Onte – Páxina 69

Onte 1459: «Por que as sombras non teñen ollos», presentación en Ourense

2 de Outubro de 2015/en Autores, Historia, Narrativa, Onte, Portugal, Presentacións, Xerais/por bretemas

O salón noble do Liceo de Ourense encheuse onte na primeira presentación de Porque as sombras non teñen ollos, a quinta novela de Luís García Mañá. A pequena exposición de obxectos relacionados coa historia da novela, dende paracaídas, radios, emisora morse até obxectos persoais, recortes de prensa de época, moito chamaron a atención aos participantes. José Antonio Alonso Miranda, xeneral do Exército na reserva, na súa intervención contextualizou a novela en dous episodios históricos, o sinistro dun avion Hudson da RAF na Serra de Pena, territorio galego barrosá o 22 de febreiro de 1944 e a operación Overlord que arrincaría o 6 de xuño de 1944.

Nas súas palabras, Luís García Mañá confesou que foron tres os piares sobre os que construiu a novela: un real, outro antropolóxico e etnográfico e outro baseado na súa cultura sentimental. «O primeiro fai referencia a que a novela naceu dun feito real, histórico, a do sinistro dun avión da RAF na Serra de Pena á altura do marco 125 da fronteira luso galaica. A novela é unha historia de espías. Pretendín salientar que Galicia foi importantísima durante a Segunda Guerra Mundial, fose polas minas de volframio que se utilizaba para endurecer o armamento, fose pola colocación de torres de comunicación alemás. Eu quixen facer unha historia de espías na raia seca, o territorio onde se instala a novela.»

Debullou despois García Mañá o piar antropolóxico de Por que as sombras non teñen ollos. «Na novela son moi importantes os contos de inverno. Son fillo dunha muller de Calvos de Randín e dun home de Taramundi. Na miña casa había sempre un bo conteiro na familia que andaba dacabalo entre o real e o imaxinario. Esa é a razón pola que falo do contrabando de supervivencia, nun tempo onde todo se aproveitaba, como fixeron os habitantes da zona coa tea dos paracaídas do avión que utilizaron para facer camisas, xa que era moito máis fina que as súas teas rudas de liño. Falo dos contrabandistas e dos seus agochos, onde desaparecían as súas mercadorías. Mais falo tamén das casas pobres da fronteira, onde non había sequera un lugar onde aliviarse, da falta da luz electríca, endémica durante os anos da Segunda Guerra Mundial. A novela naceu dos contos da miña nai que tiñan sempre un fondo real.

O piar sentimental está no título, «que mo deu o meu neto cando me preguntou por que as sombras non teñen ollos. Na novela as sombras dos contrabandistas e dos espías non teñen ollos, xa que se non serían recoñecibles.» Rematou Garcia Mañá reflexionando sobre as intencións da súa novela. «Tagore dixo que “nós non somos o que cremos que somos”. Aspiro a que esta novela dalgunha maneira sirva para abrir os ollos do que foi a vida naqueles pobos arraianos durante a década de 1940. Aspiro a salientar a importancia das súas mulleres que producían o cemento que substentaba as súas familias». Luís pechou as súas palabras lembrando unha cita de carácter educativo que viña ao caso: »Sabemos que os nenos esquecen o que escoitam, lembran o que ven e aprenden o que fan».

Onte 1458: Sete traducións ao inglés

1 de Outubro de 2015/en Autores, Efemérides, Narrativa, Novidades, Onte, Traducións, Xerais/por bretemas

No Día Internacioal da Tradución recibimos un agasallo inesperado, unha caixa de libros de Small Sations con exemplares das súas sete traducións máis recentes de literatura galega: One Million Cows de Manuel Rivas, Vicious de Xurxo Borrazás, Soundcheck de Miguel Anxo Murado, Polaroid de Suso de Toro, Winter letters de Agustín Fernández Paz, I love you Leo A. de Rosa Aneiros e Dragal II. The Dragon’s Metamorphosis de Elena Gallego. Unha saída histórica en inglés para a nosa literatura contemporánea, á que non son alleos nin os esforzos do editor e tradutor Jonathan Dunne que abriu dúas coleccións específicas, Galician Wave e Fiction, como as importantes axudas achegadas pola Consellaría de Cultura para estas traducións. Esta oferta de Small Stations constitúe unha gran oportunidade para a visibilización da nosa narrativa actual tanto nos mercados internacionais de editores como no dificilísimo mercado interior do Reino Unido. Unha excelente noticia que celebramos no Día da Tradución.

Onte 1457: Veranciño do marmelo

30 de Setembro de 2015/en Culturgal, Gastronomía, Onte, Persoal/por bretemas

Foi unha ledicia escoitar a Xabier Picallo falar no Galicia por diante da Radio Galega con Kiko Novoa e Amalia García sobre o verán de san Miguel do que estamos gozando estes primeiros días de outono. Camiño dunha xuntanza da directiva de Culturgal en Compostela o termómetro do coche subiu ao mediodía por riba dos vinte e cinco graos demostrando a sabedoría do refraneiro en cuestións meteorolóxicas: «No san Miguel coller a vara e o caravel». É unha marabilla gozar destes derradeiros días de calores e vendimas, bautizados como Indian summer polos norteamericanos, e que nalgúns lugares de Galicia chaman con moi bo criterio «veranciño do marmelo», xa que son moitas as casas coma a nosa na que se preparan as delicias dos marmeleiros. O arrecendo da potada, lixeiramente áceda, anuncia o remate do verán e o comezo do tempo das primeiras castañas e magostos. Xaora, unha lasquiña de queixo san Simón da Costa e outra do noso marmelo do Viso sonche estes días un petisco para unha cea de luxo de xente moi larpeira.

Onte 1456: Catalás 27S. Os matices

29 de Setembro de 2015/en Goberno Rajoy, Onte, Política/por bretemas

Tras os resultados definitivos das eleccións catalás, chega o momento de estudar matices e establecer marxes de acción.

O primeiro matiz é o de determinar a porcentaxe real de votos das opcións independentistas, 47,74 % se sumamos Junts e CUP, pero que podería superar o 50 % se engadísemos apenas un terzo dos que poderían corresponder ao polo soberanista de CatSiqueesPot, o que non parece ningún disparate. Se ao 56,71 % que apoian o dereito a decidir engadimos o 12,74 % dos votos correspondentes ao PSC e o 2,5 % de Unió que propoñen formas dun estado federal, obtemos unha cifra esclarecedora. o 71,96 % do electorado que acudiu as urnas o domingo expresa unha clara vontade de que se modifique o actual estatus político de Catalunya.

O segundo matiz refírese ao realismo da CUP ao considerar a porcentaxe do 47,74 % insuficiente para formalizar unha declaración unilateral de independencia, a pesar de que expresa que foron máis os votos a prol da independencia que os votos que se poden considerar en contra, 39,17 %.

O terceiro matiz obriga ás forzas políticas soberanistas a fiar aínda máis fino. Máis alá do estudo das cifras dos apoios recibidos por elas e polas forzas unionistas debe valorar o nivel de cohesión do conxunto da sociedade catalá á hora de asumir esta polarización electoral que non está ainda decantada definitivamente. Non esquezamos que a cohesión cidadá é un requisito indispensable para facer recoñecible internacionalmente calquera proceso de creación dun novo estado.

O cuarto matiz anuncia que os resultados do domingo dificultan (ou impiden) a reelección de Artur Mas como president da Generalitat, abrindo no taboleiro posibilidades audaces como a que propuxo onte Pablo Iglesias dun goberno de forzas de esquerda, para o que sería indispensable que os electos de ERC rompesen con Convergencia, o que semella case política ficción. En todo caso, semella que a continuidade do proceso soberanista non está condicionado pola continuidade ou a marcha de Mas.

E quinto matiz, na confrontación entre os partidos de obediencia española, nas eleccións do domingo gañou con claridade o polo conservador de Ciutadans e PP sobre o dificilmente asociable como de esquerda de PSOE, Podemos e IU, o que constitue un precedente a ter en conta para as Xerais de decembro.

Onte 1455: Catalás 27S

28 de Setembro de 2015/en Goberno Rajoy, Onte, Política/por bretemas

Despois de chegar da asemblea da Iniciativa pola Unión, na que demos outro pasiño más no proceso tan esperanzoso coma complexo de formación dunha candidatura unitaria galega, seguimos os resultados das eleccións catalás e as súas interesadas interpretacións nos medios madrileños. Non hai dúbida que as opcións polo dereito a decidir (Junts, CUP e CatSiqueesPot) obtiveron clara maioría popular (56,71 % dos votos) e que as independentistas (Junts e CUP) gañaron as eleccións por clara maioría absoluta de escanos, mais non de votos, razón pola o mandato que recibiron é insuficiente para unha proclamación unilateral de independencia e deberán continuar alentando o proces. O incremento moi importante do voto a Ciutadans, xa a primeira forza unionista, a costa da desfeita do Partido Popular, agóiralle a Rajoy grandes dificultades nas Xerais de decembro. A capacidade de resistencia do PSC na área metropolitana de Barcelona freou as posibilidades de sorpasso de CatSiqueesPot, fórmula á que o talisman de Podemos non reforzou como era previsible. Xaora, este resultado axustado, que dificultará a Artur Mas a formación de goberno, servirá tanto para a continuidade do proceso soberanista como para a renegociación do estatus de Catalunya no marco dunha reforma constitucional, á que non será allea a máis que previsible presión dos socios europeos. Nese contexto, o resultado das Xerais será decisivo para darlle unha saída a este bloqueo, onde Galicia debería contar coa súa voz soberana.

Onte 1454: Triste Día Europeo das Linguas en Galicia

27 de Setembro de 2015/en Educación, Efemérides, Goberno Feijoo, Lingua, Onte, Política, Xustiza/por bretemas

Coincidiu a celebración onte do Día Europeo das linguas coa notificación recibida na Real Academia Galega na que o Tribunal Constitucional comunica que inadmite o seu recurso de amparo sobre o recurso de casación relativo á sentenza do Tribuna Superior de Xustiza de Galicia sobre o Decreto 79/2010 para o plurilingüismo no ensino non universitario. Un texto de apenas un par de liñas que sen expresar motivación xurídica ningunha liquida o recurso da Academia e deixa sen dereitos lingüísticos aos picariños galegofalantes escolarizados en castelán.

Unha decisión do Constitucional, na que non é moi difícil identificar intencionalidade política, que como sinalou o secretario da RAG deixa en papel mollado a Carta Europea das Linguas Rexionais e MInoritarias, que obriga ao estado español a garantir unha oferta educativa suficiente en cada unha das linguas cooficiais nos niveis educativos non universitarios. Non hai dúbida de que a Academia Galega debe continuar a súa batalla xurídica e recorrer ás instancias xudiciais europeas o Decreto para o plurilingüismo sexa por vulnerar o texto da Carta Europea como por excluír o uso do galego en materias científicas como as Matemáticas ou a Física e Química, como por fomentar os prexuízos sobre o noso idioma.

Neste contexto magooume que nunhas declaracións radiofónicas recentes de Alberto Nuñez Feijoo a Jiménez Losantos, primeiro responsable político do Decreto 79/2010, recoñecese sen arroibarse que a Xunta considera vinculante a polémica consulta ás familias, a pesar de que fose anulada por unha sentenza do TSXG. Para o presidente da Xunta «se a maioría dos pais queren que os seus nenos empecen a ler e a escribir en castelán, empezan a escribir e a ler en castelán a totalidade da aula». U-los dereitos, entón, dos picariños galegofalantes recoñecidos pola Carta Europea das Linguas? U-lo cumprimento do establecido sobre a consulta ás familias na sentenza do TSXG sobre o Decreto para o plurilingüismo? Xaora, con este criterio da Administración educativa galega, do que fachendea Feijoo, estáse erradicando o galego destas aulas de Educación Infantil e do primeiro curso de Primaria, mais tamén o seu seu emprego como lingua de instalación coloquial destes picariños.

Triste celebración do Día Europeo das Linguas en Galicia, cando o retroceso do uso do galego no sistema educativo está sendo promovido polo goberno do propio país. Triste e indignante.

Onte 1453: «Muros de aire» de An Alfaya no Café Badía

26 de Setembro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Inauguramos onte a tempada literaria de presentacións en Vigo no Café Badía dos Caños. Case un cento de persoas ateigaron o tan acolledor espazo dos nosos amigos Menchu e Marcos Calveiro para participar na estrea de Muros de aire, a novela máis recente de An Alfaya. Un excelente serán literario a cuxo inicio lembramos con gratitude a figura de Manuel Rodríguez Alonso.

Comezou a súa intervención o crítico Ramón Nicolás cualificando Muros de aire como «novela suxestiva, ben construída, comprometida e solvente tecnicamente», salientando a predilección da autora «por non dar as costas a aspectos como a dor, a soidade, a perda ou a morte, como nesta tan valiosa entrega.» «Muros de aire nucléase arredor do concepto de dor, a traves do suicidio, un tema presente na historia literaria en texto senlleiros como en Madame Bovary, mais escasamente abordado na literatura galega e nunca coa fondura co que nesta novela o fai An Alfaya.»

Nicolás continuou sinalando que esta é «unha novela moi traballada, documentada, moi coidada nos aspectos construtivos, na que se combinan as descricións e paisaxes dialogais cunha analepse continua que explica os acontecementos do presente.» Detívose despois Ramón na análise da ambientación dunha obra, que «afonda na dor e no sufrimento, onde o tema do suicido ten centralidade, razón pola que non é unha novela amable», para deterse despois na análise dos personaxes. Rematou expresando que «esta é unha novela para enfrontarnos aos demos de cadaquén, poñéndonos diante dos ollos cousas que se nos agochan.»

An Alfaya comezou citando unha frase de Agustín Fernández Paz nunha twiitter entrevista recente para confesar que ela tamén «quere contar parte das súas obsesións persoais». «Eu cuestiónome constantemente as miñas dores e teimas que disfrazo nas miñas novelas e contos. Todos os temas poden ser contados a calquera lector de calquera idade.Conto apenas o que sei ofrecer.» «Muros de aire responde as dúas das miñas obsesións. A primeira, a da dualidade entre bondade e maldade, esa obsesión de facer dano, esa tendencia perversa presente nalgunhas persoas. A segunda, a da contradición entre o instinto de conservación e un certo instinto autodestrutivo, o desexo de fuxir ou escapar. Estas dúas dualidades foron as que quixen contar na novela. Mais non hai ningún interese a levar ao lector a ningún outro sitio. Só pretendín envolvelo nese mosaico, nesa rede, nesa arañeira que vai conducindo a abordar o aspecto emocional, as atmosferas emocionais da novela. Quixen que o ambiente fose pechado, os espazos herméticos, sempre de interiores.»

Onte 1451: «B» de Bárcenas

24 de Setembro de 2015/en Cine, Críticas, Goberno Rajoy, Novidades, Onte, Vídeos, Xustiza/por bretemas

B é a dramatización da declaración literal de Luis Barcenas diante do xuíz Ruf da Audiencia Nacional o 15 de xullo de 2013. Unha adaptación cinematográfica da obra teatral Ruz-Bárcenas de Jordi Casanovas, situada na fronteira entre o documental e a ficción. Película política, con inequívoca vocación de intervención, B desvela o financiamento ilegal do Partido Popular, dende os mecanismos de control da súa caixa B até os sobres en negro que recibían mensualmente os seus dirixentes. A interpretación extraordinaria de Pedro Casablanc no papel do tesoureiro mantén o interese dramático do interrogatorio até chegar a removernos na butaca pola indignación provocada polo relatado. Grazas ao cine podemos saber o que se nos agocha, entender en que consiste a corrupción e como funcionan os seus mecanismos. A distribución tan limitada da película, apenas 16 copias, demostra a incomodidade da película coa que debuta David Ilundain para os actuais responsables do PP.

Onte 1450: Astérix. O papiro do César

23 de Setembro de 2015/en Cómic, Galerías de fotos, Imaxes, Literatura infantil e xuvenil, Onte, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Coñecéronse onte as dúas primeiras viñetas de Astérix. O papiro do César, a trixésima sexta aventura desta serie memorable de banda deseñada, que estará dispoñible nas librarías de todo o mundo a partir do vindeiro 22 de outubro. A novidade de onte foi a presentación dun novo personaxe, Bonus Promocionus, un malvado asesor de Xulio César que teimará por destruír a aldea gala. Esta entrega, que toma como referencia un dos episodios d’ A Guerra das Galias, o libro escrito por Xulio César, tras Astérix e os pictos, é o segundo dos preparados por Jean-Yves Ferri como guionista e Didier Conrad como debuxante. Participar como coeditor deste grande lanzamento obriga a respectar confidencialidade sobre os contidos. Por fortuna, os seguidores da serie poden facerse unha idea nos vídeos gravados polos seus creadores.

Onte 1449: Carmen Balcells

22 de Setembro de 2015/en Autores, Axentes_literarios, Beizóns, Cultura, In memoriam, Onte/por bretemas

Todos os medios choran o pasamento de Carmen Balcells, a axente literaria que dende os anos setenta modernizou a edición literaria en España. Mais alá da súa relación maternal cos seus autores e autoras, unha nómina extraordinaria que vai moito máis alá do chamado »boom latinoamericano», Balcells deixa como grande herdanza o seu modelo de segmentación dos dereitos de autoría que rematou cos contratos vitalicios en todos os territorios, aquela práctica paternalista coa que os editores ataban sine die a autores e obras.

Esta segmentación da contratación permitiu a profesionalización dos autores e autoras máis destacados e, a pesar do proceso de concentración editorial qeu se deu na fin de século, maior competencia no ámbito literario. Balcells liberou aos autores da escravitude, dixo Montalbán, «para construírlles a condición de escritores libres no mercado libre». Ademais, a superaxente catalá asumiu que a exixencia literaria e o rigor na edición non eran incompatibles co éxito comercial que procuraba para a xente da súa casa. Un modelo de traballo de intermediación que constituiu un aliciente para que os editores, que querían exercer como tales, se puxesen a ler e a dialogar cos autores. No seu pasamento, aconsello reler este retrato que lle fixo Manuel Vázquez Montalbán en 2000 con motivo da concesión da medalla de ouro das Belas Artes. Beizón, dona Carme!