Listado de la etiqueta: panificadora

Esperanza para a Panificadora

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á situación do proxecto de recuperación da Panificadora como espazo público para usos culturais e sociais:

panificadora

O anuncio do inicio dos traballos do proxecto da Panificadora na Xerencia de Urbanismo abre unha xaneliña de luz para cumprir o soño de tantas persoas que reclamamos teimosamente a recuperación integral para usos públicos deste edificio emblemático construído polo arquitecto Manuel Gómez Román. Abandonado dende hai catro décadas, derrubados algúns dos seus elementos máis característicos como a cheminea e a cuberta acuática, expoliadas as valiosas madeiras do seu edificio principal, arruinadas as súas instalacións e a súa maquinaria industrial, a icona arquitectónica dunha cidade industrial en estrépito, a catedral laica viguesa, a esvelta ponte dun barco sen bandeira atracado no Campo de Granada, agarda a súa oportunidade, quizais a derradeira, para ser salvada da piqueta e transformada nun espazo público para a cultura, o lecer e o encontro cidadán.

Porén, non podemos agochar o noso temor a que este anuncio tan esperanzoso puidese quedar en augas de bacallao como aqueloutro que fixo tamén o alcalde Abel Caballero a comezos do outono de 2010 cando anunciou a construción na Panificadora da Biblioteca Pública do Estado, dotación que cun custe estimado de oito millóns de euros sería financiada integramente por parte do Ministerio de Cultura, a cargo dos orzamentos xerais do estado de 2011 a 2014. Con aquel compromiso abríase un futuro esperanzador para a Panificadora despois de que a Xerencia de Urbanismo aprobase a suspensión de licenzas nestes terreos, pechando así a posibilidade de desenvolver o proxecto comercial e residencial (que contemplaba a construción de máis de 200 vivendas en todo o seu perímetro, cunha altura que igualaba a actual da rúa Falperra, e protexía apenas os emblemáticos dez silos de formigón), conveniado en 2003 entre os propietarios e o concello de Vigo e autorizado polo Plan Especial do Casco Vello (Pepri) de 2007. Seis anos sen avances no proxecto nos que pola contra se incrementou a deterioración da Panificadora e a degradación de todo seu entorno, dende a Falperra ao barrio do Cura, sometido a idéntica situación de abandono e marxinalización, tras o traslado do asilo.

Para non volver poñer o carro diante dos bois, a prioridade hoxe é pechar decontado a recuperación para o patrimonio público dunha propiedade de elevado valor simbólico para a cidade, para logo abrir con luz e taquígrafos un debate sobre os usos futuros das instalacións e sobre os criterios que guíen a redacción do proxecto arquitectónico de rehabilitación para a súa completa recuperación e posta en valor. Para facer fronte a esta operación, sexa por acordo de compra cos actuais propietarios ou pola vía da expropiación (o máis probable), o esforzo compartido entre o concello e a Zona Franca, como propón Abel Caballero, semella unha solución que previsiblemente sería asumible para o patrimonio municipal, aínda que como contrapartida conlevaría a reserva de espazos para o desenvolvemento de actividades vinculadas ao consorcio dependente do Ministerio de Facenda que, non esquezamos, tamén é o primeiro axente de desenvolvemento económico da área metropolitana.

Só cando a Panificadora forme parte do patrimonio público, poderá a Xerencia de Urbanismo asumir a responsabilidade de escoller un proxecto arquitectónico que debería contemplar a conservación e recuperación integral de todas as edificacións actuais, tanto das orixinais da década de 1920 como dos engadidos posteriores das rúas Falperra e Cachamuíña realizados tres décadas despois. Un proxecto que, ademais, debería ser capaz de integrar as propostas recibidas, tras un amplo debate entre os grupos políticos e os colectivos cidadáns, no que se contemple tanto os usos culturais e sociais (Biblioteca Pública do Estado, Centro Social, Auditorio, Factoría de emprendemento cultural…) das diferentes pezas arquitectónicas como a súa integración na remodelación da propia Praza do Rei e da Casa do Concello como na parte do Casco Vello comprendida entre as rúas de Santiago, Cachamuíña, Falperra e Paseo de Alfonso.

Se consideramos o éxito que tiveron intervencións semellantes sobre espazos do patrimonio industrial, como as da antiga Alhóndiga de Bilbao (onde se integraron unha gran biblioteca pública cun ximnasio e varias piscinas) ou El Matadero de Madrid, a nova Panificadora está chamada a transformar radicalmente o espazo do antigo Campo de Granada, o auténtico corazón do Vigo histórico, durante as catro próximas décadas. Estamos falando, pois, dunha intervención histórica e estratéxica, merecedora dos máis amplos niveis de consenso tanto dentro da actual corporación como entre as administracións participantes. En abordar este proxecto con esa altura de miras, radica a nosa esperanza para o futuro da Panificadora.

Arquitectura industrial en Vigo

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a comentar o libro de Francisco Pérez Fernández  Arquitectura industrial en Vigo (1898-1939), editado polo Instituto de Estudios Vigueses.

978848959961Nestas páxinas xenerosas de Faro de Vigo reiteramos o carácter industrial de Vigo, unha marca do ADN da nosa abella da ribeira. Dende a fundación en 1861 da primeira conserveira, “Hermanos Curbera”, e doutras de fomentadores cataláns como Massó e Barreras, instaláronse na ría de Vigo outras industrias relacionadas coa pesca, como as da maquinaria naval ou cordelaría, que serviron de motor para o desenvolvemento demográfico e do tecido urbano do que apenas era unha vila mariñeira dun porto corsario. A orixe do Vigo contemporáneo arraizou no sector pesqueiro, conserveiro e da construción naval.

Unha pegada daquela industrialización que quedou fixada no crecemento do porto cara a Guixar e do ensanche urbano fóra das murallas, sacrificando a praia do Areal e a Fonte do Galo, onde se estableceu a maior parte desta industria naval e conserveira. Un proceso de crecemento estudado polo xeógrafo Xosé Manuel Souto, polo arquitecto Xaime Garrido e polo historiador Xosé Ramón Iglesias Veiga, cuxas numerosas publicacións permiten hoxe reconstruír a memoria da arquitectura civil viguesa da primeira metade do século XX e defender a conservación e posta en valor deste patrimonio.

Xaora, faltaba un traballo sistemático sobre a arquitectura fabril en Vigo, anterior á instalación en 1958 de Citroën en Vigo, factoría que mudará a nosa fisionomía industrial cara ao dunha cidade do automóbil. Un proxecto asumido por Francisco Pérez Fernández que acaba de publicar no Instituto de Estudios Vigueses un magnífico libro titulado Arquitectura industrial en Vigo (1898-1939). Unha obra de investigación histórica na que apoiándose en abondoso material gráfico (planos, fotos e prensa) fai un completo inventario da arquitectura fabril en Vigo durante o seu primeiro período de esplendor industrial.

Francico Pérez Fernández recupera do fondo dos espellos as pezas da arquitectura fabril desaparecida e as describe no contexto artístico dunha época na que en Vigo se desenvolveron primeiro as correntes da arquitectura eclecticista e modernista e máis tarde emerxeron as do Rexionalismo e inicios do Racionalismo. Así aparece estudada no libro a fábrica de fariñas “La Molinera Gallega” (1898), un enorme edificio de catro alturas, situado en García Barbón, na liña das grandes fariñeiras do momento, onde se estableceu en 1916 o primeiro colexio dos xesuítas en Vigo e despois o colexio privado Mézquita, derrubado a finais dos anos setenta, cando aínda non existía nin conciencia cidadá nin normativa de protección de edificios históricos. Como tamén se describe a edificación que estaba no recanto de García Barbón coa rúa Porto, o taller e marmoraría de Juan Baliño (1901), durante moitos anos o edificio de arquitectura modernista máis antigo de Vigo, obra de Benito Gómez Román. Como tamén se describen as desaparecidas fábricas de conservas de Antonio Alonso, fundada en 1887 na Barxa, ampliada en 1902 por Jenaro de la Fuente utilizando tamén un espírito modernista, a de conservas de Barreras, ao pé da praia de Bouzas, e a de Cervexas de Santander (1925) da Barxa, onde se fabricaba a famosa cervexa Cruz Blanca.

A investigación de Pérez Fernández detense naquelas instalacións fabrís históricas que dunha ou doutra maneira permanecen como testemuñas da nosa arquitectura industrial. Son os casos da fábrica de envasado de follalata da Metalúrxica, a primeira empresa de litografía que funcionou en Galicia, da que apenas se conserva unha parte da fachada en García Barbón, e da Artística, empresa de fabricación de latas, magnífico edificio hoxe abandonado, situado preto da praza de Eugenio Fadrique, que recibiu o nome do que foi o seu xerente durante ben tempo. Como baleira está en Bouzas a fábrica de conservas de Alfageme (1925), unha das mellores pezas industriais de Manuel Gómez Román, cuxo destino é unha incógnita. Como incerto é o da Panificadora (1923), a auténtica catedral laica viguesa, que se vai arruinando devagariño ao pé da casa do concello, allea ás promesas de instalación da Biblioteca do Estado para a que xa non hai consignación orzamentaria.

Obras como as de Pérez Fernández son imprescindibles para que esperte esta cidade desmemoriada incapaz de poñer en valor ningunha das pezas do seu patrimonio fabril. A Artística, a Metalúrxica, a Panificadora, Alfageme non son só nomes evocadores para os milleiros de obreiros e obreiras que alí traballaron. Son tamén pezas dun patrimonio histórico que os poderes públicos están obrigados a protexer, conservar e divulgar. Non é esta unha reivindicación nin nostálxica nin saudosa para recrearse na Vigopedia ou nas páxinas de Facebook. Moi ao contrario. Asumir o recoñecemento deste patrimonio fabril é unha oportunidade que Vigo non pode desaproveitar. Grazas a este libro oportuno podemos volver poñelo sobre a mesa.

Roscas de primavera

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a actualizar o que fixera hai quince anos sobre a tradición familiar das roscas de primavera:

Cando devala a tarde paso por diante do Barrio do Cura, ao comezo da rúa Pi e Margall onde nacín, a carón da Panificadora. Abandonado o asilo e a maior parte das vivendas da súa contorna, hoxe o noso barrio é un dos espazos urbanos máis degradados da cidade, unha vergonzosa ruína á que non son alleas nin a picada da burbulla inmobiliaria dos Karpin e compañía nin o fracaso do planeamento das dúas últimas décadas. Cando camiño por alí é imposible esquecer a actividade da ferraxaría de Sanmartín nin as quinielas que botei no Bar Madrid nin o arrecendo dos callos e da tortilla da taberna de Armando na callela das Angustias nin tampouco o algareo do forno de leña do noso veciño o señor Domingos, onde cociamos as roscas de Pascua ao xeito da familia Beleiro.

Unha experiencia a das roscas de primavera que comezaba a noite do xoves cando a madriña e a avoa viñan amasar á casa nosa. Traían as tinas cheas de fariña triga, manteiga cocida de vaca, cartuchos de azucre, daqueles de papel de estraza, e ducias de ovos da aldea que mercaban na praza. Conservo o arrecendo da esencia de anís e das reladuras de limón que mesturaban con presiñas de sal e cos outros ingredientes, e o cheiro forte do fermento de panadeiro, que desfacían axudándose dun chorriño de leite. Traballaban a masa a conciencia, remexían até conseguir que se despegase das mans. A masa quería traballo, había que bregala ata que quedase ben sobada. Cando remataban, facíanlle a cama, deixábana durmir ata o día seguinte, tapándoa cunhas mantas, para así ben abrigala, impedindo que o frío estragase o traballado. A mañá do venres, ben cediño, íamos ao forno onde xa solicitaramos quenda para facer as trinta espléndidas roscas, de quilo ou quilo e medio. Unha vez confeccionadas, o señor Domingos apartábaas a durmir outra media hora, para logo, lucilas con ovo batido, azucre humedecido, froitas escarchadas e, nalgúns casos, mesmo con ovos, tantos como anos tiña o afillado que a recibiría. Só había que agardar a fornealas e ter a sorte de que medrasen: as máis altas e esponxosas eran as máis valoradas por todos. Aquela fornada de Pascua no meu Barrio do Cura era unha das ledicias da miña nenez. Unha tradición que sei se repetía nos fornos vigueses todos, nun afán colectivo no que cada familia posuía o segredo das proporcións da súa receita, herdada de vello, convertida nun tesouro prezado transmitido de xeración a xeración.

Mariano García e Fina Casalderrey trazaron a xeografía da rosca, roscón, bólas dóces, o pan durmido galego, no seu libro “Repostería en Galicia”. Descubriron, entre outros, os segredos das receitas da rosca de cama, da rosca de Navia, que se baña con merengue, do roscón trenzado de Muros, da peculiar forma do roscón de Caldas, o roscón de xema dos pasteleiros da Guarda, da rosca de noces, da bola de auga fría con fariña centea de Navia de Suarna ou da poufeira de Ponteareas, unha bola de boliñas, cun sabor entre a rosca e as rosquillas.

p04No entanto, as miñas preferencias na área viguesa decántanse hoxe pola lei que manteño á rosca Niza da confeitaría Ramos, unha delicia, e nas roscas de Camos, quizais pola súa mestura de fariñas, un segredo moi ben gardado por dona Josefa Copena e a súa familia de panadeiros do Val Miñor. Un bocado da rosca camoesa –coa súa característica textura case carnosa, como as mazas da mesma orixe, hoxe desaparecidas, como tantas outras variedades autóctonas– permite aprezar o verdadeiro sabor do ovo inchado no padal.

Xaora, non pensemos que este pan durmido existe só en Galicia. Os brioches, esas coroas francesas (variantes de follado das famosas “galettes des rois”) ou as especialidades árabes tamén deixan durmir a masa, primeiro nun lugar frío e logo quente. O pão de lò de Ovar, na ría de Aveiro, prepárase con dezaoito xemas e catro claras de ovos; os “dormidos” de Bragança son boliños que agardan toda a noite pola calor do forno, como o Folar de Pascua de Tras os Montes, expresións portuguesas dunha mesma tradición da repostería europea e árabe.

O roscón e as súas múltiples variantes, este “gulódice” de Pascua –como o chamaba Filgueira Valverde nun dos seus adrais, publicados no Faro–, posúe a forma de coroa circular como signo de eternidade, como expresión de eterno retorno, como invocación ao poderoso Pan, sustento do mundo. Esta deliciosa larpeirada, cuxo miaor consumo coincide co paso do inverno á primavera, quizais o doce popular máis antigo dos que se fan en Galicia, na que os ovos e o fermento son os grandes protagonistas, é símbolo da procura da fecundidade e da vida. As roscas son o mellor pan das festas. Esta marabillosa mestura de auga, fariña e tempo, sometida a múltiples formas e procedementos en todo o mundo, é un alimento con poderes tan nutritivos como antidepresivos. Proben un bocado para iniciar con azos renovados o tempo de primavera!

Onte 648: Panificadora 2016

/en , , , , , /por

Antón Pulido, o grande pintor e amigo de meu, envíanos esta marabilla, a dixitalización dun augaforte do cartel anunciador da «Gran retrospectiva de Laxeiro» que se inaugurará o 23 de febreiro 2016 na Panificadora Centro Cultural de Vigo, coincidindo coa celebración dos 108 anos do nacemento do pintor de Donramiro e co viséximo cabodano do seu pasamento. Ten moita razón Pulido anticipando esta importante convocatoria. Máis aínda nestes días axitados nos que convén actualizar os nosos soños máis felices para esta cidade revolcada, que nalgunhas ocasión tanto nos doe. Que foi do proxecto de instalar na Panificadora a biblioteca do estado? Que foi do proxecto de recuperación integral da Panificadora para usos culturais e cívicos?

Onte 480: The Distillery

/en , , , , /por

Aproveitamos as derradeiras horas de luz do ano para visitar The Distillery district, unha intervención urbanística sobre o que foi a destilería de Gooderham and Worts, unha típica peza da arquitectura industrial vitoriana. Adoptando un modelo moi conservacionista na fasquia das edificacións, The Distillery é unha peza do que entendemos por «factoría cultural». Un teatro, media ducia de galerías de arte, centos de estudios para creadores (pintores, escultores, deseñadores, actores e outros artistas), unha decena de tendas de artesanía e deseño, numerosas oficinas de asociacións e entidades profesionais relacionadas coa cultura, espazos para a realizacións de eventos, cafés e restaurantes con encanto, e até unha fabrica de cervexa orgánica ocupan o espazo desta tan pouco pretenciosa «cidade da cultura» torontina. Ademais, os seus espazos exteriores acollen o mercado de nadal e moitos eventos culturais e cívicos de mediano formato. The Distillery pareceume un modelo interesante de recuperación dunha peza de arqueoloxía industrial que fai compatible o desenvolvemento da actividade cultural e a edificabilidade en altura nun espazo histórico protexido. Mentres tomabamos un chocolate moi quentiño comentabamos a posibilidade de que a recuperación da Panificadora adoptase un modelo semellante de factoría cultural, sen esquecer o disparate do Gaiás, un modelo antagónico, que continúa e continuará hipotecando o futuro da industria cultural en Galicia. The Distillery é unha visita obrigada.

O futuro do Campo de Granada

/en , , /por

No artigo da semana reflexiono sobre as posibilidades da «idea urbanística» preparada por Rafael Moneo para o Campo de Granada.

Panificadora, hoxe debate no Marco

/en , , /por

[Foto Lalo Villar]

Convidado polos membros de Outro Vigo é posible hoxe ás 20:00 horas  no auditorio do Marco participarei nun debate sobre o futuro da Panificadora. No acto acompañaremos a Xoán Carmona, M.X. Facal, Iria Sobrino e a J. G. Alen. A causa de salvar a Panificadora paga a pena.