Listado de la etiqueta: héctor_cajaraville

Onte 2134: «Cadernos persoais» no 25 cabodano de Lois Pereiro

/en , , , , , , , /por

Tras a celebración do ano Lois Pereiro (2011) quedara pendente a edición dos cadernos de viaxe e das notas do diario dos seus derradeiros meses. Asumido inicialmente por Xerais, que encargara a Héctor Cajaraville a transcrición, edición e anotación dos textos, culmínase agora o proxecto editorial da man da editorial Chan da Pólvora, cando este 24 de maio se cumpren 25 anos do pasamento do poeta monfortino. Unha fermosa edición que recolle o texto das notas de viaxe que escribiu en cinco pequenas libretas entre 1989 e 1993, nas viaxes que fixo por Europa, ademais das anotacións realizadas na axenda que lle agasallara Isabel Romero, muller do seu irmán Josito, que constitúen un diario dos derradeiros días da súa vida, entre xaneiro e abril de 1996.

Edición completada por unha escolma de imaxes dos cadernos e por dous excelentes textos epilogais: o primeiro do profesor monfortino Fernando Saco, amigo de Lois Pereiro dende a adolescencia e compañeiro de moitas das súas viaxes; o segundo de Inés Pereiro, a súa irmá, tamén outra das súas compañeiras de viaxe. Cadernos persoais é un libro híbrido, entre a axenda de viaxe e o diario persoal, onde LP ensaia textos de futuros poemas, ideas para relatos, aforismos, citas musicais e literarias, ou sinxelamente relata con brevidade vivencias e aconteceres de viaxe. Na súa maior parte escrito en galego, aínda que LP incorpora outras linguas (castelán, francés, inglés e alemán), estes textos de espírito íntimo expresan a súa paixón pola vida concibida como unha viaxe compartida, mais tamén da viaxe (preferiblemente en tren e acompañada) como experiencia de goce e descuberta, como expresa Inés Pereiro, «a viaxe como unha forma de somerxerse na vida». Páxinas moi emocionantes, unha marabillosa exaltación da amizade e do amor, algunhas excepcionais, como as do diario que pecha o volume. Un libro escrito con toda a forza e a paixón de quen nunca se rendiu. Paga moito a pena. Sempre Lois!

Onte 2009: «Antonio Fraguas. O bo mestre, o mestre bo»

/en , , , , , , , , , , , /por

Lin onte dunha sentada a biografía que Héctor Cajaraville preparou de Antonio Fraguas, a figura homenaxeada nas Letras Galegas 2019, que publica Xerais en Merlín. Un retrato biográfico concibido para que os estudantes descubran a figura poliédrica deste galeguista (mestre, historiador, xeógrafo, antropólogo…), primeiro director do Museo do Pobo Galego. Rigorosa na documentación e amena na construción do relato, sobre todo grazas aos textos intercalados en primeira persoa, que achegan a proximidade da voz agarimosa de don Antonio. Acerta de cheo Cajaraville, un mestre da escrita clara e exacta, salientando o caracter de activista de don Antonio, comprometido con todas as causas da lingua e cultura nosas. Máis aínda cando se trata dunha figura que a pesar de contar con trescentas referencias bibliográficas, non ten obra de ficción, o que podería constituír unha dificultade.

Esta é unha biografía referencial que moito axudará ao coñecemento nas escolas e institutos deste bo mestre, mestre bo (un título moi acaído). Recoméndoa moi vivamente e parabenizo ao meu admirado Héctor Cajaraville.

Onte 1989: Premios Xerais 2018

/en , , , , , , , , , , , /por

Resultou moi brillante e emotiva a cerimonia do serán de onte no Museo do Mar de Alcabre na que se entregaron os Premios Xerais 2018. Tras unha ducia de edicións na illa de San Simón, tras trinta e cindo edicións, Xerais inicia para os seus premios literarios unha nova etapa noutro espazo arquitectónico e paisaxístico emblemático da ría de Vigo e faino cun formato de acto literario novidoso e innovador, protagonizado polas obras xa editadas, que recibiron como aliciente todos os asistentes.

Marabilloume o ritmo da cerimonia e o deseño gráfico dos espazos, rotundo, claro, protagonizado pola emotividade do noso pantone vermello diante do que foi a loxa onde se celebraban as poxas do Berbés. Gustei moito das palabras de firmeza e esperanza coas que Fran Alonso abriu o acto, moi consciente de que o éxito da edición radica en concebila como unha tarefa realizada por pequenos grupos cohesionados en diálogo permanente coa creación literaria e co coñecemento do seu tempo. Como gustei das tres conversas coa gañadora e os dous gañadores da xornalista Teresa Cuíñas, modelo de rigor e amenidade, unha veterana compañeira de viaxe da editorial dende hai dúas décadas que moito admiramos.

Como extraordinarias foron tamén as palabras de gratitude de Carlos Negro en defensa da poesía na cultura actual, de Héctor Cajaraville (para quen non teño palabras para agradecerlle o seu agarimo comigo) reclamando o protagonismo do lectorado máis novo, e da Emma Pedreira que leu un poema soberbio, marabilloso, que deixou tremendo aos asistentes. Como inesquecibles foron as intervencións nas pantallas de tres youtubeiras que presentaron cada un dos premios, o Xerais, Besta do seu sangue, o Merlín, Kusuma, e o Jules Verne, Aplicación instantánea; unha iniciativa de comunicación literaria moi xeitosa que abre vieiros na rede para o protagonismo da lingua galega.

Por se todo isto non abondase, o cadro da editorial entregoume de forma completamente inesperada, unha das estatuíñas dos premios, un agasallo para min absolutamente extraordinario co que nunca soñara, que xa preside a biblioteca onde gardo todo o fondo da editorial. O mellor recoñecemento posible para toda a miña vida de editor en lingua galega, que nunca saberei agradecer como merecen estas sete persoas que mo outorgaron por min tan queridas.

Non hai dúbida que o novo formato de entrega dos Premios Xerais, coa presentación de tres excelentes edicións, marca outro fito innovador no noso sistema literario. No entanto, foi a estrela dos afectos ao solpor, entre as xanelas do Museo deseñado por Aldo Rossi, o que todos onte máis agradecemos. Parabéns, moitos, meus compañeiros e compañeiras! Beizón!

Onte 1872: María Reimóndez e Héctor Cajaraville na Feira do Libro de Lugo

/en , , , , , , , , , , /por

Corredora_Lugo_19-05-2017_02

Excelente foi o serán de onte na animada Feira do Libro de Lugo, unha sesión continua na que presentamos dúas noveliñas, Corredora de María Reimóndez e Once portas de Héctor Cajaraville.

XG00262901Cristina López Villar, profesora do INEF, presentadora de Corredora, propuxo aos asistentes que identificasen ás atletas das fotografías colocadas no respaldo de cada unha das cadeiras, o que levou a concluír que a maioría abrumadora destas mulleres deportistas son invisibles para nós. «Hai moitas corredoras galegas ou etíopes das que descoñecemos os seus nomes e os seus logros». «A protagonista de Corredora é unha deportista etíope que corre para acadar unha vida mellor. A figura da atleta Tiki Gelana, gañadora da marathon olímpica de Londres 2012, está detrás das marcas da protagonista desta historia de superación e empoderamento das mulleres». Pola súa banda, María Reimóndez, antes de realizar a lectura de fragmentos da obra propostos polo público, confesou que escribira Corredora «coa intención de transportar aos lectores e lectoras a Etiopía e a súas formas de vida, un país co que teño unha débeda. Escribín este libro para dar a ver outras caras das mozas que viven en Etiopía, un país que xeralmente e de forma prexuizosa asociamos coa fame».

XG00262301Na presentación de Once portas, Héctor Cajaraville confesou que «a comezos de do ano 2015 tiña escritas tres novelas e ningunha delas publicada; estaba moi canso e para mudar de actividade dediqueime a ler na Biblioteca Ánxel Casal sobre a historia e o desenvolvemento de Compostela, a miña cidade». «Descubrín que tiña unha muralla moi importante, tanto pola súa extensión, polas súas sete portas, nomeadas no Códice Calixtino, que logoe chegaron a dez, como polos seus  50 torreóns. Unha muralla que perviviu mil anos e da que coa excepción da porta de Mazarelos non quedou nada en pé. Con todo conserváronse moitas referencias no rueiro. O desencadeante de Once portas foi a aparición do nome de Poxigo do Souto, como nunha posible undécima porta, alí había unha lagoa a cubrir». Rematou Cajaraville referindose ao proceso de escrita da obra, da que fixo moitas versións, intentando mellorala e depurala con cada unha: «aprendín moito escribindo esta novela, axudoume a ser un escritor mellor».

Onte 1867: “Once portas” de Héctor Cajaraville, presentación en Compostela

/en , , , , /por

Once_portas_Compostela_02-05-2017

No noso primeiro acto na Feira do Libro de Compostela, presentamos no serán de onte Once portas, a obra coa que Héctor Cajaraville gañou o Premio Ánxel Fole de narrativa curta 2016. Once portas é unha noveliña, escrita con precisión e economía, hibridada entre os xéneros histórico e o fantástico, coa que o autor homenaxea a Compostela e coa que ofrece, dende os territorios da ficción, unha intriga sobre a fundación da propia cidade. Singular, distinta a calquera das súas novelas anteriores, Cajaraville consolídase con Once portas como un dos narradores máis orixinais e versátiles da actualidade, capaz de xogar nun mesmo texto co rigor do relato histórico e a imaxinación do rexistro fantástico.

XG00262301Comezou a súa intervención Héctor confesando que “este libro comeza aquí onde estamos, no paseo da Alameda, un día da Ascensión de 1929, tamén nunha carpa, onde o mago Bunda tiña a súa consulta e onde lle revelará a Guillerme un segredo sobre a cidade de Compostela que ninguén coñece”. “Ningún lugar sería máis axeitado para presentar este libro que este no que estamos”. Cajaraville relatou a orixe da novela, escrita despois de rematar tres libros que escribira de forma case simultánea: “para facer un descanso comecei a ler libros sobre historia da cidade na Biblioteca Ánxel Casal e topei con datos moi precisos sobre a muralla de Compostela, que tiña 5 metros de altura, unha anchura de 2,5, unha extensión de case 2 km e máis de 50 torreóns, como correspondía a unha gran cidade medieval. Unha muralla da que só queda en pé a porta de Mazarelos, mais que deixou vestixios no rueiro, a rúa das Ameas, a praza da Atalaia, a Virxe da Cerca, a rúa do Peso…, nomes que deixaron un vestixio inmaterial”.

“Reparei, tamén, nas portas da muralla, as sete das que se fala no Códice Calixtino, mais nas outras , portas e poxigos, que eran máis pequenos, abertas despois. En total había constancia de dez, mais de cando en vez aparecía na documentación outra máis, o Poxigo do Souto. Con ese elemento comecei a escritura da novela que acabei en apenas un mes e medio de traballo, mais que logo reescribín completamente en varias ocasións, de xeito que aquela primeira versión apenas ten que ver coa final premiada e publicada. Un libro no que homenaxeo a Compostela e no que mesturo o histórico e o fantástico”.

Onte 1788: A novela de vidas cruzadas de Cajaraville

/en , , , , , , , /por

Pilar_Ponte_Hector_Cajaraville_Goretti_Sanmartin_29-11-2016

Presentamos onte na Libraría Couceiro A caixiña dos rancores (Vidas cruzadas), a novela coa que Héctor Cajaraville gañou o Premio de literatura Infantil e Xuvenil Raíña Lupa da Deputación da Coruña. Un acto no que Goretti Sanmartín, vicepresidenta da Deputación da Coruña, destacou o valor dunha novela gañadora dun premio de literatura xuvenil que se dirixie a tódos os públicos, especialmente ao das persoas maiores que “son as que conforman os clubes de lectura de todo o país”. Ademais de sinalar a importancia dos premios literarios, “que abren posibilidades de descubrir escritores e escritoras novos” e confesar a súa preferencia polo título Vidas cruzadas, Goretti Sanmartín salientou “as doses de humor e tenrura coas que se aborda un tema tan duro como é o dos bebés roubados”.

XG00268301Pilar Ponte A profa trouxo á presentación a súa particular caixiña dos rancores da que foi tirando textos, que moito divertiron aos participantes que encheron Couceiro. Logo meteuse en fariña e foi sinalando o que baixo o seu criterio “hai e non hai na novela de Héctor”. “Hai denuncia social, si, pero non fai literatura reivindicativa. Hai un núcleo tráxico, xa que é unha novela que se achega á traxedia, mais non nos afogamos nela. Hai investigación, pero non é unha novela de detectives. Hai un humor, pero non é unha comedia. E sobre todo o que hai un gran retrato. En todas as súas obras Cajaraville demostra que é un gran retratista, sobre todo de mulleres maiores: América en De remate, Divina en Quen dá a quenda?, Chiruca n’ A caixiña dos rancores”. Pilar detívose no personaxe de Chiruca, unha señora que ten a habilidade de andar por casa, é como a veciña que te atopas no ascensor. Hector fai un retrato tal cal do natural, onde non hai nada ficticio. Unha muller que malia os seus achaques nunca perde o humor, o que a axuda a sobrelevar os seus problemas”.

A seguir, Pilar destacou “a amizade preciosa entre Estevo, un adolescente, e Chiruca. Xorde polo cruzamento dunha moto entre ambos os dous protagonistas e a participaicón dunha xuíza moi particular, que permite se estableza unha relación entre estas dúas persoas de idade tan distinta, até que xorde unha comprensión e unha preocupación sobre o que lle acontece ao outro”. Sinalou, tamén, a importancia de Paula, “un personaxe que representa a necesidade de xustiza e memoria, capaz de mobilizar a investigación”. “O centro dramático da novela é o do roubo dos nenos, un fenómeno que en España, entre 1940 e 1990, afectou a 300.000 pequenos. Entendo este fenómeno como unha manifestación de violencia de xénero sobre mulleres solteiras, soas ou viúvas, aproveitando situacións de indefensión”. Rematou Pilar Ponte falando de como a novela aborda a cuestión das identidades, “xa que para estas mulleres a vida que levaron non era a súa vida”. “Este é un libro de educación emocional. Sei que hoxe hai moitos rapaces e rapazas que descoñecen a vida dos seus avós. Hai que abrirlles os ollos, teñen unha fonte inmensa de afectos e cariño que non están aproveitando”.

Pola súa banda, Héctor Cajaraville confesou que “non tiña claro quen son os protagonistas da novela”. “Creo que Chiruca dá cohesión a todo o que se conta. A caixiña dos rancores é unha novela xuvenil protagonizada por unha señora maior”. “Sei que é unha historia dura sobre tantos casos de nenos roubados, un fenómeno que afectou a un de cada cen nacementos, o que é unha auténtica barbaridade”. Héctor salientou que para el “o verdadeiro motor da novela é a relación entre Chiruca e os dous rapaces, Estevo e Paula”. “Concibina como unha novela de diálogos na que me dou por pagado se sonan a natural e crible”. Confesou que nas novelas anteriores utilizara “una estrutura poliédrica, mais nesta é máis clásica e convencional, o que me resultou máis difícil, foi un traballo de creación máis arduo que os anteriores”. Rematou Héctor Cajaraville expresando que “todos os meus libros son moi distintos, quero que cada un sexa diferente aos anteriores; non quero facer segundas partes nin triloxías nin secuelas, iso é o que pretendo”.

Onte 1677: “De remate” na Romaría das Letras do Barbanza

/en , , , , , , /por

De_remate_Romaría_Barbantia_17-05-2016

No serán do 17 de maio acompañei a Héctor Cajaraville na presentación da súa novela De remate na VI Romaría das Letras do Barbanza que organiza a Asociación Cultural Barbantia no Pazo de Goiáns en Boiro. Xa teño gabado esta romería das letras que transforma o 17 nunha auténtica festa popular e cívica, onde varios centos de persoas reivindican a nosa lingua, a nosa música, o noso teatro e o noso patrimonio nos magníficos xardíns do Pazo de Goiáns do que se reclama cada ano a súa recuperación como espazo público.

Foi o escrior Xerardo Agrafoxo quen mantivo unha interesantísima conversa con Héctor Cajaraville sobre De remate, unha novela que definiu de “divertida, exelente e irreverente”. O primeiro tema que abordaron foi o carácter ou non de novela desta obra. Cajaraville confesou que “tiña medo que non fose considerada como novela, mesmo a pesar do concepto elástico deste xénero, que cada vez se estira máis no xogo de hibridacións dos xéneros narrativos”: Cajaraville contou que comezara por escribir os vinte e tres artigos e que foi despois cando pensou que “podía completalos contando a historia de quen os escribira a partir das anotacións do seu diario”. “Con todo, faltábame unha peza, quería que se contase dende a distancia, o que lle proporcionaría cohesión. Así xurdiu a idea de que un director do seu periódico publicase vinte e cinco anos despois aqueles artigos xunto coas notas do diario. Así apareceu a novela”,

Agrafoxo e Cajaraville falaron da importancia da lingua en De remate, para o autor “unha protagonista máis da novela”. Confesou Héctor que “tiña medo a que as referencias lingüísticas interesasen só a unhas poucas persoas vinculadas coa filoloxía”. “Foi unha sorpresa para min cando todo o mundo destaca precisamente estes textos”. No que atinxe ao carácter irreverente da novela, destacado por Agrafoxo, o autor confesou que cando a escribira non pensaba que ía ser publicada, “Esa liberdade permitiume escribir algunhas cousas que se me pasaban pola cabeza”. “Escribín unha novela que ten no humor o elemento central, aínda que non o fixen só para botar unhas risas. Quixen aproveitar toda a información achegada para facer un retrato de Galicia cun ton de autocrítica”. “A pesar de que non quería que os artigos formasen un todo, parece que, polo que recibo dos lectores e lectoras, deseñan un panorama do que é Galicia neste momento”.

 

Onte 1663: “Quen dá a quenda?”, o debut de Cajaraville na literatura infantil

/en , , , , , , /por

O salón da Feira do Libro de Santiago encheuse no serán de onte (onde se superaron os trinta graos) na presentación de Quen dá a quenda? a novela coa que Héctor Cajaraville debuta na literatura infantil. Un acto no que presentamos a traxectoria fulgurante do autor de De remate, gañador nos últimos once meses dos premios Xerais (de novela), Raíña Lupa (de literatura infantil e xuvenil) e Ánxel Fole (de narración curta), como a importancia deste seu primeiro libro infantil, que resultou finalista do pasado premio Merlín, que demostra a versatilidade dun narrador natural, coñecedor profundo de todas as técnicas do relato, dotado dunha imaxinación e fantasía desbordada e auténtico “rei das palabras” e do seu xogo.

XG00253401Comezou Héctor a súa intervención confesando que concibira este libro non só para nenos, “mesmo tiña medo que este libro, premeditadamente infantil, non lle gustase aos rapaces”. “Non quedei tranquilo até que recibín as primeiras críticas dos rapaces, que foron moi boas e entusiastas, mesmo propoñéndome ideas para unha segunda parte ou facendo reflexións sorprendentes para min. Foi gratificante coñecer o nivel de implicación e esixencia do lectorado infantil”. Explicou Cajaraville a proposta que se lle fai o lectorado: “A protagonista principal da obra é unha meiga, Divina Sandamil Penas, que na súa casa do souto de Sombreu atende a calquera doente que ten unha preocupación ou precisa axuda. Persoas, animais, obxectos ou mesmo fenómenos naturais buscan na consulta de Divina remedio para o seu mal. Ela proporcionarallo coa única condición que fagan un favor a prol do ben común, do ben xeral”.

Ao fío da proxección das ilustracións de Ignacio Hernández presentáronse algunhas das vinte historias que contén a novela. a da nube que non ten forma, a do ordenador desordenado, a do dicionario ao que se lle escapan as palabras do seu segundo tomo, a da mesa que non esquece detalle, a do cero que non se conforma, a da fervenza que busca un río do que formar parte, a do rapaz que mestura soños, a do barco de vinte metros de eslora que se marea.. Historias todas cuxo ingrediente principal e a fantasía e a imaxinación. “Historias que poden parecer moi disparatadas, mais onde pretendín que todo tivese coherencia para que fosen verosímiles.” “Cos primeiros contactos que tiven co lectorado infantil descubrín que aquí hai un lector que vai máis alá que o adulto, chegando a convertirse en protagonistas do propio libro”.

Salientou que outras propostas de Quen dá a quenda? eran o humor, o coñecemento e os valores, como o traballo en equipo, a cooperación, o esforzo e a autoestima. “Quen fai o ben acabará recibindo de volta. O pouco que custa facer felices aos demais está presente de forma transversal en todas as historias”. Por último, Héctor insistiu na importancia das palabras, “as verdadeiras protagonistas do libro”. “Creo que os libros infantís, máis que ningúns outros, teñen que estar cheos de palabras diferentes e de xogos de palabras, como as do propio título (“Quen dá a quenda?”) ou do nome da meiga protagonista (Divina Sandamil Penas). Rematou Héctor expresando a súa ledicia por escribir e publicar libros coma esta para o público infantil, confesando que “unha vez remate dous proxectos narrativos para adultos que ten entre mans, volverei retomar”.

Onte 1627: Cajaraville premiado

/en , , , , , /por

hector-cajaravilleParticipamos onte no xurado da XVIII edición do certame de narración curta Ánxel Fole convocado polo concello de Lugo. Tras case tres meses de lectura, non foi doado escoller entre 62 orixinais, media ducia deles de gran calidade. Despois de moitos falares votamos entre tres obras finalistas resultando gañadora a títulada Once portas, que resultou ser de Héctor Cajaraville. Once portas é unha novela de lectura aditiva sobre a desaparecida muralla de Compostela. Coa habilidade que descubrimos en De remate, Héctor propón unha viaxe na historia, dende a cidade do Calixtino do século XII até hoxe, que axude a solucionar un enigma sobre a ubicación das portas e poxigos de Compostela. Cando a presidenta do xurado abriu a plica e coñecimos o nome de autor quedamos abraiados, xa que este é o terceiro premio literario que Cajaraville consegue nos últimos nove meses, tras o Xerais de novela e o Raíña Lupa de lix. Non hai dúbida que estamos diante dun escrtior completísimo, sólido, versátil, chamado a revolucionar a narrativa galega actual. Nestes días está chegando ás librarías a súa novela infantil Quen dá a quenda?, que resultou finalista do Prmeio Merlín de literatura infantil do pasado ano. Parabéns, Héctor!!!

Onte 1518: Os Xerais no Ateneo

/en , , , , , , , /por

ateneo_de_pontevedra_27-11-2015

As perdas da fin de semana adiaron a reseña do que foron as presentacións nas que participamos esta fin de semana. No serán do vernres celebramos da man do Ateneo de Pontevedra a presentación dos tres premios Xerais coa participación dos membros dos tres xurados. Unha sesión literaria excelente na que escoitamos seis intervecións moi interesantes.

Daniel Landesa, xurado do premio Merlín fixo referencia á denominada «Xeración da Esperanza» como «Xeración Desesperada», a dos autores e autoras novas que procuran na literatura o que se lles nega noutros eidos da vida laboral. Cualificou Nena e o mar como un libro marabilloso, «con personaxes moi de aquí, pero que son universais, un libro que vai perdurar». Anxos Rial, xurado do Premio Jules Verne, cualificou a Andrea Maceiras de «artesá das letras galegas» e a novela Europa express como de grande madurez. Anxo González Guerra, xurado do Xerais de novela, salientou a «innovación formal e a deconstrución atractiva« de De remate da que aventurou se tirarán «textos perfectos para as probas de Bacharelato».

Pola banda das autoras, Érica Esmorís cualificou a súa novela como «historia longa e complexa, que ofrece unha historia de dúas velocidades, unha rápida, a de Nena, e outra vagorosa, a dos maiores». Confesou que o relato xurdira falando cos seus pais sobre as limitacións do paso do tempo. «Quixen que Nena demostrase aos vellos de Punta Balea que hai xente que nunca se rinde.» Andrea Maceiras confesou a súa afección polas postais, que serviu como enganche para a escritura de Europa express, novela con tintes autobiográficos que definiu de intriga psicolóxica e coa que pretendeu abordar temas como o do abandono da mocidade. Por último, Héctor Cajaraville homenaxeou a Xosé Neira Vilas lembrando que O cabaliño de buxo foi o primeiro libro que lera en galego. Confesou que estaba convencido de que só puido escribir con plena liberdade De remate por tratarse da súa primeira novela e non pensar que puidese ser publicada.

sisargas_28-11-2015

O sábado ao mediodía presentamos en Sisargas O último día de Terranova. Antes de comezar unha hora de lectura, Manuel Rivas explicou a súa concepción dos xéneros literarios como círculos concéntricos. «O primeiro círculo é o da poesía, a célula nai sobre a que levita a linguaxe, que a soergeu para cantar de ledicia ou de dor». «A poesía é a palabra en vilo, as palabras fosforescendo, A poesía é o rizoma que sae da terra e procura a luz.» Utilizou tamén a imaxe dos círculos para expresar a relación entre realidade e ficción, «que non son eidos esgazados, apenas círculos diferentes dunha mesma dimensión, na medida que a imaxinación e a razón forman parte deses círculos.»