Narrativa – Páxina 25

Onte 1276: Novela mulata

27 de Marzo de 2015/en Autores, Gastronomía, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na libraría Couceiro de Santiago presentamos A antesala luminosa, a novela coa que Antonio Tizón debuta na narrativa galega. Presentación dun relato definido polo autor como «novela mulata» ou mestiza, na que participaron o xornalista Aser Álvarez, o profesor Ramón Rodríguez, a psiquiatra Lucía Pérez Ramírez e o propio autor.

Aser Álvarez confesou que «quedara enganchado con esta novela arraiana, unha obra entre fronteiras e entre xéneros, que fala da loucura, de gastonomía e de viño.» «A antesala luminosa é unha novela gourmet, moi coidada e traballada.» Despois Aser salientou a importancia da gastronomía na novela (coma no ser humano) e sinalou as numerosas referencias gastronómicas presentes e os restaurantes de Madrid, Ourense e A Coruña citados por Tizón. Pola súa banda, Ramón Rodríguez, a quen presentamos como o Esteban Latorre da novela, comezou as súas palabras agradecendo a súa presenza en nome dos personaxes da novela, para gabar despois «o sentido de tolerancia e alegria de Antonio.» «A novela ten un encanto personal, o do sentido máxico da literatura, transmite a maxia e a bondade do seu autor, que representa a toda unha xeración que tiñamos moitas ganas de ler. Antonio Tizón representa a literatura, esa avidez polos libros da que tanto disfrutamos xuntos.»

A psiquiatra Lucía Pérez Ramirez comezou sinalando que «todo acto que achegue o trastorno mental á sociedade é importante.» «Neste novela son os capítulos pares, os que falan do personaxe Gustavo Gallego, os que abordan o trastorno bipolar. Unha doenza na que se mesturan episodios maniacos de enerxía desbordante con outros depresivos. Persoas que viven entre a euforia e unha profunda tristeza. Coa lectura desta novela calquera persoa pode meterse na pel doutra que padece o trastorno bipolar.» A psiquiatra salientou dous aspectos da novela que lle mereceron grande interese:«o primeiro, a importancia de coñecer o mundo interno dun enfermo que padece trastorno bipolar, a súa experiencia e o seu sufrimento; o segundo, o interese que o propio exercicio narrativo supón para o trastorno bipolar, xa que quen o padece non adoita ser consciente que o sofre.»

Na súa intervención, o autor, despois de realizar os agradecementos aos intervinientes, abordou tamén a cuestión do trastorno bipolar, «unha doenza que afecta a un 2% ou 3% da poboación, en España varios millóns de persoas.» «Os bipolares na fase maniaca teñen necesidade de contar con interlocutores tanto coñecidos como descoñecidos para falar. Esa elocuencia na fase depresiva pode converterse en meses enteiros sen pronunciar unha palabra.» «Como tampouco debemos esquecer que as persoas que padecen o trastorno bipolar teñen un sentido cósmico oculto que afecta ás causalidades e casualidades.» Referiuse despois Tizón ao obxectivo da novela: «quixen escribir unha historia de amor, loucura e morte», para engadir que «a maior parte da literatura é sempre autobiográfica, xa que un do que mellor pode falar e do que vive, do que sabe.» «Quixen escribir unha novela negra diferente, un pouco orixinal, coa intención de iniciar unha serie da que teño case escrita a segunda entrega.»

Onte 1267: «Galicia Encantada»

18 de Marzo de 2015/en Autores, Cultura, Internet, Lingua, Narrativa, Novidades, Onte, Patrimonio_galego, Presentacións, Xerais/por bretemas

A presentación no Ateneo de Pontevedra de Galicia Encantada. O país das mil e unha fantasías, libro colectivo editado por Antonio Reigosa, resultou ser unha auténtica polafía de expertos narradores na que se foron debullando contos, mitos e lendas, apareceron seres e lugares míticos e outras historias do noso patrimonio de tradición oral. Un libro que é arca e arquivo de contos da nosa tradición oral, tanto pola orixe do material textual coma dos diversos recopiladores que dende hai unha década publican en galiciaencantada.com, o espazo web creado e mantido por Antonio Reigosa en internet. Un libro que constitúe apenas unha escolma impresa deste amplísimo arquivo dixital.

Comezou a súa intervención Antonio Reigosa dicindo que a publicación do libro celebraba os dez anos de galiciaencantada.com, que se cumpriron o pasdo 5 de marzo. «Trátase dun libro coautoral no que se recolleron cento e un relatos de cincuenta persoas diferentes. Dividíronse nas mesmas seccións do portal, mais de xeito moito máis reducido.» Enumerou despois algunhas delas, deténdose nalgunhas como as lendas urbanas, as curiosidades toponímicas, os relatos extraordinarios de autores e autoras contemporáneos ou aquelas historias vinculadas cos nubeiros e tronantes que forman parte do patrimonio da nosa tradición oral. Aínda que o libro ten un carácter representativo de todo o país, Reigosa comentou os relatos recollidos no suroeste galego, na rexión urbana de Pontevedra e Vigo: o da «Pinoucha», arquetipo do personaxe que quere roubar os nenos, recollido no Porriño; «A ponte das partidas”, recollido por Manrique Fernández; a lenda do zapatero de Cangas e a dos construtores suicidas, entre outras.

Convidou despois a varios dos coautores a comentar as circunstancias da recollida de cadanseu texto: a Rafael Quintía, «A cova do ermitán Juan Manuel»; a Poldo Cañizo Durán, «A correa» e a Marcos Seixo, «A verdadeira historia da capadoira de Cuntis». Aberta a quenda de participación do público foron moi diversas as cuestións propostas. Ao fío das historias nas que participa a donicela, Reigosa comentou que «se un animal, como a donicela, ten moitas denominacións significa que ten moita importancia no patrimonio simbólico desa comunidade.» No entanto, foi a cuestión do apalpador a que centrou as intervencións posteriores. «As primeiras noticias sobre o apalpador fixéronme dubidar. Logo apareceron cousiñas. como a referencia de Taboada Chivite sobre noite da apalpador, que me fixeron entender que tiña sentido. Logo apareceu a figura do pandigueiro con connotacións parecidas. Agora apareceu unha fonte no Bierzo que confirma que en todas as culturas europeas existían estas figuras. Outro debate diferente é que esta figura sexa significativa para a comunidade.» Seguindo ese fío, Rafael Quintía comentou que sobre o apalpador existen testemuñas e cantigas, «aínda que cómpre diferenciar a investigación dun fenómeno de empoderamento para construír identidades.O debate hoxe está entre empoderamento e globalización.»

Onte 1266: Xurxo Souto premiado

17 de Marzo de 2015/en Autores, Librarías, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

O premio Irmandade do Libro da Federación de Libreiros de Galicia outorgado a Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto como mellor libro do ano aledounos moito. Sabemos que recoñece tanto a calidade literaria dos relatos como a súa magnífica recepción pola crítica e polo lectorado (estamos preparando a 4ª edición, cando aínda non pasou un ano da súa aparición). Xaora, é xusto recoñecer o esforzo extraordinario de Xurxo Souto por dalo a coñecer e contar coa voz dos seus protagonistas. Máis de dúas ducias de actos de presentación por todo o país, celebradas tanto en portos coma vilas do interior, a maior parte deles organizados por librarías, e convertidas por Souto en espectáculo literario e cívico, capaz de contaxiar entusiasmo e fachenda, axudaron moito a singularizar e socializar este libro coral protagonizado polas traballadoreas e traballadores do mar de noso. Parabéns moi merecidos a Xurxo Souto que sabemos continúa en rota.

Onte 1256: «Antípodas» e a reinvidicación do idioma

7 de Marzo de 2015/en Autores, Lingua, Música, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Cun impresionante alalá a cantora Begoña Lorenzo abriu a presentación de Antípodas de Xosé Vázquez Pintor que onte organizou o Ateneo de Pontevedra. Un serán musical e literario fermoso e emotivo no que as persoas participantes reivindicaron o valor da memoria e da palabra de noso como fulcrais na actividade literaria. O escritor Xaime Toxo, presidente do Ateneo, situou «a trama, o argumento e o urdime de Antípodas entre o territorio da conciencia de existir da realidade e o da consciencia». «As preguntas que formula o protagonista sobre o que aconteceu ou sobre o que foi soñado expresan a metáfora das antípodas.» «Na novela de Pintor fanse as preguntas principais sobre a xeografía dun país que desaparece, sobre os grandes cambios que está sufrindo.» Para Toxo toda a novela ten unha textura poética e telúrica, que conduce ao lector polas derivas da derrota. «Antípodas está escrita cun tempo tan medido coma o que nos provoca o chimpo do arroaz, cun léxico mariñeiro impresionante que conforma unha patela de escamas prateadas.» Rematou Toxo a súa intervención subliñando que «Antípodas sitúa as angurias de toda unha sociedade que fala unha lingua que aínda está viva.» Na súa intervención Pintor reivindicou a oralidade, a riqueza da lingua, coma unha herdanza de toda a comunidade galega. «O idioma de Antípodas non é meu, somos todos, é o de cada unha das nosas tribos.» Antes de ler varios capítulos da obra, o autor d’ Os vellos oficios salientou a súa esperanza co futuro do idioma, convencido de que «somos xente humilde de nós, tardamos de botarnos de fóra.»

Onte 1254: «Dende o conflito» en Lila de Lilith

5 de Marzo de 2015/en Autores, Feminismo, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Montse Dopico e María Reimóndez mantiveron no serán de onte unha moi interesante conversa na libraría Lila de Lilith arredor de Dende o conflito, a novela gañadora do Premio Xerais 2014. Comezou Dopico lembrando a súa participación no xurado que outorgou este Xerais e cualificou despois Dende o conflito como «a mellor novela das publicadas por Reimóndez, tanto pola forma na que está escrita como estruturada». «Nesta novela hai un discurso feminista tan claro e tan explícito como debe ser o discurso feminista.» Salientou que a cerna da novela radicaba na loita da protagonista «por ser o que quere ser», «unha loita dunha persoa consigo mesma», «mais tamén na crítica aos esquemas coloniais e eurocéntricos utilizados no xornalismo de guerra.» Montse Dopico definíu Dende o conflito como unha «novela política, máis necesaria que nunca, xa que fala do público e do privado». »A mediación é un acto político e temos que ser conscientes diso e non reproducir a mentalidade patriarcal que non queremos reproducir. Temos que ser conscientes de cal é o noso papel, de que lado estamos.» Rematou Montse Dopico dicindo que Dende o conflito conecta con todas as novelas anteriores de Reimóndez, protagonizadas por mulleres que teñen unha identidade disidente.»

Dopico abriu a conversa preguntando sobre a relación de Saínza Combarro con outros personaxes da narrativa de Reimóndez. Para a autora «é un personaxe de ficción baseado na experiencia de varias xornalistas de guerras». «Hai unha imaxe heroica do correspondente moi extendida, a do home branco que ven contar as guerras. Quixen superala. Accedin á relevancia de obras de xornalistas como Sofía Casanova e comprobei que a súa prosa era distinta, xa que o era tamén a súa conciencia de posición dada a subverter as condicións políticas.» Insistiu María Reimóndez na idea de que «a escrita debe ser unha forma de incomodar, xa que é unha forma de coñecemento. Ou incomodámonos nós ou seguiremos reproducindo os patróns de comportamento colonial. Defendo a incomodidade como forma unha forma de vida, ben o sei como tradutora que son que traducir é unha forma de incomodarme.»

Abordaron despois o debate sobre o que denominou Montse como «falso discurso da igualdade». Para María «o espazo do privado segue sendo o máis político. Os maiores conflitos son os que a protagonista establece consigo mesma, pola súa posición de provocar incomodidade. Os conflitos que mantén coas súa familia ou nas súas relacións persoais ou profesionais.» «A protagonista vai sufrindo unha evolución na maneira de entenderse ou de entender o xornalismo, de desfacer as xerarquías de quen ten o poder para contar. Son esas persoas occidentais as que teñen que contar o que sucede noutros países? Mais aínda cando en todos os países existen xornalistas e activistas que están escribindo sobre eses temas.» «Saínza pon en dúbida a idea de conflito. Ela quere unha vida para vivila. Quere seguir aí para contalo.»

Na fase final da conversa Dopico e Reimóndez falaron da escrita da experiencia. «Non hai que evitar falar dende a experiencia. Resultaríame moi difícil escribir do que non coñezo, provócame inseguridade» confesou María, para engadir despois que «en moitas ocasións, dende unha posición patriarcal, conceptualízase a experiencia como non coñecemento.» «Reivindico a escrita da experiencia como unha forma de facer literatura. Estamos sendo recibidas por un sistema literario que aínda non o fai con normalidade, aínda hai unha forma de violencia para recibir a escrita das mulleres.»

Onte 1253: Chegou «Funambulistas»

4 de Marzo de 2015/en Autores, Cidades, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Xerais/por bretemas

Onte comezaron a chegar ás mesas de novidades das librarías os primeiros exemplares de Funambulistas, o primeiro libro de narrativa de Mercedes Leobalde. Como membro do xurado que lle outorgou o Premio Ánxel Fole 2014, convocado polo concello de Lugo, xunto a Marica Campo e Olga Novo, vivín o entusiasmo que a todos os tres nos provocou a lectura dun orixinal escrito con prosa esencial, depuradísima, coa intención de representar a fraxilidade contemporánea. Vinte e cinco relatos, a maior parte deles moi breves, apenas dúas ou tres páxinas, unhas veces vinculados, outras independentes, protagonizados por personaxes que viven ao límite, na corda frouxa, á intemperie, ao abeiro do inagardado ou fortuíto. Un libro sobre a vulnerabilidade e a carencia como síntomas do noso tempo de precariedade, onde por fortuna, a autora enxerga aínda unha raiola de esperanza contida. Aventuro que Funambulistas será un dos libros dos que falaremos con frecuencia esta tempada.

Onte 1249: Resistir pola lingua

28 de Febreiro de 2015/en Autores, Goberno Feijoo, Lingua, Narrativa, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na presentación de Antípodas, onte no Museo Ramón María Aller de Lalín, Xosé Vázquez Pintor reclamou a necesidade de «resistir pola lingua, non renunciar nunca ao noso primeiro patrimonio». Xosé Crespo, o alcalde de Lalïn, na súa intervención para pechar o acto, colleulle a luva a Pintor e fixo un longo discurso sobre a situación actual da lingua galega, sobre a que confesou era por primeira vez moi pesimista. Recoñeceu que cada vez son menos os mozos de instituto en Lalín que falan galego e atribuíu a responsabilidade do caso ás familias, mesmo ás que se declaran galeguistas, que non se ocupan de transmitir o galego dende o berce. «As familias poden facer moito máis polo galego cas escolas», afirmou Crespo, para expresar despois a súa decepción de non poder facer máis dende o concello pola causa do galego. Quedoume claro que o discurso de Xosé Crespo será a partir de agora o que escoitaremos decote nos beizos dos responsables do Partido Popular de Galicia. Quedará algún espazo para a autocrítica e a corresponsabilidade sobre os efectos que o decreto de plurilingüismo provocou nos prexuízos e valoración social do galego?

Onte 1248: «Amor en alpargatas»

27 de Febreiro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Máis dun cento de persoas xuntáronse no café Airas Nunes de Compostela para arroupar a Manuel Portas na presentación de Amor en alpargatas, a súa cuarta novela. Foron o escritor Bieito Iglesias e a crítica Dolores Vilavedra os que se ocuparon de comentar unha novela considerada como a máis lograda e maura das publicadas até agora polo autor.

Comezou Bieito Iglesias definindo Amor en alpargatas como «unha novela de amor, protagonizada por un triángulo de tres persoas (Senén, Lucía e Sara), construída cunha estrutura cinematográfica semellante á da Condesa descalza, xa que comeza e remata nun cemiterio, utilizando a écnica do flash-back». Detívose Iglesias en comentar a educación sentimental do protagonista nos anos 60 en Teis, considerando que esas páxinas poderían ser consideradas propias dunha novela de formación. «Senén é un personaxe singular, non é un arquetipo, non é un retrato notarial da pequena burguesía galeguista.» «A presenza do corvo no derradeiro capítulo representa un certo desencanto«, afirmou Bieito para acabar prognosticando que «a novela terá máis éxito entre o público feminino.»

Dolores Vilavedra sinalou o que entende son características do proxecto literario de Manuel Portas desque en 2010 publicou Denso recendo a salgado. «A primeira é a reivindicación da capacidade da narrativa para entreter, sen renunciar á experiencia estilística, Portas é capaz de verlles os tons pálidos a un tempo de silencio.» «Ademais de utilizar unha das mellores linguas literarias do noso tempo, Portas escribe narrativa de mulleres. En todas as súas obras as mulleres teñen grande protagonismo. Nesta tanto Lucía como Sara son personaxes que teñen arestas, un lado escuro, continuando a xínea de Concha e Encarna de Faneca brava ou Cristina, Clara ou Chus, protagonistas das historia de Un dedo manchado de tinta.» «A de Portas é unha narrativa da memoria leve, que nos intriga, que nos provoca a necesidade de saber máis. No entanto, teño medo dos efectos dunha memoria narcotizante ou a un exceso de saudade paralizante. Portas sabe equilibrar.»

Vilavedra considerou Amor en alpargatas como unha «novela máis centrada, menos dispersa cas anteriores do autor. Nótase a madurez, o autor pousa, renuncia ás historias paralelas, vai á cerna da súa historia, utilizando unha estratexia de espiral, de bucle. O seu é un narrador omnisciente, mais non é invasivo. Deixa falar aos seus personaxes, sitúase con eles, revelándose só cando é imprescindible.» «Amor en alpargatas deixa dúas importantes historias sen contar, as de Amalia e Xián, a dos fillos de Senén, o que supón unha apertura da novela sobre os debates do presente, quizais porque todas as novelas falan do tempo histórico no que se escriben, non sobre o que escriben.» Antes de rematar cunha emocionante referencia persoal á memoria do barrio proletario de Teis, Vilavedra salientou o carácter de Amor en alpargatas como »novela santiaguesa que se abre a outros espazos da Galicia real.»

Rematou as intervencións Manolo Portas que definiu a novela como «unha historia de amor co nacionalismo ao fondo». «Non pretendín escribir unha novela xeracional. O nacionalismo é o contexto sobre o que se desenvolven as historias de amor. Un amor ao país no que encadran os amores poliédricos que se moven na novela. Non me interesaba tanto recolelr o dato concreto como reconstruír ese contexto.» Despois de sinalar que deixou a mantenta varias historias abertas, confesou que se daría por ben pagado «se a novela consegue diversos niveis de lectura, xa que estou convencido que a literatura ten que dar que pensar.»

Onte 1245: «Cuarto minguante»

24 de Febreiro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Non pode quedar atrás recoller as palabras que Pilar García Negro pronunciou no serán do pasado sábado en Casal de Armán na presentación de Cuarto minguante, a primeira novela de Bautista Álvarez. Comezou a profesora da UDC sinalando que «a vocación de Bautista sempre fora dupla, política e literaria», para engadir despois que o autor adquirira ao longo da súa vida «unha grande cultura literaria, especialmente clásica». Lembrou o acto de presentación no verán de 2013 de Retallos daquela infancia, o libro de relatos que o adscribía «á filiación de Fole e Castelao pola utilización dun humor moi elaborado con aparencia de sobriedade. Considerou que «con Cuarto minguante expresaba o seu auténtico oficio de escritor.»

A presentadora debullou o título da novela, que fai referencia tanto a un declive como unha semellanza dun elemento físico, indispensable para resolver a intriga que se propón desvelar ao lectorado. Sinalou o carácter de notario do narrador, xa que o personaxe de Ismael terá que construír a súa identidade na emigración, sendo a súa vida o río principal dunha narración na que hai outros afluentes moi interesantes. Reflexionou Pilar sobre o fenómeno da emigración galega e os prexuízos a ela asociados, até considerala como «unha fatalidade, até interiorizala como un destino natural, ao que non foi alleo a ignorancia do mapa, sendo como sinalou a poeta Pilar Pallarés “a xeografía unha facilitadora da emigración”.» E como tal lembrou unha frase do texto: «desprezo por desprezo, é preferible o de Buenos Aires.» «Na novela de Bautista non hai, polo tanto, un gramo de idealización. A emigración non resolve senón que agrava os problemas dos seus protagonistas.»

Antes de rematar, destacou como os maiores acertos da novela, ademais dos retratos desta epopea emigrante e da igrexa católica, a participación do autor na narración, «que sabe facer con moita sabedoría», así como o humor e ironía presente en moitas páxinas. Entre as coxeiras da novela, sinalou «o errado tratamento das personaxes femininas, apenas proxección das masculinas, que debeu ser evitado.»

Onte 1241: «Antípodas» de Xosé Vázquez Pintor

20 de Febreiro de 2015/en Autores, Celta de Vigo, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na libraría Maraxe de Cangas do noso admirado Lito acompañamos onte a Xosé Vazquez Pintor na presentación de Antípodas, a súa novela máis poética de derrotas e resistencias. Confesou Pintor que a novela escribiuna mentres estaba baixo mínimos, cando padecía as secuelas dun infarto severo. «Nese medo agarreime ao que podía esquecer, a todas aquelas baiuras que me podían salvar a vida». Definiu Antípodas como «unha resonancia magnética en tempo de acordar», consciente de que «a casa non é para os contramedos senón para a rosa, un lugar onde soñar.» «Esta foi a miña terapia, fuxindo da despedida». Xustificou despois a brevidade dos capítulos, «para que a lucería fose amiga onde nos ver, eu precisaba desabafar, botar fóra con urxencia.» Insistiu na «importancia de deixarnos bicar pola lingua, quizais porque teña tendencia ao feminino», así como de enriquecernos coas palabras da tribo, «co seu significado e a súa expresión artística». Antes de ler tres dos capítulos, fixo un chamamento ás novas xeracións para que bebesen na fonte da lingua popular e a transmitisen aos seus fillos.