Onte 1360: «A neve interminable»

a_neve_interminable_18-06-2015

Nun serán moi caloroso nas Rías Baixas presentamos onte na Casa do Libro de Vigo A neve interminable, a máis recente novela de misterio de Agustín Fernández Paz. Ao comezo da conversa que mantivo con Ledicia Costas, Agustín salientou a importancia decisiva da estrutura da narración, «a andamiaxe que a sostén»: «Neste libro quería que a historia que nuclease todo tivese forza, aínda que son consciente de que ten menos da que podería ter. Quedei con ganas de contar a historia de Abraham, ese cazador de estriboi, os vampiros da mitoloxía búlgara. Mais non o fixen a mantenta, xa que quixen que non se me escapase a estrutura.

XG00234401A conversa centrouse arredor daquela noite do 19 de xuño de 1816, aquel ano sen verán en Europa, hai 199 anos e un día, na que se reuniron ao pé dun lago suízo cinco persoas, Mary Wollstonecraft, Claire Clairmont, os poetas Shelley e Lord Byron, e o médico Polidori, asumindo o reto de escribir un relato de medo. «Nesa noite naceu o xénero de terror. A resultas diso naceu o Frankenstein de Mary Shelley, o Vampiro de Polidori, xénese do Drácula de Stoker e o poema «Escuridade» de Lord Byron. Rememoro aquela noite no libro, reunindo a cinco guionistas de televisión que asumen cada unha a responsabilidade de escribir cadansúa historia para a serie As fronteiras do medo.» Agustín confesou que tamén bebera de Lovecraft e da fascinación que sempre lle produciu a lectura de Drácula. «Son contadísimos os relatos de terror nos que non se utilizan a primeira persoa, xa que permite falar dende a sua experiencia e mesturar a realidade coas súas sensacións, ao tempo que crear esas vinculacións que provoquen o estourido final.»

Vigo le

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do ránking publicado por Amazon sobre as cidades máis lectoras, reflexiono sobre as posibilidades que ten Vigo de acadar o rango de cidade lectora.

Biblioteca_Xosé_Neira_Vilas,_VigoCon motivo da Feira do libro de Madrid, Amazon publicou o seu ránking das dez cidades máis lectoras. Unha clasificación que elabora o xigante estadounidense da distribución cultural relacionando a poboación das cidades de máis de cen mil habitantes coas súas vendas alí de libros, tanto impresos como electrónicos, entre os meses de marzo de 2014 e 2015. Por vez primeira, Vigo aparece neste taboleiro, ocupando a sexta posición, por debaixo de Alcobendas, Madrid, Granada, Valencia e Oviedo, e por riba de Palma de Mallorca, Santander, Salamanca e Logroño. Máis alá da fiabilidade que poida ter esta clasificación, elaborada a partir dos datos dos libros comprados “on line” polos clientes vigueses de Amazon, non podemos negar que constitúe unha nova sorprendente, mais tamén un magnífico aliciente do que tirar doses de autoestima nunha cidade que nas últimas décadas ocupou posicións precarias en cuestión de índices de lectura, de compra de libros, de número de librarías e dotación bibliotecaria. En todo caso, quedémonos coa hipótese de que Vigo é a cidade galega que máis le, ou polo menos a que máis libros compra ao primeiro distribuidor mundial de libros en internet.

Esta sexta posición no ránking de cidades lectoras é idéntica a que Vigo ocupa na clasificación das cidades editoras, despois de Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia e Sevilla, un dato que non se ten destacado como merece. Vigo é a cidade galega onde os editores privados publican máis libros. Dende finais dos anos corenta, cando Eugenio Barrientos creou a editorial Cíes e Galaxia se instalou en Reconquista 1, Vigo é a indiscutible capital editorial de Galicia. En Vigo teñen a súa sede Galaxia, Ir Indo e Xerais, como a tivo até hai uns anos Edicións A Nosa Terra, as editoriais xeralistas en lingua galega nas últimas tres décadas. En Vigo manteñen o seu pulo outras prestixiosas editoras de referencia: Nova Galicia Edicións, especializada en libros de arte, con importante actividade exportadora; Xerme Edicións, o selo editorial do grupo educativo SM en galego; Ideaspropias Editorial, cun catálogo no eido da formación, especializado en materiais didácticos e e-learnig; Editorial Trymar, cun catálogo formativo, que se extende aos clásicos da literatura universal; MSC Sport, a primeira editora de España en contidos de formación futbolística; Editorial Elvira, con atención preferente á edición literaria, singularmente poética; Ediciones Cardeñoso, enfocada sobre os temas locais… Un sector editorial vigués que achega un número significativo de empregos, tanto nos seus cadros de persoal como nos das empresas de servizos gráficos e impresión, e nos estudios de deseño.

Vigo é, ademais, cidade literaria, onde se localizan algunha das obras de ficción en galego máis populares. Os itinerarios literarios seguindo os pasos por Vigo dos protagonistas de novelas como Amor de tango de María Xosé Queizán, Os fillos do mar de Pedro Feijoo ou Ollos de auga de Domingo Villar xa forman parte da nosa memoria local. Como axiña se engadirán os doutras novelas máis recentes como Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo ou Tes ata as 10 de Francisco Castro, nas que Vigo, máis alá de localizacións en edificios e espazos urbanos das súas tramas, funciona como un excepcional coprotagonista.

Xaora, mesmo a pesar destas potencialidades e de contar cun alcalde como Abel Caballero, autor de catro novelas, Vigo soporta déficits no eido da lectura pública, sobre todo no que atinxe a súa precaria infraestrutura bibliotecaria. Vigo non conta aínda cunha rede de bibliotecas públicas municipais como tal, xa que polo momento foi incapaz de estender a outros barrios como Bouzas, Navia ou Teis, o programa iniciado coa Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario. Como xa aborrece reiterar a incapacidade do concello para ofrecer un espazo dotacional onde construír a tantas veces prometida Biblioteca Pública do Estado, a trabe sobre a que organizar esa rede bibliotecaria metropolitana e virtual do século XXI. Como é imprescindible que, máis alá dalgunhas valiosas actividades promovidas pola Concellaría de Normalización Lingüística, como a Quedada Literaria das Bibliotecas Escolares en Castrelos ou os exitosos Paseos literarios, o concello de Vigo conte cun plan municipal de fomento da lectura, onde figuren todas as súas accións lectoras e de fomento da creación literaria e apoio ao sector do libro (premios, participación en feiras do libro, apoio a rede de librarías culturais e de proximidade, actividades didácticas, clubs de lectura para persoas maiores…). Vigo le e edita, mais precisa incorporar a lectura a axenda municipal para ser considerada como auténtica cidade lectora. O inicio dun novo mandato é unha oportunidade magnífica para intentalo.

Onte 1358: Libraría Biblos de Betanzos

Biblos_Club_de_lectores_Betanzos

Acompañei onte a Xesús Alonso Montero na presentación que fixo na Biblos de Betanzos da súa biografía de Xosé Filgueira Valverde. Como é adoito nesta casa dos libros de Betanzos foi moi numeroso o público que seguiu a conferencia do presidente da Academia Galega, o que sempre é unha grata noticia. A libraría de Tucho Calvo e Carmela González, un desenvolvemento do seu proxecto editorial e de distribución do libro galego, Biblos Clube de Lectores, constitúe xa un referente en Galicia, tanto pola continuidade e diversidade da súa programación cultural (reunións do club de lectura, presentacións, debates, conferencias, cursos, obradoiros, exposicións…) como pola coidada escolla do seu fondo bibliográfico sobre tres alicerces: infantil, galego e libro literario en castelán. Biblos amosa a necesidade de reinventar o modelo de pequena libraría cultural, transformándoa en centro cultural e cívico da súa comunidade lectora. Parabéns e azos para continuar para Tucho e Carmela.

Onte 1355: «Teoría cuasi transcendental da velocidade»

premio_losada_13-06-2015

Non vai ser doado esquecer o que sucedeu onte no Pazo de Moldes, minutos antes que Ana Acuña e Diego Ameixeiras recibisen o Premio Losada Diéquez 2015 de creación e investigación. Avelino Muleiro, catedrático de Filosofía e director do Instituto de Estudos Carballineses, que actuou como presentador e mantedor literario, sufriu un desvanecemento xusto cando rematou o seu discurso. Durante un longuísimo cuarto de hora foi atendido por dous médicos, o doutor Cipriano Caamaño, o alcalde Boborás que copresidía o acto xunto con Francisco Fumega, o seu colega de Carballiño, ambos os dous nomeados unha hora antes, e o doutor Chema Ferreiro, concelleiro do concello organizador, que unha vez recuperado dixeron que Muleiro sufrira unha lipotimia froito da calor e do esforzo da situación.

E abofé que o discurso de Avelino sobre »Antón Losada Diéguez filósofo» fora tan sorprendente e memorable coma inusualmente longo para un acto de carácter non académico. Nun texto lido con enerxía e paixón, Muleiro afirmou que «a filosofía foi cerne do resto dos quefaceres de Losada, a raíz sobre a que alicerzou o seu pensamento galeguista». Xaora, o miolo do discurso foi a análise dun dos ensaios fulcrais do filósofo de Moldes, a Teoría cuasi transcendental da velocidade, inserida na súa concepción realista da filosofía, con afinidades co pensamento de Bergson sobre a idea de duración e coa teoría da substancia de Spinoza. Muleiro non perdeu oportunidade de cualificar Conduce rápido, a novela premiada de Ameixeiras, como metáfora da Teoría cuasi transcental da velocidade de Losada: «a velocidade está unida inexorablemente co poder físico e co económico. Hoxe como sinala  Zygmunt Bauman, a pirámide do poder está baseada tamén na velocidade.»

Tras semellante sobresalto, Diego Ameixeiras e Ana Acuña, cando finalmente recibiron cadanseu premio, expresaron con brevidade e elegancia a súa gratitude emocionada. Dificilmente, ambos os dous, coma o medio cento de persoas que acudimos ao Pazo de Moldes, esqueceremos o discurso excepcional de Avelino Muleiro sobre Losada e a velocidade.

Onte 1353: Juan Rof Codina

XG00240301Presentamos onte no Colexio Oficial de Veterinarios da Coruña o libro de Diego Conde Gómez sobre Juan Rof Codina, o gran reformador da gandaría galega do século XX. Froito dunha tese de doutoramento e dunha investigación de máis dunha década, esta biografía profesional contribúe a entender a memoria da profesión veterinaria en Galicia e o inicio do proceso de modernización do sector gandeiro iniciado hai un século. Coma hai dúas décadas fixera o historiador Lourenzo Fernández Prieto con Labregos con ciencia, o libro de Diego Conde desbota a vella idea do atraso do noso sector agrogandeiro, ao tempo que demostra que profesionais como Rof Codina alentaron importantes progresos e melloras técnicas neste eido. Como sinalou onte o autor, a figura de Codina foi a dun «gran divulgador dos adiantos do seu tempo», «Codina foi unha personalidade capaz de conectar co labrego galego e contaxialo para que puxera en marcha a innovación na gandaría.»

Onte 1350: «Unha parábola verniana»

miguel_vazquez_e_chiqui

Recomendo moi vivamente a lectura do discurso que Miguel Vázquez Freire pronunciou nos Premios Xerais 2015. Seguindo o fío da obra de Jules Verne, dende o famoso capítulo VIII da segunda parte de Vinte mil leguas de viaxe baixo o mar, localizado na ría de Vigo, Miguel analizou varias aporías relacionadas coa literatura infantil e xuvenil, facendo nalgúns casos referencias á escrita na nosa lingua. Particular interese tivo a súa análise da relación entre mito e logos, deténdose sobre o exceso de «sentimentalización» presente na tradición literaria galega, na liña do salientado pola profesora Helena Miguélez. Tamén luminosa foi a explicación da falsidade da aporía existente entre a «literatura infantil» e a dirixida a persoas adultas, citando a autoras como Ana María Matute ou Sophia de Mello Bryner Andersen finadas recentemente. Xaora, o máis espectacular foi a súa defensa do «poder sempre vivo da palabra» como esencia da literatura co que de forma teatral finalizou o seu discurso axudado por Chiqui, o actor de Berrobamban: «son só palabras, son só palabras…» Excelente, Miguel!!!

Onte 1348: Xerais da esperanza

Esmoris_Cajaraville_MaceirasXornada intensa a de onte na que coñecimos os ditames dos Premios Xerais 2015. Serán moi calorosa en San Simón na que Ce orquestra pantasma deitou ledicia a eito, Miguel Vázquez Freire leu un discurso literario extraordinario («Unha parábola verniana») no que reivindicou o poder vivo da palabra e na que Érica Esmorís, Andrea Maceiras e Héctor Cajaraville representaron emocionadas o seu compromiso co futuro. Tres persoas novas as gañadoras, aínda pouco coñecidas (ou mesmo algunha totalmente descoñecida) no mundo literario galego, que expresaron a forte pulsión do cambio imparable promovido polo que veño chamando «Xeración da esperanza«. É unha evidencia que a literatura galega conta hoxe cunha canteira ampla e de calidade, a mellor formada da súa historia, comprometida coa memoria da tradición e as angueiras e incertezas do tempo presente. Xaora, precisamos de maior autoestima e visibilidade para superar prexuízos e ampliar o perímetro da sociedade lectora en galego e dos seus públicos diversos, Esas son algunhas das angueiras dos Premios Xerais dende hai tres décadas, acadar máis visibilidade e prestixio para a nosa produción narrativa. E abofé que temos razóns para estar satisfeitos co vivido onte. Máis de duascentas persoas seguiron por streaming a cerimonia, que tivo unha importante presenza nas redes sociais e da que hoxe se fan eco en espazos xenerosos a maior parte dos medios impresos e dixitais. Héctor, Andrea e Érica son todas tres membros desa Xeración da esperanza onde reside o mellor futuro para as nosas Letras. Parabéns para elas e a nosa gratitude para todas as persoas que onte compartiron a súa ledicia esperanzosa.

Onte 1340: Cos xurados dos Xerais

xuradoss_premios_xerais_2015

Foi moi agradable o xantar de onte no Castelo de Soutomaior cos membros dos xurados dos Premios Xerais 2015, que despois acordaron declarar as obras finalistas sobre as que volverán ao longo desta semana. Sei que a experiencia destas persoas lectoras de participar nun xurado dun premio literario é, xeralmente, única e inesquecible, tanto polo esforzo que supón para elas durante dous meses como pola responsabilidade que asumen na toma dunha decisión con importante transcendencia social e cultural. Tras o exercicio reflexivo de relectura das obras finalistas, a vindeira fin de semana decidirán as obras gañadoras dos Xerais, que serán anunciados na illa de San Simón o sábado. Para estas quince persoas xenerosas, entusiastas e comprometidas coa lectura literaria en galego toda a miña admiración e gratitude.

Onte 1339: San Clemente 20

San_Clemente_28-05-2015

Asistimos onte ao acto de entrega da vixésima edición dos San Clemente, un dos premios de novela publicada máis singulares e aprezados dos outorgados no país. O feito de ser ditaminados por lectores e lectoras de 2º de Bacharelato de cinco centros públicos galegos, e polo tanto formados como lectorado literario, e o de contar con tres modalidades (galega, española e traducida), permite un diálogo entre os lectores e lectoras e os autores (moitos máis ca autoras) do noso tempo.

No acto de onte, no que foron premiados Carlos Reigosa, Juan Gabriel Vásquez e Jöel Dicker, unha das rapazas integrantes do xurado confesou que «os mozos consuminos hoxe máis ficción ca nunca» e reivindicou a lectura por riba dos xéneros e soportes. Resumiu así o que foi o espirito dun serán de exaltación do valor da lectura e da arte literaria. Gañadores e membros do xurado reclamaron «a literatura como parte central da experiencia«, en afortunada expresión do autor de Las reputaciones, e defenderon «a lectura como unha forma de estar no mundo e comezar a comprendelo.» Como tamén insistiron «no valor da lectura de ficción na saúde das nosas democracias, tanto por permitir máis tolerancia como por facilitar a comprensión do outro.» Reigosa, o autor d’ A vitoria do perdedor, reiterou a importancia de «recuperar na ficción a memoria de onde vimos, xa que é imposible entender a nosa realidade se non temos unha idea central do noso pasado.» Mentres que o xove novelista suízo, autor da aclamadísima La verdad sobre el caso Harry Quebert, convidou aos estudantes que ateigaban o salón a «insistir unha e outra vez nos seus soños», quizais por que «a novela é sempre un camiño intenso polas vidas alleas e a literatura unha arte para que a xente se sinta máis real por medio das palabras», como sinalou Vásquez, glosando ao seu xeito aquela frase célebra de Faulkner «o pasado non está morto, nin sequera é pasado.»

En apenas dúas semanas a impresionante nómina de gañadores do San Clemente incrementarase co ditame das obras publicadas en 2014, Xaora, na vindeira edición, como sinalou Ubaldo Rueda, director do Instituto Rosalía de Castro e alma mater dos premios, se incorporarán ao xurado centros de secundaaria de Bretaña, Portugal, Alemaña e Reino Unido. Estes San Clemente, que dialogan co Goncourt des Lycéens, son unha feliz aposta pola lectura literaria e os soños imposibles. Merecen as nosas beizóns e apoio.

Onte 1327: En Lugo con Paco Martín

paco_martin_lugo_16-05-2015
Onte na presentación na Feira do Libro de Lugo d’ A rula, o peluche e a nena, o conto de Paco Martín ilustrado por Belén Martín Franco, lembramos dous importantes aniversarios: os corenta anos transcorridos da publicación de Axóuxere. Semanario do neno galego, o suplemento de La Región en galego promovido por Martín, no que participaba o seu amigo o ilustrador Xoán Balboa; e os trinta da publicación Das cousas de Ramón Lamote, a novela coa que gañaría un ano despois o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil, adral dun subxénero que dende entón se desenvolvería con ansias de normalidade.

XG00234601Na presentación, Paco confesou que «este foi o conto que un avó fixo para cumprir o seu papel básico, que non é outro que o de contar.» «Cando eu escribín este conto, Jimena, a miña única neta, estaban por nacer e pedinlle a súa tía que o ilustrase.» «É o conto dunha rula, Airosiña, que non quería emigrar, xa que quere coñecer o segredo da vida. Isto vaille provocar problemas para sobrevivir as baixas temperaturas. Quixen lembrarlle aos pequenos que a rula pasa o mar. Teño predilección polas rulas, dende os vinte anos, cando en Cádiz vin ao pé do mar que había cantidade de xente apuntando para matalas ao seu paso, era tremendo. Pensei que xa non quedarían rulas que chegasen a Lugo!!!» «A rula representa a ansia de liberdade, que tamén ten o peluche, que vive arrombado no cuarto da nena, mais ao que lle gustaría viaxar e coñecer o mundo, o que conseguirá grazas a axuda de Voandeira, outra rula viaxeira. Pensei que a rula e o peluche facían unha simbiose bastante agradable.»