Galicia 2057

/en , , , , /por

Dediquei o artigo da semana en Luzes ao foro de prospectiva organizado polo Museo do Pobo Galego:

Hai uns días participei nunha mesa redonda sobre a identidade galega no ano 2057. Inserida no foro de prospectiva, que se desenvolve ao fío da celebración do corenta aniversario da Museo do Pobo Galego, María Xosé Cerviño, secretaria do padroado, propúxonos ao produtor Jorge Algora e a min mesmo, como membros da industria cultural, e aos profesores Henrique Monteagudo e Xosé Manuel González Reboredo, que expresáramos o que prevemos sería a identidade cultural e a situación das nosas industrias creativas dentro de catro décadas. Unha proposta arriscada que entendín apenas como unha escusa suxestiva para falar da nosa percepción do presente e da necesidade de reinventar o que entendemos por identidade cultural galega nun momento no que están de moda discursos negacionistas das identidades como os do filósofo François Jullien.

Por ventura ninguén dende a mesa nin dende o público atreveuse a facer prognósticos como os que hai anos expresaban os gurús, tan ben pagados polas industrias das tecnoloxías dixitais. Xaora, todos coincidimos dunha ou doutra maneira na idea de que a identidade cultural galega desenvolverase ao abeiro de tres factores determinantes: o demográfico (económico), o lingüístico (cultural e educativo) e o político. O futuro da nosa cultura milenaria estará moi condicionado polo que suceda coa nosa poboación, coa nosa lingua e co noso autogoberno. Tres variables que poden ser facilitadoras, mais tamén retardatarias, da valoración que no proceso de hibridación global obteña a nosa identidade na escala que regula os polos de homoxeindade e diversidade. Quizais ningún dos tres convide ao optimismo, mais tampouco ningún semella de tendencia irreversible.

A hemorraxia poboacional continúa aberta, sobre todo nas dúas provincias interiores, como demostran os datos de censo máis recentes que sitúan a toda a provincia de Ourense cun número de habitantes ao nivel do concello de Vigo. Como aberto está o fluxo emigratorio de mozos e mozas, ao tempo que se reduciu o inmigratorio, o que agudiza o devalo poboacional, tamén nas zonas urbanas. No entanto, como sinalou tantas veces Manuel Blanco Desar, sen xente dificilmente poderemos constituír unha comunidade viable dona do seu territorio e do seu destino.

A pesar de que o galego continúa sendo unha das duascentas linguas máis faladas do mundo, a perda case total de falantes iniciais monolingües no marco dunha comunidade políglota, obriga a procurar o seu futuro en novas motivacións e posibilidades de uso, como a de vencellarse ao discurso da innovación e da inclusividade. Unha oportunidade de ouro para evitar tanto os perigos que suporía a irlandización da nosa cultura (unha forte identidade sen lingua propia), o que probablemente levaría a museificación literaria do idioma, como para non entrar nese paquete de linguas en perigo nun século como o XXI, que se prevé sexa o de maior destrución de linguas da historia.

Como polo momento tempouco axuda o conformismo actual do autogoberno galego escasamente implicado na fixación de políticas públicas nos eidos estratéxicos de poboación, territorio e cultura. Como tampouco sabemos cal pode ser a viabilidade do actual estado español (quizais fallido) nin da actual Unión Europea. Incertezas que, porén, poderían constituírse en Galicia nun eficaz mobilizador de procesos de mudanza, se atendemos á diagnose que o sociólogo Manuel Castells fai no seu libro máis recente, Ruptura. La crisis de la democracia liberal (Alianza 2017), no que identifica no marco da globalización actual unha crise identitaria, onde vai haber unha oportunidade para as comunidades e as súas identidades. Podería ser este o caso de Galicia?

En todo caso, como sucedeu nunha entrevista que lle fixeron a Cunqueiro uns anos antes de morrer na que lle preguntaron como sería a Galicia do ano 2000, na que don Álvaro contestou que só sabía como a el lle gustaría que fose, a Galicia de 2057 dependerá en boa medida da determinación da xente de hoxe por querer ser. Agardo que canto menos non se perda a afouteza colectiva de intentalo.

Onte 1738: 18app, o bono cultura italiano

/en , , /por

Bono_Cultura

Coñeceuse onte a posta en marcha por parte do goberno italiano do bono cultura. Utilizando unha aplicación móbil (18app), as persoas residentes en Italia que fagan 18 anos en 2016 (máis de medio millón) terán dereito a gastar 500 euros (achegados polo Ministerio de Bens Culturais) en produtos e servizos culturais (libros, discos, entradas de cine, teatro ou museos). Cun importe de 290 millóns de euros, o Goberno Renzi pretende o vindeiro ano ampliar o programa ao profesorado “para complementar a súa formación”. É de xustiza lembrar que esta medida incentivadora do consumo cultural é semellante a estoutra pioneira do Goberno Vasco (2012) e ao Bono da cultura galega, que puxo en marcha a Xunta en 2015 (iniciativa ben encamiñada e pesimamente xestionada). Xaora, agardemos que este bono italiano, que “inviste en cultura como garantía de futuro e integración social”, contribúa a conformar novos modelos públicos que garanten o acceso de toda a cidadanía aos bens culturais, o mellor apoio que poden recibir as industrias culturais.

Onte 1709: Tras o Brexit

/en , , /por

Tras o Brexit non é difícil afirmar que as mentiras fan hoxe a historia. Da existencia das armas de destrución masiva, que no cumio dos Azores avalaron a invasión do Iraq e o aniquilamento do réxime de Sadam Hussein, ninguén acredita hoxe, nin sequera algúns dos seus protagonistas. Como sabemos que tampouco son certos, algúns dos reclamos utilizados polos defensores do Brexit, que onte derrubou os mercados. Máis alá da previsibilidade das interpretacións sobre o Brexit, desacouga que o debate político sexa tan pouco rigoroso e veraz. Abonda con ler textos como os que publicaba onte Owen Jones en The Guardian para comprender a complexidade social e política agochada tras o resultado do referendum, moi arraizado sobre a situación de profunda desigualdade no RU. Non son adiviño, mais non é difícil aventurar que despois do Brexit veñen en Europa tempos apaixonantes de oportunidade, incerteza e ansiedade. Agardo que Galicia non perda este novo tren da historia.

Onte 1708: Brexit

/en , , /por

BrexitO Brexit expresa o fracaso do proxecto europeo como comunidade política, incrementado dende o inicio da crise financeira tanto polo aumento da desigualdade e da xenofobia como polo retroceso dos dereitos sociais e cívicos da cidadanía. Tras a decisión do Reino Unido ábrese un debate ineludible sobre o futuro do soño europeo, tanto polas posibilidades de cohesión que abre liberarse do lastre do nacionalismo inglés, como polos perigos de desintegración efectiva da UE, se os partidos da ultradereita chegan a encabezar algún dos gobernos. Xaora, é innegable que o Brexit abre a axenda para a reunificación de Irlanda e para a celebración dun novo referendum para Escocia (onde gañou a continuidade do proxecto europeo), mais que tamén suporá unha nova política de inmigración, creando incertezas e medos para os milleiros de compatriotas que traballan e viven no Reino Unido como cidadáns da UE. Tras o previsible tsunami de medo, o Brexit abre apenas unha nova etapa da crise aberta por Lehman Brothers en 2008.

Onte 1690: Deleite Galego

/en , , , /por

deleite_galego (2)Entre as últimas boas novas que se produciron no país, unha moi destacada foi o regreso aos supermercados da marca Deleite Galego da man da sociedade Leite Noso formada por trinta gandeiros das provincias da Coruña e Lugo. O feito de que sexan os propios produtores os que asumen a comercialización e, no futuro próximo, a transformación nunha gamma de produtos de valor engadido, constitúe un reto ilusionante para o sector lácteo, ao que non debe ser alleo o comportamento corresponsable dos consumidores galegos. A sociedade Leite Noso, ademais, garante o que reclaman o resto dos produtores: contratos de longa duración, recollida da totalidade do leite e prezos razoables para cubrir custes de produción. Xaora, a calidade do produto está asegurada, a lingua galega é utilizada como vehicular e publicitaria, e a empresa expresa a súa dispoñibilidade para colaborar co sector da cultura. Argumentos para abeizoar e consumir este Deleite.

Onte 1667: Cifras do sector cultural en Galicia

/en , , /por

Luzes30Nos últimos días publicáronse varios traballos nos que se fixan as cifras claves do sector cultural en Galicia. Os dous magníficos artigos publicados no monográfico das Letras da revista Luzes, “Canto pesa a cultura?” de Marcos Lorenzo e “Cultura e subvencións: crónica dunha fábula” de César Lorenzo, desfán prexuízos moi consolidados sobre as dimensións do sector. Xaora, o estudo Instituto Galega de Estatística Análise do sector cultural (un informe de 58 páxinas que pode baixarse en pdf) pon en evidencia a importancia dun sector que en 2011 supuxo o 2,0 % do PIB galeego (1.103.918 €) e un 3,0 % do emprego (30.878 persoas ocupadas), cifras próximas ás doutros sectores claves da economía galega como o da pesca (2,1 % do PIB e 2,9 % do emprego) ou o da fabriacación de automóbiles e compoñentes (2,3 % do PIB e 1,7 % do emprego). Tempo haberá de debullar as cifras deste informe sobre o noso sector cultural que achega datos por subsectores e tipos de actividade. Sorprendente.

A fuga de Marín

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao conflito do porto de Guixar.

guixarO anuncio da marcha de Maersk, a empresa armadora dinamarquesa con actividade en todo o mundo, que move máis dun terzo dos contedores do porto de Vigo, da terminal de Guixar a de Marín-Pontevedra pon en evidencia as importantes dificultades de competitividade da terminal marítima viguesa. Unha medida traumática que suporá para o porto vigués a perda anual de 400.000 toneladas, mercadorías valoradas en 1.680 millóns de euros, mentres que para o porto da ría de Pontevedra un máis que apreciable incremento do 20 % da súa actividade. Unha decisión tomada despois dunha poxa entre empresas terminaristas privadas, no marco de competitividade entre portos de interese xeral, sobre a que, porén, non é descartable que teñan influído dunha ou doutra maneira decisións e designacións políticas e mesmo a interpretación da execución de sentenzas xudiciais. Unha importante e sorprendente fuga de tráficos portuarios que quebra a liña de crecemento ininterrumpido da terminal viguesa, tanto de vehículos a bordo dos buques Ro-Ro como de contedores, que até agora supoñían o 70 % da súa actividade comercial.

A pesar de que a medida adoptada por Maerks é dificilmente reversible, xa que a empresa anuncia o comezo da súa actividade en Marín para o 16 de maio, non é doado entender para os profanos como é posible que se produza un traslado de tan importante dimensión, que afecta as liñas semanais de Maersk de Algeciras e Namibia, ao porto de Marín, sobre o que o Tribunal Supremo ditou unha sentenza firme pola que se anula a ampliación e o recheo onde foron ampliadas unha parte das súas instalacións. Abonda con consultar internet e comprobar como o Supremo ordenou en 2009 destruír un recheo de 300.000 metros cuadrados e obrigou a retrotraer a situación do entorno á Autoridade Portuaria de Marín, presidida por José Benito Suárez Costa, o home da ministra de Fomento en funcións, da que depende a entidade Puertos del Estado. Unha sentenza que nunca se ten cumprido, e que semella ben difícil que algún día se execute, mais que estando recorrida á última instancia pola propia Abogacía do Estado aconsella, canto menos por prudencia xurídica e política, até que non haxa outra resolución xudicial en sentido distinto, ser considerada como un factor condicionante do desenvolvemento do porto da ría de Pontevedra.

A pesar de que Jorge Llorca, presidente de Puertos del Estado asegure que o traslado de Maerks a Marín nada ten que ver co conflito deste recheo portuario, os cidadáns traducimos este galimatías xurídico-técnico nun paradoxo sen aparente resolución lóxica: “mentres as sentenzas do Supremo e do TSXG ordenaron a demolición do recheo do porto de Marín, nese mesmo porto a actividade portuaria increméntase de forma moi significativa”. Un oxímoron que nos leva a unha reflexión pesimista sobre o alcance destas complexas sentenzas sobre cuestións urbanísticas e medioambientais.

O traslado de tráficos portuarios a Marín terá, previsiblemente, consecuencias negativas e incomodidades, xa que ralentizará algúns procedementos das xestións de tránsito e seguridade aduaneira, ademais de incrementar o tráfico terrestre na rede viaria metropolitana, xa que afectará a mercadorías de sectores económicos da área, o que constitúe un prexuízo para a cidadanía do concello de Vigo e do Morrazo por onde circularán máis camións. Xaora, a que bautizamos para a historia como “a fuga de Marín” pon sobre a mesa a necesidade de deseñar un desenvolvemento estratéxico para o porto Vigo, coa intención de gañar competitividade, especializar os seus tráficos e reordenar e optimizar os seus espazos en relación co tecido urbano metropolitano e co dereito da cidadanía viguesa de acceder ao perfil portuario. Neste contexto non semella crible que os custes elevados da colla viguesa poidan ser a única razón desta perda de conexións marítimas de Guixar, mesmo a pesar de que o actual procedemento de estiba puidese ser obxecto de profundas modificacións para facer, insisto, a actividade portuaria viguesa máis competitiva e atractiva para as empresas terminaristas e armadoras.

Como sucede con outras infraestruturas básicas de mobilidade, o aeroporto de Peinador, as estacións do ferrocaril ou a futura intermodal de Urzaiz, o futuro do porto de Vigo é unha cuestión estratéxica que afecta tanto aos seus usuarios como ao conxunto da cidadanía metropolitana. Razón pola que o porto, a pesar da longa reixa de Areal a Barreras, non pode ser considerado un estado alleo á cidade nin tampouco un espazo opaco de privilexios. Esta fuga de contedores a Marín é un síntoma de que algo non funciona como debera no porto de Vigo, obriga a reconsiderar colectivamente tanto o seu futuro como o seu papel como un dos principais motores da nosa abella da ribeira.

Onte 1625: Transición horaria

/en , , , , /por

A mudanza ao horario de verán, que sufrimos onte, reabriu o debate sobre a posibilidade de adopción da «hora galega», que non é outra ca do meridiano de Greenwich (GMT). Unha proposta que hai dez anos foi aprobada na XIIª Asemblea Nacional da BNG e que hai uns meses foi incluída polo PSOE e Ciudadanos no marco do seu acordo programático de goberno. Quen o diría para unha proposta ridiculizada entón por José Blanco. Tras 75 anos de imposición da hora central europea (UTC/GMT+1), en realidade «hora alemá», outra das medidas da ditadura aínda non modificadas, semella sensato asumir a reintegración ao fuso horario xeográfico da península. Unha medida, ademais, avalada polo informe sobre racionalización horaria e polas propostas de conciliación efectiva da vida laboral e familiar. Na cuestión horaria tamén se precisa unha transición efectiva.

Onte 1609: Con Turnes

/en , , , , , /por

12801693_10204075946897476_463204526099373535_nAcompañamos onte a Manuel Iglesias Turnes na presentación de Que non te aten na Capela da Madanela de Arzúa. Continuamos así un periplo literario orixinal que, despois de Negreira e Compostela, nos levará o vindeiro venres a Mazaricos (onde actuará o monologuista ocasional e fotógrafo José Luís Míguez) e xa no domingo de Pascua á primeira Feira do disco e do libro galego de Monterroso. Presentacións todas moi singulares, sexa por que adoitan comezar pasadas as 21:00 horas, cando rematan as faenas nas granxas, sexan por que asiste moita xente, a maior parte vinculada ao sector leiteiro, que non adoita facelo nestes seráns literarios. Presentacións moi vivas, onde o autor asina moitos exemplares, o público comparte a súa experiencia da lectura das súas novelas e expresa con emoción a súa gratitude e orgullo por formar parte dun sector que o narrador barcalés dende hai catro anos ven poñendo en valor.

Así sucedeu onte en Arzúa, onde o Che Turnes, o presidente da Asociación Galega Terra e Leite, o imprescindible compañeiro de viaxe desta xeira, xunto co tamén barcalés Pablo Vaamonde, expuxo tanto o valor literario da novela como a situación de risco e (tamén oportunidade) dun sector como o leiteiro que achega hoxe o 1,5 % do PIB galego, máis cuxas sinerxias sobre outros sectores económicos o converten en estratéxico para Galicia, Como tamén o fixo Manolo Iglesias Turnes que confesou escribira As rapazas de Xan e Que non te aten para «a xente que non tiña quen lle escribira, para poñer en valor o rural, xa que é onde queda a esencia do país e da propia lingua».

O longo periplo con Turnes, que continuará en abril, agranda o perímetro do campo literario galego cara un público até agora inxustamente esquecido.

Oito de marzo ou a loita pola igualdade

/en , , , , , , , , /por

No 20100302014512-8marzo2 artigo da semana en Faro de Vigo abordo a efeméride do 8 de marzo:

Dende a proclamación en 1910 do 8 de marzo como Día Internacional da Muller Traballadora, a instancias de Clara Zetkin, que propuxo na reunión da Internacional Socialista de Copenhagen lembrar ás obreiras téxtiles que en 1857 saíron a rúa en Nova York para reclamar melloras nas súas condicións de traballo, esta efeméride serviu de referente na loita pola igualdade impulsada polos movementos feministas. Transcorrido máis dun século, conquistados polos feminismos algúns dereitos das mulleres en moitos países (voto, acceso á educación e ao traballo, sexualidade…), recoñecidos dende 1945 pola ONU na Carta das Nacións Unidas e materializados cincuenta anos despois na Plataforma de Beijing, o 8 de marzo continúa sendo unha data de loita a prol da igualdade real entre homes e mulleres e de avaliación dos retos, estratexias e avances no proceso de empoderamento da muller en todo o planeta.

Neste 2016, a ONU acordou como lema do 8 de marzo, “Por un Planeta 50-50 en 2030”, coa intención de que a consecución da paridade de xénero en todos os ámbitos da vida centrase a estratexia das políticas de igualdade na vindeira década. Unha proposta estratéxica internacional, bautizada como “Demos o paso pola igualdade de xénero”, que pretende pechar a fenda de xénero existente (dunha ou doutra maneira) en todas as sociedades, impulsar o empoderamento das mulleres nos máis altos niveis de toma de decisións, eliminar a disparidade de xénero nos eidos educativos e laborais, fomentar a igualdade na vida cívica e social, así como contribuír a mudar os roles e estereotipos de xénero. Unha estratexia paritaria global que reclama a todos os gobernos que asuman compromisos para abordar as dificultades que impiden as mulleres progresar, ao tempo que se responsabilicen de que as políticas de igualdade sexan, e continúen sendo, unha das súas prioridades.

Unha fenda de xénero e desigualdade presente na sociedade galega baixo a forma máis brutal da violencia machista, ese terrorismo doméstico de aparente baixa intensidade, un auténtico feminicidio xerado nos espazos do privado, cuxo número de asasinatos se incrementou de forma alarmante no noso país durante os dous últimos anos. Mais tamén expresada por outras formas visibles e explícitas do machismo (como as agresións, violacións ou abusos sexuais) e outras que semellan invisibles ou máis sutiles, dende os denominados “micromachismos” (tan en voga entre os adolescentes e o modelo do amor romántico e controlador), até as chantaxes emocionais que levan a anulación da muller, desde a linguaxe e publicidade sexista até a humillación e desvalorización que estes milhomes de tres patacos intentan provocan nas súas compañeiras. Violencias machistas, onde está a orixe de moitos asasinatos e agresións, sobre os que a sociedade debería adoptar tolerancia cero.

Mais esta fenda de xénero continúa sendo tamén unha fenda laboral e salarial. Os datos do estudo sobre o emprego feminino, elaborado polo sindicato de CC.OO. sobre estatísticas oficiais de 2012 a 2015, amosan as claras que a desigualdade, o desemprego e a precariedade caracterizan o traballo das mulleres en Galicia durante ese período. A taxa de actividade das mulleres (48,9%) é inferior ao dos homes (58,2%), fenda de case dez puntos que se mantén en todos os tramos de idade, mesmo entre os 16 e 24 anos, onde a das rapazas é de 29,3% e a dos rapaces é do 31,7%, o que quere dicir que traballan sempre máis homes ca mulleres puidesen facelo. Xaora, as mulleres desempeñan o 76,0% dos empregos a tempo parcial (xeralmente para dedicarse ao coidado de menores ou persoas adultas dependentes), sendo a súa taxa de temporalidade do 28,4%, fronte a do 25,6%, como tamén é superior (en 2015) a taxa de desemprego, 18,6% fronte ao 17,0% dos homes.

Xaora, os datos que máis chaman a atención no estudo son os que expresan a desigualdade nos postos de alta cualificación nas empresas, onde hai un 21,0% de ocupación feminina e un 13,0% masculina, mentres que nos de dirección e xerencia supoñen o 2,4% das ocupadas e o 4,9% dos ocupados. En definitiva, hai máis mulleres cualificadas, pero máis homes directivos. Con todo, onde se manifesta aínda máis claramente esta desigualdade laboral en Galicia é que continúa sen pecharse a fenda salarial no sector privado, xa que o salario das mulleres é o 78,06% do dos homes. En definitiva, existe unha importante fenda laboral e salarial en Galicia que precariza a vida das traballadoras con salarios máis baixos, penaliza as súas posibilidades de promoción laboral e do acceso á maternidade. A consecución da paridade en todos os ámbitos da vida social, laboral e política e a erradicación das violencias machistas constitúen, pois, os eixos da loita pola igualdade que neste oito de marzo convoca a homes e mulleres.