Golpe á lingua from cig-ensino on Vimeo.
Un vídeo interesante da CIG-Ensino que ordena e visualiza o proceso de retroceso institucional da lingua promovido polo PPdeG dende 2007. Mágoa dalgunhas incorreccións nos títulos iniciais e do xenio necesario para aguantar as barbaridades negacionistas que pretenden xustificar a derrogación da Lei de Normalización Lingüística,
No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre a iniciativa de Prolingua en defensa da Lei de Normalización Lingüística.
“A secular e florecente vella lingua dos galegos está sometida desde hai séculos, e especialmente hoxe en día, a un proceso de progresiva degradación e esmorecemento que ameaza a súa propia supervivencia precisamente na súa terra de nacemento, consecuencia dun longo proceso histórico. (…) A actual situación da lingua dos galegos é problemática e incerta. A coexistencia dos dous idiomas, galego e castelán, só legalmente cooficiais a partir da aprobación do Estatuto de Autonomía, é conflitiva e asimétrica, e agocha unha pugna desigual onde o galego sofre unha profunda subordinación. (…) As actuais relacións asimétricas entre o galego e o castelán esixen, en aplicación do espírito e a letra do artigo 5º do Estatuto de Autonomía, que o galego teña un apoio proporcionado ao grao de subordinación que actualmente sofre a fin de que no futuro o seu uso normalizado e pleno faga innecesaria toda medida tutelar.”
Esta escolma de tres textos sobre a situación da lingua dos galegos forma parte da exposición de motivos da “Proposición de lei de normalización lingüística en Galicia” presentada en 1981 polo deputado vigués de Esquerda Galega Camilo Nogueira. Tres textos que non perderon actualidade nin vixencia e que no marco do recoñecemento que o daquela recente Estatuto de Autonomía, tamén de 1981, viña de facer do galego como lingua propia de Galicia, abriron no Parlamento galego un proceso de debate xeneroso entre os seus grupos que levou dous anos despois a aprobación por unanimidade (AP, UCD, PSOE, PCG e EG) da Lei de normalización lingüística (Lei 3/1983, de 15 de xuño). Un fito senlleiro para a historia da nosa lingua co que se propoñía conseguir mudar a súa deriva histórica e a súa postración social. Un importante consenso político que, dende aquela, permitiu forxar os alicerces sobre os que se desenvolverían o “pacto”, “acordo” ou “consenso” (tanto nos ten a palabra escollida) arredor das políticas lingüísticas e de fomento do emprego do galego acometidas polos diversos gobernos, tanto os presididos polos populares, como aqueloutros de coalición de socialistas, galeguistas e nacionalistas.
Un “acordo” ou “consenso” –que dende entón non fora cuestionado nunca polos seus asinantes, deica a virada actual asumida polo Partido Popular de Galicia presidido por Alberto Núñez Feijóo– baseado en catro principios de acción positiva asumidos amplamente pola sociedade galega como eixos da súa convivencia lingüística. Primeiro, a cooficialidade de ambas as dúas linguas, o que supón procurar a súa igualdade xurídica real e desenvolver idéntica competencia nas dúas linguas do conxunto da cidadanía. Segundo, o carácter do galego “como lingua propia de Galicia”, o que a recoñece como sinal identitario e patrimonio principal do país. Terceiro, a necesidade de políticas de promoción do galego –necesarias por atoparse o noso idioma nunha situación de partida de clara desigualdade con respecto ao castelán– para garantir a súa presenza social en todos os ámbitos sociais, con especial atención aos da administración, o ensino e os medios de comunicación. E cuarto, o respecto ao principio de individualidade, que supón que cada cidadán utilice a lingua da súa preferencia nas súas comunicacións non institucionalizadas.
A Lei de Normalización Lingüística permitiu, pois, chantar os alicerces dun “acordo” histórico –non sempre executado polos diversos gobernos coa mesma convicción e entusiasmo– actualizado en 2004, e consensuado tamén en sede parlamentaria por PPdeG, PSdeG-PSOE e BNG, no “Plan Xeral de Normalización Lingüística”. Unha excelente actualización do consenso, esfarelada polo actual Goberno tras a aprobación unilateral do “Decreto de plurilingüismo” (2010) e da “Lei de convivencia e participación” (2011), medidas coas que os populares pretenden contentar a aqueles sectores negacionistas que non queren ter contacto ningún coa lingua galega.
Tras as declaracións dalgúns candidatos populares sobre a posibilidade de mudar os topónimos dalgunhas poboacións –o artigo 10º da LNL establece que a súa única forma será a galega–, é oportunísima a iniciativa da plataforma apartidaria Prolingua (www.prolinguagalega.org) que solicita ao presidente da Xunta o seu compromiso público de non promover nin acometer ningunha reforma da Lei de normalización lingüística que non se produza co mesmo consenso e unanimidade coa que a Lei foi aprobada no seu día. Unha modificación unilateral da LNL, como a que enuncian algúns candidatos populares, suporía un abuso de poder inadmisible, dada a escasa lexitimidade democrática e moral que se contén no feito de modificar por maioría simple o que se adoptou por unanimidade en 1983. O futuro da lingua de todos os galegos, un patrimonio da humanidade ao noso coidado, non pode ser comprometido por unha presada de votos.
Hoxe os membros da Cerna de Prolingua entregamos no rexistro xeral da Xunta de Galicia unha carta para o presidente Alberte Núñez Feijóo. No texto expoñémoslle a nosa preocupación sobre unha hipotética, mais non descartada, reforma da actual Lei de Normalización Lingüística, solicitándolle se comprometa publicamente a non promover nin acometer ningunha reforma desta lei que non se produza co mesmo consenso e unanimidade con que a foi aprobada no seu día.
Se desexas apoiar esta petición, asina a petición en liña.
No artigo da semana de Faro de Vigo volvo sobre os prexuízos acuñados pola cultura españolista sobre o oficio galego.
Cando xa esquecéramos as meteduras de zoca de Rosa Díez (“Zapatero é galego, no sentido máis pexorativo do termo”) e de José Montilla (“vostedes fan de galegos en Madrid, móllanse pouco”), foi esta semana o presidente de FAES, José María Aznar, quen volveu utilizar os tópicos prexuizosos sobre nós cando pretendía ponderar as aptitudes do seu compañeiro Mariano Rajoy subliñando a súa “capacidade de resolución e capacidades para ser presidente”, mais advertindo que quedarían condicionadas por “que ten a súa forma de ser, a súa personalidade, o seu estilo, a súa orixe e oficio galego” (sic).
Máis alá da escasa simpatía de ambos os tres políticos e da súa evidente torpeza oratoria, como da reincidencia xenófoba da deputada de UPyD (que antes ofendera con palabras semellantes ao presidente da Xunta de Galicia) e da raquítica xenerosidade de Aznar co candidato galego do PP á presidencia do Goberno, ambas as tres intervencións expresan a existencia aínda no imaxinario españolista dos prexuízos máis rancios e das valoracións máis negativas sobre os cidadáns galegos, pexados só polo feito de nacer ou vivir neste recanto do universo.
Moi lonxe de vitimismos chovinistas ou de complexos de inferioridade propios da época de Xan das Bolas, que non compartimos de forma ningunha, é moi decepcionante que a esta altura da historia, tras tres décadas de estado autonómico, non se teñan superado prexuízos xenófobos, acuñados na cultura española dende a literatura do século de ouro. Estereotipos sobre os galegos –considerados como xente “pechada”, “supersticiosa”, “desconfiada”, “indecisa”, “torpe”, que “na escaleira non sabe se sube ou baixa”…– xustificados, a maior parte das veces, polo humor, unha estratexia de vello que fai agradable estes comportamentos xenófobos (racistas), presentados nos chistes como inofensivos, choqueiros, brincadeiras que non poden nin deben escandalizar nin ofender a ninguén. Comportamentos, porén, que non poden agochar que na versión do dicionario da Real Academia Española que se pode consultar en Internet, na entrada “galego” se continúen recollendo as acepcións “tonto” (Costa Rica) e “tatexo” (O Salvador), a pesar de que non hai moito tempo, tras unha polémica nos medios, fosen retiradas outras, tamén de carácter inequivocmente pexorativo.
A estratexia de recorrer ao humor ou a ironía para xustificar comentarios denigrantes sobre os galegos foi a utilizada polos correlixionarios e valedores mediáticos de Díez ou Aznar que acudiron decontado ao contexto informal do discurso para quitarlles ferro. Dialéctica que o presidente da Xunta levou estes días até o seu límite cando tratou converter as palabras con pementa negra do presidente de FAES en “algo totalmente positivo”, apenas sutís gabanzas de primavera para o candidato do seu partido, considerándoas como “loanza ao carácter pausado, tranquilo e intelixente do señor Rajoy”. Un inverosímil exercicio de ambigüidade de quen pretende poñer unha candea a deus e outra ao diaño, aínda que en realidade sexa incapaz de agochar que a súa intención fose non incomodar a Aznar, deixando nun ridículo tremendo ao candidato galego e, por ende, ao resto dos seus compatriotas.
Idéntica raíz ten o tratamento que un sector da prensa conservadora madrileña concede ao nome de José Blanco, actual ministro de Fomento, a quen se refiren despectivamente co diminutivo do seu hipocorístico, un feito que, non teño dúbidas, sería considerado escandaloso para calquera outro membro do gabinete ou das cámaras electas. Moito máis alá da connotación afectiva agarimeira que supón o emprego do diminutivo galego, é doado identificar as razóns políticas polas que estes medios pretenden subliñar prexuizosamente a identidade do ministro de Palas de Rei.
A repetición teimosa destes estereotipos nos medios de comunicación centralistas vai conformando prexuízos que enchoupan coma orballo os diversos segmentos da sociedade española, arraigando de tal xeito que de forma inevitable conducen á intolerancia e desconfianza sobre os cidadáns de determinadas comunidades. Os prexuízos –moi presentes no terreo lingüístico, como puidemos comprobar na concursante galega da recente edición de “Gran Hermano”– son xuízos precipitados emitidos por persoas que se deixan levar por tendencias non sustentables na razón nin no coñecemento. En definitiva, sentimentos afectivos de rexeitamento e discriminación que modelan actitudes e axudan a conformar comportamentos políticos. Eis a súa gran importancia.
“Os galegos por vacilantes”, “os vascos por violentos”, os “cataláns por agarrados” ou “os andaluces por vagos” nunca serían xente de fiar. Fronte a estes prexuízos xenófobos, cómpre tolerancia cero. Fagámonos respectar.
Interesante recurso didáctico.
Non imos criticar a iniciativa da Consellaría de Traballo e da Confederación de Empresarios de Galicia de que «Flores en la carretera» do grupo ribeirense Jabon Blue sexa a canción coa que pechen bares e discotecas de Galicia. Promover hábitos saudables entre a mocidade, como o da condución responsable, e loitar contra a sinistrabilidade do tráfico merece os esforzos de todos e non se poden regatear medios nesa angueira. Porén, creo desafortunada a mensaxe subliminal que se emite cara aos mozos e mozas utilizando unha canción en castelán, cando sabemos existe unha oferta musical en galego ampla, diversa e de calidade. O curioso do caso é que o líder da banda, Javi Maneiro, antigo membro de Herdeiros da Crus, di que «cantan en castelán coa intención de vivir da música no panorama nacional». Con este goberno ten que saír sempre malparada a nosa lingua? Esta é outra desas coincidencias fortuítas que expresan o retroceso do noso idioma?
Bravo por Raül Agné. O comportamento do adestrador do Girona merece toda a nosa admiración. Beizóns!
No artigo da semana en Faro de Vigo analizo as consecuencias políticas da modificación do regulamento do Senado que permite a utilización das linguas oficiais nas súas sesións plenarias.
España é un estado plurilingüe onde, ademais do castelán, a cidadanía fala outras linguas recoñecidas pola Constitución e polos estatutos de autonomía como cooficiais nos seus respectivos territorios. Despois de tres décadas e de moi intensos debates, a pasada semana entrou por fin en vigor a modificación do regulamento do Senado que permite aos membros da cámara alta a utilización nas súas intervencións do galego, éuscaro e catalán, coa única excepción das interpelacións que realicen aos membros do Goberno. Unha medida política apoiada pola maioría dos grupos e xustificada polo recoñecemento da diversidade e riqueza lingüística nunha cámara á que se considera, ou se pretende considerar no futuro, como de representación territorial, porén rexeitada polos senadores e senadoras do Partido Popular por considerala no contexto da actual crise económica “un auténtico derroche dos recursos públicos”.
Particular atención mereceunos en Galicia que a primeira persoa que utilizou o galego na histórica sesión inaugural na que se estrearon todas as linguas oficiais fose a senadora guipuscoana Miren Leanizbarrutia que introduciu no seu discurso pronunciado en éuscaro unha frase lamentando que a senadora galega do PPdeG que ocupara antes a tribuna desaproveitase a oportunidade de utilizar “a lingua na que Rosalía de Castro escribiu fermosos versos”. Deste xeito, Leanizbarrutia entrará con letras de ouro a formar parte da historia da nosa lingua, mentres que a senadora galega, que confesa amar a lingua do seu país, prefire en xornada tan sinalada non utilizala, apoiando de forma inequívoca a estratexia que o seu partido está desenvolvendo.
A senadora do PPdeG desbotou unha oportunidade histórica de ofrecer un aloumiño a lingua galega, de facer un xesto de cordialidade, de pronunciar con amabilidade sequera unhas poucas palabras na lingua propia do seu país, lingua que sabemos é, ademais, a maioritaría nos seus electores e dos seus compañeiros e compañeiras do partido. Pola contra, a senadora María Jesús Sáinz preferiu adoptar as posicións anti-diversidade do partido uniformista, que non son alleas a doutros que xestionan a herdanza franquista nestes eidos da lingua, e xustificar a súa inhibición no suposto despilfarro de gastar máis de 300.000 euros na tradución simultánea dos dous plenarios mensuais do Senado. Unha cantidade destinada ao pagamento dos traballos profesionais de vinte e cinco tradutores e intérpretes, que constitúe apenas un dez por cento das subvencións públicas recibidas nun ano pola Fundación FAES, o 0,2% do orzamento do Ministerio de Cultura ou o 0,16% do das Cortes Xerais para o 2011. Sen menoscabo, dos criterios de austeridade e rigor que debe ser utilizados na xestión de todas as administracións públicas, o argumento do custe da tradución non abonda para rexeitar unha medida destinada a visualizar na cámara territorial a diversidade lingüística e cultural do estado, unha das claves da viabilidade do proxecto de convivencia recoñecido no marco constitucional.
No entanto, os termos deste debate, que sabemos esencialmente político, remiten ás intencións recentralizadoras do modelo autónomico que membros do Partido Popular xustifican, tamén, en base aos criterios do seu “elevado custe” no entorno da crise da nosa débeda soberana e da redución do déficit das CC.AA. Abandonadas polos conservadores as ideas de administración única, acuñadas por Manuel Fraga, e de reforma constitucional do Senado para transformalo en cámara de representación territorial, é innegable que vivimos unha durísima e moi ben planificada campaña de desprestixio, concibida e executada dende os poderosos foros madrileños, da descentralización política realizada dende a aprobación da Constitución, con especial animadversión cara aos procesos de autogoberno das comunidades históricas, Cataluña, País Vasco e Galicia, que contan con lingua de seu.
Desa estratexia de intención recentralizadora, semellante a unha nova LOAPA, deseñada dende hai tempo nos think thank conservadores, que pretende devolver competencias ao Goberno central, hoxe transferidas ás Comunidades Autónomas, forman parte tanto a nova política lingüística desenvolvida pola Xunta de Galicia nos dous últimos anos, concibida como un prototipo a exportar –a pesar de que supón un claro retroceso para os usos educativos do galego e para o seu futuro, na medida que recurta a súa vitalidade–, como a elaboración dun argumentario mediático que identifica de forma tan falsa como demagóxica a defensa das linguas e culturas propias coas posicións nacionalistas. O seguimento desa estratexia recentralizadora explica o comportamento das senadoras do PPdeG na epifanía da presenza do galego no Senado.
[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/-HIo7br7cI4" width="750" height="448" wmode="transparent" /]
Vía Carta xeométrica.
Non é ningún segredo que o equipo actual da Consellaría de Educación gosta de anunciar as súas máis importantes medidas nas vacacións de nadal. Xa o fixo o pasado ano, cando presentou uns días antes do anovello o borrador do decreto de Plurilingüismo; faino este curso, aproveitando as xornadas de descanso do profesorado, para presentar o borrador do anteproxecto de Lei de Convivencia e Participación, coa que se pretende «dignificar o labor docente, corresponsabilizar ás familias e mellorar o clima nas aulas». Obxectivos que todos compartimos, mais que non poden agochar outros como os «de regular, tamén, a consulta e a participación directa das familias no proceso educativo», un eufemismo xurídico para avalar a intención do Goberno Galego de establecer un mecanismo que permita ás familias a elección da lingua vehicular da ensinanza (como figuraba no programa co que o PPdeG concorriu ás pasadas eleccións). En definitiva, un ano despois, enfrontámonos co debate arredor dunha norma que pretende lexitimar o «Decreto de Plurilingüismo» e superar algúns dos atrancos que lle puidese ocasionar o ditame do Consello Consultivo e mesmo a xurisprudencia do Tribunal Constitucional (STC 337/1994) contraria á elección de lingua por parte dos pais.
Tempo haberá de analizar e debater polo miúdo os contidos dunha lei aparentemente seguidista doutras de semellante fasquía e intencionalidade aprobadas polas Comunidades de Madrid e Valencia. Os feitos de non procurar ningún tipo de consenso ou negociación coa representación do profesorado nin de consultar ao Observatorio da Convivencia e o de presentar o borrador do anteproxecto aos medios de comunicación antes que aos membros do Consello Escolar Galicia, representantes lexítimos da comunidade educativa, denotan o contido profundamente político que os responsables da Consellaría de Educación queren imprimir a unha lei destinada a satisfacer algunhas das demandas das clases medias urbanas, onde o PPdeG pretende atopar a maioría para conquistar no vindeiro mes de maio as alcaldías das cidades que tanto se lle resisten.
Anuncios retóricos como os de «devolver a autoridade ao profesorado» (algo que cremos só se consegue coa lexitimidade que achega o apoio que reciba do conxunto da comunidade educativa), «facer fronte ao acoso e ciberacoso escolar», «posibilidade de que os centros públicos acorden un uniforme para o seu alumnado» ou que «os profesores quedarán habilitados para requisar obxectos, produtos ou substancias perigosas ou prohibidas polas normas do centro, dentro do recinto escolar e durante a realización de actividades complementarias e extraescolares» ou a atención por correo electrónico do profesorado aos pais e nais ou a comunicación das faltas por Internet expresan, inequivocamente, a intención do Goberno Galego de enlazar coas preocupacións expresadas polas «familias» (un eufemismo conservador para evitar referirse ás nais e pais do alumnado) da clase media urbana. Medidas de mercadotecnia moi doadamente vendibles nos medios de comunicación que, porén, non apuntan cara a orixe da maior parte dos problemas de convivencia nos centros educativos, que residen na masificación dos centros de Secundaria e na ausencia de medios e recursos para abordar a súa diversidade, precariedade moi acentuada polos recurtes orzamentarios nestes tempos de crise. Dificilmente se poderá mellorar a convivencia nestes centros, se non se baixa a ratio de profesorado/alumnado, se non se contan con desdobres en determinadas materias, se non existe profesorado de apoio, se «as aulas de convivencia» son «aulas de castigo atendidas por profesorado de garda». A este teor sería moi recomendable que os responsables da Consellaría de Educación non desbotasen o valor de experiencias anteriores desenvolvidas arredor desta cuestión no noso país. Resolverá esta lei os problemas que suscita nos centros educativos a integración de minorías ou de alumnado con dificultades relacionais? O sistema previsto de «castigos express» abondará para resolver este tipo de conflitos?
Non descartaría que textos coma este (e como os xa aprobados polas comunidades de Madrid e Valencia) prefigurasen os contidos e a orientación dunha nova Lei de Educación que aprobaría o Partido Popular na vindeira lexislatura, destinada a substituír a actual LOE. Semella que o modelo de participación da comunidade educativa (profesorado, pais e nais, concellos e persoal non docente) na xestión dos centros escolares non universitarios por medio dos Consellos Escolares tería os días contados, sendo substituído polo das direccións escolares completamente profesionalizadas e dependentes das directrices da Administración Educativa, nas que a dirección funciona coma a xefatura de persoal.
Unha Lei de Convivencia e Participación no sistema educativo para ser eficaz e exitosa ten que contar cun amplísimo apoio da comunidade educativa, moi especialmente do profesorado. Con este anteproxecto, o equipo de Jesús Vázquez desbota as posibilidades de artellar un amplo consenso na comunidade educativa, o que sen dúbida agoira, como sucede co «Decreto de Plurilingüismo», outro duro enfrontamento co profesorado. Non entendo como con semellante procedemento se pretende mellorar a convivencia nos centros educativos.
