Panorámica da edición en galego 2010

/en , /por

Os datos achegados pola Panorámica de la edición española de libros 2010, publicación do Ministerio de Cultura, a partir das referencias de ISBN, xunto aos proporcionados polo estudo de Comercio Interior do Libro, axudan a diagnosticar o estade saúde do sector da edición en galego. Tras desagregar os datos e incorporalos ás series estatísticas (pdf), que vimos elebrando dende hai máis dunha década, chegamos ás seguintes conclusións:

  1. A EDICIÓN EN GALICIA ACADA EN 2010 O MAIOR NÚMERO DE REFERENCIAS DE ISBN DA SÚA HISTORIA: 4.754. Outrosí sucede coas obras editadas en galego: 2.544. En ambos os dous casos prodúcese un crecemento interanual importante, o 16,83%, no primeiro caso; e o 19,94% no da edición en galego. 2010 supuxo para a edición en Galicia a continuidade da súa progresión constante ao longo da primeira década de 2000; mentres que para a edición en galego, aparentemente, a recuperación do retroceso que tivera en 2009, recuperando as cifras de 2008, o mellor ano da súa historia.
  2. A EDICIÓN EN GALEGO PERDE PESO CON RESPECTO Á EDICIÓN EN CASTELÁN REALIZADA EN GALICIA. En 2010 consolídase unha tendencia á baixa, iniciada en 2005, que sitúa ao libro en galego como o 42,59% das referencias de ISBN editadas en Galicia. Mantense, así mesmo, a porcentaxe de arredor do 20% para o libro en galego editado fóra de Galicia, fundamentalmente libro de texto, por editoras radicadas en Madrid e Barcelona.
  3. A EDICIÓN PÚBLICA EN GALEGO DIMINÚE ATÉ NIVEIS HISTÓRICOS  DO 9,8%, a pesar de aumentar en 2010, grazas ao importante incremento do número de referencias dos Servizos de Publicacións das tres universidades. A baixada da edición en galego da Xunta de Galicia en 2009 e 2010, con respecto ao foron as sús cifras habituais, ao longo das dús décadas anteriores, foi moi relevante.
  4. A EDICIÓN EN GALEGO CONTINÚA TENDO UNHA BAIXA PORCENTAXE DE REEDICIÓNS E REIMPRESIÓNS, en 2010 apenas o 12,03%.
  5. A EDICIÓN EN GALEGO NOUTROS SOPORTES, DIFERENTES AO PAPEL, AUMENTA DE FORMA ESPECTACULAR DENDE 2008, supoñendo en 2010 xa o 8,56% das referencias de ISBN. Un efecto, sen dúbida, do inicio do proceso de dixitalización que explica, ademais, parte do incremento das referencias totais.
  6. A OBRA TRADUCIDA CONSOLÍDASE NO 20% DA OFERTA EDITORIAL EN GALEGO, achegándose á porcentaxe doutros sistemas do noso entorno editorial e acadando en 2010 un 23,90%, un dos seus máximos históricos. Porén, o decepcionante é o feito de que sexa o castelán a lingua da que se traducen o 60,69% dos títulos, sendo os libros de texto (26,5%) e os títulos de LIX (30,5%) os máis traducidos.
  7. A EDICIÓN EN GALEGO A NIVEL TEMÁTICO CONSOLIDÁSE COMO UNHA OFERTA CON CATRO EIXOS. Así en 2010 a Literatura Infantil e Xuvenil supuxo o 21,62% das referencias, o Libro de Texto o 25,39%, a Literatura o 26,81% e a edición de referencia e divulgación o 26,18%. deste xeito a oferta vencellada ao sistema educativo diminúe a súa participación por baixo da metade, o que constitúe unha importante novidade.
  8. A EDICIÓN EN LINGUA GALEGA, NOS TRES ÚLTIMOS ANOS, TEN UN COMPORTAMENTO MÁIS ESTABLE QUE A EDICIÓN EN CATALÁN E ÉUSCARO, que diminúen nese período.
  9. A EDICIÓN EN LINGUA GALEGA CONSOLIDOU O SEU CATÁLOGO AO LONGO DA DÉCADA DE 2000, na que publicou o 56,67% dos títulos de toda a súa historia.
  10. A OFERTA DE TÍTULOS EN LINGUA GALEGA EN RELACIÓN AO NÚMERO DE HABITANTES DE GALICIA AÍNDA É MOI INFERIOR Á QUE SE OFRECE EN CATALÁN EN CATALUÑA, aínda que xa semellante á oferta en éuscaro para Euskadi.

Este panorama da edición de 2010 en galego quedou moi determinado pola regularización de inscricións, non efectuadas en anos anteriores, por Edicións A Nosa Terra, editora que encabeza, por vez primeira, o ranquin da edición en galego. Estimamos que esta regularización puido supoñer un incremento de 150 referencias, o que obrigaría a reconsiderar os valores reais do crecemento total. Cremos que o medre da edición dos servizos de publicacións das universidades (aumenta en 132 referencias sobre 2009), así como o da edición literaria dixital, con mais de medio cento, explican o salto estatístico de 2010.

Tamén son significativos os retrocesos consecutivos interanuais da edición de Libro de texto, do 17,13% en 2009 e do 16,53% en 2010, motivados pola nova política lingüistica da Xunta de Galicia; un fenómeno que se produce por vez primeira, ao longo das dúas últimas décadas, que de continuar a un ritmo semellante podería ter consecuencias de auténtica catrástrofe para o sector. Porén, o crecemento constante do sector da LIX e da edición literaria, neste caso provocado polo proceso de dixitalización, son outras tendencias identificables durante o mesmo período.

Onte 38: Eduardo 50

/en , , , , /por

Celebramos coa familia a ledicia do 50 aniversario de Eduardo. O meu irmán atravesa, coma fixeramos nós hai menos de dous anos, ese medio do camiño da vida, esa fronteira que nos axuda a comprender a nosa irremediable finitude. Para o meu Eduardo, e para todos e todas que formamos parte da xeración Polycomander, vai esta peza (9:51) de agasallo para percorrer o Vigo da nosa infancia. Filmada por un cineasta afeccionado, probablemente recuperada en vídeo, aquí está o Vigo da furgoneta de papá (PO-25018), os Siboney co seu punto a piques de subir Urzaiz, a porta do Sol onde traballaba mamá, os rusos do avó Beleiro camiño do Alto da Encarnación, o skyline da Laxe, a estatua do pescador na Ribeira, o tinglado general de empaque, as faenas do Berbés, as pescantinas e as carrexonas, O Castro, o Pirulí, a Guía, Praia Azul, a Estación Marítima e os seus adeuses e unha longa secuencia da batalla de flores por Policaro Sanz. Unha marabilla para a nosa memoria.

Grazas a Xancarayas por subir á rede tan interesante peza.

Onte 37: Galician Classics

/en , , , , /por

Na derradeira hora deste Frankfurt 2011, xa a piques de coller o avión,  participamos no acto da presentación da colección «Galician Classics», que promove a editorial Small Stations Press e a Consellaría de Cultura e Turismo. Creo que este proxecto, promovido polo tradutor e editor Jonathan Dunne, é un das máis eficaces achegas para facer visible a literatura galega no mundo. Dunne, cando presentou a edición inglesa de Xente de aquí e acolá, reiterou a súa convicción (que compartimos) de que unha unha literatura nacional se dá a coñecer no mercado internacional polas súas traducións. Até o momento a colección ten apenas dous títulos, a antoloxía poética de Lois Pereiro e este primeiro Cunqueiro, aos que o vindeiro ano se engadirá Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro. Non hai dúbida que a grande asignatura pendente continúa sendo Rosalía de Castro, a nosa autora fundacional, que non conta aínda cun libro completo traducido ao inglés. En 2013, ano rosaliano por excelencia, no que se celebrará o 150 aniversario da publicación de Cantares gallegos, habería que incorporar a esta serie os dous grandes poemarios rosalianos. Dúas traducións que, a un custe moi asumible, poden abrir unha xanela para todo o noso catálogo literario.

Nota: O acto rematou cun recital do poeta Elías Portela, que leu e cantou en islandés, alemán e galego algúns dos seus poemas do libro O mariñeiro con cabalos marítimos baixo o vestido. Unha intervención memorable, moi aplaudida polo público que ateigou o noso stand. Un broche magnífico para un Frankfurt que resultou máis interesante do que agardabamos.

Onte 36: Frankfurt, algunhas tendencias do hall 8

/en , , , , , /por

A pesar do escaso tempo do que dispoñemos, a visita ao hall 8 é obrigada. Os interminables corredores onde se presenta a edición de fala inglesa son o máis concorrido da feira, no que se refire a visitantes profesionais. A oferta dos editores do Reino Unido, Irlanda, Estados Unidos, Canadá, Australia, Israel e outros non ingleses falantes, mais que teñen a súa sede social nalgúns destes estados, polo seu carácter anticipatorio e pola primacía da edición en inglés, foi sempre a miña preferida para tratar de identificar algunhas das tendencias polas que pode discorrer a edición internacional no futuro inmediato. Co perigo evidente de equivocarme, polo que vin, preguntei e anotei, arrisco a recoller este decálogo de tendencias da edición nun entorno de tránsito entre paradigmas.

  1. O LIBRO IMPRESO CONSERVARÁ O SEU PULO. Nunca vin tantos libros fermosos xuntos. O libro ilustrado -sexa de arte, fotografía ou divulgación- recupera a súa primacía. Semella que serán os libros impresos máis coidados, mellor deseñados e cos materiais máis axeitados os que teñan maiores posibilidades de constituírse en alternativa aos formatos dixitais. Quizais, paradoxicamente, a fotografía sexa para o papel, como os grandes libros de arte, eis ese extraordinario The Art Museum, convertidos en fetiche para caprichosos bibliófilos. Outrosí sucede cos de cociña, algúns de fasquía marabillosa como o de Ferrán Adriá, The Family Meal, un libro que presenta de forma hiperminuciosa o proceso de cada receita, foto a foto.
  2. AMAZON, APPLE E GOOGLE ACAPARARÁN A DISTRIBUCIÓN DOS E-BOOK. Os tres xigantes estadounidenses entrarán no noso mercado, xa este nadal, para implantar o seu modelo de comercialización de e-books, en base a formatos pechados e protección propia (os dous primeiros) e compra a un clic (por parte dos tres). Os modelos europeos alternativos semellan conducidos ao fracaso. Semella resolta a carreira dos aparellos. Apenas hai novidades, fóra da consolidación da oferta diversificada de Kindle e das taboíñas xa coñecida. O papel dos teléfonos como soportes de lectura, tamén, semella indiscutible.
  3. A OFERTA EDITORIAL EDUCATIVA SERÁ  HÍBRIDA: IMPRESA E DIXITAL. Os libros de texto preséntanse en formato de edición estendida, en papel e con contidos dixitais de carácter interactivo. O Encerado Dixital Interactivo (EDI) convértese na ferramenta didáctica principal da aula. A elaboración dos contidos dixitais educativos é probable que quede en mans dos actuais editores de texto.
  4. AS APLICACIÓNS INTERACTIVAS GAÑARÁN ESPAZO NA EDICIÓN DE DIVULGACIÓN E DE REFERENCIA. O caso da proliferación de apps para Ipad de guías de viaxe é moi significativa, sobre todo pola súa posibilidade de xeolocalización. Outrosí sucede con aqueloutras nas que se emprega a realidade aumentada.
  5. OS AUDIOLIBROS MEDRARÁN DE FORMA NATURAL COMO UN DESENVOLVEMENTO MÁIS DO LIBRO DIXITAL. Os e-book gañarán en interactividade e multimodalidade. Libros para ler e/ou escoitar.
  6. AS AXENCIAS ADQUIRIRÁN MAIOR PESO DEBIDO AO PROCESO DE CONCENTRACIÓN E TRASNACIONALIZACIÓN QUE ESTÁN VIVINDO. O caso da The Wylie Agency, a que representa a utores como Calvino, Borges, Philip Roth, Bob Dylan ou Antonio Muñoz Molina, é un modelo a ter moi en conta. A negociación de dereitos dixitais de carácter global e os de adaptación cinematográfica impulsará este proceso.
  7. AS LITERATURAS VENDERANSE POLAS SÚAS TRADUCIÓNS. O caso da exitosa experiencia da “Ireland Literature Exchange”, así o demostra. Presentar o catálogo de obras traducidas é o mellor aval para proxectar unha obra, un autor ou unha literatura nacional.
  8. A IMAXE DE MARCA DE PRESTIXIO CONTINUARÁ SENDO MOI RENDIBLE. Os casos de Penguin e Moleskine demostran que a marca achega un grande valor engadido, sexa no deseño de novos produtos impresos ou dixitais (cada vez máis diversificados e persoalizados), como (e esta é a novidade) a doutros sectores alleos á edición. Penguin presenta nesta feira louza coa imaxe das súas primeiras coleccións; Moleskine, unha liña de bolsos de coiro. As posibilidades quedan abertas.
  9. O IPHONE E O IPAD SERÁN O TELÉFONO E A TABOÍÑA PREFERIDA POLOS EDITORES. Fóra da discusión sobre o futuro do libro impreso ou sobre as posibilidades dos e-readers de tinta dixital, os editores semellan apostar de xeito abrumador polos produtos de Apple.
  10. AS EDITORAS INGLESAS CONTINUARÁN APOSTANDO POLO EMPREGO DO NEGRO SEVERO NO SEU VESTIARIO. Unha tendencia que se mantén inalterable dende hai dúas décadas. Un signo de permanencia neste proceso profundo de mudanza que vivimos.

Onte 35; Frankfurt 20 en Islandia

/en , , , , /por

Hai vinte anos. Aquel meu primeiro Frankfurt quedou vencellado con A cidade dos césares, a novela que lin na cidade alemá, en orixinal, e comentei en longas camiñadas con Víctor. Dende entón, volvín á feira en máis dunha ducia de ocasións e nunca vin tan poucos participantes polos corredores coma onte. Xa ninguén pode negar que as crises (a do tránsito entre paradigmas, a financeira, e que sei eu…) comezan a afectar á edición internacional. Ao mediodía, aproveitei un descanso, para visitar devagariño o pavillón de Islandia, o país convidado desta edición: unha instalación espectacular e moi austera, baseada na proxección de vídeos en formato panorámico (de seis metros de altura) de diversos escritores e escritoras lendo nas bibliotecas das súas casas. Pareceume preciosa a idea:o escritor como primeiro lector protagoniza a presentación dunha literatura potente dun país de apenas 300.000 habitantes. Tamén gustei moito da forma de mostrar ao público a colección bibliográfica imitando bibliotecas salón, coidando a elegancia do mobiliario, dende cadeiras e mesas, a butacas e sofás cuxa actividade principal vai ser a lectura. Non se me pasou desapercibida a presenza protagonista das sagas da literatura popular e a intencionalidade de presentar a literatura islandesa por medio das súas traducións, sobre todo, as do inglés e as do alemán, expresando así a súa vontade de proxección internacional. Os escritores islandeses viven das súas traducións máis ca do seu reducido mercado interior. Este é o caso dalgúns dos nomes máis destacados presentes no seu pavillón nacional: Arnaldur Indridason, que inaugurou onte a feira, Viktor Arnar, Ingólfsson, Einar Kárason ou Stéfan M’ani, o autor de Negro Océano, novela negra que triunfa en Francia da man da súa edición en Gallimard. Con todo, comprobei que un caso para estudar é o de Halldór Laxness, o narrador que obtivo o Nobel en 1955, até agora a figura islandesa máis traducida, que xa ten publicadas dúas novelas en portugués por Cavalo de Ferro: Gente Independente (2007) e Os peixes também saben cantar (2010). Con est autor quedei coa mosca tras a orella. Visitando esta presentación de Islandia é doado comprender que na visibilización das literaturas non importa o seu tamaño. Contar con vontade de ser no mundo e noso noso tempo, sen renunciar á tradición, é o desafío que nos propón o país dos cazadores de nubes.

Nota: Antes de visitar o pavillón islandés tivemos a fortuna de coñecer no stand de Galicia a Elías Portela Fernández, o poeta e tradutor do islandés para o galego de Anxos do universo de Einar Már Guomundsson, obra editada por Rinoceronte. Elías publicou tamén o seu primeiro poemario en islandés, baixo o alcuño de Elías Knörr, do que existe versión galega baixo o título O mariñeiro con cabalos marítimos baixo o vestido, publicada por Barbantesa. Elías é un axente dobre, embaixador da literatura galega en Islandia e da literatura islandesa en Galicia. Afortunadamente, o Diario Cultural da Radio Galega, sempre tan atento, entrevistouno a primeira hora da mañá.

Estudo de Comercio Interior do Libro en Galicia 2010

/en , , /por

O estudo de Comercio Interior do Libro en Galicia 2010, confeccionado cos datos achegados por unha mostra de 28 das 45 empresas pertencentes á Asociación Galega de Editores, ofrece unha panorámica completa do sector no pasado ano. Na nosa opinión, tres son os datos máis significativos ofrecidos: o emprego no sector diminuíu un 20% de 2008 a 2010; a edición aumentou un 8,2% no número de títulos e o 27,1% no de exemplares; a facturación diminuíu de 2009 a 2010 nun 8%.

EMPREGO
249 son os traballadores do sector. A diminución de emprego agudizouse en 2010, ano no que se perderon o 14% dos empregos directos e se reduciu case á metade o número de colaboradores profesionais externos. Froito da concentración e da externalización é a actividade comercial a que en 2010 reduce máis o emprego (18,8%).

EDICIÓN
En 2010 a edición privada aumentou en Galicia o número de títulos publicados, chegando aos 2.115, dos que 1.556 foron en galego (74%), 520 en castelán (24,6%) e 27 noutras linguas (1,4%). Outrosí sucedeu coa edición en galego que chegou aos 2.028 títulos -o que supuxo un aumento do 22,33%-, dos que 1.566 foron publicados por editores galegos (77,2%), 320 por membros da Asociación de Editores de Madrid (15,8%) e 139 polo Gremio de Editores de Cataluña (6,8%). É de salientar que o libro en galego sitúase por diante do editado en éuscaro (1.446 títulos), aínda que moi lonxe dos publicados en catalán (10.287), que continúan co seu crecemento espectacular.

O incremento de títulos editados en Galicia ten o seu correlato no aumento do número de exemplares. En 2010, os editores privados galegos fabricaron 3.361.000 libros, o que supón un crecemento do 27,1%, así como da tirada media, que se sitúa en 1.589 exemplares por título. Este aumento da edición reflítese no catálogo vivo dos membros da AGE que acadou os 13.269 títulos.

Con respecto ao volume de edición por materias é moi significativo o crecemento dos títulos de “Divulgación”, que pasan de 41 a 203, como tamén do seu número de exemplares fabricados, que aumenta de 87.000 a 414.000, cifras que explican, en boa medida, o crecemento do conxunto da edición do sector neste período.

A edición literaria en Galicia mantivo en 2010 os seus parámetros anteriores, supoñendo o 21% dos títulos e o 23,5% dos exemplares. É significativo o aumento da edición de Narrativa, tanto en títulos (297 en total), como en exemplares (que superán o medio millón); baixando pola contra o volume de edición de poesía e teatro, de forma importante. A Literatura Infantil e Xuvenil aumentou lixeiramente o seus títulos até chegar aos 491 (23,2%) e, tamén, os exemplares fabricados, 705.000 (21% do total). Pola contra, a edición de libro de texto baixa, tanto en número de títulos -pasa de 582 a 491 (23,2%)- como de exemplares producidos, 898.000 (26,7%).

FACTURACIÓN
En 2010, a facturación dos editores privados galegos acadou os 30,97 millóns de euros, o que supón unha diminución do 8%, próxima ao 7% do conxunto do sector en España e inferior ao do Gremio de Editores de Cataluña (9,7%). Esta facturación supón o 1,1% do mercado interior do libro en España (2.890 millóns de euros) e do 19,85 do mercado do libro en Galicia (156 millóns de euros). O 61,6% véndese no segundo semestre, o que amosa a forte dependencia do libro de texto, que con 12,48 millóns supón o 40,3%, a pesar de diminuír nun 18,64%, sen dúbida, froito do impacto do primeiro curso de implantación do Decreto de Plurilingüismo.

A Literatura con 5,17 millóns de euros supuxo o 16,17% do mercado, aumentando un 17% con respecto a 2009. É significativa a subida da Narrativa, que acada unha facturación de 3,5 millóns (un 11,3% da facturación dos editores galegos) e dos títulos literarios de non ficción, un millón de euros (3,2% do mercado total). A Literatura Infantil e Xuvenil supuxo 5,6 millóns (18,2%), incrementando a súa facturación nun 15%. En total, o sector da edición literaria facturou 10,77 millóns de euros, que supón o 34,76% do mercado total, incrementándose con respecto a 2009 arredor dun 15%. En definitiva, o incremento significativo da venda da edición literaria foi incapaz de compensar o impacto negativo provocado pola implantación do Decreto de Plurilingüismo sobre a venda do libro de texto.

Por último, con respecto ás canles de distribución, as librarías e as cadeas de librarías facturaron 18,49 millóns de euros, o que supón o 59,70% do total, unha porcentaxe superior ao conxunto do sector en españa (51,8%). É significativo que durante 2010, diminuíse en Galicia a facturación en hipermercados e empresas e institucións públicas.

Mágoa que non contemos, aínda, cos datos desagregados da edición en galego, o que axudaría a perfilar mellor a situación actual do sector no entorno da crise.

Realidade líquida, entrevista con Zygmunt Bauman

/en , , , , /por


Interesantísima entrevista [en español] co filósofo Zygmunt Bauman arredor dos conceptos de realidade e modernidade líquida.

Vía Manolo Area.

Onte 34: O valor da memoria

/en , , /por

Aproveitei as horas de viaxe a Frankfurt, no servizo de Air France, para avanzar na lectura dun relato autobiográfico moi interesante, do que debo gardar discreción. Engaioloume tanto a lectura do orixinal e tomei tantas notas, que nin sequera me anoxei cando agardarmos durante case dúas horas dentro do avión a saída da conexión que fixemos en Charles de Gaulle. Cada vez interésanme máis este tipo de obras, tanto como lector como editor, onde o valor da memoria encárnase nun relato de vida concreto. Creo que son lecturas de madurez, que axudan a reflexionar sobre a experiencia do vivido, onde o relato explora os límites imprecisos existentes entre o ensaio e a narración. O estenso catálogo do libro galego non conta con moitos títulos de memorias, como sucede, tamén, co xénero da biografía literaria, menos frecuentado do que sería desexable. A inminente publicación en Xerais Crónica das memorias de Fernando Pérez Barreiro Nolla, Amada liberdade, en colaboración coa súa compañeira Teresa Barro, así como as biografías de Luís Soto, preparada por Xurxo Martínez, e a de Celso Emilio Ferreiro de Ramón Nicolás, coincidindo co centenario do nacemento do poeta de Celanova e co ano a el dedicado, pretenden ampliar este catálogo destinado a salientar o valor da memoria.