Caderno de Damasco II

/en , /por

NOVIDADES NO BAZAR
Hussam propúxonos comezar a visita á Damasco polo Museo Nacional, un magnífico centro arqueolóxico (un chisco descoidado) onde se pode contemplar unha síntese das culturas milenarias deste espazo mediterráneo. A entrada principal do edificio está presidida por unha reconstrución do pórtico do pazo do deserto de Qasr Al Heir Al Gharbi, un bo exemplo do estilo eclético omella, con mestura de elementos persas e bizantinos. No interior hai salas moi interesantes, como a dedicada á cultura Ugarit (a cultura fenicia que, a través da escritura silábica cuneiforme, creou o primeiro alfabeto completo, de 30 signos), a sala de Mari (dedicado ao templo dos ollos grandes), as pezas de Tafas (o deus dos arameos) ou a dedicada á reconstrución da Sinagoga de Dura Europos (do século II) cuns frescos moi ben conservados.
Do Museo Nacional, saímos cara o Militar (que celebra a vitoria do 71 fronte a Israel), para logo visitar o mercado de artesanía Gozamos da cerimonia do té, por vez primeira, coa que os comerciantes inician o seu proceso demorado e paciente de sedución aos clientes. O noso anfitrión falaba un español moi fluído, avalado por unha fotografía, que presidía un local pequeniño moi acolledor, da raíña Sofía, acompañada da muller do presidente. Ante semellante argumento real e republicán ao tempo, e diante do engado das pezas, rendímonos e saímos con senllas bolsas petadas de manteis damascenos bordados en seda e duns fulares moi xeitosos, a un prezo que nos pareceu moi asequible (desta volta nin sequera regateamos).
Entramos na cidade vella (amurada dende a época romana) polo zoco Al Hamidiyya, o mercado cuberto máis importante (e “turístico”, se en Siria se pode empregar este adxectivo) da cidade, onde atopamos a figura do augador. Paseniño adentrámonos no corazón do bazar onde, como sinalaba Cunqueiro, había moitas novidades para a sorpresa dos nosos sentidos, especialmente as das “perfumarías á carta” e as das tendas de especies e froitos secos. Do templo de Xúpiter (apenas quedan en pé dúas columnas de estilo corintio de doce metros de altura) pasamos ao mercado da seda e, logo, ao Suq Al Jayatin, o zoco dos xastres. Perdémonos por nos sei cantos outros zocos e chegamos, sen sabelo, ao Jan Asaad Basha (un jans ou almacén onde os comerciantes da seda gardaban a súa mercadoría, ao tempo que servían de pousada). Alí estaban Xosé Freixanes e a súa familia preparando a súa instalación.
Esfameados, suplicámoslles a Hussam unha pausa para tomar un bocado. Detrás da Mesquita Omella, sentadiños nuns tallos, detrás dunha madrasa, papamos cadanseu Shawrma, un prato de orixe turca, moi semellante ao que en Europa se coñece de xeito erróneo como kebab. Máis tarde comprobariamos que o polo é a carne máis consumida pola poboación siria, acompañado polas berenxenas e o cogombro, indispensables en todas as ensaladas.
Rematamos a paseata visitando a Mesquita Omella, lugar sagrado dende o segundo milenio antes de C. (cando alí se rendía culto ao deus semítico Hadad), que tivo o seu apoxeo no período romano, logo transformado en igrexa cristiana dedicada a san Xoán Bautista e, xa dende o século VIII, como un dos máis emblemáticos templos do islam.
Impresiona a solidez deste edificio de 1.200 anos e a amplitude do grande patio, reflectindo sobre a súa superficie impoluta a tarde vencida. Con todo, non é a monumentalidade da mesquita o que sobrecolle o visitante. Entrar na sala oracións, cuberta de alfombras moles, e observar como os fieis se arremuíñan sobre o monumento de mármore, que conmemora o lugar onde supostamente foi enterrada a cabeza de san Xoán Bautista, dá moito que pensar sobre esta expresión relixiosa. Saímos ás presas do bazar, camiño do Hotel. Había que recoller os papeis para o debate, a fin de contas a iso vimos a esta terra melosa.

Etiquetas: Damasco

Caderno de Damasco I

/en , /por

CAMIÑO DE DAMASCO
Custounos vinte e seis horas chegar a Damasco. RJ decidiu, sen explicación ningunha, cancelar o seu voo da tarde entre Amman e a capital siria. A compañía xordana trasladounos ao Hotel Queen Alia, un grande complexo de trescentos cuartos ao pé do aeroporto, para os viaxeiros en tránsito, algo que alí parece moi habitual, xa que eramos case medio cento de persoas as que durante doce horas quedamos varadas en terra de ninguén. Ceamos no “self service” da clase turista un cuscús máis que aceptable, unha ensalada de cogombro aliñada cun aceite de oliva moi rico e acompañada de pan de pita, ademais dunha sobremesa turca (unha crema doce branca bastante aceptable, aínda que non era o famoso baklava) da que xa non recordo o seu nome (chámase halva, ten orixe otomana, ver o primeiro comentario a esta anotación). Despois de cear, Moisés conectouse a internet durante quince minutos (metéronlle unha boa clavada para un servizo infame, Xordania é un país caro) e, case á media noite, contactaron con nós os responsables do Cervantes de Damasco, moi preocupados por non ter noticias nosas. Afortunadamente, os móbiles tiñan cobertura suficiente, e, desde aquel non lugar (unha curiosa extensión do caótico aeroporto xordano), soubemos que en Damasco houbera ao solpor unha treboada importante: quizais a gaita de Budiño e a charla de máis de tres horas de Álvaro Pino cos membros da federación siria de ciclismo levaron a choiva a unha cidade onde apenas chove.
Erguémonos ás catro da mañá (a pesar do cansazo non dormín apenas, enganchado na novela de Landero, que papei na viaxe (merece comentario á parte) xunto ao mítico libriño de Habermas sobre as identidades postnacionais) e, despois dun cafeciño a toda presa, arreamos para o aeroporto coa intención de coller o avión das sete. Miguel Anxo Murado advertírame no Cultur.gal que os trámites aeroportuarios e aduaneiros nos países arábes son moi pesados e lentos. Tiña toda a razón. Para un voo de media hora, agardamos estoicamente no Queen Alia dúas horas e pasamos tres controis policiais extremos (pasaportes, cacheos, bolsas polos escáners). Para os xordanos (e tamén para os sirios) o tempo ten un valor vagoroso, imposible sequera de cuestionar, como tampouco o respecto da orde nas colas, onde pasan os “amigos” dos funcionarios con pavorosa facilidade. Nós acougamos, tanto nos tiña, víñamos a feito.
No aeroporto de Damasco agardábannos Mari Ángeles (unha granadina simpatiquísima, a muller do director de Cervantes) e Zyrus (a libanesa encargada das actividades culturais do centro) que se ocuparon de todos os trámites da aduana. A viaxe ata a cidade (25 km) faise por unha autoestrada case rectilínea en bastante bo estado (logo comprobariamos que a rede de estradas da capital siria é moi aceptable e o nivel de motorización elevado). Conversamos sobre o noso retraso, aínda que decontado abordamos as cuestións políticas (o eixo de boa parte das nosas conversas na nosa estadía). A situación dramática que se vive en Gaza e Ramala, a invasión israelí no Líbano (destruíndo todas as pontes da estrada internacional que une Beirut con Damasco en dúas horas), a conciencia de que Siria está no punto de mira estadounidense, como un dos países do “eixo do mal” foron algúns dos temas sobre os que preguntamos aos nosos acompañantes con enorme curiosidade.
Damasco recibiunos entre unha brétema mesta que semellaba facía bagoar aos edificios, onde as parabólicas enferruxadas aniñan nas terrazas coma cegoñas. As nosas anfitrioas contáronos que o presidente Bashar al-Assad (o retrato deste médico educado en occidente aparece por todos os lados e nos máis incribles soportes, dende as pancartas aos valados iluminados) decidiu autorizar as parabólicas e os móbiles, que constitúen agora (como os automóbiles, sobre todo os iranís, rusos e indios) un auténtico furor para algúns sirios (200 dólares de soldo medio mensual). Por fin chegamos ao Hotel Cham da “downtown” (magníficas as instalacións!) para acougar durante un par de horas. Ás once e media recolleríanos Hussam, o bedel do Instituto Cervantes que, antes da nosa intervención, nos levaría a coñecer o Instituto, visitar o Museo Nacional e a cidade antiga. Fermosa, moi fermosa foi a nosa chegada a Damasco o 17M entre a brétema e unha choiva morniña que arrecendía a pistacho.

Etiquetas: Damasco

Voces de basalto negro

/en , , , /por



Sen dúbida, a actividade de maior proxección da Semana Cultural de Galicia en Damasco é a intervención de Xosé Freixanes no Jan Asaad Basha, unha impresionante hospedería para comerciantes construída durante a época otomana e situada no corazón do famoso zoco de Damasco.
A instalación de Freixanes (repite as experiencia de Casabalanca e Amman), titulada “Voces de basalto negro”, propón un diálogo harmónico con este edificio emblemático (transformado polo goberno sirio en centro cultural) a través dos textos e das voces de sete poetas do século XX, entre os que se atopan Pexegueiro, Cunqueiro, Valente, Gamoneda, Berger, ademais dunha ampla presenza de autores árabes como Nizar Qabbani ou Ali Ahmad Said (Adonís).
Na planta baixa desta antiga residencia do camiño da seda, Freixanes (axudado por un amplo equipo de alumnas da Facultade de Belas Artes de Damasco) dispuxo un debuxo realizado con fariña de arroz e terra de pedra de basalto negro. Empregando a técnica do estarcido, o pintor pontevedrés caligrafa pequenos fragmentos en árabe desta selección de poetas, todos eles comprometidos co diálogo entre pobos. Mentres que en cada un dos cuartos da primeira planta moumean os poemas, no idioma orixinal de cada poeta, cuxos textos podemos ler en pequenos fragmentos no chan. Todas as voces xuntas crean no espectador unha “confusión de linguas” (árabe, galego, español, inglés e francés) case inintelixible, que o espectador vai depurando a medida que se achega a cada un dos espazos onde pode gozar dos poemas que se recitan. Por último, noutros catro cuartos da hospedería proxéctanse de forma continuada vídeos dos pasos dos cidadáns doutras tantas cidades do mundo, expresando nesta caligrafía de pés o bulir e as contradicións deste mundo global.
Unha intervención artística espectacular que amosa as posibilidades das artes visuais e do poema como ferramentas de diálogo e de comprensión entre culturas.

Montolieu, vila do libro

/en , , , , /por

Xa oíra falar algunha vez de Montolieu, a pequena vila francesa do libro e das artes gráficas, situado pretiño de Carcassone. Conta apenas 800 habitantes e porén posúe catorce librarías e un fondo dispoñible de 250.000 exemplares, ademais dun museo sobre as artes gráficas, dun muíño de papel e de diversos artesáns dedicados á impresión. Grazas ao bibliómano sei de que a revista Bibliophile dedica unha reportaxe a este auténtico almeiro do libro francés. Esta é a receita que dan en Montolieu para crear unha vila do libro. Quen podería en Galicia ter a coraxe e a audacia de acometer semellante proxecto, que a este pobiño francés lle está a proporcionar un espazo no turismo experimental? Unha experiencia interesante para mellor coñecer.

Etiquetas: Montolieu

Xavier Queipo

/en , , , , /por

La Voz de Galicia anuncia hoxe que Xavier Queipo formará parte dun grupo de nove poetas de todo o mundo co que Bruxelas, a cidade sede das institucións europeas, “quere lucir, fomentar e fachendear da súa multiculturalidade e da súa condición de urbe internacional, multirracial e multilingüística. Os versos de Queipo, inéditos e escritos expresamente para a ocasión xunto aos doutros oito poetas de orixe española, marroquina, camerunesa, belga e rumana, serán expostos en grandes paneis por toda a cidade, que unirá así, baixo o común denominador da poesía, o espírito de seis linguas, coas que pretende dar fe da pluralidade idiomática que a conforma”. Unha iniciativa a emular. Queipo viaxará a Galicia os días 8 e 9 de febreiro para participar en Santiago e Vigo nos actos de presentación de Dragona, a súa máis recente novela. Informaremos da obra e destes actos, onde haberá moita música, nos vindeiros días. Parabéns para Xavier!

Gaiás

/en , , , , /por

No artigo da semana reflexiono sobre a redefinición do complexo de Gaiás. Entendo que a decisión do Goberno Galego de continuar as obras era inevitable. Porén, o dilema que hai por diante agora é facer compatible as expectativas altas cos recursos cos que conta o país. Sen dúbida, as claves para solucionalo serán acertar no deseño dos contidos e nas formas de xestión.

Un "L" con moita miga

/en , /por
Hai dous días publiquei un post sobre A Coruña coa intención de dinamitar os moitos prexuízos que existen sobre a cidade de cristal na que estudei o bacharelato e á que tanto quero. Porén, ese comentario emotivo non impide que agora propoña unha reflexión máis racional sobre o que se agacha tras a estratexia dos que, como o actual conselleiro da Presidencia, pretenden reavivar de forma tan interesada como inoportuna o lume da polémica do “L”.
Unha estratexia, que entendo, moi meditada nas súas intencións políticas arredor tanto do modelo actual de política lingüística, dos contidos sobre a lingua no novo Estatuto de Autonomía e, mesmo, influír sobre o resultado das futuras eleccións municipais.

As raíces do conflito do “L”
A polémica sobre a utilización do “L” é un conflito xurídico, xa moi reseso, provocado pola rebeldía reiterada de Francisco Vázquez e os membros do seus equipos de goberno (dos que Méndez Romeu formou parte en varios mandatos) en negarse a utilizar o único topónimo oficial recoñecido e avalado polas sentencias do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (1994), do Tribunal Supremo (2000) e do Tribunal Constitucional (2002). Hai vinte e tres anos que a Lei de Normalización Lingüística (aprobada unanimemente por todos os grupos parlamentarios galegos) estableceu sen ambigüidades que en Galicia os topónimos dos municipios, núcleos de poboación e vías de comunicación interurbanas terán como única forma a galega. Unha competencia que o Estatuto de Autonomía atribúe á Xunta de Galicia de forma exclusiva e que non modificou a Lei de Modernización do Goberno Local (mal chamada “Lei de Grandes Cidades”) xa que unha norma do seu rango non pode modificar a distribución competencial realizada pola Constitución e o Estatuto de Autonomía, que atribúe ao Estado a determinación dos nomes oficiais das provincias (no noso caso, lembremos que “A Coruña” e “Ourense” son as denominacións vixentes) e aos concellos o de fixar os nomes das vías urbanas.
Mal que lles pese aos membros do grupo municipal socialista da Coruña o actual ordenamento xurídico non lles atribúe competencias abondo para modificar o tópónimo da súa cidade, mais si, e se así o quixeren, para mudar os nomes de reseso avoengo franquista que aínda afean Marineda. Avenida del Alférez Provisional, Viaducto del Generalísimo, Avenida del General Sanjurjo (que no seu día reemprazou a do pedagogo Francisco Ferrer i Guardia), Plaza de Millán Astray (con estatua), General Mola (que desprazou ao nome tradicional de Perete), Juan Canalejo son algunhas das denominacións actuais que demostran que o franquismo non desapareceu do actual rueiro coruñés. Algo incomprensible nunha cidade de tradición liberal e republicana como A Coruña e que nos vinte e sete anos de corporacións democráticas nunca coñeceu un goberno municipal que se declarase como “conservador”.

O conflito do “L” e a política lingüística
Seguir cuestionando teimudamente o topónimo “A Coruña”, despois de ter perdida de forma reiterada a batalla xurídica, supón de facto rachar o consenso que os tres partidos parlamentarios acadaron no Plan Xeral de Normalización Lingüística (PXNL), o documento fundamental para volver poñer en valor a Lei de Normalización de 1983, texto normativo que establece a forma galega como a única da toponimia da comunidade e que recoñece a autoridade da RAG para cuestións léxicas e ortográficas relacionadas coa nosa lingua. Este disenso, defendido polo conselleiro da Presidencia explica porqué, despois de dezaseis meses, o PXNL non acabe de arrincar nin a nova Secretaría Xeral de Política Lingüística (SXPL) conte con todos os medios e coa enerxía política precisa para impulsalo.

As consecuencias para o bipartito
Semellante paralización do PXLN ten que provocar importantes tensións no seo do goberno bipartito. O vicepresidente e conselleiros nacionalistas deben aturar tanto a anemia normalizadora dos seus socios (que quedaron coa responsabilidade da SXPL) como as críticas constantes da MNL, feitos que indubidablemente os desgastan na súa credibilidade de compromiso coa lingua e agoiran que, se non lle poñen remedio decontado, esta lexislatura (mesmo coa súa presenza goberno) se estragou para remontar a maltreita política lingúística.

As consecuencias sobre o debate Estatutario
Esta anemia normalizadora non é a máis favorable para propiciar un debate sereno sobre os importantes cambios que debería introducir o novo Estatuto no referido á lingua: especialmente, o deber de coñecemento do galego por parte de todos os cidadáns, alén doutros referidos á toponimia e á redacción dunha carta de dereitos lingüísticos. Aspectos, na miña opinión, tan decisivos como o recoñecemento do carácter de Galicia como nación, para poder acadar un texto aceptable.

Un caneíño curto
Méndez Romeu reavivando a polémica sobre o “L” pretende realizar un caneíño en curto que seduza á bancada conservadora coruñesa (rota en dúas candidaturas e, segundo as enquisas, cunhas expectativas pésimas). Nesa bancada de “voto PP” é onde pode aspirar Losada atopar a maioría absoluta que evite ter que contar cun certo apoio do BNG de Tello.

Coda
Méndez Romeu guindou un intelixente globo sonda consciente de que a súa aparición no escenario desgastaría ao bipartito, especialmente ao BNG (algo que lle interesa), entorpecería o debate estatutario (do que tampouco é moi favorable) e paralizaría o anunciado relanzamento do PXNL. Unha carambola a tres bandas con mínimo custe político para el. Outro éxito para o grupo do PSOE coruñés. Que pensarán o presidente Touriño e o embaixador vaticano?


Etiquetas:

Gústame A Coruña

/en /por
Non hai volta de folla: gústame A CORUÑA.
Gústame esa cidade dona-peixe que naceu da auga e do sal do mar. Gústame “a cidade que ergue a cabeza altiva sobre os mares” de Curros Enríquez. Gústame “a baía feita de azul, luz e cristal” do poeta Manuel María. Gústame sentir como rabuña alí o mar ártabro, moito máis irado ca no sur. Gústame camiñar pola súa beiramar sentindo o efecto salgado das areíñas de pedramol. Gústame camiñar dende o Orzán ata a Mariña, co desexo de atopar algún dos homes mariños ou algunha das mulleres orzanas, que fabulou o pintor Xaime Cabanas; esa especie de sereas coruñesas, con cara de carioca, sempre pegadas ás pedras, que chaman polos mariños. Gústame esa cidade atlántica, cosmopolita e enxebre, galega de banda a banda.
Gústame percorrer os peiraos coruñeses dende o Muro ata a Dársena e comprobar que aínda existen cidades dispostas cara o mar, cidades nas que os seus habitantes poden disfrutar a plenitude euforizante provocada pola marusía. Gústame subir á Torre a enxergar o horizonte ou desviarme a buscar a raiola de punta Herminia, nos cantís onde se espetou o Mar Exeo.
Gústame coller o tranvía, que noutrora subiu as costas da Alfama lisboeta, diante do cárcere baleiro, un medio de transporte turístico que recuperou un embaixador que soubo conservar intacta a súa magnífica fonética galega, ademais de intentar mitigar os problemas sentimentais dos seus conveciños. Gústame ese seu atrevemento por abordar a síndrome Siboney, ese sentimento colectivo de perda, mesmo de culpa, por non ter evitado a desaparición do tranvía eléctrico que atravesaba os Cantóns, naquel tempo Siboney das cancións bonitas e dos cantantes preciosistas coruñeses como Pucho Boedo, o vocalista da orquestra Os Satélites.
Gústame perderme pola Cidade Alta, noutrora amurada, descubrindo novos cafetiños elegantes, ocultos nas rúas estreitas e empinadas ou nalgunha das súas prazas de calma, pequenas e estrañamente silenciosas. Gústame baixar á Pescadería, hoxe o centro da cidade, noutrora arrabalde de pescadores e comerciantes, ese istmo acariñado polas ondas, onde a cidade se estreita entre as praias de Riazor e Orzán e a Dársena onde atraca a flota de baixura.
Gústame pasmar nas terrazas de María Pita. Gústame entrar en Munin ou na Casa do Xamón. Gústame a tortilla e a carne asada do Penela. Gústame ir ao Dublín e gorentar unha tostada. Gústame ir aos Mallos para gozar da tapa de orella prensada do bar Los Claveles. Gústame xantar no Pil Pil e deixarme aconsellar pola sabedoría tranquila de Luís. Gústame subir aos Castros para probar os ribeiros da adega O Cenlle. Gústame seguir ata Monelos e pasar unhas horas nos Peteras dos Belés, o templo da canción cascarilleira, a taberna de Cesáreo que resiste, entre os grandes murallóns dunha falsa modernidade, e onde se canta e se bebe con exquisita elegancia.
Gústame esa Coruña progresista, liberal, laica, culta soñada pola actriz María Casares, por Jenaro Marinhas del Valle, por Carlos Martínez Barbeito. Gústame a Coruña das Escolas do Insiño Galego de Ánxel Casal. Gústame a Coruña do neno Pablo Picasso, dos pintores Urbano Lugrís, Luís Seoane e Reimundo Patiño. Gústame a Coruña dos poetas Miguel González Garcés, Luz Pozo Garza, Xulio López Valcárcel, Manuel Álvarez Torneiro, Miguel Anxo Fernán Vello, Pilar Pallarés, Lino Braxe… Gústame a Coruña das novelas de Luis Rey Núñez, Xosé Ramón Pena, Xosé Fernández Ferreiro… Gústame a Coruña dos artigos de Xosé Manuel Pereiro e dos textos de Pawley. Gústame a Coruña das repichocas de Sofía de Labañou e Xurxo Souto, gústame a Coruña recuperada nos seus Contos da Coruña, a memoria anónima dunha cidade distinta. Gústame a Coruña d’ Os libros arden mal de Manuel Rivas, iluminada por una lanterna mariña.
Gústame a Coruña das librarías Lume, Xiada, Couceiro, Sisargas, Nós ou Colón. Gústame visitar a Casa dos Peixes, o acuario coruñés, concibido como a Casa das Ciencias e a Domus, con tanto gusto arquitectónico como con interese lúdico e educativo. Gústanme as exposicións do Kiosko Alfonso. Gústame o teatro Rosalía de Castro. Gústame o museo de Belas Artes e a nova Fundación Luís Seoane.
Sobran outros argumentos: gústame A CORUÑA.
Etiquetas: