Onte 1655: “Historia das historias de Galicia” en Couceiro

/en , , , , , /por

Pegerto_Saavedra_isidro_Dubert_26-04-2016

Interesantísima resultou onte a presentación en Couceiro de Historia das historias de Galicia, o fascinante libro colectivo editado por Isidro Dubert. O editor e promotor da obra explicou que a súa orixe estivo nun curso de verán que organizara en 2014 coa intención de estudar a pervivencia na cultura galega dunha serie de historias míticas ou tópicas, moi a pesar de que nos últimos trinta anos asistimos a unha avance moi notable na investigación da historia de Galicia. “Esas historias aséntanse sobre uns relatos, cuxa orixe na maior parte identificamos no século XIX, que dan unha imaxe da historia de Galicia paralizante e negativa do noso pasado, que non se corresponde cos avances da investigación histórica que se puxeron a disposición da sociedade galega nas últimas tres décadas”. “Unhas historias que resumen a historia de Galicia como o paso do grande explendor medieval a unha grande decandencia da que imos saíndo devagariño dende o século XIX. Unha lectura do presente en clave de pasado, o que supón unha fosilización do presente, que impide unha nova factura do futuro. En definitiva, unha interpretación que expresa un fondo medo á modernidade e unha incapacidade para afrontar o futuro cunha certa orixinalidade”.

XG00247101Na súa intervención, Manuel Gago, autor do capítulo titulado “Os celtas na Cabina do Doutor Who. a constante reinvención dunha realidade”, expresou a súa convicción de que en Galicia a historia sempre apaixona, “hai un público que demanda contidos históricos, porén, resulta incomprensible que non se pensase nun público xeral para a divulgación das investigacións históricas actuais. Unha cuestión que pode mudar no futuro xa que os profesionais da historia teñen hoxe en Galicia unha vocación máis clara de comunicar”. Para Gago “a xente disfruta coa dúbida, apaixónase co proceso de coñecemento, como demostra que os documentais da BBC están cheos de dúbidas, de visións confrontadas. A gran achega deste libro é que por vez primeira ofrécese unha visión confrontada da Historia de Galicia”. A seguir, Gago identificou o do celtismo como un paradigma deste tipo de debates, onde as visións enfrontadas xa non existen, xa que é un problema máis historiográfico ca histórico”.

Pola súa banda, Pegerto Saavedra, autor do traballo “Os feudais: entre os Irmandiños e as Comunidades de Castela”, salientou que “o libro revisa unha serie de tópicos de forma non dogmática e plural”. Ocupouse despois de comentar a súa achega arredor do reinado dos Reis Católicos, “un tema perigoso, difícil de abordar con ecuanimidade, xa que cómpre relativizalo e encadralo no que pasou x ano século XIV”. Saavedra expresou a súa admiración por escritores como Murguía e Otero Pedrayo, “a pesar de que algunhas das súas afirmacións históricas fosen erradas”, e expresou as súas dúbidas sobre o que se adoitar considerar como “importante papel da Igrexa”.

Por último, interviu Lourenzo Fernández Prieto, autor do traballo “O atraso: o éxito dun falso mito. Imaxes contra os tópicos do mundo rural e dos labregos”, que cualificou o libro como “necesario, oportuno, aberto e divertido”. “O libro foi concibido como un curso, o que supón que é un produto académico, universitario, pensado, editado, corrixido, ordenado, que reivindica a normalidade universal da academia. En definitiva este é un libro académico sen complexos, froito dun proceso de cambio, un tempo post-marxista, post-revolucionario, post-68 e post-transición”. “Un libro colectivo e institucional, concibido como tal na universidade, que fala do común e asume a construción do coñecemento por parte da comunidade científica fronte a unha época pasada na que había apenas tradución de autores que logo nos contaban”. A seguir, Fernández Prieto foi debullando as preguntas principais que aborda o libro: “Que obxecto é ese da Historia de Galicia?, Que obxecto ten no presente?, Como pensar criticamente o presente?, Que utilidade ten para algúns dominar o relato do pasado?”. Lourenzo insistiu en que “o relato do fracaso colectivo de Galicia non se corresponde co presente”, “a idea do atraso é un relato do pasado colectivo que hoxe resulta inútil, o atraso foi unha arma de débiles labregos que en realidade eran moi fortes”.

Na quenda de intervencións do público os autores responderon á cuestión de como afecta a súa reflexión ao proceso de construción de Galicia como nación. Para Isidro Dubert “no libro se abren portas a unha nova interpretación do presente; o combate de Galicia non está no pasado, está no presente e no futuro, onde non debería estar é neses cosntrutos que ofrecen unha imaxe antropolóxica de Galicia chea de ataduras”. Para Manuel Gago “cada ideoloxía precisa un relato histórico, sempre van existir relatos históricos populares xunto aos da investigación académica”, e rematou expresando a súa convicción de que a “existencia de diversas visións da historia é propia de países modernos”. Pola súa banda, Lourenzo Fernández Prieto respondeu que para el “canta máis cantidade e pluralidade exista na historia, mellor será para o nacionalismo galego”. Por último, dende o público interviu Henrique Monteagudo, autor do traballo titulado, “A invención dos Séculos Escuros”, para quen “estamos pasando dunha historia nacionalista a unha historia nacional”.

Onte 1653: «Tártarus» de Antonio Manuel Fraga

/en , , , , , /por

Tartarus_FNAC_23-04-2016

Moito pagou a pena a presentación de Tártarus, a novela de Antonio Manuel Fraga, que fixemos na FNAC con motivo do día do libro. A crítica María Xesús Fernández conversou co autor sobre unha novela de fantasía da que salientou «o seu carácter de relato enmarcado no que unha muller relata a historia protagonizada por outra que accede a un mundo mítico».

XG00248001O autor confesou que a súa idea era que esta novela xuvenil puidese ser lida tamén polo público adulto. «Quixen que estivese presente a música, a narración oral e unha relación entre unha persoa nova e outra adulta, como xa fixera no Castañeiro de abril. Sei que é unha novela de fantasía e asumo que escribo máis literatura de fantasía da que eu mesmo consumo.» Ao fío das pegadas de Ende e Tolkien na creación deste entorno de ficción verosímil, o autor confesou que fora divertida a creación deste mundo: «Aproveitei unha serie de realidades parciais. Os nabrallos naceron en Cuba, como un reflexo de certas realidades que vimos nalgunhas cidades, a vitalidade dos seus habitantes, o tráfico caótico e, sobre todo, o seu optimismo para superar as dificultades. O mundo de Nigrofe tamén saíu de Cuba. Como foi engaiolante crear a linguaxe güenda, inspirada nas linguas do norte de Europa. Pola contra a lingua mallumá provén sobre todo do esperanto.» «A vontade foi crear unha sociedade simplemente distópica, que pode lembrar á sudafricana do apartheid, aos ghettos xudeus ou á Palestina actual».

Antonio expresou a súa preocupación de que fose comprendido o crebacabezas da novela, xa que está estruturada sobre dúas voces principais, a de Guiomar e a da súa profesora de klavia, ás que se incorporan outras, ao xeito de monecas rusas. «A novela pode lerse de xeito liñal, pero tamén pode xogarse a identificar as relacións existentes entre as dúas historias paralelas.» No que atinxe á incorporación de textos informativos ao comezo de cada capítulo, o autor xustificounos na media que «forman parte do xogo de construción deste mundo ao que pretendín darlle máis autenticidade».

María Xesús Fernández elacionou Tártarus con outras obras da literatura de fantasía nas que existe un paso a outro mundo como Alicia no país das marabillas, as Crónicas de Narnia ou a Historia interminable. Fraga confesou que, efectivamente, fora a súa intención que existise un paso entre as dúas historias, como tamén que existise, como sucede na novela de Ende, unha relación entre unha persoa nova e outra vella«. Seguiu a conversa salientando a importancia das personaxes femininas e da feminización dos propios espazos, xa que para autor «esta é unha novela de mulleres con valores que as afastan dos típicos».

Rematou a conversa sinalando a importancia da evolución dos propios personaxes, o que caracteriza ás novelas de iniciación, así como salientando o autor a importancia da presenza da música na obra, tanto polo feito de que as protagonistas sexan unha mestra e unha alumna de klavia, como pola importancia que ten o Hicupé, para os güendos, música inspiraada na negra de jazz«. Antonio Manuel Fraga rematou anunciando que deixara aberta a historia para darlle continuidade nun segundo volume no que xa está traballando.

Onte 1652: Ledicia e melancolía no día do libro

/en , , , , , , , /por

CguwsDdWYAABzxH

A pesar de que o Día do Libro en Galicia non entrou aínda a formar parte da axenda pública, o de onte foi bastante cumprido para nós. Ao mediodía, de camiño á nosa libraría, atopamos aos membros do equipo do goberno vigués e do seu partido lendo textos literarios nas escaleiras do Marco. Caballero elixiu un fragmento de Macbeth, que leu primeiro traducido en castelán e logo na versión orixinal. O concelleiro de Cultura leu un anaco do Quixote, como tamén o fixo o primeiro teniente alcalde. A concelleira de normalización lingüistica escolleu a Celso Emilio Ferreiro e a de Servizo Sociais a Rosalía de Castro. A concelleira de Educación e o deputado Abel Losada escolleron poemas de Manuel María, a quen se homenaxeaba na Casa Galega da Cultura cunha lectura popular da súa obra. Xa en Librouro fixemos unha boa cola para pagar nun sábado moito máis animado do que é costume. Alí souben dos Premios da Crítica para o O último día de Terranova de Manuel Rivas en narrativa e para O deserto de María do Cebreiro en poesía, sen dúbida dous grandes libros literarios.

CguzPWKW4AAZaMqDespois de xantar collemos o tren para a Coruña onde presentamos na FNAC Tártarus, a novela de Antonio Manuel Fraga que publicamos en Fóra de Xogo. Alí coñecimos que o Losada Diéguez de creación fora para Un animal chamado Néboa, o libro de relatos sobre a guerra de Ledicia Costas, que horas antes coñecera que o 10 de xuño recibirá o premio concedido pola Consellaría de Educación como a autora máis lida nos Clubs de Lectura das Bibliotecas Escolares. Un día do libro emocionante e inesquecible para Ledicia Costas, que viviu en Buenos Aires, xunto a outros autores e autoras que representan a nosa literatura na FILBA.

Ao longo do día chegaron mensaxes do San Jordi, onde asinaron exemplares Diego Ameixeiras e Pedro Feijoo. Souben que Pedro asinou unha das súas morenas ao arcebispo de Barcelona, o que sen dúbida,constituirá un fito na súa carreira literaria. Xaora, nesta extraordinaria festa dos libros barcelonesa a participación do libro galego foi inferior a outras edicións, o que debería obrigarnos a reflexionar ao conxunto do sector do libro en Galicia, incapaz de compartir unha estratexia potente de visibilización no seu mercado interior nin da súa proxección no exterior. Ledicia e melancolía para outro día do libro.

A marabillosa ilustración é dun mural de David Pintor no Porto.

Onte 1650: Liquidación de Existencias

/en , , , , /por

Liquidacion_de-Existencias_DifusoraXG00246701Expresei onte as nosas desculpas a Marcos Lorenzo e a Difusora de Artes, Letras e Ideas pola coincidencia de títulos entre a obra que eles publicaron en 2005 como Liquidación de Existencias e a novela de Ramón Caride que publicamos en Xerais en xaneiro. Sei que é de xustiza expresar as nosas desculpas polos prexuízos que esta coincidencia puidese ter ocasionado ao noso admirado Marcos Lorenzo e aos nosos colegas de Difusora. Desculpas de corazón, compañeiros.

Poema de hoxe 110: «A rotura das paisaxes» de Xesús Constela
/en , , , /por

O fotógrafo
non
aturou
tanto silencio

Xesús Constela, A rotura das paisaxes (Xerais, 2016)

Onte 1646: Gala do Libro Galego

/en , , , , , , , /por

Gala_do_Libro_Galego

Esta fin de semana déronse a coñecer as obras finalistas dos Premios Gala do Libro Galego 2016 convocados conxuntamente, por vez primeira, pola Asoiación de Escritores en Lingua Galega (AELG), a Asociación Galega de Editores (AGE) e a Federación de Librarías de Galicia. Ademais da lóxica satisfacción que supón para o cadro de Xerais contar con 11 obras finalistas, en case todas as cetegorías, esta Gala do Libro está chamada a abrir unha nova etapa de colaboración entre os membros do sector do libro galego. Rematar cos gremialismos e compartir unha acción potente de visibilización do libro literario galego e do asociacionismo no sector son obxectivos da Gala que celebraremos no teatro Principal de Compostela o serán do 14 de maio. Unha iniciativa novidosa que merece recoñecemento e apoio. Beizóns ás responsables das tres asociacións que, despois de varios anos de conversas, convocan a Gala.

Onte 1645: «O volframio en Varilongo», memorable presentación en Santa Comba

/en , , , , , /por

XG00255701Non podemos definir máis que como emocionante e memorable o sucedido onte no Salón Multiusos de Santa Comba durante a presentación do libro de Carmen Banco Ramos O volframio en Varilongo. Contei até 246 as persoas que seguiron as intervencións da autora e do profesor Alonso Montero sobre unha obra que reconstrúe de forma detallada e minuciosa, empregando as ferramentas da investigación social, a memoria de dúas décadas da máis importante mina de volframio da Terra de Xallas. Un acto no que o presidente da Academia Galega salientou a importancia estratéxica deste ouro negro que convertiu durante uns poucos anos a algunhas comarcas galegas en novas Californias. Un libro que a autora arraizou na súa memoria familiar e no que agradeceu as testemuñas orais de vinte e tres informantes, a partir das que se reconstruíu un relato, onde se utilizaron tamén as fontes documentais dispoñibles. O momento máis emocionante do serán produciuse durante a intervención de tres mulleres que interpretaron as trece «Cantareas de Varilongo» recuperadas no libro. Inesquecible e valioso.

Onte 1644: «A morte de Valle-Inclán»

/en , , , , , , /por

pancho_valle_inclan_carlos_reigosa_15-04-2016

XG00246401-198x3001111Presentamos onte en Compostela A morte de Valle-Inclán, o libro de Javier Valle Inclán e Carlos G. Reigosa que publicamos no pasado mes de xaneiro lembrando o oitenta aniversario do pasamento do autor de Divinas palabras. Ambos os dous autores insistiron na proximidade de Valle co galeguismo e na importancia deses oito derradeiros meses de vida que pasou en Galicia. Reigosa definiu a Valle como «o escritor galego máis universal, un dos sete dramaturgos máis representados na actualidade en todo o mundo». Citou a Dieste e a Castelao para reivindicar o «caracter galego da lingua de Valle»: «Valle-Inclán universalizou o galego rexional ao escribir en castelán o pensado en galego. A lingua de Valle-Inclán leva o cuño e o carácter doce e duro, á vez, do espírito galego». Lembrou Reigosa a participación dos galeguistas o día do enterro en Compostela, mentres que Javier Valle-Inclán lamentou «a desidia da Xunta de Galicia na celebración deste ano Valle do que nada se sabe» e dos  intentos do PP de fixar «un Valle carlistón e conservador».

Centenario Lueiro

/en , , , , , , , /por

Dedixo o artigo da semana en Faro de Vigo ao centenario do nacemento do escritor Manuel Lueiro Rey:

imgresO pasado sábado, 9 de abril, celebramos en Fornelos de Montes o centenario do nacemento de Manuel Lueiro Rey, o escritor solitario afincado no Grove, que traballou como funcionario na delegación de Facenda de Pontevedra. A entrega da IVª edición do premio que leva o seu nome ao vigués Marcos Abalde Covelo; a presentación dunha nova edición de “Non debían medrar”, a súa novela da memoria e das pombas e a estrea dun fermoso audiovisual didáctico preparado polo alumnado do CEIP Doutor Suárez de Fornelos de Montes foron oportunidades para homenaxear a este escritor vocacional e de esquerdas que ao longo de catro décadas cultivou a narrativa, a poesía e o ensaio. Un acto emocionante no que o seu biógrafo e primeiro estudoso, Ramón Nicolás, e o seu amigo e valedor, o profesor Xesús Alonso Montero, retrataron unha figura humana na que espellarse, pola súa honradez, ponderación e integridade, valores cicelados na súa autoesixencia de labrar o territorio da palabra, nun mesmo compromiso estético ca cívico.

Dende a publicación en 1950 de “Nacencia. Cuentos y poemas”, o seu primeiro libro, asinado co pseudónimo de Gudea, do poemario “Juncia de amor y vida” na colección Alba (1959), da novela “Manso” (1966), cuxa versión primeira foi publicada mutilada pola censura, como das numerosísimas colaboracións en xornais e revistas literarias como “Litoral”, “Faro de Vigo” ou “La Noche”, Lueiro desenvolveu unha obra en castelán comprometida, debeladora de certas feridas históricas e da súa militancia clandestina dende finais dos anos corenta no Partido Comunista, o que non lle impediu ser recoñecido e obter numerosos premios, mesmo na Galicia emigrante.

Dende comezos do anos setenta, animado por Xesús Alonso Montero e polos azos achegados polos exiliados americanos (Luís Seoane, Arturo Cuadrado, Rafael Dieste e Lorenzo Varela), cos que amizara en tres viaxes a América, onde confesou “atopara unha nova vida”, iniciou a súa obra literaria en galego. Será nas Edicións do Centro Betanzos onde en 1971 publique “Un tempo de sol a sol (poemas do neno galego)”, libro ao que seguirá a noveliña de iniciación “Non debían medrar” (Ediciós do Castro, 1974), o libro de relatos “O sol na crista do galo” (1982) e os seus poemarios “Escolma ferida” (1977) e “Nova escolma ferida” (1988), nos que comparte unha paixón ética e estética, que el definiu como “ferida”, onde non é difícil identificar a guerra civil como a traxedia que marcou a ferro toda a súa vida.

Manuel Lueiro é autor, ademais, de “Sonetos a la ciudad de Vigo”, obra pola que obtivo o primeiro premio dos “Juegos Florales” Ciudad de Vigo de 1960, publicada no mesmo ano en Pontevedra, nos Talleres Hijos de Eladio Portela, e reeditada en 1990 baixo o título “Vigo en tres paisajes”, libro moi fermoso e de gran formato que Lueiro preparou días antes do seu pasamento, ilustrado e deseñado polo seu amigo o pintor Antonio Chaves Cuíñas.

Ler os trece sonetos de Lueiro sobre a cidade de Vigo estremece. Despois de máis de cincuenta anos estes versos manteñen a mesma frescura e forza que cando foron escritos. Máis alá da altura da evocación da paisaxe da cidade amurada, da luz e do vento desbocado azoutando ás Cíes; da potencia do mar, ese glauco camiño, salinado; ou do transcorrer das horas e o seu silencio envolvendo a cidade coas súas notas, as imaxes de Lueiro apuntan certeiras sobre o cerne da cidade que fomos, que somos e que queremos ser:

“Pero tú quedarás, Vigo pujante,

atado al yugo del esfuerzo cierto,

en pugna día a día, en la batalla”.

O Vigo de Lueiro estreita os alentos, as esperanzas nesa cidade dos traballadores do martelo, da roda e da máquina:

“Vigo, pujante, con la frente erguida,

le regaló el trabajo, el campo, el puerto,

para ser hoy la abeja de la orilla”.

Humanista comprometido, eticamente esixente na defensa das súas conviccións democráticas no tempo podre da ditadura, Manuel Lueiro Rey comprendeu como poucos á alma viguesa. Desde que a coñecín, apropieime deliberadamente da metáfora da “abella da ribeira” de Lueiro para referirme á cidade tan complexa e revolcada como é Vigo. E cada vez que o fago cito co respecto debido ao seu autor, coa intención de lembralo e reivindicalo.

No centenario do seu nacemento, unimos a nosa voz ás das persoas e institucións que abrazan a “Causa Lueiro”, que reclama con boas razóns un día das letras galegas para Manuel Lueiro Rey. Xaora, a cidade de Vigo debería incorporarse dalgunha maneira ao programa de actividades literarias deste centenario de Lueiro, promovido polos concellos de Fornelos de Montes (un dos membros da Área Metropolitana de Vigo) e do Grove, así como pola Deputación de Pontevedra, ademais de colaborar na recuperación e divulgación destes sonetos, unha das obras literarias máis salientables de exaltación da alma viguesa.

 

Onte 1639: “Non debían medrar”

/en , , , , /por

XG00259301Con motivo da celebración do centenario de Manuel Lueiro Rey esta semana chega as librarías a edición de Non debían medrar preparada e introducida por Ramón Nicolás. Publicada en 1974 por Ediciós do Castro, apenas seis anos despois da segunda de Memorias dun neno labrego, esta noveliña de iniciación, onde a oralidade e a memoria teñen un peso importante, supuxo o debut de Lueiro na narrrativa en galego, que confirmaría case unha década despois cos magníficos relatos d’ O sol na crista do galo. Lueiro non desvela o nome do seu Balbino que aos corenta e oito anos lembra os días da súa infancia, desque mexaba na cama, até que sendo un homiño foi ingresado nun reformatorio “onde todo era de pedra”, por roubar uns grans de millo cos que axudaba a súa nai. Un retrato estremecedor daquel ano 41, tempo de fame e desamparo, da máis dura posguerra, onde tiña tanto peso a igrexa. A presenza permanente das pombas ofrece unha fermosa metáfora da reivindicación da esperanza e da amizade. Unha novela que despois de catro décadas non perdeu nin brillantez nin atractivo. Un gran Lueiro.