Onte 814: Seis de nadal

/en , , , , /por

A xornada de onte non foi só á efeméride da aprobación da Constitución, a peza xurídica da restauración monárquica xoancarlista. O seis de nadal os nacionalistas galegos celebramos a fundación do Partido Galeguista tras a VII Asemblea Nacionalista organizada no salón de festas do Hotel Madrid da cidade do Lérez polo Partido Galeguista de Pontevedra. Unha asemblea constituínte decisiva na que os trinta e dous grupos e irmandades presentes acordaron a disolución das Irmandades da Fala e a integración dos seus membros no novo partido; ademais de reclamar, por vez primeira na nosa historia, o dereito de autodeterminación e a redacción dun Estatuto de Autonomía para Galicia. Seis de nadal, unha data galeguista para non esquecer no «labor de acadar os dereitos de Galicia e facer dela un país próspero e glorioso».

Onte 787: «Historia de Galicia» en Andel

/en , , , , , , , , , /por

Na primeira presentación na nova e comodísima libraría Andel de Vigo (merecidos parabéns para Xaime e Concha Nogueira), xuntáronse máis de medio cento de persoas para escoitar a intervención de Anselmo López Carreira arredor da súa recente Historia de Galicia.

Comezou Anselmo López Carreira definindo a súa obra como «un traballo sintético, un compendio, un resume sobre historia de Galicia», «unha obra cunha clara vontade divulgativa e un enfoque interdisciplinar». Tras repasar os precedentes máis recentes deste tipo de historias xerais, desenvolveu as dúas trabes iniciais da obra. En primeiro lugar, a introdución dun capital dedicado á Xeografía («O país»), xa que «esta disciplina pode determinar a Historia, condiciona a forma de relacionárense as sociedades humanas co medio, onde nace a nación», máis aínda cando «a xeografía explica a historia do noso mapa político». En segundo, o capítulo dedicado á Historiografía. A este respecto salientou «a puntualidade coa que Galicia chega a ter historia», «a historias de Galicia de Vicetto, Murguía e López Ferreiro, aínda que este a presente como Compostelana, coinciden coas doutros estados nación». Porén, «esa dimensión historiográfica non avanzou coma a fixo a catalá, houbo períodos de paralización e outros de recuperación, como o que supuxo a Xeración Nós».

Para Anselmo a novidade principal da súa historia foi «cambiar a posición desde a que se observa a historia do propio país». «A historia de Galicia até agora estivo feita dende fóra de Galicia. Trátase de facer a historia de Galicia dende Galicia». Investir este procedemento é esencial para a nación, xa que «a nación é un produto histórico, produto dun proceso de acontecementos e da convivencia durante séculos». «Ofrecer unha historia de Galicia vista dende nós, na que a nación galega sexa a protagonista da historia, esa foi a miña intención».

Debullou despois os aspectos que consideraba máis destacados da obra. En primeiro lugar, o debate arredor do celtismo, onde existen posicións moi antagónicas. En segundo, o do reino medieval, «non esquezamos que Galicia foi reino até 1833, o primeiro reino de Europa occidental, o mesmo o primeiro reino que acuñou moeda». En terceiro, o proceso de vertebración da nación, unha secuencia que identifica na Irmandade, que continúa coa Ilustración e coa revolución Industrial, protagonizada en Galicia por cataláns». Por último, o libro dedica a súa atención á historia do nacionalismo nas súas diferentes etapas, á Sublevación de 1936 e á Restauración postfranquista. Rematou a súa intervención López Carreira advertindo que nas páxinas finais da obra acéndese unha alarma, «estamos nun momento de perigo, o país como tal pode desaparecer».

Hora galega

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre as posibilidades de mudanza horaria e adopción da chamada «hora galega»:

Hai sete anos comentabamos aquí a proposta aprobada na XIIª Asemblea Nacional do BNG de axustar a hora de Galicia á do meridiano de Greenwich, o que suporía atrasar unha hora os nosos reloxos, tanto no horario de inverno coma no de verán. Foron daquela moitos os comentaristas da corte, tanto tiña que estivesen instalados en Madrid ou chantados na propia terra, os que decontado consideraron provocadora esta proposta, cualificándoa de “estupidez inadmisible” propia de nacionalistas dispostos a rachar coa unidade española. Iniciativa que tamén foi rexeitada de raíz por algúns políticos galegos como Alberto Núñez Feijóo, entón á fronte da oposición conservadora, quen no parlamento galego presentou unha pregunta ao presidente Pérez Touriño ao respecto, considerando que o que denominou como “autodeterminación horaria” deterioraba a imaxe de Galicia, lembrando que José Blanco, secretario de Organización do PSOE, a cualificara como unha “chorrrada”.

Porén, a iniciativa do BNG, que inicialmente fora presentada por Lito Prado, entón militante do BNG de Ourense, non tiña intención ningunha arredista, xa que dende unha posición ecoloxista apenas pretendía poñer en evidencia un desaxuste obxectivo que sofre Galicia, como a maior parte das comunidades autónomas (non esquezamos que o meridiano de Greenwich debuxa a súa liña entre Aragón e Castelló), con respecto á hora central europea (UTC / GMT + 1) adoptada como oficial por España desque o impuxo Francisco Franco o 7 de marzo de 1940, como un xeito de expresar a súa querenza polo réxime de Hitler. Transcorridos case setenta e cinco anos, aquela excéntrica decisión do ditador de adoptar a hora centroeuropea, poderiamos chamala tamén “hora alemá”, continúa vixente como outra herdanza rotineira do franquismo, a pesar dos prexuízos económicos (sobre todo os referidos os elevados consumos enerxéticos) que ocasiona afastarse do horario solar medio adoptado polos países co que compartimos fuso horario como o Reino Unido, Portugal (tanto no seu territorio continental coma insular), Marrocos ou a maior parte dos países da África subsahariana. En conclusión, se empregásemos criterios exclusivamente xeográficos, a hora oficial de España debería ser unha menos da que contamos dende 1940, tal como propuxo tan razoadamente en 2006 o BNG para Galicia.

Mais o que resulta paradoxal do caso é que aquela proposta de reintegración ao fuso horario xeográfico, recibida de forma tan abrupta polo PP e PSOE –probablemente por unha actitude seitaria inconsciente, que os leva de forma rotineira a negar validez a calquera proposta nacionalista, sen valorar o seu axeitamento aos intereses xerais–, será debatida grazas ao informe presentando pola subcomisión ou grupo de traballo para o estudo da “Racionalización de horarios, a Conciliación da vida persoal, familiar e laboral e a Corresponsabilidade”, tras ser aprobada pola Comisión de Igualdade do Congreso dos Deputados coa abstención dos grupos de esquerda por considerar que “non afonda en resolver os obstáculos da conciliación”. Se o Goberno ten en conta este informe, a chamada hora galega (canaria ou portuguesa) podería ser a hora española do futuro inmediato. Mudanza significativa para os hábitos e formas de vida cidadá que expresaría, ademais, a posibilidade real de modificar moitos outros marcos e límites que, dende a Reforma Política, os partidos da alternancia consideraron coma fixos e incuestionables.

A proposta de mudanza horaria, elaborada por un grupo de deputados e deputadas, coa participación de numerosos expertos de diversas disciplinas, asume que supoñería unha importante transformación de usos e costumes, tanto nos eidos escolar, laboral, comercial coma social, cunha imprescindible modificación e racionalización dos seus horarios. Un cambio que axeitaría o noso reloxo biolóxico co solar, axustando as nosas rotinas á luz e escuridade naturais, mais que, inevitablemente, debería ir acompañado dunha redución significativa das horas dedicadas ao traballo, rematando coas xornadas prolongadas (e tan frecuentes nalgúns sectores) do abrente ao solpor. A mudanza horaria non pode ser allea tanto ao respecto efectivo á lei de igualdade como a dunha normativa laboral que, a pesar dos seis millóns de parados, é rebentada decote pola carencia de inspeccións e pola flexibilización abusiva da contratación amparada pola recente reforma laboral. Só compartindo o traballo existente e organizando racionalmente as súas xornadas se poderá acometer unha conciliación efectiva coa vida familiar. Ogallá esta adopción da ventureira hora galega supoña tamén o inicio dunha revolución no reparto efectivo e organización do traballo, como na igualdade entre homes e mulleres.

Onte 662: «Inmaterias» de Suso de Toro

/en , , , , , , , , /por

Outro serán excelente na Feira do Libro de Vigo. Unha marabilla! Moito público nas asinaturas de Agustín Fernández Paz e Xabier Paz e nas presentacións de Cartas de inverno, a novela gráfica de Antonio Seijas, e Inmateriais, o novo libro de Suso de Toro.

Moi interesante foi a intervención de Suso de Toro na presentación de Inmateriais. Comezou cualificando o libro como «un acto político». «Inmateriais leva dentro un argumento político, presento o meu país como me sae de dentro. Non pretende ser un libro de investigación. Son trinta narracións, trinta vidas». Explicou despois a xénese máis profunda do libro. «Tras trinta anos como autor dinme conta que un se fai dono da súa vida cando se fai relato. A vida vivida con profundidade pode ser relato. Só cando tes a vagar e o acougo, a posibilidade de verte dende fóra e, ademais, o podes contar, que é o traballo do escritor, pode comprenderse verdaeiramente o destino da vida. A vida é un conto. A literatura é unha forma de estar na vida».

Referiuse despois a súa condición como autor. «Quen son eu? Un rapaz ao que os seus avos maternos dicían “o ghalleghista”. Tiven e teño unha querenza por enlazar coa vida dos meus avós campesiños, mais tamén coa música dos Tamara, dos Beatles ou dos Rolling Stones. Quixen enlazar cos meus avós e co meu tempo. Coñecín o mundo do silencio, tamén despois o da radio e o da televisión. Foi unha viaxe rápida dende o mundo oral ao actual dixital dos medios de comunicación. Mais tamén fun un neno fantasioso e soñador. Fun un adolescente militante, a miña primeira cita clandestina foi no 72, son fillo do 72, daqueles conflitos de Ferrol, onde mataron a dous obreiros, de Santiago, onde morreu un estudante, das folgas de Vigo daquel ano. Foi toda esa memoria a que me fundou. Deixei a vocación artística de lado. Dende entón partellei a vocación literaria coa da acción social, sempre dende o compromiso co meu pais. Teño sido sindicalista agario e obrero. Teño traballados en moitos oficios. Teño servido moitos viños e cafés. Iso formoume. Con todo iso escribín este libro no que busquei o sentido de cada unha destas vidas. Ningunha delas é unha biografía exhaustiva, a pesar de que me documentei até que comprendín a razón de cada unha delas. Fixen o esforzo de comprendelas a cada unha delas. Intentei identificar o dilema de cada unha destas figuras, que participaron na construción do país».

Rematou o seu discurso Suso de Toro facendo referencias a algúns dos retratos do libro, dende a polémica entre Rosalía de Castro e Emilia Pardo Bazán, a inclusión de figuras como Torrente Ballester ou Maruja Mallo, a súa devoción por Xelmírez («o verdadeiro fundador político do reino de Galicia»), ou a súa admiración por Antolín Faraldo («o fundador da Galicia moderna, o artífice da revolusión de 1846»).

Onte 633: Bautista Álvarez narrador

/en , , , , , /por

Dediquei unhas horas da tarde do domingo a preparar o borrador do texto de contracuberta de Retallos daquela infancia, o libro co que Bautista Álvarez debuta como narrador. Efectivamente, aos seus oitenta anos, o membro da xeración Brais Pinto e veterano político nacionalista publicará en Xerais o vindeiro mes de xullo dezasete relatos, que confesa «andan cerca das memorias», ambientados na súa infancia no seu territorio familiar da aldea de Loucía da parroquia de Lás do concello de San Amaro, preto do Carballiño. Acontecementos relevantes daquela comunidade aldeana dos anos trinta e corenta recuperados do esquecemento con memoria fotográfica e relatados con pulsión inequivocamente literaria, non exenta de retranca, intriga e doses de tenrura.

O cadáver dun mozo acoitelado, atopado na Telleira, xusto no lindeiro que separa a parroquia de Eiras da de Las, do que nunca se soubo a súa identidade. A procesión do santo Antonio de Las que tras os primeiros foguetes rematou en delirio colectivo e con san Roque feito un espantallo. Os amores do cabalo Mourego e a mula do Hixinio, que chegaron a compartir a morte. As lembranzas da escola de Andrade, de mestres de Falange como don Gabino, na que a mellor disciplina era o recreo e na que todos os días antes de saír pola tarde os alumnos tiñan que contar o Cara el sol e o Oriamendi. A historia de Severo, o frustrado estudante de medicina polo que degoiraban as mulleres. Ou aqueloutra tan noxenta de Gaudesio, o carniceiro de Figueroa, o vingador de roxos, responsable de tantas mortes e outras atrocidades…

Escritos con vontade literaria, utilizando unha lingua literaria de raíz popular, estes retratos e relatos populares de Bautista Álvarez emparentan con páxinas de Ánxel Fole, Castelao e outros autores da tradición do mellor relato galego do século XX. Retallos daquela infancia pode ser unha das sorpresas narrativas deste ano.

Onte 613: O esencial na defensa da lingua

/en , , , , , , /por

A presentación por parte do BNG dunha proposición de Lei de usos públicos e sociais da lingua galega desluciuse cos inxustos cualificativos de Pilar García Negro sobre o profesor don Xesús Alonso Montero. Como a pasada semana foron escasamente afortunadas as declaracións do presidente da Real Academia Galega sobre a relación do BNG co idioma galego. Un conflito artificial, probablemente cunha orixe política que ven de lonxe, un comportamento escasamente exemplarizante por ambas as dúas partes, que enfraquece un pouco máis o prestixio na sociedade da lingua e das institucións culturais galegas. A loita do BNG (e do conxunto das forzas nacionalistas) a prol da lingua galega é unha tarefa patriótica primeira que merece o maior recoñecemento e respecto. Como tamén o é o compromiso de toda unha vida do profesor Xesús Alonso Montero coa lingua e cultura de noso. Iso é o esencial en ambos os dous casos. Ademais, tanto o BNG coma o presidente da RAG saben que os inimigos da lingua galega están nas cada vez máis influentes posicións negacionistas e naqueloutras que contribúen politicamente ao retroceso do seu estatus. A angueira da lingua galega é aumentar o perímetro do seu abrazo. O obxectivo primeiro das políticas normalizadoras é parar a hemorraxia de persoas galegofalantes, recuperando a autoestima e superando prexuízos e actitudes negativas. Non está de máis, nesta semana das Letras, na que homenaxeamos a Rosalía e Vidal Bolaño, lembrar que o galego é a lingua de todos e todas, sen excepción de cidadanía galega ningunha, mesmo daquelas persoas que non a utilizan de forma activa. Como non está de máis apelar a que a súa defensa é responsabilidade de todos e todas sen excepción. Iso é o esencial.

Onte 556: O BNG con Vence

/en , , , /por

Todas as informacións que coñecimos onte sobre o desenvolvmento da XIV Asemblea do BNG amosan que desta volta a fronte nacionalista si que imprimiu unha importante virada. A mudanza do portavoz nacional e do oitenta por cento da executiva, elixidos case por unanimidade, así como a inequívoca deriva programática cara un proxecto soberanista, homologable aos de Esquerra Republicana ou Bildu, abren unha nova etapa para a organización hexemonizada pola UPG. Tras o fracaso da asemblea de Amio de hai pouco máis dun ano, que levou á fractura da organización e ao fracaso nas Autonómicas de novembro, na de onte o BNG gañou en cohesión e capacidade de innovación programática, achegándose ao modelo organizativo do BN-PG da Reforma Política.

Pareceume moi significativo que na súa primeira intervención, Xavier Vence fixese unha chamamento á «necesidade de unir o nacionalismo» e á posibilidade de «explorar fórmulas de colaboración estratéxica con todas as forzas nacionalistas», o que supón un recoñecemento da pluralidade de opcións nacionalistas, un inédito exercicio de realismo por parte do novo portavoz. Outrosí sucedeu cando expresou a necesidade de «manter a unidade de acción con todos os movementos sociais e forzas de esquerda», tendendo así a man á colaboración con todas elas. Non menos interesante parecéronme as súas apelacións á confianza nas propias posibilidades da nosa economía, á soberanía fiscal para recadar todo tipo de impostos e poñelos ao servizo dos intereses xerais, a necesidade da organización de «mudar estilos e modais», como á de «cultivar bos sentimentos para contaxiar ilusión», unha vía humanista de acción política.

Con Vence de cabezaleiro, o BNG ensaiará por vez primeira na súa historia, unha estratexia explicitamente arredista, un camiño aberto cara á independencia que se traducirá nun programa «polo dereito a decidir», na liña escollida polos partidos nacionalistas escocés, vascos ou cataláns. Unha estratexia retoricamente moi atractiva, mais non exenta de riscos, sobre todo se isto levase a que o BNG non fose considerado pola cidadanía coma unha opción de goberno nos concellos ou na conformación dunha alternativa para a Xunta de Galicia. Non hai dúbida que o BNG con Vence moveu ficha e recuperou a iniciativa. Ábrense posibilidades moi interesantes.

Publicado en Galicia confidencial.

Onte 538: Temperanza

/en , , , , , /por

Tras a tempestade provocada polo anuncio da demisión de Ferrín, e a súa inevitable xeira de artigos e declaracións interpretativas e algúns disparates galegófobos, urxe recuperar a temperanza, ben como «capacidade ou virtude de moderar os instintos, desexos ou paixóns» ou como «equilibrio na forma de actuar». Sexa entendida como moderación ou como equilibrio, esta actitude é indispensable para os membros da Academia á hora de reorientar e modernizar en profundidade o seu modelo organizacional, mais tamén para todas as persoas que opinamos sobre o acontecido (con máis ou menos criterio e fundamento). Os numerarios da RAG teñen a responsabilidade e a obriga moral de continuar construíndo este proxecto da nación a partir dos numerosos logros de Ferrín e do seu equipo directivo, dende o compromiso inequívoco co idioma, a consecución dun financiamento xusto á altura doutras entidades semellantes até a actualización da institución ao paradigma da comunicación dixital e a súa interlocución interxeracional coa sociedade. Non esquezamos que estes días está en xogo o prestixio e credibilidade dunha das nosas primeiras institucións nacionais.

Onte 536: Ferrín

/en , , , , , /por

A demisión de Ferrín provocoume unha sensación moi agre de melancolía e profunda tristeza. Admiro e respecto unha decisión tomada dende unha convicción moral e patriótica, na que é probable tamén influíse a decepción sobre as diferenzas existentes dentro da institución centenaria. A demisión, por moito que nos custe aceptala, non pode agochar os éxitos da xestión modernizadora que encabezou o equipo directivo de Ferrín. Como tampouco se pode esquecer que foi a oportunísima e valente presentación do recurso da Academia contra o Decreto de Plurilingüismo a clave deste periodo no que a entidade intensificou tamén a súa presenza na sociedade galega coma nunca até agora o fixera. Con Ferrín na presidencia a RAG comezou a estar presente na web e nas redes sociais, apostou pola elección de figuras como Lois Pereiro ou Roberto Vidal Bolaño ou celebrou en colaboración con outras entidades profesionais o cincuentenario do 17 de maio. Como tamén se debe valorar o esforzo tremendo de Ferrín e do seu equipo para colocar a RAG a idéntica altura (orzamentaria) co resto das institucións académicas, coa dignidade que merece a nosa lingua e a nosa cultura. Non descarto que esta inesperada demisión de Ferrín sexa un síntoma das dificultades dos proxectos culturais e políticos que neste tempo conformista enxergan o futuro e a súa construción colectiva, desprazados polas premuras curtopracistas daqueloutros que o fan apenas polo mañán. Todos os meus abrazos e admiración para Ferrín.

Onte 523: A tristeza de Beiras

/en , , , , , , , /por

Grazas a You tube puiden ver á noite algunhas das intervencións do pleno do Parlamento galego en xornada pouco axeitada como a dun martes de entroido. Os dous discursos de Beiras, senllas pezas oratorias tan amargas coma luminosas, expresaron o seu profundo desacougo polo que denomina «dexeneración do Parlamento de Galiza». E polo visto e lido sobre o que ocorreu onte na cámara hai razóns abondas para a preocupación expresada polo líder de Anova.

A expulsión dun parlamentario de AGE na sesión da mañá, como hai quince días foi o intento de impedir a presenza na bancada dos convidados dos grupos da oposición, como o rigor extremo da presidencia na interpretación do regulamento con respecto aos deputados da oposición, son síntomas dun clima parlamentario áspero, froito da preocupación dos responsables populares da Mesa (como entendo do propio Goberno Galego) pola presenza e protagonismo na cámara dos grupos nacionalistas, especialmente de Beiras e dos seus «descoñecidos» deputados E non lles falta razón aos conservadores, xa que por moito que pese ao BNG e PSdeG-PSOE, nesta lexislatura a entrada dos membros de AGE activou no hemiciclo unha axenda e unha linguaxe política máis achegada ás preocupación cidadás, onde (como puidemos ver onte) se emprega con sutileza a sátira e a ironía e as cousas se chaman polo seu nome. Un gran acerto, unha nova atmosfera que abre horizontes para o traballo de toda a oposición.

A intervención de Beiras sobre as preferentes e subordinadas testemuña esta proximidade fraterna dun político humanista capaz de conmover e mobilizar coas súas palabras en sede parlamentaria. A coda da peza oratoria, apelando á corresponsabilidade cidadá para erradicar a corrupción de banqueiros e poderosos («a corrupción non está na política, está na sociedade», enfatizou Beiras alporizado), amosou a tristeza e sabia indignación de quen nestes momentos encabeza de facto a oposición parlamentaria e social en Galicia. Admirable Beiras!!!

Publicado en Galicia Confidencial.