Listado de la etiqueta: coia

Handicap creou o Celta

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á figura de Handicap, o xornalista Manuel de Castro González que tanto contribuíu á creación do Celta:

Conversando co meu benquerido Tomás Ojea contoume como sendo un aprendiz de Vulcano vivira cerquiña o tráxico pasamento de Handicap, o xornalista deportivo creador do Celta. «Foi algo incrible que sucedeu na primeira Exposición Internacional de Galicia montada nos xardíns de Eijo Garay do Areal. Lembro que eu tiña dezaseis anos e había pouco que entrara a traballar na factoría de Espiñeiro. Leváronme á mostra para o mantemento da limpeza dunha caldeira que presentaba Vulcano». «Lembro –continuou o nonaxenario– que o sábado cando don Enrique Lorenzo me viu dixo: “chaval, mañá, non veñas con roupa de traballo, trae a túa que nos vai visitar Franco”». E non se confunde Ojea, xa que aquel domingo 27 de agosto de 1944, estaba prevista a presenza do xeneralísimo en Vigo para participar na clausura dos campionatos de atletismo do Frente de Juventudes e para inaugurar unha exposición que a Cámara de Comercio de Vigo preparara a correr para a visita do ditador. E tampouco erra cando recorda as circunstancias do accidente mortal de Handicap «arrollado de madrugada pola locomotora do tren do porto, ao quedarlle enganchado un zapato na vía, cando saía dos pavillóns da exposición á que fora a seguir as probas de iluminación».

Aquel pasamento aos 59 anos de Handicap, pseudónimo co cal firmou as súas crónicas Manuel de Castro González, marcou de tráxica lenda a traxectoria dunha grande figura viguesa, clave para promover a fusión entre os dous clubs da cidade o Fortuna e o Vigo Sporting, que se produciría o 10 de agosto de 1923 coa fundación do Celta de Vigo. Unha figura tamén pioneira do xornalismo deportivo vigués, que se ocupou do fútbol (e doutros deportes como a hípica, o rugbi ou a disciplina atlética do cross country) nas páxinas, primeiro de Letras y Deportes, a revista de Miguel de Zárraga, despois nas de Faro de Vigo, onde desenvolvería sempre a súa actividade dende a estrea o 16 de febreiro de 1909 cunha crónica dun partido entre o Vigo e o Exiles. Profesión na que Handicap tamén sería pioneiro na utilización do galego na sección «Notas deportivas» da revista Nós, como fixo coa memorable crónica (hoxe centenaria) do número de 26 de xuño de 1922 da final do campionato de «football» que no campo de Coia diante de «dez mil almas» xogaron o FC Barcelona e o Real Unión de Irún, partido que cualificou «dunha beleza futbolística esceucional».

Gerardo González Martín, autor dun libro sobre Handicap, considera que o fútbol comezou a xogarse no Malecón da Alameda en 1895. Mais a verdade é que haberá que agardar ao 19 de febreiro de 1905 para documentar na prensa o primeiro partido de fútbol celebrado en Vigo entre mariñeiros do buque Exmouth fondeado na ría e o Exiles FC dos cableiros ingleses residentes en Vigo. Como haberá que agardar ao 14 de maio do mesmo ano para o debut no Malecón do Vigo FC fronte ao cadro cableiro e meses máis tarde para a constitución do Club Foot Ball Fortuna que o 16 de xuño de 1906 desputará co Vigo FC o primeiro derbi vigués dentro do campionato galego. Primeiros pasos para os cadros do fútbol amateur vigués, que axiña contaron con cadanseu campo: o do CF Fortuna en Bouzas, nos terreos onde se instalaría Conservas Alfageme, ao que en tempos de camiños mal arranxados para a circulación, algúns seareiros chegaban desde a Ribeira en lancha; o do Vigo FC, que se fusionaría co Sporting Club en 1913, en Coia, preto do actual parque García Picher, lugar mítico para o balompé vigués, onde o 23 de setembro de 1923 debutaría o Celta fronte ao Boavista, ao que gañará por 8 a 2.

Cun espléndido palmarés de ambos os dous equipos, que lideraban os campionatos galegos, Handicap comprendeu que sendo Vigo a indiscutible capital deportiva de Galicia, o seu porto o primeiro da fachada atlántica e o fútbol un factor de modernización da propia cidade, «unha lufada de plena vida europea», en palabras do xornalista Manuel Lustres Rivas no xornal Galicia. Diario de Vigo (1922), os tempos esixían que Vigo, como sucedía en Barcelona, contase cun «equipo potente que levase as cores da bandeira de Galicia por toda España e polo estranxeiro» e dun gran estadio para vinte mil espectadores. Con semellante argumentario, as columnas de Handicap en Faro de Vigo, impregnadas co seu talante de facedor de acordos, conseguiron convencer a ambas dúas directivas e aos propios socios de cada entidade da necesidade da fusión, quedando apenas para a polémica o nome do novo club, as cores do uniforme e o deseño do escudo. Cuestións que segundo o avogado Juan Baliño, outro dos artífices do proxecto, solucionáronse de forma doada: o nome, botando man do resultado do concurso que Faro de Vigo organizara, no que Celta e Breogán contaban co maior número de adeptos;  o equipamento, empregando as cores da bandeira galega; e o escudo, adoptando a cruz de Santiago.

Onte 2077: Árbores caídas

/en , , , , , /por

Na Ronda perdéronse onte para sempre dous cedros de máis de cincuenta anos que abrigaron coa súa sombra a alamediña da estatua de San Xoán Bosco do escultor Camilo Nogueira. Un espazo, que frecuentamos dende o día da súa inaguración en 1966, transformado pola mudanza da pel da cidade nunha pequena e xeitosa illa de terra chamada a desaparecer. Lemos que segundo fontes municipais o «desplome foi accidental, provocado ao partirse unha árbore sobre outra». Onte quedamos parvos coa oportunísima foto do xornalista Teo Andrés, un chío que prendeu decontado a nosa indignación, máis aínda cando no proxecto anunciado de «humanización» da Ronda aparecía que se conservarían as árbores, catalogadas polo seu porte e idade. Semella que tanto ten que figurase ou non figurase a súa preservación, o feito é que as árbores caídas e tronzadas pola motoserra volveron ser onte as protagonistas dun novo arboricidio que a cidadanía avergonza. Sucedeu co arboricidio do pasado ano na Gran Vía das tileiras de setenta anos xustificado pola mala saúde e o perigo que ocasionaban aos peóns, o que as fotos demostraron falso na maior parte dos casos. Volveu suceder hai un par de meses no Castro nas inmediacións da Muralla, xustificado pola preservación e iluminación do baluarte, o que non parece incompatible con arrasar con carballos de cincuenta anos. Sucedeu no paseo de Coia, xustificado polas obras do carril bici… No monocromo Vigo actual sempre existen razóns de estado para perder árbores chantadas con raíces no tempo e na memoria para substituílas por arbustiños en maceteiros ornamentais. A estratexia da dinosebe. Cadora, sendo unha miga sensatos e desapaixonados, a das árbores caídas non parece ser a mellor estratexia para iniciar a revolución verde que precisamos para saír da pandemia. Non ao arboricidio!

Vigo desmemoriado

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do conflito sobre o destino do Bernardo Alfageme, fago unha reflexión sobre a conservación e posta en valor do patrimonio marítimo e industrial en Vigo.

Bernardo_AlfagemeHai doce anos publiquei neste espazo un artigo titulado “Chapa de mar” (Faro de Vigo, 3-2-2002) no que reclamaba ao concello de Vigo a salvación do Bernardo Alfageme, un arrastreiro de chapa remachada, construído por Barrerras en 1944 para o Grupo Mar, cando non se empregaba aínda a soldadura. Tras a mobilización de diversos sectores cívicos e colectivos que traballaban na recuperación da cultura mariñeira na ría, o buque fora doado dous anos antes polos seus propietarios ao concello e aceptado pola corporación co voto unánime dos seus membros para pasar ao inventario municipal e ser aproveitado para usos educativos e culturais.

Magoadamente, transcorrida máis dunha década, catro corporacións e alcaldías distintas, pertencentes a tres grupos políticos, o concello de Vigo foi incapaz de salvar e poñer en valor esta peza senlleira do noso patrimonio industrial e cultura marítima que agora pretender ser chantada na rotonda de Coia como unha peza ornamental. Tras o despece a finais do século pasado do petroleiro Campaláns, o primeiro vapor de ferro construído por Barreras na década de 1930, e do alxibe Roberto, vapor construído en madeira que servía aos portos do Morrazo, como doutras moitas embarcacións tradicionais da nosa carpintaría de ribeira, semellaba que o indulto do Bernardo Alfageme e a súa conversión en buque-museo significaría o inicio dun modelo de conservación do patrimonio da nosa industria naval.

A fasquía alongada do seu casco de chapa de ferro de 15 milímetros e de 24 metros de eslora anunciaba o que serían as proas de esparaván dos arrastreiros vigueses dos sesenta, admirados en todos os portos do mundo. A elegante popa semicircular, ferrada a soplete e macho, a situación un chisco atrasada da ponte e do guincho, tamén chamado “perro volado”, sobre a regala de estribor, e a robustez do seu motor principal –un Barreras Werkspoor, antecedente dos míticos Deutz que montaba a factoría de Beiramar– fixeron do Bernardo Alfageme unha peza emblemática da capacidade construtiva da industria naval viguesa de hai setenta anos. Un arrastreiro, que inicialmente formaba parte do “sexteto pequeno” de Casa Mar, tripulado por catorce persoas e que durante case cinco décadas realizou no Gran Sol heroicas mareas de trinta días na procura de pescada e peixe sapo. Xaora, ao longo de máis dunha década nunca chegou a concretarse un modelo para acometer a restauración integral do barco, que lle permitise volver a navegar pola Ría e integrarse no Museo do Mar de Alcabre, como foi a intención inicial, e nin sequera para a súa museificación, como máis tarde se pretendeu.

O do Bernardo Alfageme é síntoma dun fracaso en toda a regra para unha cidade impregnada de sal e maruxía, que moito se gaba de posuír un dos primeiros portos pesqueiros do mundo e unha industria naval de seu, mais que continúa permanecendo de costas ao seu patrimonio industrial e marítimo. O mesmo sucede coa posta en valor do patrimonio da industria conserveira e metalgráfica, disperso e en boa medida desaparecido, nunha cidade onde se instalaron as máis grandes factorías de tratamento de peixe do país. Carencias conservacionistas ás que non son alleas a anemia desesperante do Museo do Mar de Alcabre, incapaz de atopar un modelo expositivo atractivo para a cidadanía, sostible para as administracións públicas e integrado co funcionamento actual e as innovacións dos sectores da industria naval e pesqueira da Ría. Outrosí acontece coa pegada do tranvía e da súa rede de transporte metropolitano, cuxo ano do centenario pasou para a vergonza de todos sen pena nin gloria, coa excepción da publicación dun libro visual magnífico Los tranvías de Vigo en el recuerdo (Instituto de Estudios Vigueses, 2014) de Antonio Giráldez e Evaristo Pereira. Xaora, pode suceder o mesmo no futuro inmediato coa industria da automoción, o noso primeiro sector económico e de emprego, instalada dende hai cincuenta anos arredor de Citröen que, canto menos, merecería contar cunha sala museo onde os vigueses máis novos puidesen coñecer cada un dos modelos construídos na factoría de Balaídos e os procedementos utilizados polos seus avós e maiores.

Lonxe de saudades, a recuperación do patrimonio marítimo e industrial é un tema estratéxico para o Vigo do futuro, concibido como cidade portuaria atlántica e da automoción, unha desas cuestións que deberíamos acuñar como posición orixinal común, asumida por todos os sectores sociais e políticos. Nun Vigo tan desmemoriado e conformista como o actual, o concello non pode renunciar a liderar un proxecto conservacionista do noso patrimonio industrial que implique a outras administracións públicas e sectores privados. Con esa vontade aínda sería posible salvar de novo o Bernardo Alfageme.

Onte 1176: Caballero e a rotonda de Coia

/en , , /por

rotonda_coia

O conflito veciñal da rotonda de Coia ameaza con estragar o que semellaba unha tranquila maioría absoluta que procura o alcalde Abel Caballero. Fracasa en Coia o seu modelo de cidade ornamental (que nestas datas de nadal chegou a súa máxima expresión coa exitosa árbore do Sireno), fronte a un veteranísimo movemento veciñal que denuncia o despilfarro dunha obra innecesaria e reclama que os 300.000 euros do custe da rotonda sexan destinados a politicas sociais nun barrio onde viven 30.000 mil persoas, das que un número importante viven no bordo da pobreza. Teimar en chantar alí o Bernardo Alfageme, cando debería aboiar dende hai anos nos peiraos do Museo do Mar de Alcabre, constitúe unha torpeza de vulto no desenvolvemento do planeamento, ao tempo que pon en evidencia o rotundo fracaso da política municipal de conservación dunha peza moi valiosa do noso patrimonio industrial. Como tamén é inxustificable acusar aos opositores veciñais de monicreques dunha protesta argallada por partidos nacionalistas de esquerda. Abel Caballero debería ser consciente que nunha cidade con máis de 30.000 desempregados as politicas sociais teñen que ser a principal prioridade dos poderes públicos. Tras dous mandatos non abonda con xustificar o custoso arranxo de beiravías e prazas co argumento tantas veces repetido de ser «medidas keynesianas» creadoras de emprego. A veciñanza de Coia precisa outras respostas.

Chopos de Coia

/en , , , /por

No artigo da semana da edición impresa de Faro de Vigo reflexiono sobre a delirante pretensión da concellaría de Parques e Xardíns de cortar os catro centos cincuenta chopos da avenida Castelao. Afortundamente, semella que só foi un tasacordo e a concelleira «renuncia a facelo». Como o artigo non foi publicado na edición electrónica do xornal, copio o texto:

A pretensión do concello de Vigo de cortar os catro centos cincuenta chopos (“populus nigra”) do boulevar da avenida Castelao, cunha altura duns quince metros e unha idade entre os trinta e os corenta anos, deixounos abraiados. E moito máis cando coñecimos que a razón aducida pola responsable da concellaría de Parques e Xardíns para prescindir deste grande arboredo urbano é que “os chopos xeran moitos problemas alérxicos por mor das peluxes que soltan”. A pesar de que nos últimos anos xa estamos curados de espanto sobre as declaracións e iniciativas dos nosos corporativos, considero que neste caso urxe unha reflexión máis serena e matizada sobre unha decisión que de levarse adiante privaría ao conxunto dos vigueses dunha parte do noso patrimonio forestal e dunhas pezas senlleiras da identidade urbana da cidade de Coia.

Cortar catro centas árbores en dous anos e substituílas por outras de copas máis baixas e maior colorido (como tamén manifestou a concelleira) non é unha decisión política rutineira semellante á muda do mobiliario urbano nin, por semellante que parecese, ao cambio do tipo de flores empregados nos xardíns e boulevares. Unha actuación tan agresiva co arboredo debería, como mínimo, estar avalada por un informe científico do seu impacto ambiental. Ata agora as razóns aducidas para cortar os chopos dos Catro Camiños (bo sería que en Coia se recuperase no viario a súa toponimia tradicional estudada por Iván Sestay Martínez) semellan que non teñen suficiente entidade. Diversos especialistas en alerxias e enxeñeiros de montes da Universidade de Vigo coinciden nas súas declaracións en que os amentos florais dos chopos (esas peluxes que arrevoan a avenida cubríndoa co seu manto branco) non son os causantes das alerxias que moitos sufrimos nestes días de tránsito cara o verán, cando os niveis de pole de gramíneas e oliveira son moi elevados. As peluxes dos chopos non conteñen pole, aínda que, indubidablemente, axudan a dispersar sementes e outros elementos contaminantes.

Parécenos unha falacia, tamén, esoutro delirante compromiso municipal de “substituír as árbores da cidade que poidan producir alerxia”, que de ser considerado ao pé da letra nos levaría a prescindir de boa parte do noso patrimonio natural do monte do Castro, dos parques de Castrelos, A Guía  e a Riouxa, por non falar da formidable coroa vexetal do noso periurbano, un patrimonio natural do que deberíamos sentirnos orgullosos e corresponsables de devolverllo aos nosos netos en mellores condicións que nós o recibimos. Unha práctica que non sempre soubemos respectar en Vigo, unha cidade que arrasou coas laranxeiras de García Barbón e Policarpo Sanz e os camelios da avenida de Beatriz, ou con boa parte das árbores da Gran Vía, de Úrzaiz, da rúa Coruña, de Pi e Margall, do Paseo de Afonso, caídas en cada nova humanización. Todo un paradoxo nunha cidade simbolizada por unha oliveira que nestes días ten sitiadas as súas raíces centenarias na proximidade das gadoupas das excavadoras. Unha cidade na que, non esquezamos, cortar árbores no entorno urbano está prohibido pola normativa municipal, que obriga ao seu traslado cando por algunha circunstancia de forza maior debe ser retiradas dalgún lugar concreto.

Ninguén pode dubidar que algunhas alerxias teñan a súa orixe nos elevados índices de pole na atmosfera, mais tamén debemos recoñecer que outras moitas son producidas polos altas taxas de contaminación emanadas da combustión dos vehículos. Conseguir unha cidade menos contaminada é, seguramente, o mellor xeito de asegurar unha vida máis saudable para os seus veciños. As árbores son fontes de vida e de luz para todos. Como esa formidable ringleira de chopos de Coia que durante décadas foron os amortecedores primeiros da contaminación acústica e atmosférica das ríadas de vehículos que percorren a avenida. Chopos que crean espazos de sombra, socialización e lecer para milleiros de veciños e veciñas de varias xeracións. Chopos que artellan unha pantalla de frescura no bochorno estival, amparando a súa veciñanza, e debuxan o perfil do urbanismo vigués menos agresivo das últimas décadas do século pasado.

O debate sobre o futuro dos chopos de Coia debería ser reconducido pola corporación transformándoo nun proxecto global dunha cidade saudable e para todos. Vigo necesita proporcionar vida renovada a todas as súas árbores (bo sería censalas e diagnosticar o seu estado); mais o Vigo futuro precisa plantar milleiros de novos carballos, camelios, magnolios, árbores froiteiras que inunden en ringleira o perfil das nosas rúas; como o corredor do Lagares precisa de centos de salgueiros, chopos e ameneiros. No entanto, se queremos esta cidade das árbores, primeiro debemos evitar cortar os chopos de Coia.