autocentrado dos diversos sectores da economía.

Dende estas formacións políticas, ás que podemos denominar de “Esquerda Galega”, Camilo ofreceu unha proposta organizativa, comunicativa e programática para o conxunto do nacionalismo galego que, quizais, anticipou varias décadas a bautizada agora como “nova política”. Un nacionalismo que non é nin credo nin relixión senón apenas unha proposta de autoorganización que procura o autogoberno para Galicia e as maiores cotas de benestar e igualdade para toda a súa cidadanía. Ademais, Camilo dedicou moito tempo da súa vida a estudar e divulgar de forma teimosa a historia de Galicia para denunciar así a ideoloxía españolista e a marxinación inxusta á que foi sometida durante os últimos dous séculos. Afondou tamén nas raíces do galego, que concibiu sempre como lingua universal, vinculada ao mundo da lusofonía e das culturas atlánticas, un xeito de pensar o mundo dende Galicia en constante diálogo co noso tempo.

En definitiva, como sinalou Manuel Rivas na homenaxe, “Camilo encarna todo aquilo no que se pode confiar”, ou como expresou Suso de Toro, “Camilo representa o mellor de nós, a aposta de toda unha vida para que a nosa sociedade galega sexa capaz de solucionar os seus problemas por ela mesma”. Camilo é o modelo de home coherente e honesto, práctico e apaixonado, épico e lírico, reflexivo e soñador, curioso e rigoroso, velocista e maratoniano, atacante e defensa. Nogueira representa a esperanza razonada dunha Galicia con futuro no marco da Europa dos pobos, unha Galicia construída dende unha razón esperanzada por xeracións chantadas nas raíces da autoestima do presente. Contra tantos prexuízos existentes, a figura de Nogueira demostra que en política aínda hai persoas boas e honradas, servidores públicos que merecen o noso agarimo e recoñecemento. Beizón, Camilo!

Mapas e cartas de Vigo e de Galicia

/en , , , , /por

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo a exposición “Mapas e cartas de Vigo e de Galicia. Séculos XVII ao XX”, organizada pola Fundación Penzol na Casa Galega da Cultura de Vigo.

Foto expo Penzol Mapas e CartasCoincidindo co vinte e cinco aniversario da presenza na Porta do Sol do Sireno de Leiro, a icona do Vigo de entre séculos, inaugurouse na planta baixa da Casa Galega da Cultura unha exposición de cartas náuticas e mapas de Vigo e Galicia que amosan a imaxe da cidade e da ría, así como de todo o noso país, dende o século XVII ao XX. Organizada pola Fundación Penzol e comisariada por Gonzalo Méndez Martínez, profesor da Universidade de Vigo e primeira autoridade na cartografía galega, a mostra propón ao visitante un relato visual iniciado coa “Descripcion del Reyno de Galizia” –o mapa de Galicia preparado polo dominicano Hernando de Ojea, o primeiro impreso cun trazado cartográfico realizado para Galicia e incluído en 1603 nunha das edicións do famoso atlas mundial de Abraham Ortelio publicado nos Países Baixos– e rematado coas cartas náuticas levantadas hai un século na ría de Vigo polos traballos cartográficos do buque hidrográfico da Armada “Urania”.

Unha mostra de cartografia galega, centrada de forma sutil na ría e no que hoxe cualificamos como espazo do Vigo metropolitano, que permite a posibilidade de visualizar a conformación da imaxe do país durante trescentos anos, tanto a xerada polos cartógrafos galegos como Hernando Ojea ou Domingo Fontán, como desde fóra por aqueloutros que percorreron as nosas costas, os nosos camiños ou tiveron noticia deles nos seus gabinetes. Unha exposición humilde nos medios utilizados, mais moi suxestiva para o visitante a quen se lle ofrece a posibilidade de identificar ou descubrir moitos detalles topográficos e toponímicos que hoxe resultan curiosos e significativos. Unha mostra valiosa pola súa posibilidade de aproveitamento didáctico por parte dos centros educativos mais tamén para o gozo por parte da cidadanía do patrimonio cartográficos atesourado na Biblioteca Penzol, que a pesar dos ses escasos medios, continúa funcionando como auténtica biblioteca nacional galega.

Como sinala o comisario da mostra a historia da cartografía é a do estudo dos avances nos coñecementos sobre o territorio (como sobre a propia Terra no seu conxunto) e o das ciencias e técnicas necesarias para o seu recoñecemento, medición, representación e reprodución. Mais sen esquecer que a historia da cartografía dun territorio concreto, como neste caso é o de Galicia e o da ría (ou baía) de Vigo (e, nalgún momento) das“illas de Baiona”, é froito dos feitos históricos, das decisións administrativas, dos procesos demográficos ou mesmo da súa proxección internacional (algo decisivo no caso vigués e na conformación do seu carácter portuario atlántico). En definitiva, a cartografía de cada momento (os mapas, planos e cartas náuticas) plasma de forma moi fidedigna a mudanza das divisións administrativas (neste caso das sete provincias do Reino de Galicia ás catro da división provincial vixente dende 1833), o desenvolvemento da rede de estradas e comunicacións, como o peso demográfico que vai adquirindo cada territorio (adiado en Vigo até o comezo do século XIX).

Probablemente o máis significativo da mostra sexan as distintas versións que do mapa pioneiro de Ojea foron publicadas ao longo do século XVII en varios grandes atlas europeos. Como tamén é moi chamativo o “Mapa Geographico del Reyno de Galicia”, publicado en 1784 por Tomás López, mostra da cartografía de gabinete, no que se representa Galicia na súa totalidade e os límites das súas sete provincias, utilizando unha escala 1:332.000. Con todo, a estrela da mostra, a pesar de ser apenas unha copia dixitalizada a tamaño real, é a “Carta geométrica de Galicia” (1834), o mapa de Domingo Fontán, a figura fulcral da cartografía histórica galega, á que o escritor vigués Marcos Calveiro dedicou unha extraordinaria novela (Galaxia, 2015). Semellante proeza do cartógrafo galeguista foi posible grazas a utilización dun teodolito de Gambey, construído en París en 1818, que lle permitiu crear unha base xeodésica, completada ao longo de dezasete anos, nos que percorreu de forma incansable todos os camiños de noso. Fontán levantou así o primeiro mapa moderno de Galicia, gravado en París en 1845, utilizando unha escala de 1:100.000, idéntica a utilizada noutros mapas oficias doutros países europeos. Unha peza cartográfica extraordinaria da que Otero Pedrayo dixo que era “o auténtico rostro de Galicia”.

Xaora, non entenderiamos o sentido desta exposición sen a presenza das cartas náuticas da construción do perfil da costa galega, como as incluída no atlas náutico “Le Neptune François”(1693), no “Atlas Marítimo de España” (1788) de Vicente Tofiño e, sobre todo, as levantadas hai un século polo “Urania”, buque cartográfico e escola flotante da Armada, semente da ETEA, que merecería un apartado de seu na historia viguesa.

Campo do Fragoso CLXXXVII

/en , , , /por

guidettiGUIDETTI BLUES

Tras as actuacións desta semana no Amsterdam Arena e no Municipal de Balaídos, John Guidetti recuperou o seu protagonismo como dianteiro pelexón e rematador implacable, o que o continúa situando entre os xogadores máis agarimados e valorados polos siareiros e siareiras. Diante dun Valencia, moi intenso e comprometido na presión, o internacional sueco situado como dianteiro centro tocoulle batallar con dous centrais moi difíciles, como o congolés Eliaquim Mangala e o arxentino Ezequiel Garay, con quen nunha das súas carreiras intentou na primeira parte forzar un penalti, transformado por Clos Gómez decontado nunha tarxeta amarela para o noso nove. Mais Guidetti, dificilmente esquecerá o momento glorioso que para el supuxo na segunda escoitar a todo o orfeón de Balaídos agradecerlle o seu golazo, un caroliño de cabeza que valeu tres puntos.

E non foi doada a vitoria para un Celta que nunca tivo a pelota até a entrada na lameira de Marcelo Díaz, que substituíu faltando apenas vinte minutos a Radoja lesionado. É innegable que o medio campo do Valencia aseñorou boa parte do partido, mentres o Celta onte algo confuso e desequilibrado trataba de apurar as accións de fútbol directo sobre Aspas e Guidetti. Durante a primeira media hora só os acertos moi notables de Rubén Blanco, que recuperaba a continuidade baixo os tres paos, e os desacertos de Rodrigo Moreno e Nani diante da porta, permiton os celestes aguantar a cero a táboa de marcas. Porén, foi un agarrada inxenua de Costas sobre Rodrigo, despois de que o brasilego rematase (fóra), a xogada que facilitou que Clos sinalase penalti e permitiu que o Valencia se adiantase.

No entanto, a pesar de non contar co balón, ao que non foron alleas as baixas de Orellana e dos centrais habituais, o Celta arrepúxose decontado grazas ao empate de Roncaglia nunha xogada individual memorable. O internacional arxentino, na área rival, recuperou de cabeza o balón entre dous defensas e baixouno ao pé, cun recurte de tacón de auténtica fantasía sentou aos seus defensores para logo encarar a porta e xutar coa zurda sobre o pao longo superando a Alves, que non puido cheirar semellante xenialidade dun defensa. Un gol para enmarcar que faltando apenas dous minutos para o descanso sabía a gloria e metía ao Celta outra vez no partido.

Tras a reanudación o Valencia volveu intentalo con todos os medios atacantes dispoñibles, mesmo coa entrada en xogo de Munir e Santi Mina, que no seu regreso a Balaídos foi recibido con moitos apupos. Nesa nova angueira, o cadro che volveu petar co acerto de Rubén Blanco, que desviou a man mudada un remate de Nani que vimos dentro. Xaora, a lesión de Radoja revirou no 69 o devir do partido. A entrada para substituílo de Díaz foi decisiva para que o Celta dese un pase adiante e por fin ordenase o seu xogo. A dirección do chileno notouse decontado para que os celestes comezasen a chegar a área de Alves. Daniel Wass puido marcar de gol olímpico nun saque de recanto. Mais no seguinte, o dinamarqués fíxoo en curto sobre o Chelo para que este chegase a liña de fondo e dende alí centrase con luva de seda para que Guidetti caendo de chapa cabezase sobre a rede. Unha xogada desas ensaiadas tantas veces na Madroa, resolta cunha precisión e unha beleza abraiantes, que deixou a bancada paralizada durante uns segundos.

Coa táboa de marcas por diante, o cuarto de hora final semellaba interminable. Porén, a firmeza da batuta chilena e a seguridade do cadeado de Mos na portaría, abondaron para manter a remontada nos minutos agónicos. Certo é que o Celta non fixo o mellor partido desta tempada, mais é innegable que marcou dous goles de alta escola, que tolearon a un rival que concibiu o partido como unha auténtica final para saír da súa crise outonal. Unha semana na que Guidetti puido dirixir o seu blues.

Balaídos é municipal

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á polémica sobre a proposta de privatización do estadio de Balaídos.

Novo_BalaidosComo adiantabamos hai un mes nestas páxinas xenerosas de “Faro de Vigo”, cando comentabamos os ruxerruxes relativos á venda do Celta a capital estranxeiro, a cerna desta deboura que tanto inqueda ao celtismo estaría na interpretación do convenio asinado hai sete anos entre o Real Club Celta de Vigo S.A.D. e o concello de Vigo (sendo alcalde Abel Caballero e concelleiro de deportes Santiago Domínguez), que regulaba até 2034 o uso polo club do estadio de Balaídos, do campo de Barreiro e do complexo de Madroa, todas as tres instalacións de propiedade municipal. Un convenio de colaboración, que na maior parte das cláusulas prorrogaba o asinado en 1992 entre as mesmas entidades, cando o club afrontou o difícil proceso da súa constitución como Sociedade Anónima Deportiva, mais que en 2009, durante a preparación do proceso concursal, garantía a supervivencia do club, xa que contemplaba a posibilidade de activar na súa contabilidade estas instalacións municipais como parte do seu patrimonio, o que lle permitiu pechar un dos seus acordos con Facenda.

Un convenio que establecía como responsabilidade do Celta o mantemento de todas as instalacións e o pagamento dos seus consumos de auga e electricidade, contemplando como contrapartidas que lle correspondería o aproveitamento publicitario e comercial de fachadas, locais e cantinas. Os asinantes, o alcalde Abel Caballero e o presidente Carlos Mouriño, ademais de acordar diversas medidas de apoio ao fútbol base vigués (algunhas incumpridas daquela maneira) asumiron unha cláusula de garantía pola cal o concello podería de forma motivada deixar sen efecto este convenio se o R.C.Celta de Vigo S.A.D. deixase de ser o equipo representativo da cidade de Vigo, por traslado a outro termo municipal, ou se producise unha modificación significativa do actual réxime de propiedade da S.A.D., que implique unha alteración substancial dos poderes de control da xestión do club, salvo que sexa autorizada pola administración municipal. En definitiva, grazas a esta salvagarda o concello de Vigo conserva na súa man unha opción de ouro que lle permitiría in extremis, en condicións tan extraordinarias como as previstas, recuperar o uso do estadio de Balaídos e do resto das instalacións municipais cedidas ao R.C. Celta S.A.D. sen contraprestación económica ningunha.

A polémica actual sobre Balaídos lembra a alarma vivida en 1941 por unha presunta venda do estadio que, como relata Fernando Gallego na súa “Historia del Celta. 90 años de pasión por Vigo” (Faro de Vigo, 2013), se produciría cinco anos despois, cando Balaídos pasou a ser propiedade municipal, tras unha complexa operación financeira deseñada polo alcalde Suárez-Llanos e avalada pola Caja de Ahorros. O campo de fútbol e os seus terreos circundantes, valorados en 865.000 pesetas (unha millonada!), propiedade até entón dunha sociedade privada, pasaron a ser municipais, grazas a unha achega anual do concello de 70.000 pesetas. Setenta anos despois, coincidindo co comezo da reforma completa do estadio e co anuncio do accionista maioritario do club de presentar unha oferta de compra a prezo de auténtica ganga e sen desembolso de cantidade ningunha, o alcalde Abel Caballero constituíuse en garante de que o novo Balaídos continúe sendo un espazo público de propiedade municipal, posición que sabemos unánime na corporación.

Xaora, o anuncio do degoiro de Carlos Mouriño de mercar Balaídos, a pesar de que ten escaso percorrido, abriu unha polémica sobre as posibilidades da súa privatización. Unha controversia que lle permite ao presidente recabar apoios dalgúns sectores celtistas cos que non contaba e afastar o foco sobre a venda da S.A.D., na que o concello de Vigo, grazas a súa opción de ouro, tamén terá algo que dicir sobre a continuidade do convenio. Un momento de confusión (interesada) onde para evitar mesturar allos con bugallos convén lembrar algunhas obviedades. O R.C.Celta de Vigo S.A.D. é unha empresa privada con ánimo de lucro, cuxa decisións corresponden só aos seus accionistas. O estadio de Balaídos, o campo de Barreiro e o complexo da Madroa son espazos publicos pertencentes ao patrimonio do concello de Vigo. O celtismo constitúe un sentimento de pertenza interxeracional compartido por milleiros de persoas, sexan ou non abonados do club, vivan no concello de Vigo ou en calquera outra parte do planeta. Como non está de máis reiterar que non hai razóns obxectivas nin de interese xeral ningunhas para que Balaídos deixe de ser un estadio municipal. No entanto, se o R.C.Celta de Vigo S.A.D. muda de propiedade, por que así o deciden os seus accionistas, parece lóxico que os compradores renegocien co concello (que defende os intereses da cidadanía viguesa) as condicións de uso do novo Balaídos.

Campo do Fragoso CLXXXVI

/en , , , /por

cantera-celtaDERBI, O NOSO

No setenta e cinco aniversario daquel primeiro Celta-Deportivo en Primeira División, disputado en Balaídos o 19 de outubro de 1941, volveuse repetir a vitoria celeste “nun encontro emocionante de principio a fin (…), nunha xornada onde Galicia enteira orgullouse de ver ao Celta e Deportivo cumprindo con corazón e alma de atletas en auténtica irmandade”, como recollía a crónica de “Faro de Vigo” daquel tempo. Un “o noso derbi”, ou “clásico galego” para os máis puristas, que na matinal do pasado domingo recuperou por ventura o espírito de fraternal e respectuosa rivalidade, tanto na lameira como nas bancadas, entre os dous grandes do fútbol galego. Un derbi vibrante, con alternativas en ambas as dúas portarías, moito máis igualado sobre o terreo de xogo que ese avultado resultado de 4-1- que reza na táboa de marcas.

Unha vitoria celeste alicerzada sobre unha actuación memorable de Orellana e Iago Aspas, ambos os dous moi implicados emocionalmente no derbi. O poeta chileno fixo un partido completísimo: moveuse dende a banda dereita e procurou as formas posibles de furar as dúas liñas de catro que dispuxo Gaizka Garitano, mais tamén soubo darlle acougo ao Celta cando semellaba precipitarse na loita mediocampista, sen esquecer que fabricou dúas asistencias de auténtica fantasía para o primeiro e o segundo gol e marcou o terceiro dunha excelente cabezada entre defensas. Outro tanto sucedeu co astro de Moaña que, por fin, conseguiu marcar ao Deportivo en partido de competición oficial, con dous goles magníficos na execución, tanto o primeiro de penalti como o de contraataque directo, mais aos que lles sobraron os xestos de fachenda celtista cando os celebrou diante dos seareiros que chegaron da Coruña.

Unha vitoria á que tampouco foi allea a afouteza de Berizzo ao establecer as rotacións nunha difícil semana de competición europea, na que o Celta foi capaz de manter a súa intensidade e patrón de xogo tanto diante dun poderoso Ajax como dun rochoso e incómodo Deportivo. En cada un dos partidos procurou alternativas distintas para crear superioridades, a razón da obsesión combinatoria do noso adestrador. Fronte ao Coruña buscounas polas bandas, sobre todo pola dereita, onde buliron Mallo e Orellana. Aí naceu no primeiro cuarto de hora un gran centro de Hugo moi ben cabezado por Wass, un gol que vimos feito, mais que o porteiro coruñés desintegrou in extremis. Minutos despois, Orellana encarou na mesma posición ao seu defensor filtrando de forma xenial unha pelota que o lateral de Marín levou as mallas do pao longo.

O primeiro gol celeste espertou ao Deportivo que conseguiu o empate en apenas cinco minutos. Un saque de falta botado con precisión por Fajr foi cabezado a rede por Albentosa que saltou sobre a defensa céltica con asombrosa superioridade. Conmocionado pola igualdade, o Celta sufriu durante os dez minutos que faltaban para a pausa, nos que o Deportivo puido adiantarse. Xaora, coa reanudación volveron mudar as tornas. Un gran centro de Orellana cabezado por Wass cara abaixo foi cortado coa man por Sidnei. Un claro penalti que lanzou con confianza Aspas e que mudou a deriva do partido. O Deportivo, entón, quixo e xa non puido diante dun Celta que da man de Marcelo Díaz recuperou o acougo que ir por diante requíría. Así chegaron os goles de Orellana no minuto 77, froito dunha gran xogada de Jonny (nun partido para o de Matamá pouco afortunado), e a xenialiade de Aspas no 82, aproveitando un saque directo de Sergio, un gol fabricado con apenas dous toques, extraordinario!

En partidos con contexto emotivo tan denso como son sempre os do noso derbi, goleada tan súbita e contundente supuxo un estourido de ledicia da bancada de Balaídos, durante a primeira hora de partido moi contida, até prender as luces do orfeón da Rianxeira. O derbi do setenta e cinco aniversario foi o noso.

Mulleres do silencio

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo  á exposición do Marco comisariada por Rosario Sarmiento dedicada a artistas plásticas galegas do século XX.

20140402_111726

Gustei moito da exposición “Mulleres do silencio. De Maruja Mallo a Ángela de la Cruz” coa que o Marco inaugurou o venres a súa tempada de outono. Unha mostra de produción propia do museo de arte contemporánea de Vigo, comisariada por Rosario Sarmiento, que reúne un cento de obras de 21 artistas galegas, pintoras e escultoras de diversas xeracións dende as pioneiras das primeiras décadas do século XX, Maruja Mallo e Julia Minguillón, até ás máis recente da década de 1990, como Almudena Fernández Fariña e Tatiana Medal, formadas xa na Facultade de Belas Artes de Pontevedra, que supón unha revisión e actualización daqueloutra referencial, “A arte inexistente”, que a mesma comisaria coidara para o Auditorio de Galicia en 1995. Unha exposición de inequívoco espírito didáctico, froito dun concienciudo traballo de investigación documental e de colaboración con institucións públicas e coleccionistas privados, concibida coas intencións de propoñer un relato alternativo da nosa historia da arte e desvelar ao grande público o protagonismo e a achega decisiva (e até agora tan oculta e prexuizada) das artistas galegas do século XX.

Como sinala a comisaria no seu texto curatorial é un feito que a historia da arte occidental favoreceu o protagonismo do creador masculino, “excluíndo ás mulleres dos principais movementos artísticos”, até preguntarnos, como fixo Linda Nochlin nos seus estudos sobre arte e xénero, por que non houbo ao longo da historia grandes mulleres artistas? Inexistencia de mulleres na historia da arte (coas excepcións coñecidas de pintoras como Artemisia Gentileschi, Tamara de Lempicka ou Frida Kahlo, por poñer algúns exemplos), mais tamén na historia da literatura, da música e do cine, que non son consecuencia da súa natureza, senón do papel que ao longo da historia se lle asignou ás mulleres nas artes relegándoas a seres pasivos. Un agochamento e unha desigualdade que, a pesar dos logros acadados polo movemento feminista nas últimas décadas e da maior presenza das mulleres nas facultades de Belas Artes (onde son clara maioría e obteñen os mellores resultados académicos), aínda pervive, xa que “o recoñecemento artístico feminino segue sendo minoritario con respecto ao dos homes”. As mulleres nas artes continúan traballando nunha posición claramente secundaria. Dous datos contundentes: en España só o 20% das exposicións individuais están protagonizadas por mulleres; e en Galicia a participación feminina en mostras colectivas está entre o 17% e o 30%.

Desvelar este silencio ao que foron e son sometidas as mulleres artistas galegas, amosar a riqueza e a diversidade de tanto que permaneceu agochado, restaurar ausencias e focalizar protagonismos, son fíos condutores da proposta expositiva preparada por Rosario Sarmiento. Un percorrido xeracional que se inicia coa achega das pioneiras e onde se poden ver no mesmo patio para emoción do visitante dous dos cadros máis emblemáticos da pintura galega do século XX, “Muller con cabra” (1927) de Maruja Mallo e “A escola de Doloriñas” (1941) de Julia Minguillón. Interese que no decae nos espazos dedicados ás artistas da posguerra e do exilio, onde, entre outras, se presentan a figuración inxenuísta e popular de María Antonia Dans, o expresionismo dramático de Mercedes Ruibal (estremecedor o cadro dedicado a Allende), o neofigurativismo intimista de Mª Victoria de la Fuente, o construtivismo cromático de Beatriz Rey, as colaxes abstractas de Fina Mantiñán e as cerámicas innovadoras de Elena Colmeiro.

Ocupan a galería central algunhas das obras emblemáticas de Menchu Lamas, entre elas “Árbore de dúas cabezas” (1985), “Peixes” (1981) e “Secuencia ascensional” (1997), representando o pulo de transformación radical que supuxo a obra da única muller do grupo Atlántica. Grandes formatos que dialogan coas cerámicas de María Xosé Díaz e coas pezas policilíndricas manuscritas de Soledad Penalta. Espírito de renovación moi presente no patio dedicado á obra de Rosalía Pazo, Berta Cáccamo e Ángela de la Cruz, e tamén na sala anexa onde Mónica Alonso presenta a súa instalación “Angustia” (unha das mellores experiencias para o visitante da mostra), catro das artistas fulcrais do período de entre séculos en permanente proceso de investigación plástica.

Complétase tan interesante exposición coas vitrinas onde se reúnen documentos de prensa e catálogos que completan o relato sobre a recepción da obra de cada unha das artistas, onde é doado identificar o silencio e os prexuízos que sufriron. Experiencia de desvelamento que os visitantes máis curiosos poden continuar no espazo anexo do mesmo museo onde a cineasta viguesa Xisela Franco presenta “Interior, exterior, durante”, peza que nos convida a contemplar o tempo dende a temporalidade propia.

Fenda de lectura

/en , , , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo comento os resultados do barómetro do CIS sobre lectura.

Lectoras

É de agradecer que o Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) dedicase o seu estudo do mes de setembro a analizar o estado da lectura en España. Un barómetro, no que foron consultadas 2.483 persoas, do que se tiran datos esclarecedores sobre o comportamento dos lectores e lectoras, tanto no que atinxe aos soportes impresos (libros, xornais e revistas), como dixitais (e-books e prensa dixital). Un retrato que permite comprender o actual proceso de hibridación da lectura, provocada pola masificación da lectura de textos e hipertextos en pantallas (ordenadores, taboíñas e teléfonos), que afecta xa e de forma irreversible a todos os segmentos de idade, coexiste coa utilización de soportes impresos que, a pesar dos interesados agoiros dos gurús dixitais, representan aínda a maior parte da cota lectora.

Nun país onde o 87,10% da poboación valora a situación política como mala ou moi mala, o 61,60 % declárase interesada pola lectura como actividade cultural, porcentaxe só superada pola música (74,60%) e polo cine (63,40%), e superior á do teatro (39,00%) e ás artes plásticas (40,60%), cifras semellantes ás do último barómetro deste tipo, publicado polo CIS en decembro de 2014. A lectura ten un espazo de seu nas preferencias da poboación que nun 63,90% se declara lectora de libros (65,00% en 2014), porcentaxes que se sitúas aínda por debaixo da media europea (68,00%), e nun 69,60% de xornais.

No entanto, o 74,20% das persoas consultadas expresan a percepción de que se le pouco, identificando a existencia dun déficit lector na nosa sociedade. Outrosí, a pesar de que un 38,10% declaran que non len nunca un libro e un 30,40% que non tocan un xornal, hai pola contra un 28,60% que todos os días len nun libro e un 39,80% que o fan nos xornais. Cifras que expresan a existencia na nosa sociedade dunha fenda entre o terzo daquelas persoas que consolidaron o seu hábito lector e o terzo daqueloutras que son totalmente alleas á práctica lectora.

As razóns da fobia lectora radican no desinterese e falta de atractivo da lectura (para o 42,30% das persoas que non len nunca) ou pola falta de tempo (22,30%), mentres que a filia lectora ten as súas principais motivacións no entretemento (para o 59,70% das enquisadas), na procura de información (14,10%) e na mellora cultural (12,30%), sendo apenas o 12,60% as que len “obrigadas” por razóns académicas ou profesionais. Cifras que sitúan o comportamento lector e a compra de libros (o 47,60% declara ter comprado e o 38,40% ter agasallado algún libro no último ano) no eido das actividades do lecer. Contexto no que é comprensible que novela sexa o xénero preferido para o 73,50% das persoas que se declaran lectoras. O que, ademais, semella coherente co feito de que o 60,70% confese que a lectura é unha escolla persoal, aínda que o 26,50% agradeza as recomendacións de familiares e amizades e só o 11,30% se oriente polas dos profesionais da libraría, crítica e medios; sendo para o 61,10% o tema do libro o seu principal criterio de escolla, seguindo polo 20,30% que acredita no coñecemento do autor ou autora.

Actividade que para un 89,80% das lectoras desenvólvese na casa, o espazo privilexiado para a lectura, onde o 17% afirma contar con máis de 200 libros, o que explicaría que o 70,90% declarase non ter pisado unha biblioteca no último ano, a pesar do seu papel no fomento da lectura e no acceso gratuíto a Internet. Como é de atender o feito paradóxico de que baixe a media de libros lidos por habitante e ano até 7,92 (en 2014, 8,6), que queda moi lonxe das doutros estados da Unión con maior febre lectora como Finlandia (47 por ano), mentres aumenta a dos libros mercados por habitante, 6,46 (en 2014, 5,96). Como tamén semella significativo que a pesar de que o 81,90% das persoas consultadas confese que se conecta todos os días a Internet, só un 43,80% utiliza o seu ordenador, taboíña ou teléfono para ler textos longos “de varios parágrafos” en webs, blogs e redes sociais, o que expresa a fraxilidade da actual lectura electrónica.

Como tamén é salientable que no proceso de hibridación dos soportes de lectura o 78,60% das consultadas exprese a súa preferencia polo emprego do libro impreso (o 80% no barómetro de 2014) e o 60,50% polo xornal en papel, aínda que un 37,60% confese ter lido algunha vez un e-book e un 31,70% aventure que no futuro haberá moi poucos libros impresos en papel.

En definitiva, no marco da crise económica e política e do proceso de hibridación dixital da cultura, este novo barómetro do CIS consolida en España un modelo de lectura hibridado e vinculado coas actividades culturais de lecer, especialmente a música e o cine. Un modelo no que se detecta unha profunda fenda entre as persoas lectoras e non lectoras, así como unha ralentización do proceso de dixitalización do sector do libro e da lectura.

Campo do Fragoso CLXXXV

/en , , , /por

faro-chapela-4214041-50_gA CAMPO ABERTO

Intensidade, ledicia, emoción e beleza foron algúns dos substantivos despregados na lameira do vello Balaídos na noitiña do domingo, durante un partido memorable que colocou outra vez ao Celta entre os grandes. Unha vitoria celeste moi traballada, forxada sobre a confianza e autoestima do cadro nas súas posibilidades para superar a un dos mellores equipos do mundo. Un encontro que, como aqueloutro do 4-1 da pasada tempada, lembraremos no futuro cando queiramos explicar a afouteza e a intelixencia coa que escribía os partidos un adestrador chamado Eduardo Berizzo.

Foi unha confrontación fermosa entre dous conxuntos xenerosos que aman a beleza no xogo, procuran o gol e queren levar a iniciativa. Así saíu o Barça de Luís Enrique, un adestrador respectado en Vigo polas súas conviccións, aseñorando a bola no cuarto de hora inicial de tenteo, liderado por un Neymar moi activo, disposto a facer esquecer ao lesionado Lionel Messi. Mais os de Berizzo non agardaron moito para abrirse a campo aberto, adiantanto a súa liña de presión sobre o triángulo formado por Busquets e os seus centrais, Piqué e Mathieu. Berizzo sabía que nas biqueiras desas tres torres, onde nacían todas as xogadas do Barça, podería atopar algún furado. Unha estratexia arriscada na que foi esencial o sacrificio de Hernández e dun renacido Daniel Wass, o domingo na media punta, e a verticalidade do incansable Iago Aspas, que foron incrementando o umbral da intensidade da súa presión até conseguir rebentar polo medio e medio a defensa catalá.

Así naceron os tres primeiros goles do Celta en once minutos inesquecibles. O primeiro, no 22, cando Radoja recuperou unha pelota que enviou a banda esquerda, onde Aspas trazou unha diagonal diabólica cruzada á rede por Sisto preto da área pequena. Recuperación, carreira e remate, unha fórmula que se repetiría nove minutos despois, cando Mallo aproveitou unha pelota perdida por Busquets que enviou sobre a mesma banda onde Aspas correu, caneou e disparou sobre o pau longo, un gol de moita valía. Situación que se repetiu un minuto despois, cando Wass, tras outra perda da defensa catalá enviou sobre o Astro de Moaña, preparado para o remate, o que evitou Mathieu marcando en propia meta. Tres goles que fixeron estralar os foguetes da ledicia e o orfeón da bancada.

Todo mudou na reanudación cando entrou na lameira Iniesta, substituíndo a un Rafinha moi abaixado en Balaídos. O Barcelona púxollo moi difícil ao Celta. En pouco máis dun cuarto de hora meteu dous goles, dirixido pola temperanza do seu capitán e impulsado pola enerxía de Piqué, que soubo adiantarse a Sergio nunha cabezada dun saque de recanto. Un gol que meteu aos de Luís Enrique no partido e durante uns minutos fixo dubidar aos de Berizzo. Xaora, a xogada decisiva do partido, o cuarto gol do Celta, produciuse cando o Barça máis asediaba. Porén, a confianza de Hernández levouno a continuar presionando a saída da pelota de Ter Stegen, que foi incapaz de superalo, facilitando así a cabezada ao pao esquerdo do chileno. Un lance que algúns poden considerar unha xogada desafortunada do porteiro alemán e outros cremos unha xenialidade froito da teimosa presión a campo aberto do cadro de Berizzo.

Tras o terceiro gol catalán, un centro marabilloso do noso benquerido Denís Suárez, rematado de forma inapelable por Piqué, o partido discorreu polos territorios do sufrimento e da resistencia que por ventura o Celta sabe xestionar cada vez con maior soltura. Así chegou unha vitoria tan merecida como axustada. A saída do estadio preguntabámonos, diante deste grande espectáculo futbolístico, cantos millóns se incrementaría no mercado do extremo oriente o valor deste Celta de Berizzo.

Campo do Fragoso CLXXXIV

/en , , , /por

guidetti-wass-1FINAL FELIZ

Como sucedeu na noite máxica do pasado domingo en Cornellá, na que goleou en tempo de desconto, o Celta apuntouse no serán europeo de onte a outro final feliz, noqueando ao Panathinaikos nun extraordinario derradeiro cuarto de hora, no que marcaron Guidetti e Daniel Wass. Cos golazos das nosas estrelas escandinavas volveu a Rianxeira ao vello Balaídos e as saudades daquelas grandes noites europeas do Celta do xogo da serpe nas décadas de entre séculos.

A pesar dalgunhas eivas, sobre todo do axuste no xogo das bandas, nas que non se consegue aínda os desdobres que facilitaba con tanta frecuencia Nolito a Jonny, o cadro de Eduardo Berizzo mellora en cada encontro, sobre todo grazas a súa maior solidez defensiva, á que non é allea a seguridade da parella de centrais, onte Cabral e un recuperado Fontás (unha excelente noticia), nin o xogo pletórico de Tucu Hernández, o referente indiscutible do equilibrio entre defensa e ataque. Este é un Celta que medra dende a defensa.

Mais non vaiamos a pensar que foi doada a vitoria fronte aos atenienses, un dos grandes do fútbol grego, que visitaban por vez primeira Balaídos. Durante a primeira parte, o Celta monopolizou a bóla, mais nunca conseguiu inquedar a muralla helena, alicerzada sobre tres centrais de altura, que facilitaron o despregue dos seus laterais longos. Un esquema que deixaba ao Celta o control da pelota, mais non do ritmo do encontro, xa que cun xogo barulleiro era incapaz de artellar con orde as súas transicións. Durante este período non lembramos disparo nin oportunidade celeste ningunha, sendo, pola contra, moi claros os remates a porta de Ibarbo e Coulibaly que, por ventura, parou Sergio, onte moi acertado.

Tras a pausa, os gregos puideron adiantarse no marcador, sobre todo se o colexiado italiano sinalase un penalti que, probablemente, Cabral cometeu sobre Ibarbo. Polémica que se repetiría na área grega cun empurrón sobre Guidetti, moi protestado polo sueco. Cando o partido esvaraba polo aborrecemento, a bancada celeste saíu en axuda dos seus, coincidindo cos tres trocos de Berizzo que nun plis plas deron unha reviravolta ao xogo e ao resultado. A entrada dos dinamarqueses Sisto e Wass achegou a potencia que faltaba, abriu as dúas bandas, fixou aos seus defensores e permitiu que polo centro Tucu Hernández movese coa intensidade e a rapidez que crea as superioridades. Con todo, foi a entrada de Iago Aspas a que prendeu a faísca que o cadro precisaba para darlle unha refolada ao partido. Co astro de Moaña na lameira Celta funcionou como unha formigoneira poderosa e os goles chegaron decontado.

Unha asistencia preciosa de Wass, un pase da morte dende a banda dereita, permitiu que dende a área pequena Guidetti inaugurase, nun remate difícil, case dende o chan, a táboa de marcas. Os gregos desesperados contestaron decontado na área galega cunha cabezada de Berg que despexou Sergio in extremis. Xaora, a seguir, Daniel Wass liquidou o partido cun saque de falta maxistral, unha folha seca dende a frontal capaz de furar a rede e chegar a Marcador. Un deses goles difíciles de esquecer, que provocou un estourido de entusiasmo e o comezo do orfeón da bancada. Tras setenta e cinco minutos difíciles, algúns en inferioridade, os de Berizzo renacían cun xogo electrizante e eficaz. Volveu a maxia da competición europea que nunca defrauda en Balaídos. En tres semanas, outra festa, desta volta contra o Ajax, un vello coñecido.