Premios – Páxina 17

Onte 1139: «O Gran Reino» en Librouro

8 de Novembro de 2014/en Autores, Feminismo, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

No marco do programa «Venres nas librarías», presentamos onte en Librouro O Gran Reino, a novela de Eduardo Santiago gañadora do premio Jules Verne de literatura xuvenil. Pechabamos así o proceso de recuperación deste premio co que Xerais pretende fomentar un xénero decisivo para a formación do lectorado literario.

Nas palabras limiares sinalei a importancia da narrativa de Eduardo Santiago, autor até agora de dúas novelas de ficción científica, 2044 e A teoría do tempo imaxinario, escritas ambas as dúas dende unha perspectiva feminista, nas que destaca o papel fundamental da muller como motor do cambio político e social. Compromiso e perspectiva feminista que profundiza n’ O Gran Reino, novela na que abandona o xénero da ficción científica para ofrecer unha narración de corte realista sobre o problema tan complexo como son os trastornos da conduta alimentaria e na que o mestura un mundo paralelo de fantasía, o Gran Reino de Margonia.

Sinalei como grandes acertos desta novela cativadora e de lectura engaiolante o deseño dunha gran protagonista, Galadriel, unha homenaxe a J.J. Tolkien, que ocupa toda a novela, desenvolvendo as súas altas capacidades, o seu coñecemento como lectora compulsiva, a súa creatividade desbordada e a súa capacidade para liderar ás súas compañeiras (mesmo ás que lle dobran a idade) da unidade somática onde foi internada. Gala, ademais, será a creadora de Margonia e dos seus catro reinos (Lesiu, Nerun, Lar e Maltar), de cada un dos seus espazos e dos seus moi diversos habitantes. Unha fantasía, concibida sempre como unha creación humana, capaz de argallar un enigma matemático complexo que a súa terapeuta, a doutora Regueiro (e de paso todas as persoas que len a novela), se verá obrigada a intentar resolver.

Na súa intervención Eduardo Santiago expresou o seu compromiso de escribir a novela dende unha perspectiva feminista. Confesou que estaba baseada nun feito real moi duro e que Margonia era unha creación da súa filla Raquel, ela foi a creadora de todos os seus mundos e personaxes, mesmo dos debuxos que aparecen agora publicados. «A novela acabeina hai sete anos, mais daquela había algo que non me convencía de todo. Retomeina o pasado ano e grazas a un traballo escolar da miña filla máis nova ideei a estrutura fractal dos mundos de Margonia.» «Creei un enigma matemático complexo, que quedou sen resolver na novela, coa intención de que os lectores e lectoras poidan resolvelo a partir das pistas que se proporcionan. A verdade que estou pensando en escribir unha segunda parte na que desencriptarei o enigma.» «Gala ten todo na vida, mais fáltalle un pequeno detalle: a felicidade. Mergúllase nunha lectura compulsiva e remata por crear un mundo fantástico, que para ela é tan real como o que vivimos nós.»

Onte 1136: Premio Nacional para o «Ulises» de Galaxia

5 de Novembro de 2014/en Autores, Cultura, Narrativa, Onte, Premios, Traducións/por bretemas

Cando regresei de traballar no Porto souben da noticia do Premio Nacional de Tradución para a versión galega do Ulises de Eva Almazán, María Alonso Seisdedos, Xavier Queipo e Antón Vialle. A calidade do traballo literario do texto galego editado por Galaxia é incuestionable, como xa foi recoñecida polos premios outorgados por editores, libreiros e escritores; como tamén é de gabar o risco asumido pola editora viguesa publicando un dos cumes da literatura universal nun dos momentos máis adversos para o mercado do libro literario en lingua galega.

Na cada vez máis ampla nómina de premios nacionais da edición galega, penso que está é a quinta vez vez que se outorga un nacional a unha tradución galega. Xaora, convén lembrar que en 1985 Teresa Barro e Fernando Perez Barreiro recibiron o premio pola súa versión de Alicia, en 1988 Antón Santamarina pola súa versión de Pinocchio e en 1989 Valentín Arias e Raquel Villanueva por Mondo e outras historias de Le Clézio, todas as tres editadas por Xerais na colección Xabarín e baixo o descritor de «Premio Nacional de Tradución de Libros Infantís e Xuvenís», sendo a da Biblia de Sept en 1990 e esta do Ulises de Galaxia as dúas que até o momento foron premiadas na modalidade de «Premio Nacional á mellor tradución» en calquera das linguas oficiais españolas.

Desexo que este recoñecemento axude a recuperación da autoestima do sector profesional da nosa edición comprometido dende hai máis de tres décadas coa normalización do noso sistema de tradución, mesmo a pesar de contar coas cativas axudas existentes. O Ulises de Galaxia demostra que hai editores galegos que continúan asumindo proxectos difíciles, conscientes que son necesarios para enriquecer o patrimonio da nosa lingua e as posibilidades de elección do seu lectorado. Parabéns ao equipo de tradución (non debe ser doado traballar a oito mans) e ao cadro de profesionais de Galaxia por un premio tan merecido que como editores galegos nos enche de fachenda.

Onte 1131: Entrega do Premio Fernández del Riego

29 de Outubro de 2014/en Artigos Faro de Vigo, Lingua, Onte, Persoal, Premios, Sociedade, Vigo, Xornalismo/por bretemas

Emocionoume moito que a miña familia e tantas das miñas amizades me acompañasen onte en Pontevedra no acto de entrega do Premio Fernández del Riego de xornalismo en lingua galega. Na miña intervención (pode descargarse aquí en pdf) expresei palabras de gratitude para os convocantes do certame (Afundación e Ámbito Cultural El Corte Inglés), para os membros do xurado, para Luís Ventoso (gañador do premio Julio Camba) e para Faro de Vigo, o xornal decano que leva máis de trinta anos publicando os meus artigos. Lembrei o compromiso de Don Paco coa defensa da lingua galega e expresei tamén cales foron as miñas intencións cando publiquei «Illa soidade», a pasada Noiteboa. Para rematar propuxen que os xornais con difusión en Galicia aumentasen o espazo en lingua galega e utilizasen o galego cando esa é a empregada polas persoas entrevistadas ou consultadas pola redacción. Un serán que recordarei.

Onte 1126: A novela de Ferrol

24 de Outubro de 2014/en Artes Visuais, Autores, Cidades, Narrativa, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

Acompañamos onte a Jorge Llorca na presentación d’ O violín de Rembrandt en Ferrol. A libraría Sargadelos encheuse para escoitar os discursos de Eduardo Fra Molinero e o autor, vellos amigos ferroláns, sobre este Premio Blanco Amor de novela no que as artes e a cidade de Ferrol teñen un grande protagonismo.

Comezou Eduardo Fra referíndose ao «humor paveiro, moi de Ferrol, que impregna toda a novela, unha retranca moi especial que creo só se dá ao final do Noroeste». Confesou, despois, que sentia proximidade do protagonista, «ese profesor de Historia da Arte que vai poñendo diapositivas, lembroume os silencios que se producían nas miñas clases cando proxectabamos cadros de Veermer, o que eu denomino pintura silenciosa». «Ese personaxe entra con moita initimidade no lector, vive nunha cidade na que chove moito, refuxiándose en espazos bastantes íntimos, cantinas, bares, tascas e cafetarías. Unha cidade de interiores como é a nosa, Ferrol. Interesoume este profesor, quizais por identificación setimental, mais tamén polo feito de que procurase o refuxio na arte como profesional, mais tamén como vivencia, xa que na arte, como noutras dimesións da economía, cómpre diferenciar entre valor e prezo». «Dámoslle o mesmo valor a un violín se sabemos ou non que é un stradivarius? Ou a un cadro se é un Rembrandt?»

Continuou Eduardo Fran confesando que lle impresionaran «algunhas descricións das paisaxes ou a narración de situacións moi divertidas, como a da carreira de cabalos que semella unha sublimación da feira do trece». «Como tampouco puiden quitarme da cabeza cousas referidas á visión que tiñamos da nosa cidade, nas que semellaba escoitar ao autor nas nosas conversas de hai anos, onde estaba moi presente esta ollada especial con ese humor paveiro. Nesas conversas aprendín o significado da palabra “chambón”. Dende aquela sei que aquí en Ferrol, como sucede na novela, podía aparecer nalgún chambón un stradivarius, por que non?»

Rematou Eduardo Fra facendo unha reflexión sobre a percepción que existe de Ferrol, «unha cidade da que constatemente se escoita falar mal». «A novela de Jorge conta como se fose un psiquiatra todas as intimidades, frustracións, emocións, todas as ensoñacións desta cidade. Como historiador sei que iso só se pode facer dende as novelas. Conseguiuno Torrente para representar o Ferrol da década dos corenta na Voda de Chon Recalde, consígueo agora Llorca n’ O violín de Rembrandt para representar o Ferrol de finais dos setenta.» «Sei que todas as cidades teñen novelas que van explicando o seu corazón íntimo. O violín de Rembrandt ofrece o de Ferrol. Sei que esta novela vaille tocar a fibra a moitos ferroláns. Recoméndoa moito.»

Onte 1112: «O violín de Rembrandt»

10 de Outubro de 2014/en Autores, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

Magnífica primeira presentación d’ O violín de Rembrandt, a novela de Jorge Llorca gañadora do Premio Blanco Amor 2013. A magnífica sala cultural da Librería Arenas encheuse para escoitar ao autor e ao Xabier DoCampo falar dunha novela na que dialogan as artes plásticas e a literatura. Comezou Docampo abeizoando a elección de Patrick Modiano como premio nobel de literatura. Referiuse despois ao que entendía por novela: «unha narración que conta o que lle sucede a uns personaxes nun tempo e nun lugar concreto, utilizando unha linguaxe determinada, o que a converte en obra literaria». «Coa novela de Llorca, entramos non só no territorio da narración, tamén no da literatura.» Insistiu Xabier na importancia do lugar na novela, «xa que un individuo fabrica alí o seu destino, rodeado doutras persoas que só alí cobran significancia». «Na novela de Llorca, na que chove durante toda ela, o lugar cobra unha significación histórica». A seguir, salientou a importancia duns personaxes, «que se lle van pegar ao lector», »rodean ao protagonista e toman esa cidade nunca nomeada, rodean a un home en soidade». «A soidade é o tema principal desta novela.» »O destino fai que cando as cousas van rodando paren no pé do protagonista, un iluso, un soñador, un pobre infeliz, de xeito que a fortuna quede enchoupada aos seus pés. Alí se lle abren os seus soños.» «Esa fortuna que lle toca en forma dun rembrandt e dun stradivarius. Con estes dous elementos Jorge arma unha novela que ten todos os elementos acaídos para conquistas ao lector e facelo sen ningún tipo de concesión.»

Continuou Docampo referíndose ao carácter xeracional d’ O violín de Rembrandt: «esta é unha novela dun tempo, entre os anos 1979 e 1980. Todo na novela tende a referenciarse no pasado.» Sinalou o seu carácter musical: «esta é unha novela chea de música, que constitúe a recuperación da música de toda a vida do protagonista. Sabemos que a música ten un papel evocador na nosa vida. Isto está moi presente na novela». Referiuse o presentador a esta altura do seu discurso ás relacións entre pintura e literatura: «na novela de Jorge o personaxe é o propio tempo, xa que a literatura o que pretende atrapar é o tempo, mentres a pintura é a luz». «esta é unha novela da arte, que ten unha presenza continua». Abordou tamén os personaxes, »esta é unha novela de tipos e non de arquetipos. Llorca fai máis forza na singulariedade ca na súa representatividade». Detívose o orador na cuestión do humor e da retranca na obra:«esta é unha novela chea d ehumor, impregnada de humor irreverente e cósmico». «É tamén unha novela absolutamente retranqueira. Ollo!, a retranca non é a ironía. A retranca é darlle as voltas a cousa para mirala do outro lado». Xa no treito final da súa intervención, Docampo caracterizou O violín de Rembrandt como novela de intriga «construída de forma maxistral, cun comezo a media res que constitúe un acerto». Despois de gabar o xeito de artellar os planos en continuidade. rematou sinalando «acertos literarios tremendos nunha xoia literaria a carón doutras xoias do Premio Blanco Amor».

Onte 1081: Gastrocultura galega

9 de Setembro de 2014/en Cultura, Culturgal, Eventos, Gastronomía, Onte, Premios/por bretemas

Creo que este 2014 vai ser o ano da popularización da gastrocultura galega. O éxito dunha nova xeración de restauradores galegos que apostan pola innovación e pola excelencia, o pulo das cervexas artesanais e doutros produtos alimentarios de calidade, a incorporación da lingua galega á etiquetaxe dos nosos viños, o aumento espectacular de blogs gastronómicos e da produción de libros de gastronomía en galego (en tempos de crise editorial) son síntomas apenas de que algo se move na nosa gastrocultura. Como tamén o feito de que a Fundación Premios da Crítica Galicia, tras trinta e cinco anos de continuidade, vaia fallar o vindeiro 11 de outubro o seu primeiro premio na modalidade de «Cultura gastronómica» ou que Culturgal, a feira das industriais culturais que se celebrará en Pontevedra do 5 ao 7 de decembro, anuncie que un dos seus eixos temáticos será o da gastrocultura. Lecturas que alimentan, concertos con copa, teatro para comer, gastronomía sonora, showcooking…, iniciativas todas nas que conflúen a gastronomía e a cultura. A ter moi en conta.

Onte 1080: Manuel Rivas en Celanova

8 de Setembro de 2014/en Audios, Autores, Cultura, Galeguismo, Galerías de fotos, Homenaxes, Lingua, Música, Onte, Poesía, Premios, Xerais/por bretemas

Acompañamos a Manuel Rivas no acto de entrega do Premio Celanova Casa dos Poetas. Foi unha velada artística na que estiveron moi presentes as figuras de Curros e Celso Emilio Ferreiro, ás que se uniu a do autor d’ O lapis do carpinteiro como outro xornaleiro máis do porvir. As melodías contemporáneas de Zoar ensemble abríronlle a xanela a unha intervención absolutamente memorable de Xurxo Souto que chufou ben chufado a Rivas como «o escritor da épica dos humildes e da rebelión da realidade na procura do inefable«. No seu discurso Rivas, despois de agradecer o premio, referiuse á concepción anticipatoria da poesía de Curros, a de ver outro lado das cousas, utilizando información e emoción. Insistiu na necesidade de facer de Galicia un espazo de vida, desexo e creación, ao tempo que denunciou a situación de emerxencia da lingua, na que se cruzou a liña vermella, reclamando para a lingua «un rescate de pleno dereito, entre todos, coa intención de construír un espazo de simpatía e biodiversidade». Rematou a súa palabras Rivas convidando a brindar por un novo rexurdimento literario e popular.

Escoita a gabanza de Xurxo Souto (12 minutos).

Escoita o discurso de Manuel Rivas (13 minutos).

Onte 1041: O poeta de Nemancos

20 de Xullo de 2014/en Autores, Onte, Poesía, Premios, Xerais/por bretemas

Viaxei con Ferrín a Muxia para participarmos no acto de entrega da segunda edición do premio de poesía López Abente. organizado pola fundación homónima. Un premio que correspondeu a Laureano Araújo Cardalda polo poemario Os días condenados. Fragmentos para un devocionario, que publicrá Xerais en novembro. Unha obra que María Canosa, membro do xurado, caracterizou como «fresca e dinámica, cun fñio condutor poderoso, capaz de abordar diversos estados de ánimo», «versos cargados de simbolismo e sentimentos nos que se xoga coas palabras e con estruturas moi diversas».

Abrira o serán literario Ferrín unha magnífica conferencia sobre don Gonzalo López Abente, a quen definiu como «o poeta de Nemancos» e «figura importante da literatura galega». Expresou Ferrín a súa perplexidade polo feito de que en Muxía, e Ponteceso, Laxe, ou Corcubión, vilas mariñeiras sempre ao norte da Rías Baixas e ao sur da Coruña, na terra de Nemancos, aparecese no século XIX unha burguesía navieira con apelidos como Abente, Miñones ou Lastra, sendo con frecuenca figuras ilustres pola súa cultura, como polos seus vínculos cos movementos agrarista e republicano. «López Abente pertence a esa clase. Pola súa formación universitaria, polas súas lecturas en varios idiomas, tiña acceso á poesía inglesa e francesa. Mais a súa formación púxoa a disposición da poesía, foi a súa forma de conectar co mundo. Chantou un pé na poesía popular e outra na poesía internacional do decadentismo francés e prerrafaelismo inglés». Situou Ferrín a Abente como membro da xeración de escritores nacidos na década de 1870, que recibiron a influencia de Rosalía e de Pondal. «A esa xeración pertence Cabanillas, Noriega e o contista Álvarez Nóvoa, que tratan de levar a literatura galega na dirección do idealismo, como sucedía no resto das culturas do seu tempo. Pretendían transformar o mundo, como López Abente facía en Bretemada, outro mundo máis fermoso». Ocupouse, despois, Ferrín da poética abentiana, «López Abente ofrece unha palabra poderosa na dicción, que se reflicte no uso de palabras plenas como “Nemancos”, ademais dun uso máis abundante de imaxes e léxico ca o propio Pondal».

Onte 1040: Metanovela popular

19 de Xullo de 2014/en Autores, Narrativa, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

Moi interesante resultou a presentación na Pobra do Caramiñal, na Torre de Bermúdez, onde ten a súa sede o Museo Valle Inclán, de Liña azul, a obra de David Pobra gañadora do último premio de novela curta de Ribeira. Foi Encarna Montemuíño, a concelleira de cultura, quen abriu o acto realizando un completo percorrido pola traxectorial do autor e salientando o carácter metaliterario da novela.

Comezou David Pobra relatando a xénese de Liña azul, «unha novela cuxo tema é a literatura». Confesou, despois, que quixo facer «unha novela non compracente, mais que fose fácil de ler, que asumise riscos, como os de ir contra os preceptos da narrativa, mesturando sen avisar ao lector a primeira e a terceira persoas, para que fosen confluíndo no texto, como as normativas ortográficas do galego». «Na novela hai dous niveis de lectura, que se van cruzando até confluír un no outro, o diexético e o do propio proceso de escritura».

Puxo como exemplo desta confluencia que o personaxe principal, o detective Palmeira, quere ser un tipo duro, xa que esa é a imaxe que ten de si mesmo. Mais o narrador ri desa pretensión. «Na novela hai un xogo de monecas rusas até confundirse». «Non hai como perderse nas cidades para coñecelas, na novela pretendín o mesmo, ir por camiños que non coñecía e convidar ao lector a exploralos até chegar ao final. Quería crear unha ambigüidade cunha historia de por medio, escapando das digresións metaliterarias. Quixen facer unha novela divertida, onde se destilase moito humor. Como sinalou o crítico Francisco Martínez Bouzas “Liña azul trae a medicina contra as digresións farragosas da novela metaliteraria”. Quixen facer unha metanovela popular. Esta é a razón das numerosas referencias a Harry Potter ou ao cómic. O importante das lecturas do protagonista é que sirven para definilo como personaxe. En definitiva, introducir o xénero metaliterario no molde da novela negra penso que foi un acerto».

David Pobra asumiu que a súa proposta non estaba exenta de riscos, especialmente no que atinxe ao pacto narrativo co lector, propio da novela realista.«Pretendín que o lector sexa consciente de estar lendo un artificio; esa é a razón da presenza de Antela, o personaxe feminino que utiliza a normativa reintegracionista, que anima ao detective a mudar de novela». Rematou Pobra expresando a súa satisfacción polos comentarios que recibira de lectores que consideraban a relectura de Liña azul coma mellor ca primeira que fixeran. «Non pode haber mellor piropo para o libro. Creo que, efectivamente, a novela resiste a relectura, como tamén anima á escritura, a crear algo propio, desacralizando o acto de escritura, o feito de sentar o cu e poñerse a escribir».

Onte 1039: Reimóndez, premio da Voz

18 de Xullo de 2014/en Autores, Feminismo, Lingua, Onte, Premios, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Levamos unha boa ledicia onte co premio de novela por entregas de La Voz de Galicia que recibiu a escritora María Reimóndez. Polo pouquiño que adiantou o xurado, A dúbida, a obra gañadora que o xornal publicará ao longo do mes de agosto, promete o máximo interese: »unha muller é sorprendida pola chegada da policía a súa casa para deter ao seu marido, un político, por un presunto delito de abusos sexuais a menores». O conflito psicolóxico da muller, a dúbida de se realmente o coñecía, alicerza unha trama onde as vinganzas políticas e a corrupación son outros ingredientes. No seu discurso, María Reimóndez agradeceu o premio, reclamou que os medios de comunicación respectasen a lingua galega decote e propuxo aos responsables de La Voz de Galicia que fose o primeiro medio que asumise a proposta da campaña «Como cho digo». Foi moi significativa, tamén, a reclamación da baixada do IVE cultural ao 10 % realizada por Ramón Pernas, director de Ámbito Cultural, patrocinador do certame, á que sorprensivamente se sumou despois o conselleiro de Cultura e Educación. Parabéns, mil e cun cento, para María Reimóndez por este recoñecemento no que, tras o premio Xerais, semella o seu gran ano.