Onte 180: Operación Campión

/en , , , /por

O sumario da Operación Campión, que comezamos a coñecer na noitiña, será unha fonte de bos argumentos para a novela negra galega dos vindeiros anos. Narcotráfico, subvencións fraudulentas, pagamentos de comisións a políticos de cores diversas, actuación de subasteiros ás portas dos xulgados son algúns dos ingredientes que se van desvelando desta trama tóxica tecida polo emprendedor Dorribo. Un capítulo da corrupción en Galicia, ese cancro que corroe a sociedade de forma silenciosa e devastadora. Hai moito para debullar neses 57 tomos da instrución. Alguén pode dubidar que moitas veces a realidade vai por diante da ficción?

Onte 177: Tras da Corda

/en , , , , , /por

Presentamos en Couceiro Tras da Corda, o volume no que Carlos G. Reigosa recolle todos os relatos da súa Comala literaria, o berce de Intramundi no que vivían os Homes de Tras da Corda nas Pucharcas da lembranza. Na editorial concibimos, ademais, esta edición para celebrar o trinta aniversario do narrador de Abeleira, un dos escritores galegos máis populares e queridos polos lectores do noso tempo. Reigosa, sempre luminoso e brillante, confesou sen pudor que lle doeu a relectura destes relatos pola súa crueldade, algo no que non se reparaba hai tres dácadas, cando foron acollidos de forma máis xenerosa ca que se reciben os libros galegos agora por  personalidades como Valentín Paz Andrade, Ramón Piñeiro («chorei esta noite lendo a vinganza da madriña», lembrou que lle dixera unha mañá tomando café no Dakar, fronte a Correos) ou Antón Santamarina, que na presentación de Lugo os cualificou como «antropolóxicos».  Reigosa insistiu nunha idea semellante: «O libro conta de onde vimos. Nestas historias de Tras da Corda, un topónimo que non atoparades no nomenclator, queda reflectida a identidade que se correspondía co rural galego que xa non existe». No caderno apuntei dúas das cifras que logo achegou Reigosa para a reflexión: «Na Pastoriza hoxe somos 3.500 persoas e 23.000 vacas, hai sesenta anos, o tempo dos relatos, eramos 7.500 habitantes». Recomendo  Tras da Corda, un dos fitos do catálogo narrativo de  Xerais.

Onte 153: A proeza da Editorial Cíes

/en , , , , /por

José Ballesta, director e guionista dunha longometraxe documental de próxima estrea sobre Marcial Lafuente Estefanía, achegoume novos datos sobre a proeza da viguesa editorial Cíes. A editora de Eugenio Barrientos López, situada na Libraría Tetilla da rúa Elduayen, entre 1941 e 1958 desenvolveu un catálogo de arredor 1.500 títulos, estimándose que puido chegar a publicar SEIS MILLÓNS de exemplares das súas novelas populares de xénero romántico e de vaqueiros. Barrientos, un auténtico xenio da edición, aínda non recoñecido, foi o inventor en España, en 1945, do formato da novela de peto («bolsilibro») e dun curioso sistema de distribución por kioscos, no que tanto se vendían como se prestaban os libros. Foron as dúas coleccións de novelas de «pulp fiction» as de maior éxito de Cíes, tanto a primeira, «Biblioteca X» (200 títulos), como a segunda, «Rodeo» (800 títulos), nas que publicaron os seus dous principais novelistas : Marcial Lafuente Estefanía e Fidel Prado (un letrista notable de cuplés). Os libros de Cíes concebíanse en Vigo (onde MLE viviu e escribiu de 1943 a 1951), as xeitosas portadas a cor preparábanas en Barcelona os ilustradores Moreno e Tomás Porto, eran impresos en Bilbao por Artes Gráficas Grijelmo e, finalmente, distribuídos para toda a España dende o almaceniño de Elduayen onde un encargado e dúas rapazas facían os paquetes que se envían por correos. Un incrible modelo de edición popular periférica en tempos de dura posguerra. Cíes solicitaba escritores en anuncios nos principais xornais de España e anunciábase baixo o lema: «Editorial Cíes. Creadores de rotundos éxitos». Sobre a experiencia de Cíes e sobre a apaixonante biografía da súa estrela, Marcial Lafuente Estefanía, volverá Ballesta nun libro que está escribindo. A memoria de Barrientos e MLE debe ser recuperada.

Onte 148: A forza do vento

/en , , , , , /por

O serán frío de Pontevedra non impedíu que os membros do Ateneo completasen o aforo da Casa das Campás para participar na presentación de Extramunde, a novela de Xabier Queipo premiada co Xerais 2011. Recén chegado dunha xuntanza da Axencia Europea de Pesca, centrada na remontada do rodaballo no Mar Negro, Xavier comezou o seu parlamento agradecendo aos ateneístas, entre os que había un numeroso grupo de escritores, a súa presenza, xa que «actos coma a presentación dunha novela galega son actos de resistencia activa». Antes de confesar que a xénese desta novela estivo nalgúns soños coloridos e brutais que tivo, o compostelán lembrou un proverbio coreano que viña ao caso: «A forza do vento detense diante da paciencia do mar.» Foi unha inxección de esperanza moi oportuna, que apuntamos no caderno como pacientes mariñeiros que somos.

Onte 142: Serán en Rianxo

/en , , , , , /por

Da man de Barbantia presentamos en Rianxo o Poñente de Pere Tobaruela. Foi bonito escoitar alí a Pere falar na lingua de Castelao –un exercicio de galeguidade co que o escritor catalán salientou o carácter do galego como lingua universal– para facer súa a doutrina de  Josep Plá: «Quero explicar ao mundo o que sucede na miña terra». Tobaruela ben sabía que Rianxo non é un sitio calquera, é unha das  vilas literarias galegas por excelencia, como Mondoñedo, Celanova, Padrón ou Noia. É un auténtico prodixio que en menos de cen metros atopemos as casas natais de tres dos nosos máis grandes escritores: Castelao, Rafael Dieste e Manuel Antonio, o noso grande poeta do mar; mais se esquecer nin a Paio Gómez Chariño «O señor de Rianxo» nin a Faustino Rey Romero. Unha centramina que debería ser recoñecida como «espazo da memoria galega» e constituír un lugar de peregrinaxe obrigada. Adolfo Muíños, o agarimeiro alcalde de Rianxo, teima en converter esta vila arousá nunha referencia cultural en Galicia. Eis o programa arredor do aniversario de Castelao, que se desenvolve esta fin de semana. Eis a inauguración, tras o remate da presentación de Poñente e o pequeno concerto do formidable Antón Alcalde, da exposición de esculturas de Nuco Losada arredor de Castelao. A pesar do frío severo, foi un magnífico serán.

Onte 134: «Ven» de Janne Teller

/en , , , /por

Hai tres meses recomendei Nada, unha noveliña xuvenil na que Janne Teller propoñía unha reflexión sobre a existencia de límites para o fanatismo. Onte, aproveitando as horas de espera en Barajas, merquei Ven, a súa recentísima novidade na que a narradora dinamarquesa volve a propoñer unha reflexión moral, desta volta sobre os límites existentes entre a ficción e a realidade. No avión mergulleime decontado nunha trama protagonizada por un editor que cando revisaba unha novela a piques de entrar en fabricación, coñece que está baseada nun feito real protagonizado por unha antiga amiga. Mentres prepara unha conferencia sobre a ética no sector editorial e na literatura, o editor debe decidir se publica ou non un texto, que sabe vai prexudicar a unha súa amiga, mais que, probablemente, por tratarse dunha obra dun autor moi coñecido, vai axudar ao éxito do seu negocio editorial. Máis alá de como Teller resolve finalmente o conflito, volvín gustar da capacidade de Teller para obrigarnos nas súas novelas de ideas a reflexionar sobre temas centrais da condición humana, neste caso sobre a existencia de límites éticos para o desenvolvemento das artes. Sei que a literatura, a pintura, a música, o cinema non son capaces de facer o mundo mellor, aínda que quizais contribúan a facelo máis valioso para a vida. Quizais aí resida a pegada destoutra interesante novela.

Onte 103: «Fantasmas de luz»

/en , , , , , , , , , /por

Na presentación de Fantasmas de luz Agustín Fernández Paz confesou que quixo escribir dende a ficción a desfeita que está producindo o capitalismo dende a caída do Muro de Berlín. Un proceso de degradación, mesmo de perda dalgunhas conquistas e dereitos sociais, que uniu a unha das súas paixóns, a do cinema, esoutra  fonte creada pola humanidade para beber soños, para gozar de historias que van conformando o xeito de ver o mundo. O resultado desas dúas angueiras é unha noveliña (o que os franceses chamarían «nouvelle»), seis relatos («tomas extra») e cincuenta e dúas fichas doutros tantos clásicos do cine, nas que se aborda a exclusión provocada polo paro de forma radical, aínda que non exenta dun chisco de esperanza. Os protagonistas de Fantasmas de luz, como expresou Beiras, non están derrotados. Exprésao Agustín cunha frase das Uvas da ira: «Nunca poderán con nós, somos o pobo».

Mención á parte merece o traballo de ilustración memorable de Miguelanxo Prado para presentar aos excluídos como persoas invisibles, transparentes.

Onte 98: Coa Queizán

/en , , , , /por

No acto de presentación de Meu pai vaite matar, Marga Romero reivindicou a figura de María Xosé Queizán escollendo unha das metáforas da escritora viguesa: «Teño raíces nesta terra, pero son aéreas». Romero, nunha intervención magnífica, tras afirmar que «a literatura galega de muller viaxaba directamente de Rosalía até María Xosé Queizán, cando en 1965 publica A orella no buraco», ganduxou con fío invisible as achegas literarias da autora de Amor de tango en cada un dos xéneros (ensaio, teatro, poesía, xornalismo e narrativa), subliñando a sabedoría dos seus últimos discursos literarios (o do Premio Xerais 2011 e o recente do Pen Clube) así como o acerto rotundo na elección dos títulos para cada unha das súas obras. María Xosé respondeulle que antes de comezar a escritura dunha novela xa contaba co título: «Teñoo dende o principio, xa que a idea fundamental do que quero escribir está aí». Queizán definiuse como escritora de novela realista e, como tal, asumíu que non podía escribir de oídas: «Para cada novela debo investigar, coñecer, aprender, é unha das cousas que máis me gusta da escritura». Adiantou que ten un guión cinematográfico inédito e rematou definindo a súa escritura como narradora: «Escribo mirando. Vexo o que vou contando. Non son de oído. Son de vista». Un fermoso serán literario o de Librouro, mentres na rúa caía o ballón.

Onte 80: Viaxe

/en , , , , /por

Tras case vinte horas chegamos a Guadalajara, onde participaremos nas actividades da FIL e acompañaremos a Agustín Fernández Paz na recollida do premio Iberoamericano de LIX. A pesar de que os avións trasatlánticos non son os mellores espazos para a lectura, aínda fun capaz de debullar as primeiras setentas páxinas (dunha extraordinaria CALIDADE) da nova novela de Anxo Angueira que publicaremos a comezos da primavera. As actividades literarias da FIL ábrense cunha conversa entre dous premio nobel, a nosa benquerida Herta Müller e Vargas Llosa. Se o wifi o permite, iremos dando conta do que vexamos máis interesante destes intensos tres días e medio en México.