Feijoo e o Vigo metropolitano

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo propoño unha reflexión sobre a posición de Feijoo e do PPdeG sobre a Área Metropolitana de Vigo.

area_vigo_r2_c1Tras a lectura da magnífica entrevista que Irene Bascoy fixo a Alberto Núñez Feijoo para Faro é doado comprender que o Partido Popular ten un problema grave en Vigo. O presidente da Xunta de Galicia aínda non valorou o peso que Vigo ten na economía e política galegas nin entende o seu carácter de cidade metropolitana, a “cidade en bisbarra” da que falaba Ramón Otero Pedrayo. A pesar de ter a súa residencia na abella da ribeira, Feijoo é incapaz de conectar coas preocupacións e coa memoria da maioría social viguesa, un alma cívica que moi pouco ten que ver cos parabéns que recibe das “elites” conservadoras en actos de partido e, por suposto, moito máis ampla co electorado dos distritos do centro onde o seu partido é hexemónico en cada elección. Vigo é unha cidade revolcada, moito máis complexa do que pode enxergarse dende o outeiro de Monte Pío.

No entanto, para quen coñeza o ADN vigués e a historia da cidade nas últimas catro décadas non é difícil explicar que as severas derrotas municipais sufridas polo partido de Feijoo en Vigo, coincidindo coas súas lexislaturas á fronte do Goberno Galego, sobre todo a do pasado mes de maio, máis alá da pouco afortunada elección da candidatura, tiveron a súa orixe no desinterese do presidente polo que sucedía en Vigo e na súa área metropolitana. Un erro colosal sobre o que Abel Caballero construíu de forma moi intelixente a súa esmagadora maioría absoluta. O alcalde socialista si soubo liderar o profundo malestar cidadán provocado pola marxinación orzamentaria coa cidade da Deputación presidida por Rafael Louzán e a indignación provocada polas políticas erradas de Feijoo en temas quentes para Vigo como a fusión das caixas de aforros, cando xa se foran a pique. Como tamén o fixo cando recuncou na casa do Campo de Granada co abandono inxustificado do Hospital Xeral para usos sanitarios, o negocio millonario da privatización do Hospital Álvaro Cunqueiro e, sobre todo, o caos do traslado ao novo centro sanitario denunciado nas avenidas viguesas por milleiros de persoas.

Nestes sete anos, tampouco soubo entender Feijoo a importancia política da presidencia da Autoridade Portuaria, case unha segunda alcaldía na cidade, onde colocou primeiro a Corina Porro e despois a Ignacio López Chaves. Ambos os dous, a pesar de representar perfís persoais moi diferentes, careceron da capacidade de intermediación na sociedade industrial viguesa e de diálogo interinstitucional necesario coas diversas administracións, sobre todo co concello, para integrar as diversas actividades do porto (fosen as turísticas, deportivas e de lecer como as estritamente industriais) no proxecto estratéxico e urbanístico de Vigo. Como non comprendeu Feijoo, cando utilizou politicamente os contratos de Pemex, o valor (e mesmo a pegada afectiva) que a industria naval ten na beiramar viguesa dende hai máis dun século. Con todo, o seu maior fracaso político en Vigo é a súa obstinación por non recoñecer o liderado indiscutible do concello de Vigo e da súa alcaldía sobre unha área metropolitana que conta con case medio millón de habitantes, que polo momento agrupa a catorce concellos (con outros seis con interese en incorporarse) e ocupa o territorio de comarcas naturais como o Morrazo, o Val Miñor, a Louriña, o Condado e o Baixo Miño. Ese Gran Vigo, o Vigo metropolitano, que nas eleccións municipais de maio deulle na maior parte dos concellos unha lección de coherencia ao Partido Popular, espíndoo coma o rei nú e outorgándolle a presidencia da Deputación á socialista viguesa Carmela Silva.

Tras semellante pau, parecía que Feijoo aprendera e sería capaz de trasacordar sobre os termos da Lei da Área Metropolitana de Vigo aprobada de forma unilateral polo seu partido en 2012. Mesmo chegou a comprometerse en facelo decontado na entrevista que mantivo co alcalde vigués o pasado mes de setembro. Porén, todo quedou en auga de castañas e o presidente volve enlearse na súa calculada retórica de administrativista, ao tempo que aproveita a operación Patos para mover apenas dous dos seus peóns de posición no taboleiro vigués e mandar así un sutil recado ao equipo de goberno vigués. Movementos que cos calendarios electorais na man, con convocatorias en decembro e na vindeira primavera, agoiran que Vigo dificilmente contará nesta lexislatura coa posta en marcha dunha nova Área Metropolitana.

E o caso desta lea da máis resesa política non é nin moito menos menor para os concellos (e a cidadanía) da área metropolitana viguesa xa que deste acordo depende o funcionamento de servizos básicos como o transporte metropolitano (do que Vigo até agora quedou fóra), o tratamento de residuos, o abastecemento de augas e tantos outros temas de carácter metropolitano. Polo visto e expresado, co Vigo metropolitano Feijoo non mudou de chip.

O último tren

/en , , , /por

No artigo semanal en Faro de Vigo propoño que Renfe introduza unha frecuencia en horario nocturno, con saída entre as 22:30 e as 23:00 horas, no tren de velocidade alta entre A Coruña e Vigo.

tren-vigo-interior

Somos moitas as persoas que por obrigas do noso traballo desprazámonos decote entre Vigo, Pontevedra, Vilagarcía, Santiago e A Coruña. A pesar da inauguración da liña do tren veloz entre as estacións de Urzaiz e San Cristobo, continuamos utilizando o coche e pagando as carísimas peaxes da AP-9 debido a ausencia dun servizo de tren en “horario nocturno”. E abofé que resulta difícil comprender que a derradeira saída, tanto dende Vigo como dende A Coruña, sexa arredor das nove da noite, case como acontecía nos tempos daquel ferrobús que cubría o traxecto en máis de tres horas. A pesar de que agora a viaxe dura apenas hora e media, con semellante horario resulta imposible utilizar este servizo para aquelas persoas con xornada laboral vespertina, para as que participan nunha reunión a medio tarde ou asisten a un acto cultural ou espectáculo deportivo que adoitan comezar entre as sete e as oito do serán. Non hai que ser un xenio para saber que para normalizar de vez as comunicacións ferroviarias entre as dúas metrópoles atlánticas é imprescindible contar cun último tren que saia de cada un dos extremos entre as dez e as once da noite.

Este horario precario do ferrocarril rápido galego, que dende a súa inauguración conta cun nivel alto de ocupación e puntualidade, supón unha anomalía, se o comparamos co doutros servizos. Renfe homológao co das últimas saídas do AVE de Madrid a Barcelona (20:30), Valencia (21:10), Sevilla (21:30) ou Valladolid (21:30), cando por ocupación a galega debería ser considerada unha liña de media distancia de frecuencia e horario comparables a algunhas de cercanías. O modelo do horario nocturno do Vigo-A Coruña debería asemellarse máis ao que utiliza o AVE de Madrid a Ciudad Real (22:15) ou o AVE que une Barcelona con Tarragona e Lleida (21:50). Con todo, é o modelo de horarios de cercanías o que mellor se axeitaría ás necesidades do tren galego, fose o da liña entre Alacant e Murcia (22:00) ou as que funcionan nas áreas metropolitanas de Barcelona, Bilbo ou Donostia, todas con últimos trens con saída despois das 22:30 horas. Por non citar os modelos horarios alongados até a medianoite do ferrocarril do Reino Unido, Países Baixos ou Francia que facilitan a utilización intensa deste servizo, a pesar do seu prezo elevado ou da súa privatización como acontece no das illas británicas.

Aumentar unha frecuencia en cada sentido entre Vigo e A Coruña, con saídas entre as 22:30 e as 23:00 horas permitiría que utilizasen o tren moitas das persoas que acuden a espectáculos ou realizan xestións vespertinas nalgunha das cidades. Se viñese acompañada de pequenos axustes na programación horaria destas actividades, esta medida provocaría a longo prazo unha revolución na mobilidade entre os habitantes das nosas cidades atlánticas. Os vigueses poderiamos acudir ás representacións do Pazo da Ópera da Coruña e os coruñeses asistir aos concertos do auditorio de Beiramar. Ou uns e outros poderiamos participar nos seráns que Culturgal organiza en decembro en Pontevedra ou asistir ás proxección do Cineuropa compostelán do mes de novembro. Como gozar dos partidos do Obradoiro, do Teucro e doutras disciplinas deportivas, por non citar os eventos das festas de verán ou as posibilidades que se abrirían para a mobilidade do estudantado e o profesorado das tres universidades. Unha horario nocturno que facilitaría as conexións aeroportuarias internacionais, a pesar de que os camiños de ferro non chegan aínda a ningunha das terminais, o que a longo prazo tamén as faría máis competitivas con respecto a do Porto. En definitiva, contar cunha maior e mellor oferta ferroviaria só iría en prexuízo do emprego da AP-9, que despois de corenta anos e xa varias veces amortizada, continúa espoliando os petos dos galegos sen contrapartida ningunha.

A reivindicación doutro horario para o último tren do día ten que ver co deseño dun novo mapa de comunicacións e mobilidade para seis cidades (Vigo, Pontevedra, Vilagarcía, Santiago, Coruña e Ferrol, a única desconectada deste tren) chamadas a funcionar como unha única rede urbana atlántica, capaces de competir e colaborar entre todas elas. Abondaría con coordinar as súas programacións públicas e privadas para facilitar a visita das súas cidadanías aos espazos para o lecer, de tapeo e de turismo familiar de fín de semana de cada unha delas. Tras os elevadísimos investimentos no corredor ferroviario atlántico, tras a redución dos servizos do tren tradicional de proximidade, cómpre activar os servizos dun tren de cercanías capaz de introducir un novo dinamismo intergalaico que coute os localismos de tres pesetas. Os gobernos locais das seis cidades deberían reclamar a Renfe que poña en marcha esta ampliación horaria que reclaman potenciais usuarios deste servizo público.

Mañá cando me maten

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar aos cinco fusilamento sod 27 de setembro de 1975 e a exixir a reparación que merecen as vítimas e as súas familias.

27septiembre1975Non pasaron desapercibidas para os lectores de “Faro de Vigo” as esquelas publicadas a pasada fin de semana e contratadas por subscrición popular con motivo do corenta cabodano do fusilamento en Hoyo de Manzanares dos mozos galegos Xosé Humberto Baena Alonso e Xosé Luis Sánchez-Bravo Solla, xunto ao catalán Ramón García Sanz, e aos vascos Jon Paredes Manot Txiki e Ángel Otaegui Etxeberria, membros do FRAP e ETA. Como tampouco pasaron desapercibidos os valados que reclaman “verdade, xustiza e reparación” como vítimas que foron da Ditadura, ao tempo que denuncian estas derradeiras execucións do franquismo, tras catro procesos militares sumarísimos, realizados sen garantías xurídicas, que concluíron coa petición de once penas de morte, apenas dous meses antes do pasamento de Franco, mesmo a pesar da mobilización da sociedade internacional, incluído o intento de mediación in extremis do papa Pablo VI. Esquelas, valados e un acto de homenaxe en Pereiró que neste corenta aniversario exixen a anulación daqueles xuízos e o remate da impunidade para os seus responsables.

A recente publicación do libro de Carlos Fonseca “Mañana cuando me maten” (La Esfera de los libros, 2015), presentado en Vigo hai unhas semanas, foi esencial para a reconstrución fidedigna dos acontecementos e do contexto político e social que levaron a aquel fatídico 27 de setembro de 1975. O autor das “Trece rosas rojas” (2004) utilizou os procedementos do xornalismo narrativo, alicerzado sobre unha rigorosa investigación documental, até onde o acceso aos arquivos militares lle foi permitido, xa que aínda non se pode dispór nin dos textos íntegros das causas nin das sentenzas, clasificadas como “secretas”. Mais tamén, recabou información en longas conversas cos procesados que salvaron a vida, cos familiares, amigos e letrados defensores das vítimas, e cos xornalistas asistentes aos xuízos e ás execucións. Materiais cos que construíu un relato co que intenta achegarse á verdade do sucedido naqueles derradeiros meses do tardofranquismo. Afonda así con delicadeza nunha dolorosa ferida que, como outras relacionadas coa Ditadura e coa Reforma Política, sabemos aínda non foi curada. Xaora, o libro de Fonseca amosa que cometeran ou non os delitos polos que foron condenados, non hai dúbida que os cinco fusilados foron vítimas dun simulacro de xustiza militar que os sentenzou antes de xulgalos. Como tamén o é que as probas que os incriminaron nuns casos se obtiveron por torturas noxentas e noutros foron manipuladas, privándoos, como se comproba nos relatos dos xuízos, das mínimas garantías de defensa.

É inevitable que na reconstrución daqueles feitos nos produza particular interese as historias dos galegos Baena e Sánchez-Bravo, dous rapaces que estudaran no Instituto Santa Irene e viviron o fulgor daquel Vigo revolcado de comezo dos anos setenta como membros do Partido Comunista Marxista Leninista e máis tarde en Madrid dos grupos do FRAP.

No de Xosé Humberto Baena foron decisivas as testemuñas da súa irmá Flor, que ao longo destas catro décadas defendeu a súa inocencia e nunca perdeu a esperanza de acadar a reparación para el, até chegar a acudir ao Tribunal de Dereitos Humanos da ONU. Mais tamén foron decisivos o diario do seu pai Fernando, que recolle con moito detalle aquelas xornadas terribles, e os textos escritos por Baena en Carabanchel días antes da súa execución, como lle suxerira a súa tía Carlota, nos que expresa a súa desesperanza. É estarrecedor o titulado “El reloj”, no que expresa a súa loita contra o tempo e a súa convicción de que o ían matar. Como conmovedoras son a narración das torturas ás que foi sometido, as referencias as lecturas dalgunhas novelas, as súas lembranzas dos días nos que traballou na fábrica de Fumensa e, sobre todo, a carta de despedida aos seus pais, escrita o día anterior a ser fusilado, na que lles achega azos e solicita que fagan todo o posible para levalo a Vigo. O que resultou moi difícil para a súa familia, á que unha vez chegado o féretro a Pereiró, se lle impediu sequera poder velalo.

O relato de Xosé Sánchez-Bravo, veciño de Vincios e estudante de Químicas no CUVI, queda vencellado ao de Silvia Carretero, a moza que coñeceu cando fuxiu a Madrid e coa que casou en maio daquel ano 75. É tristísima a narración que fai a súa irmá Victoria da noite anterior á execución, na que foi visitado por ela e pola súa nai e na que por fin puido ver durante unhas horas a súa dona embarazada, daquela presa en Yeserías.

Como sinala o propio Carlos Fonseca, tras catro décadas, non abonda só con evocar o ocorrido aqueles días de setembro de 1975. É imprescindible, tamén, abrir as cancelas xurídicas e revisar aqueles catro procesos. Juan Gelman ben o dicía: “o contrario do esquecemento non é a memoria, senón a verdade”.

Ano Internacional da Luz

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo, a partir dun xantar co doutor Tomás Camacho, reflexiono sobre a celebración de 2015 como Ano Internacional da Luz.

Efiener-investiEspaña-CitiestaNighint2A pasada semana coincidín nun xantar co doutor Tomás Camacho García, o director médico do Laboratorio Lema e Bandín da rúa Lepanto. Toxicólogo clínico, colaborador da NASA no estudo das repercusión de tóxicos sobre os astronautas, Camacho é un dos científicos vigueses de prestixio internacional (e por ventura hai uns cantos na nosa cidade). A súa colección de microscopios, máis de duascentas pezas, representativas das diversas tipoloxías da historia deste aparello, iniciada hai quince anos nunha estancia na Universidade de Harvard, é unha das máis valiosas e recoñecidas do mundo. Nese xantar inesquecible, quedamos engaiolados cos seus relatos científicos, narrados coa facilidade e a sinxeleza dos sabios, sobre as causas dalgúns accidentes aéreos, a orixe do erro humano, a síndrome da quenda de noite, as razóns do envellecemento ou a estremecedora afouteza dos astronautas que se propoñen como pioneiros para as primeiras viaxes a Marte. Porén, o que nos rendeu foi o relato con tintes novelescos da rocambolesca adquisición en ebay do seu último (e máis importante) microscopio.

Unha peza do século XVII, que apareceu enterrada nas lameiras das canles de Delf, a cidade holandesa onde naceu o pintor Veermer. Un microscopio de trescentos aumentos do tamaño dun maimiño que pertenceu a Antonni van Leeuwenhoek, lembrado como o inventor e fabricante deste microscopio excepcional que permitiu observar por vez primeira os espermatozoides, abrindo así a microbioloxía. Unha peza orixinal, de incalculable valor, unha das nove existentes no mundo, que nos últimos meses foi solicitada para ser exposta en diversos lugares do mundo, mais que polo momento non tivo acomodo en ningún dos museos vigueses nin galegos.

O microscopio de Leeuwenhoek e o Libro da Óptica publicado en 1015, hai xusto mil anos polo basorí Alhacén, representan dous fitos senlleiros na historia da óptica, a disciplina que se desenvolveu desde que o científico musulmán acreditou que a luz procedía do Sol e os obxectos apenas a reflectían. Xaora, un exemplar do libro do basorí e o microscopio do holandés propiedade de Camacho son as dúas pezas principais da exposición aberta na sede central da UNESCO en París para celebrar o Ano Internacional da Luz e das Tecnoloxías baseadas na Luz.

Declarada polas Nacións Unidas na súa 68ª Asemblea Anual, esta efeméride pretende salientar ao longo deste ano 2015 o papel fundamental da luz e das súas tecnoloxías en todas as actividade humanas, sexan económicas, científicas, educativas como artísticas. Na luz está a orixe da vida, a principal fonte de enerxía do planeta, e nas súas aplicacións científicas nos eidos da enerxía, a enxeñaría, a arquitectura ou a medicina algúns dos inventos que revolucionaron a sociedade nos últimos dez séculos.

Na luz está tamén a fascinación compartida polos seres humanos por fenómenos como a aparición do arco da vella ou a observación dos abrentes e solpores que por repetidos cada día non semellan menos sorprendentes. Na luz está o ADN das belas artes, dende a pintura á escultura, con especial incidencia nas artes contemporáneas como a fotografía, o cine, a vídeocreación. Como dende a invención do láser e o desenvolvemento da fotónica, as novas tecnoloxías asociadas coa luz facilitan a fabricación de novas fontes de luz eficientes, a súa utilización como instrumentos científicos, melloran as comunicacións por medio de redes ópticas e as utilidades en disciplinas como a biomedicina, sexa na imaxe diagnóstica como na propia cirurxía.

Ninguén pode dubidar que a luz afecta as nosas vidas. Tamén cando o abuso da súa presenza nocturna se transforma en contaminación luminosa, que impacta de forma negativa sobre o medio ambiente e impide a contemplación do ceo nocturno estrelado, que debe ser considerado como un dos dereitos da humanidade. Contaminación luminosa que constitúe aínda un asunto non valorado como merece polos poderes públicos, sexa polos seus efectos sobre a saúde das persoas, ao desaxustar o reloxo biolóxico e inhibir a secreción de melatonina, que regula importantes función vitais; pola alteración que provoca na migración das aves ou na vida dos insectos; como polo despilfarro enerxético antiecolóxico (tamén económico) que para os concellos supón esta sobreiluminación nocturna.

O emprego máis racional e austero da luz artificial e o combate da contaminación luminosa, como sucede nos países nórdicos, é un asunto que con rigor e espírito construtivo debería ser incorporado na nosa axenda pública. A iniciativa da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío para que o Parlamento de Galicia aprobe unha declaración institucional en defensa do ceo nocturno constitúe un fito que non debe pasar desapercibido na celebración deste Ano Internacional da Luz.

Candidatura galega

/en , , , , /por

No artigo da semana no Faro de Vigo reflexiono sobre o proceso de conformación dunha Candidatura unitaria galega.

AutoBandeira3-1004x500Son cada vez máis propicios os ventos para a formación dunha candidatura galega que participe con garantías de éxito nas eleccións Xerais. Unha única candidatura galega que alicerzada nun amplo movemento cívico de sensibilidades plurais teña por obxectivo acadar representación nas catro provincias e conformar un grupo parlamentario galego soberano nas Cortes sen ningunha outra obediencia que non sexa a de defender políticas favorables aos intereses da inmensa maioría da sociedade galega e á continuidade de Galicia como suxeito político de seu. Unha candidatura de unidade galega sen exclusións enxergada como un soño compartido por milleiros de persoas na mobilización cidadá do pasado 25 de xullo, demandada nos diversos manifestos e declaracións políticas publicadas ao longo do verán, como avalada pola experiencia xerada nos procesos de participación cidadán co que agromaron as exitosas mareas e candidaturas municipalistas na pasada primavera. Semella, pois, que contar cunha candidatura galega é un deses soños posibles polos que paga a pena teimar.

O entusiasmo xerado nas convocatorias promovidas nos últimos meses polos membros do Encontro Cidadán por unha Marea Galega e pola Iniciativa pola Unión, as dúas plataformas cidadáns que traballan a prol deste proxecto político, amosa que a pesar do axustado do calendario, das incertezas e dalgunhas resistencias, inevitables nos procesos de cambio e converxencia, aínda é posible conformar unha única candidatura que nas vindeiras Xerais represente as diversas sensibilidades da esquerda e do soberanismo existentes en Galicia. Unha opción electoral de unidade popular, que conte polo tanto coa sólida base achegada por un movemento cidadán activo en todo o territorio galego, mais apoiada tamén por partidos que renuncian as súas siglas e colaboran na construción dun espazo político común alternativo ao establecido polo Partido Popular e polo PSdeG-PSOE. Unha candidatura galega nacida da xeración do común, un proceso complexo de converxencia de persoas, mareas e candidaturas municipalistas e partidos nacionalistas e non nacionalistas que dende posicións ideolóxicas e procedencias do activismo social e político diversas asumen que por riba das súas diferencias son moitas máis as ideas e os azos de cambio profundo que comparten.

O obxectivo dunha candidatura galega destas características non pode ser outro que facerlle fronte a situación de auténtica emerxencia que vivimos en Galicia, un país en perigo de extinción que precisa activar todos os seus recursos, todas as súas potencialidades produtivas e resetear a súa economía para xerar máis traballo e benestar para a súa cidadanía. O imparable devalo demográfico e a nova onda emigratoria da nosa xeración mellor formada, que ameaza con destruírnos como pobo; a crise ruinosa dalgúns dos nosos sectores estratéxicos, como o leiteiro, o forestal, o eólico ou a construción naval; as taxas de desemprego e índices de pobreza e exclusión social máis elevados da nosa historia; o perigoso endebedamento da Xunta de Galicia por riba dos dez mil millóns de euros ou a incapacidade de aproveitamento tarifario da nosa produción de enerxía electrica constitúen apenas indicios da precariedade dun país que ten moi serias dificultades para ofrecer os servizos básicos de educación, sanidade e dependencia e atender ao marco competencial recoñecido no seu autogoberno. Contar cun grupo parlamentario galego soberano nas Cortes é unha forma de saír deste conformismo paralizante que nos mingua, mais tamén é un valioso altofalante para expresar de primeira man as demandas da súa cidadanía e participar como suxeito político no debate decisivo que alí se produza sobre a nova articulación territorial do estado.

Para conformar esta candidatura galega cómpre que calle canto antes o proceso de confluencia nunha única plataforma cidadá na que se sumen os esforzos das dúas hoxe existentes, o Encontro Cidadán pola Marea Galega e a Iniciativa Pola Unión. O obxectivo non é outro que crear unha única ferramenta de converxencia de adscrición individual capaz de nun tempo moi escaso dotar á candidatura de personalidade xurídica, de desenvolver a súa proposta programática e de organizar un proceso de primarias do que sairían as candidaturas. Considerar o común como un espazo dinámico de encontro, activar a participación de varios milleiros de persoas con azos de cambio en todo o territorio galego, contar coa responsabilidade dos partidos, mareas municipalistas e os seus liderados emblemáticos na facilitación dos acordos son condicións imprescindibles para o éxito deste proceso con vontade de constituirse en histórico. Somos moitos as persoas que confiamos esperanzados nesta unión polo porvir.

Produtos galegos

/en , , , , , /por

No artigo semanal de Faro de Vigo (incompleto por un erro na versión enviada ao xornal) reflexiono sobre a soberanía alimentaria e a corresponsabilidade dos consumidores e consumidoras galegos.

mercado_progresoMiña avoa e miña nai foron praceiras do mercado do Progreso onde venderon durante décadas froitas e verduras. Desde novos aprendimos alí que os produtos do país e da casa eran os máis valorados e preferidos polas clientas. Os grelos, os repolos, os pementos, as xudías, as escarolas, os tomates, as cebolas e as patacas, presentadas nas patelas, eran sempre da aldea. As mazás, fosen tabardillas, reinetas ou de louriñales, as pavías, os pexegos, as ameixas, as peras de san xoán, as cereixas, as castañas e as noces eran sempre do país. Como os ovos e os chourizos eran sempre da casa, a tetilla do país, o marmelo artesán e a manteca de confianza. Denominacións todas que expresaban a calidade e orixinalidade dos produtos da nosa horta, cuxa orixe en moitas ocasións estaba en pequenas explotacións familiares das parroquias viguesas, que mércores e sábados acudían á feira. Daquela, cando Portanet e Ramilo gobernaban en Vigo, nos anos da ditadura e da resistencia, nos mercados municipais do Progreso, Berbés, Travesas, Calvario, Teis e Bouzas, onde se realizaba a compra diaria, conservábase intacto o aprezo polo propio, polos produtos alimentarios do país.

Porén, desde hai máis de tres décadas está en marcha un proceso imparable de liberalización do comercio mundial de alimentos que levou á deslocalizar e intensificar a produción e a desestacionalizar o consumo dos produtos agrarios. Un proceso que no marco das mudanzas das formas de vida e do consumo urbano foi substituíndo o modelo de compra diaria no mercado de produtos frescos polo de compra semanal ou mensual no supermercado ou grande superficie. Hoxe os consumidores galegos, como o resto dos privilexiados do primeiro mundo, temos a posibilidade de adquirir, sen importar nin a súa orixe nin cando foi producido, calquera tipo de alimento fresco (sexan pementos de Padrón producidos de Almería, xudías de Marrocos, mazás de Chile ou amorodos de Palos en pleno inverno), conxelado (sexan produtos naturais ou xa precociñados) ou envasado (sexa auga mineral australiana ou espárragos chineses ou peruanos). Sen esquecer, que neste período mundializouse o mercado de produtos alimentarios básicos, como o da soia, o café ou o leite, con consecuencias funestas para os seus produtores, sometidos ás flutuacións de prezos e os intereses das corporacións transnacionais que monopolizan a súa distribución e pretenden a súa desregulación total.

Un proceso de reconversión alimentaria que na Unión Europea obrigou á desaparición das pequenas explotacións agrogandeiras e a súa substitución por outras de dimensións industriais. Unha dinámica que en Galicia leva arruinadas xa 150.000 explotacións e supuxo abandonasen esta actividade 350.000 persoas. Crises como a actual do sector do leite, que afecta a todos os produtores europeos e pode arruinalo de vez en Galicia, constitúen apenas a punta do iceberg deste modelo intensivo de produción alimentaria, que no noso país tanto ten contribuído ao despoboamento do medio rural. Un modelo, xaora, que non o esquezamos, é incapaz de proporcionar alimentos para toda a poboación mundial e ameaza a saúde do planeta no seu conxunto, polo incremento da emisión de gases de efecto invernadoiro provocado pola deforestación e o consumo de combustibles fósiles. Un modelo de produción agrícola, pois, insostible e inxusto, incapaz de atallar a fame e a pobreza, ao que dende hai vinte anos, tras o cumio mundial da alimentación da FAO en Roma, se ofrece como alternativa o da soberanía alimentaria, baseado no dereito que ten cada país de producir os seus alimentos no marco do seu desenvolvemento sostible e da súa seguridade alimentaria.

Nesa tendencia de recuperación da soberanía alimentaria, que madia leva non nega a posibilidade do comercio internacional xusto de alimentos, cómpre acadar unha relocalización da produción e a súa distribución en cada un dos mercados locais. Unha tendencia soberanista cada vez máis potente en todos os países da Unión Europea, onde se promove e privilexia en todos os puntos de venda (e sen ningún tipo de complexos) o consumo de produtos propios, frescos, naturais e de tempada, que non son outros que aqueles chamados do país ou da casa no tempo das nosas avoas. Consumir leite, auga ou cervexa galegas; comprar os produtos frescos da nosa horta e os peixes e mariscos das nosas lonxas; apoiar os nosos produtos con indicación xeográfica de calidade (queixos, mel, carnes, viños, hortalizas…) é unha expresión de autoestima, un xeito de facer país. Consumir produto alimentario galego, sexa natural, envasado ou conxelado, máis aínda se está etiquetado na nosa lingua, é unha forma de corresponsabilizarnos co noso futuro e contribuír á recuperación do medio rural galego. Apoiemos os produtos do país.

Hospital Álvaro Cunqueiro

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo semanal de Faro de Vigo á situación do traslado do Hospital Álvaro Cunqueiro,

mudanza-sanitaria-4

O traslado ao Hospital Álvaro Cunqueiro de pacientes e profesionais da área sanitaria de Vigo está sendo un fracaso. Tras as reiteradas denuncias de deficiencias construtivas e carencias asistenciais, realizadas por pacientes e sanitarios do centro ao longo da pasada semana, os responsables do SERGAS rendíronse á evidencia e decidiron parar o proceso na súa fase crítica, xa que non contan con garantías de que nos quirófanos, nas UCI ou nas áreas de reanimación do novo hospital se respecten os estándares sanitarios de calidade do aire. Unha decisión relevante xa que supón se adía polo momento a unificación dos servizos de urxencia en Beade e se recupera a actividade cirúrxica complexa no Xeral e Meixueiro, xusto na semana na que ía ser abandonada.

Durante estes días pacientes e profesionais alertaron nas redes sociais que o Álvaro Cunqueiro se estreara en precario. A lista das súas denuncias é tan longa como desacougante: dende pingueiras e caídas de falsos teitos, pasando por problemas nos condutos de aire acondicionado e na recollida de augas residuais, deficiencias na limpeza, timbres que non funcionan nos cuartos, falta de sofás para acompañantes até problemas co servizo de comida. Denuncias tamén relativas a carencias de medios, sexa que non está previsto o funcionamento dun laboratorio central no propio hospital, a precariedade do equipamento técnico e da medicación dispoñible dalgúns servizos, a falta dun TAC ou a utilización dun camión estacionado fóra do recinto sanitario para realizar as resonancias, cos prexuízos que isto ocasiona para a calidade asistencial. En todo caso, eivas que expresan o incomprensible que resulta que un gran hospital como o de Beade iniciase a súa actividade sen estar rematadas todas as obras, sen contar con todos os medios e recursos en correcto funcionamento, sen desenvolver un período de axeitamento previo dos seus profesionais e sen realizar unha avaliación dos riscos para pacientes e profesionais dun proceso tan complexo.

Xaora, chama a atención que estas deficiencias non atinxan aos servizos non sanitarios de aparcadoiro, multimedia e cafetaría, concibidos como un negocio moi rendible. Abonda con botar contas coas cifras das súas tarifas para quedar abraiado. Un bono de aparcamento para un vehículo dun acompañante durante cinco días (sen posibilidade de contar con outra alternativa na zona) custa 20 euros. Un paquete de servizos multimedia (tv, radio e internet) para o mesmo período custa por paciente 31,70 euros. Uns 50 euros por persoa ingresada. Cantidade que para as adxudicatarias supón a posibilidade de recadar cada cinco días máis de 40.000 euros, é dicir máis de dous millóns de euros cada ano. É inevitable preguntarse as razóns de que en Beade non existan posibilidades ningunhas de estacionamento e wifi gratuítos tratándose dunhas instalacións “sanitarias públicas”.

A orixe deste caos inicial no Álvaro Cunqueiro, ademais das presas inevitables provocadas pola proximidade da convocatoria das eleccións Xerais, reside no modelo de financiamento privado escollido por Feijoo para a súa construción, a denominada “concesión de obra pública mediante pagamento por dispoñibilidade”. Unha adxudicación por vinte anos a unha UTE liderada por Acciona por un canon anual de 72 millóns, ao que se lle engade a xestión dos servizos non sanitarios. Unha decisión que supuxo importantes recortes no proxecto de hospital de financiamento e xestión pública, deseñado polo goberno de Touriño cun orzamento de arredor de 400 millóns de euros. Tras a privatización decidida por Feijoo, reduciuse o número de camas até as 845 (fronte ás 1.450 previstas no proxecto orixinal) e, segundo fontes sindicais, minguouse un terzo o espazo dos quirófanos, un 50 % o destinado a urxencias e rebaixáronse as calidades construtivas e algúns dos servizos sanitarios previstos. En definitiva, o Cunqueiro será un hospital de construción e xestión privadas que acabará custando bastante máis de 1.440 millóns de euros (coma tres cidades da cultura ou un porto exterior e medio da Coruña), xa que non esquezamos ao canon anual haberá que engadirlle os ingresos dos servizos non sanitarios.

No entanto, o máis lamentable do caso do novo hospital de Beade é que despois de superada esta fase crítica de traslado non mitigará as carencias e os colapsos da área sanitaria de Vigo. Tras o peche total do Xeral e o parcial do hospital Nicolás Peña, a área viguesa quedará apenas con 1.260 camas, moi lonxe das que serían precisas para abandonar os postos de cola das listas de agardar de toda España. A mobilización convocada o xoves 3 contra os recortes no novo hospital pola Xunta de Persoal da Área Sanitaria de Vigo, na que están representados os sete sindicatos do sector, merece a atención cidadá.

 

O Vigo de Julio Camba

/en , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á figura do xornalista Julio Camba, a raíz da publicación do libro Galicia (Fórcola 2015), no que Francisco Fuster recompilou medio cento dos seus artigos de temática galega.

9788416247417-217x345A publicación dunha antoloxía de artigos de Julio Camba de temática galega co título Galicia (Fórcola 2015), preparada por Francisco Fuster, permite coñecer a polémica ollada do xornalista de Vilanova da Arousa sobre a realidade do noso país hai un século. Estes artigos, publicados en cabeceiras da prensa madrileña como “El Sol” e “El Mundo”, durante o período máis rebelde de Camba, mesmo afín a ideas anarquistas, expresan, en palabras de Ramón Villares, prologuista do libro, “a súa identificación co humorismo galaico, construído a partes iguais de retranca e descrenza relixiosa”, mais tamén toda a súa animadversión ao pensamento galeguista e á política autonomista e os seus prexuízos máis vulgares sobre a lingua galega, que el falaba e consideraba “limitada” e “familiar”, útil só para que os galegos puidesen comunicarse “cos paxaros e coas árbores, co mar e co vento”. Xaora, isto non impide que nestes artigos, escritos con pluma aceirada, emerxa o seu celtismo visceral, a súa defensa da modernización, a súa crítica á emigración, ao caciquismo político e ao pintoresquismo co que se pintaba a Galicia en Madrid.

Escritos coa determinación e o humor, característicos da súa prosa xornalística, neste medio cento de artigos Camba toma o pulso a un país “de campesiños resignados e melancólicos”, onde escoita tanto “o alalá nostálxico como o aturuxo guerreiro”, reclamando nun inequívoco aceno rexeracionista “acender un gran lume de Ideal para que esas pupilas dormidas na fantasía, espertaran á vida” (“El País” 1905). Noutras pezas, como “El arte pirotécnico” (“El Sol” 1924), ensaia co celme costumista, recreando esta práctica das nosas festas populares e cualificándoa como “unha das principais manifestacións da lírica galaico-portuguesa, e quizais a máis pura de todas”. Outro tanto sucede con “Mares bravíos e mares sumisos” (“El Sol” 1924), no que explica os traballos do marisqueo na súa Arousa natal, onde “o mar é algo así como unha finca de propiedade colectiva”; ou na súa apoloxía da vieira (“El Sol” 1929), para el o marisco máis ilustre, “case sagrado”. Como considera aos promotores do Balneario da Toxa como modelo de emprendedores capaces de aproveitar os recursos do mar da Arousa e as súas posibilidades turísticas.

Julio Camba fala de Vigo en varios destes artigos, case sempre ao fío da súa rivalidade con Pontevedra, a capital da provincia. Ten moita retranca o titulado “El señor García no ha muerto” (“El Sol” 1919) no que relata a visita que George H. Borrow fixo en 1835 ao notario de Pontevedra señor García, que resultou ser un patriota pontevedrés de moitos estralos, capaz de cualificar aos vigueses de bandidos e dubidar que a ría de Vigo fose a mellor do mundo. Anécdota con tintes literarios e algún exceso que lle sirve a Camba para propoñer a Vigo como o centro de comunicacións máis importante entre Europa e América, ao tempo que aconsellar aos vigueses que considerasen a Pontevedra como un barrio do Vigo futuro. Acreditaba nas prestixiosas páxinas de “El Sol” na idea do Vigo cosmopolita, unha cidade portuaria que comezaba a medrar a velocidade de vertixe. Idea que xa adiantara en 1908 nun artigo publicado en “El Mundo”, no que ao fío da polémica de Vigo con Pontevedra, a comparaba coa existente entre Barcelona e Madrid. Para Camba daquela en Pontevedra predominaba o elemento oficial, o que levaba a que vida alí fose “pequena, pintoresca e branda”, o que a imitaba moito a de Madrid. Mentres a vida en Vigo era febril, grazas a que o seu porto era un dos mellores de Europa, “os vigueses souberon explotalo e foron construíndo diante unha cidade magnífica”. E aí Julio Camba non agocha o seu entusiasmo por Vigo: “o primeiro foi o porto e o segundo, a cidade que é como debe ser: facer as cidades para os portos que as merecen, e non os portos para as cidades, que non as merecen nunca”. Adiantaba así o xornalista do Palace o mito de Vigo como Barcelona atlántica, que se sería utilizado máis tarde polos galeguistas como Castelao e Otero Pedrayo ou polo arquitecto Palacios no seu plan urbanístico durante a Segunda República.

A pesar da súa admiración por Vigo, Camba agoiraba os perigos dunha gran cidade enriquecida de súbito, sobre todo aqueles referidos ao seu desenvolvemento urbanístico, nos que identificaba “edificios modernos tan caros coma os mellores edificios modernos de Madrid”, cheos de alardes e fantasía arquitectónica. Xaora, o arousán remataba cunha frase retranqueira que despois dun século continúa tendo utilidade: “Eu imploro dos vigueses un pouco de indulxencia por terlle aplicado a un pobo de negocios un criterio artístico tan exixente. Con este criterio, en vez de ir a Vigo, debería marcharme a Atenas, aínda que non fixen estafa ningunha que xustificase a miña viaxe, á vez que a pagase”.

Vigo, a cidade amurallada

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a recomendar o libro de Basilio Cegarra sobre o Casco Vello de Vigo.

centro-historico-de-vigoBasilio Cegarra acaba de publicar unha excelente guía visual sobre o Centro histórico de Vigo (Galaxia 2015). Un libro que actualiza os que o historiador vigués xa publicara en Edicións Nigra (1998) e en Edicións A Nosa Terra (2001) sobre o espazo urbano, coñecido agora como “Casco Vello”, constituído pola antiga muralla e por aqueloutros recantos extramuros con ela vinculados. A pesar de que non queden apenas outros testemuños que as portas efémeras de cartón pedra das festas da Reconquista, Vigo foi unha cidade amurallada. Sobre unha orografía encostada, no territorio delimitado pola muralla, entre a Ribeira do Berbés e o monte do Castro, durante dous séculos xermolou o núcleo urbano moderno de Vigo, onde en 1840 chegaron a vivir cinco mil habitantes.

A construción da muralla e do Castelo de San Sebastián comezou en 1656, en plena guerra fronteiriza con Portugal, na que participaron os membros do Terzo de Valadares e que afectou a todos os concellos da provincia de Tui. Segundo a descrición moi didáctica de Cegarra, o trazado daquela muralla descendía pola liña recta que vai do castelo, situado entre a fortaleza do Castro e o que despois foi o Campo de Granada (o noso campo da feira), até as actuais rúas da II República e Carral; continuaba detrás das praias da beiramar, dende a Laxe ao Berbés, e dende alí, ascendía até o castelo, á altura do que hoxe é o paseo de Afonso, onde se chantou a Oliveira, símbolo da continuidade e pulo da cidade. A muralla tiña sete portas e como fortificación militar que era estaba protexida por once baluartes e baterías como as da Pedra e da Moreira. Tres das portas daban acceso a beiramar, a do Berbés (chamada tamén da Pescadería), a da Laxe e a do Mar, a única de acceso acuático. Pola da Gamboa saía o camiño cara a Redondela; pola do Pracer e pola do Salgueiral (a mais achegada ao que hoxe é a porta do Sol), onde estaba a torre da Pulguiña, os camiños cara Porriño e Fragoso; mentres que pola da Falperra, abríase o de Camposancos, cara Bouzas e Baiona.

Na metade do século XIX á que até entón fora vila corsaria amurallada foise transformando nunha cidade portuaria con vontade cosmopolita. Vigo rebentou, comezou a medrar, expandiuse fóra das murallas e mesmo comezou a gañarlle espazo á ría. Xosé María Álvarez Blázquez no seu inesquecible calendario histórico de Vigo, A cidade e os días (Xerais 2008), relata a expansión da poboación viguesa extramuros “cara o barrio fabril e navieiro do Areal, polo Roupeiro, pola rúa de Santiago e pola do Pracer de Afora”. Nese contexto de crecemento, o derrube das murallas, que cinguían a cidade primeira, foi un dos empeños principais do deputado José Elduayen no seu afán de ensanchamento urbano e modernización viaria. Cando en 1861 o concello acordou o seu completo derrube Vigo contaba con 8.212 habitantes. Decontado comezou o trazado das rúas do ensanche, como as do polígono da Alameda, a de Príncipe (na zona do Salgueiral), a de Circunvalación (hoxe Policarpo Sanz), a do Ramal (Colón), a do camiño da Estación (Urzaiz), a da Travesía (Elduayen), a da estrada de Pontevedra (García Barbón). Abríase así o que sería o deseño do Vigo extramurado, pétreo e burgués da segunda métade do século XIX.

O libro de Cegarra propón ao lector que realice un paseo devagariño polo Casco Vello, reparando en cada un dos recantos, rúas, prazas, edificacións, vistas e actividades que alí se desenvolven. Esta é desas obras onde o importante son os detalles, razón pola que cada unha das fotografías conta cun texto de erudición equilibrada que as contextualiza. É moi de agradecer o esforzo do autor por recuperar do esquecemento a toponimia histórica do barrio, explicándoa con breves anotacións da tradición popular, como sucede no caso da Bancadas dos Contos da rúa Pracer, na descrición da rúa Real (a antiga rúa da Faixa) ou na descuberta da miña querida fonte da Barroca, agochada no barrio do Cura, nos antigos campiños de Poboadores. Tamén é de grande interese a identificación da autoría das edificacións principais ou a localización das esculturas, escudos, brasóns, cruceiros, petos de ánimas, farolas, reloxos ou placas máis relevantes do barrrio.

Valores dun libro moi atractivo chamado a converterse tamén en recurso didáctico para que os estudantes poidan coñecer a orixe e os alicerces da cidade na que viven. Xaora, esta guía de Cegarra é, tamén, unha reivindicación en toda regra do Casco Vello como un lugar para vivir, como un espazo urbano histórico que tras un proceso de xentrificación merece outra oportunidade. No Casco Vello, pois, atópase o celme do tecido urbano actual, o ADN do Vigo contemporáneo que medrou a velocidade de vertixe durante as sete primeiras décadas do século XX. Nas rúas da cidade amurallada xerouse a cidade revolcada e contraditoria na que hoxe vivimos.

Leite galego

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á situación do sector leiteiro.

prezos_xustos_para_o_leite

A crise do sector leiteiro constitúe unha ameaza para o mundo rural galego e para o futuro do sector agrogandeiro. Tras a liberalización da produción aprobada pola Unión Europea, que supuxo a desaparición das cotas lácteas, os prezos do leite derrubáronse, colocando aos nosos gandeiros nunha situación económica límite. A baixa dos prezos do leite en orixe en toda a Unión Europea, que no pasado mes de xuño era de 30,40 céntimos por quilo, acentuouse en Galicia onde segundo denuncian as organizacións agrarias hai case tres mil explotacións que xa o venden por menos de 0,26 e algunhas mesmo por menos de 0,20 céntimos por quilo (moi lonxe dos 0,35 céntimos, prezo medio do ano 2014). Prezos xa moi por debaixo dos custes de produción, insostibles para os produtores, que desequilibran toda a cadea de valor do sector e ameazan con deslocalizar a produción cara outros países da Unión Europea.

Nesta situación crítica, os responsables das case 9.500 explotacións leiteiras galegas, máis da metade das existentes en España, e as súas organización sindicais, promotoras da Plataforma pola Defensa do Séctor Lácteo Galego, denuncian as ameazas dalgunhas industrias de non recoller este produto perecedeiro e reclaman garantías duns “prezos dignos” (apenas un eufemismo para expresar que non sexan a perda) e a intervención enérxica e urxente das administracións públicas, o Ministerio de Agricultura e a Consellaría do Medio Rural, sobre a cuantificación e xestión dos excedentes lácteos, o seu almacenamento privado e a entrega a terceiros países, entre outras medidas dun plan de choque para o sector.

Unha baixada de prezos á que non son alleas circunstancias xeopolíticas, como o embargo da Unión Europea a Rusia, primeiro importador de produtos lácteos da UE, como o descenso das exportancións a China de leite en po. Unha baixada que no caso español tamén se explica polas dificultades de xestión, almacenamento e transformación dos excedentes como a tendencia á baixada do consumo do leite e derivados lácteos. Xaora, tamén semella que no caso especificamente galego é determinante o escaso compromiso co sector das administracións públicas, singularmente da Xunta de Galicia, na mediación dos produtores tanto coas industrias leiteiras, que neste contexto crítico impoñen os prezos, como coas empresas de gran distribución alimentaria, que banalizando o valor do leite utilizan o seu prezo como reclamo para os seus establecementos. Se isto non abondase, o fracaso do proxecto dun grupo lácteo galego, como a ausencia dun plan lácteo do Goberno Galego, integrado nun programa de política agrogandeira a longo prazo, agravan a situación dun sector estratéxico para Galicia, tanto polo seu niveis de emprego directo e inducido como pola súa capacidade para artellar o tecido social e comercial de moitas comarcas rurais e fixar nelas poboación nova.

A abordaxe diferente da crise dos prezos do leite é moi significativa para entender a defensa dos sectores económicos propios no marco da Unión Europea. Mentres o Goberno Galego relativiza a importancia do problema leiteiro e aínda non foi capaz de sentar nunha mesma mesa a todos os tres sectores implicados (produtores, industrias e distribuidores), en Francia, tras a tractorada que bloqueou o acceso ás industrias e tras a mediación do ministro de Agricultura, todos os compoñentes do sector acordaron revalorizar o prezo do leite francés até finais deste ano. Un entedemento cuxo obxectivo está en garantir un prezo para os produtores no entorno dos 0,34, un incremento de catro céntimos por quilo que nunha parte será asumido polas industrias e distribuidores e por outra trasladado aos consumidores, aos que se lles solicita “un esforzo para superar esta crise”. Outrosí sucede coas empresas de gran distribución que asumen o compromiso de aprovisionarse só con leite francés para as marcas brancas que venden nos seus hipermercados.

O caso da crise do leite explica ás claras como un sector estratéxico para Galicia, en termos económicos, territoriais e sociais, pode ser porén prescindible dentro da lóxica económica e política manexada pola Unión Europea ou polo Gobierno de España. Como tamén expresa a importancia que teñen as políticas de consumo responsable, asumidas por amplos sectores da cidadanía, na reorientación da actividade dos sectores económicos. No caso galego, a defensa da viabilidade do sector do leite, como tamén o da carne ou o do viño, por poñer outros exemplos do sector agroalimentario, deberían ser considerada estratéxica e preferente polos poderes públicos, mais tamén asumida polos consumidores e consumidoras que de forma corresponsable apoian o produto propio, como garante de calidade e desenvolvemento sostible. Apoio o leite galego.