Gaiás

/en , , , , /por

No artigo da semana reflexiono sobre a redefinición do complexo de Gaiás. Entendo que a decisión do Goberno Galego de continuar as obras era inevitable. Porén, o dilema que hai por diante agora é facer compatible as expectativas altas cos recursos cos que conta o país. Sen dúbida, as claves para solucionalo serán acertar no deseño dos contidos e nas formas de xestión.

A situación da industria editorial

/en , /por
Leroy publica hoxe unha moi completa anotación sobre a situación da industria editorial en España. A partir do estudo do profesor do ESADE José María Álvarez de Lara e de diversas declaracións de diversos editores apunta algunhas das liñas que caracterizan actualmente ao sector editorial en España:
  • Un sector maduro e consolidado con dificultades de expansión internacional e de crecemento das súas vendas (apenas un 1% anual na última década).
  • Un sector inseguro por mor da perda de canles de comercialización debido á crise das “librarías tradicionais”.
  • Un sector inflaccionario polo descontrol no número de títulos editados (70.000, unha das máis altas de Europa).
  • Un sector cada vez máis concentrado: un 4% das empresas supoñen o 65 % das vendas.
  • Un sector que se esforza en diversificarse (sobre todo os grandes grupos) no ámbito das industrias culturais e na comunicación.
  • Un sector industrial con escasa importancia económica (apenas un 0,7 % do PIB español) mais que achega “glamour”.
Outro diagnóstico que reincide nos vellos problemas coñecidos da síndrome da inflacción editorial para unha sociedade que padece de indixencia lectora.
Etiquetas:

A forza da palabra

/en , , , , , , /por

No artigo da semana recomendo a visita á exposición instalada na Fundación Caixa Galicia con motivo do centenario da Academia Galega. Sería magnífico que se puideron ler na rede máis contidos (sobre todo as imaxes) desta mostra memorable.

Iniciativa Man de Camelle

/en , , , /por

Oportunísima a páxina de hoxe de La Voz de Galicia recordando o cuarto aniversario do falecemento de Man de Camelle. É inxustificable o esquezo por parte das institucións públicas galegas (dende a Consellaría de Cultura, a Deputación da Coruña ata o propio concello de Camariñas) dunha figura que simbolizou, como poucas, a comunión do home co mar e a coherencia radical dunha persoa coa súa conciencia. Poñer en valor o legado artístico do seu Museo, como reivindica Xoán Abeleira no seu libro e como esixen os milleiros de asinantes da Iniciativa Man de Camelle, é un acto de estrita xustiza e de autoestima da sociedade galega que se mobilizou contra o chapapote. Man merece non ser esquecido.

Etiquetas: ,

Balance dun ano cultural

/en /por
Nestes derradeiros días do ano, os medios adoitan facer reportaxes de balance do ano. Esta tarde chamoume unha xornalista para solicitar a miña opinión sobre o balance cultural galego de 2006. Sinaleille como os tres feitos, para min, máis significativos do ano os seguintes: 1º, o fenómeno dos blogs e, en xeral, a expansión de Internet na nosa lingua (hoxe, por exemplo, Vieiros colga en portada o seu primeiro vídeo, anunciando os cambios e melloras que está preparando); 2º, a aparición de importantes novidades literarias, tanto de autores moi recoñecidos como de membros do que podemos chamar “Xeración agromante” (roubándolle o sintagma a Belén Regueira), feito que amosa que a literatura galega ten futuro de seu nas vindeiras décadas; 3º, a incipiente apertura da cultura galega ao mercado internacional, especialmente nos eidos da música e da literatura (tanto polo comezo dunha presenza normalizada de traducións como de autores e autoras galegos noutras linguas).
Interrogado sobre as exposicións máis salientables do ano contestei que foran varias as que me interesaran moito: a do centenario da RAG, a organizada pola Consellaría de Cultura con motivo do Ano da Memoria e Urbanitas do Marco.
Por último, expresei como o meu maior desexo para o vindeiro ano no eido cultural a posta en marcha da revolución lectora prevista tras a aprobación recente da Lei do Libro e da Lectura de Galicia.
Son consciente que quedaron foron moitas outras importantes cuestións desta ano cultural, dende a decisión anunciada hoxe sobre a Cidade da Cultura, pasando pola nosa indixencia bibliotecaria, ata as dificultades de consolidación da nosa industria cultural. Como é adoito preferín salientar nestas declaracións os feitos que entendo máis positivos (o que non quere dicir que non sexa consciente da existencia de moitas decepcións e insuficiencias no noso tecido cultural), quizais influído por aquilo que escribiu Borges: “a súa memoria era un precioso museo de literatura. Gostaba de gabar…”. Hai tempo que optei por asumir este principio e compartir cos demais os goces que a literatura, a música ou as artes nos van proporcionando.

Actualización (31-12-2006): A reportaxe de Faro de Vigo.

Etiquetas: ,

Encrucillada

/en , , , /por
Hoxe participo, xunto con Suso Iglesias, nun debate sobre o futuro da cultura e os medios de comunicación en Galicia, dentro dun ciclo organizado polo Ateneo de Pontevedra sobre prospectiva. Será unha boa oportunidade para volver reflexionar sobre a encrucillada histórica na que estamos. O miolo da miña intervención xirará arredor das seguintes cuestións:
  • Estamos nunha encrucillada histórica decisiva: Cando comezabamos a albiscar moi tímidos síntomas de normalización da industria cultural en galego, volvemos estar nunha nova encrucillada histórica decisiva: a posibilidade de que a cultura textual en lingua galega poida facer fronte ou non aos retos que nos propón a literacidade electrónica, a nova forma de entender a lectura e a escritura na sociedade da información e do coñecemento. Encrucillada que require solucionar, entre outros, tres grandes dilemas:
    Primeiro: o da nosa capacidade para superar colectivamente a actual fenda dixital que sufrimos, tanto a nivel de infraestruturas, de formación de usuarios como de presenza na sociedade da textualidade electrónica. Esta é para min unha das cuestión centrais para o futuro de todas as nosas industrias culturais. Se superamos esa fenda poderemos asumir que as posibilidades técnicas son novas posibilidades creativas e que vivimos inmersos nun novo paradigma da comunicación cultural: a da existencia dunha nova textualidade dixital que, moito máis alá do soporte que agora coñecemos e en transformación vertixinosa, vai supor a creación de novos xéneros de creación e acceso ao coñecemento, caracterizados pola súa multimodalidade e o seu plurilingüismo.
    Segundo: o da nosa vontade para desenvolver un novo modelo de comunicación lingüística, onde o galego sexa a lingua vehicular e de instalación da maior parte dunha poboación xa plurilingüe. O futuro do galego neste modelo, como primeiro eixo identitario e canle da creación cultural, e o seu futuro dentro da sociedade, van determinar en boa medida as posibilidades de desenvolvemento das industrias culturais en Galicia. Razón pola que entendo decisiva asegurar a presenza do galego como lingua vehicular da nova comunicación dixital. Todos os esforzos que fagamos, unindo o uso do galego á innovación tecnolóxica, serán escasos para gañar esta batalla decisiva.
    Terceiro: o do papel dos poderes públicos galegos con respecto ás cuestións da cultura e educación. Razón, tamén, pola que o papel que poidan xogar apoiando aos emprendedores das industrias culturais en galego, vai determinar en boa medida as posibilidades de éxito. E non me estou referindo a reivindicar, outra vez, unha cultura alicerzada nas subvencións públicas, nin moito menos (as industriais culturais han poder defender a viabilidade dos seus proxectos no mercado), senón cómo e ónde se van destinar os fondos públicos (escasos na era da fragmentación globalizada) destinados á fomentar o acceso aos produtos culturais como parte da calidade de vida da cidadanía.
    Aí temos, como auténtica espada de Damocles, o megalómano proxecto da chamada, ata agora, Cidade de Cultura, como gran condicionante que, de non ser reconducida con intelixencia e austeridade, ademais de procurar financiamento privado, pode ser un lastre, como xa estamos padecendo este ano e o vindeiro que impida saír da encrucillada. Cos orzamentos da Consellaría de Cultura de 2007 na man é moi difícil xustificar que se invistan sesenta millóns de euros nese edificio e se dediquen cantidades ben modestas duns poucos millóns de euros para toda política do libro e da lectura. Un tema moi difícil, si.

Resumindo: incorporarse ao paradigma da comunicación cultural electrónica, asegurar a presenza da lingua galega nese novo modelo de comunicación plurilingüe e deseñar políticas públicas que proporcionen posibilidades de acceso igualitario de todos os cidadáns aos bens e produtos culturais serían tres grandes retos aos que debemos enfrontarnos.

Actualización (03-12-2006): No artigo da semana amplío esta reflexión.

Etiquetas: , ,

Unha lei de prezo fixo?

/en /por
Está é a prometida lei do prezo fixo do libro (un compromiso electoral de Zapatero)? Interesantísimas reflexións de Barandiarán sobre os contidos do proxecto de lei, ás que pouco hai que engadir.
Podemos denominar de prezo fixo unha lei que establece liberalizacións para o libro de texto (incluído o universitario ?) e moitas outras excepcións que poden afectar a case a metade das vendas do sector? Os descontos libres do libro de texto como van afectar á gratuidade? Ata onde van chegar os descontos que as grandes superficies agora poderán chegar a facer? Como vai afectar esa competencia aos libreiros de cultura? U-la excepcionalidade cultural da que fala a ministra? A verdade é que aínda non entendo moito as sutilezas das posicións expresadas polos presidentes de Anele e da Confederación de Libreiros en base a unhas supostas compensacións que o Goberno realizaría ao sector profesional do libro. En que quedamos: esta nova lei do libro defende o prezo fixo ou os descontos variables?
Porén, creo que é importante o avance na definición do libro e o esforzo de dotación e renovación bibliotecaria comprometido. Agardamos que a Lei do Libro e Lectura galega, que xa ía nesa mesma dirección de profundización no papel da biblioteca, non adíe moito o seu trámite parlamentario. Sería unha mágoa que fose aprobada despois da estatal xa que a actual situación de “impasse” (xa son dous anos os que andamos nesa lideira) está sendo moi incómoda e desacougante para o sector galego da edición privada.

Actualización (04-11-2006): Hoxe apareceron numerosas opinións sobre a Lei.

Etiquetas:

O PP de Galicia e o libro galego

/en , /por
Nos últimos días o PP de Galicia publicou dous comunicados expresando a súa preocupación sobre o estado do libro galego. En principio, é moi de agradecer o interese do partido da oposición sobre o estado dun sector estratéxico da cultura do país, mais aínda cando este labor de seguimento e fiscalización do labor do goberno nunca se fixera nos últimos quince meses. Porén, debullando os datos proporcionados pola nota popular atopamos numerosos erros de cómputo do volume da nosa produción editorial que, para non faltar á verdade, deberían ser rectificados polos autores.
A nota agoira que o 2006 será o ano con menor número de títulos do libro galego do último lustro, argumentando que no primeiro semestre foron editados 922 títulos (dato errado, foron 962 as referencias en galego inscritas no ISBN), cantidade superior ás 865 do mesmo periodo do ano anterior (11,21 % de incremento). Aténdonos a eses datos oficiais, se o sector mantivese o crecemento do primeiro semestre de 2006 (o que é moi previsible), acadaría por vez primeira na súa historia os dous mil títulos. Tamén é errada a afirmación referida a que o volume de edición baixara nun 5% dende 2003, cando, en realidade, se mantivo (1828 títulos en 2003 e 1827 en 2005). Outrosí, sucede cando se afirma de forma grandilocuente que ao longo dos gobernos populares o crecemento do libro galego en número de títulos foi dun “1.900 %”, dato radicalmente falso, xa que no ano 1989 (cando foi investido Fraga por vez primeira) foron editados en galego 489 títulos (non 89 como sinala a nota), o que supón un xa importantísimo crecemento dun 425% (1.827 títulos).
Xa sinalamos noutras ocasións, que o número de títulos non debe ser a única variable para valorar o estado da nosa edición que merece unha análise máis complexa, atendendo a criterios de emprego, facturación, número de exemplares producidos, tirada media en función das diversas tipoloxías de edición e canles de comercialización.
Esta nota do PP de Galicia desenfoca, pois, o diagnóstico do que está sucedendo no sector editorial galego nos últimos meses. No entanto, botamos en falta algunha referencia a reclamar un maior compromiso do actual goberno bipartito coa lectura pública e coa mellora da rede bibliotecaria (situación que, a pesar de manter uns índices moi por baixo doutras comunidades, non pasou de ser abordada polo actual goberno só con declaracións de boas intencións para resolver tan espiñento problema). Botamos en falta, tamén, que o partido da oposición non urxa con maior insistencia ao actual executivo sobre a necesidade de axilizar o proceso de tramitación parlamentaria da Lei do Libro e da Lectura (consensuada co sector durante o seu derradeiro goberno), na que as empresas do sector temos depositadas moitas esperanzas.
Con todo, agradécese que os responsables do PP de Galicia, agora na oposición, caian, por fin!, do cabalo coma Saulo sobre os problemas que ocasiona o modelo de préstamo do libro escolar (imposto e ideado por eles e seguido mimeticamente polos responsables do goberno do PSOE-BNG) ao conxunto do tecido cultural galego e ao futuro da nosa lingua (un “problema” que o bipartito semella ter resolto pola vía do silencio administrativo e da fuxida cara adiante). Benvida sexa esta análise sobre a modalidade de préstamo, que agardamos sexa tamén debatida en sede parlamentaria para poder coñecer así o posicionamento real de cada un dos tres grupos políticos sobre cuestión tan importante para o futuro do libro galego.
Nunca é tarde para rectificar: a situación do libro e da lectura pública en Galicia, dous ámbitos estratéxicos das políticas culturais e educativas, precisan de maior atención por parte tanto do goberno e da oposición. Como non vai ter futuro un país onde os seus políticos debaten sobre os problemas da lectura pública?

Actualización (14-10-2006): Galicia hoxe.

Etiquetas: Libro, Galicia, PP

A cultura catalana, Frankfurt 2007

/en , /por
O éxito da cultura catalana, que será centro do Frankfurt 2007, debe ser o noso espello estratéxico de proxección internacional da industria da edición galega. Moito teremos que madurar para poder conseguilo nós no futuro.

Xesús Canabal

/en , , /por

No artigo da semana recordo a figura de Xesús Canabal, o emprendedor galego que será homenaxeado o vindeiro sábado, 7 de outubro, ás 13:00 horas, polo “Foro Enrique Peinador” da Fundación Premios da Crítica Galicia, no concello do Pino.
Avelino Abuín de Tembra publica hoxe outro interesante traballo sobre esta importante figura da Galicia emigrante a recuperar.

Etiquetas: ,