Colombia e o fomento da lectura

Parolei en dous momentos diferentes do día con senllos amigos que me relataron a súa alegría diante do esforzo de animación lectora que viviron en Colombia, especialmente en Bogotá, Cali e Medellín, cidades que dedican un parte significativa do seu orzamento á lectura. Xa a pasada semana escoitara dúas entrevistas radiofónicas a Sergio Fajardo, o alcalde de Medellín, un político atípico (el autodenominábase “político do seculo XXI”), nas que explicaba que o proxecto de rexeneración cívica e democrática no que estaba comprometido o seu equipo (Compromiso Ciudadano) baseábase na educación e, moi especialmente, no fomento da lectura e das bibiotecas. Mágoa que este discurso esperanzado aínda non calara o suficiente na nosa clase política que considera a lectura como unha parte máis das políticas culturais. Debemos insistir, emulando o lema do Plan Nacional de lecturta do país de Gabo: “GALICIA tamén debería medrar lendo”.

Etiquetas: ,

Entrevista con Alberto Manguel

Recomendo moi vivamente a entrevista con Alberto Manguel, o grande sabio sobre a lectura, de quen teño a fortuna de estar lendo estes días La biblioteca de noche (unha marabilla que estará nas librarías nuns días!, na que reivindica o carácter da biblioteca como espazo matricial). Un libro que merecerá unha anotación vagorosa no blog nos vindeiros días.

Da entrevista de onte co sabio lector políglota recollín todas estas afirmacións imprescindibles:

  • Los seres humanos podemos ser definidos como animales lectores. Creemos que el mundo natural hay que descifrarlo. Vivimos en esa paradoja: saber por un lado que este mundo no tiene ningún sentido y preguntarnos el porqué de las cosas.
  • Las calidades que tiene la tecnología, por razones económicas, son las que nuestra sociedad pone por delante. Hace cincuenta años la biblioteca estaba en el centro de la sociedad, nadie discutía que leer era importante, pero el capitalismo salvaje actual no puede permitirse un consumidor lento. La literatura, en cambio, requiere lentitud, requiere que te detengas, que reflexiones, que nunca alcances una conclusión. Nunca puedes saber si Don Quijote está loco o no. Como sociedad tenemos que decir que el acto intelectual es importante. No puedes pedir a un adolescente que lea cuando le estás diciendo que toda actividad que no te dé una ganancia inmediata y visible es inútil. Creo que no existen seres humanos no lectores. En la sociedad actual es como si fuésemos misioneros de una religión en la que la iglesia central ya no cree.
  • La historia del libro corre paralela a la de la censura. Una de las cosas esenciales que proporciona la lectura es aprender a pensar, y no hay nada más peligroso para el poder que un pueblo pensante. La tarea del político es más fácil frente a un pueblo idiota, educarnos en la estupidez es quitarnos los libros, y eso siempre ha sido tarea de dictadores.
  • ¿La lectura queda finalmente como un acto de rebeldía? Siempre lo ha sido. Primero porque se valora la acción y no la inacción y porque conduce a la reflexión, y eso siempre es peligroso. Y porque a través de la lectura empezamos a conocer quiénes somos. En el futuro, leer será no sólo un acto de rebeldía, sino también un acto de supervivencia. Si como lectores nos resignamos a que nos impidan leer la buena literatura nos vamos a condenar a ser menos humanos. Es un riesgo que, por supuesto, no podemos correr. Ya estamos al borde de la catástrofe porque hemos destruido el mundo natural y ahora estamos haciendo todo lo posible para destruir el mundo intelectual. Hay que actuar ahora. Pero ahora quiere decir hoy.
  • El amor por la lectura es algo que se aprende pero no se enseña. De la misma forma que nadie puede obligarnos a enamorarnos, nadie puede obligarnos a amar un libro. Son cosas que ocurren por razones misteriosas, pero de lo que sí estoy convencido es que a cada uno de nosotros hay un libro que nos espera. En algún lugar de la biblioteca hay una página que ha sido escrita para nosotros.
Etiquetas:

De biblioteca universitaria a CRAI

A presentación que Ana Bande preparou para o IIIº Simposio O Libro e a Lectura permite comprender cómo é posible transformar unha biblioteca universitaria nun Centro de Recursos para a Aprendizaxe e a Investigación (CRAI). Moi interesante.

Etiquetas:

Congreso Nacional de Bibliotecas Escolares

Xa están dispoñibles na rede as Conclusións do Primeiro Congreso Nacional de Bibliotecas Escolares (pdf) celebrado o pasado mes de outubro. Paréceme moi significativo que se insista na na necesidade de colaboración entre as bibliotecas escolares e as bibliotecas públicas; que se solicite ás administracións públicas a creación de centros de apoio que proporcionen servizos técnicos, formativos e documentais ás bibliotecas das redes; e, sobre todo, que se destaque que a configuración de redes de biliotecas escolares potencia a riqueza de recursos de información, a cualificación profesional, a calidade dos servizos e o intercambio de boas prácticas. Un documento interesante para arquivar.

Bibliotecas, Lectura, Edición (Conclusións)

Quedáronnos atrás as conclusións elaboradas pola AGE tras o IIIº Simposio O Libro e a lectura. Reproducímolas polo seu indubidable interese:
  1. A práctica lectora configúrase dende hai tempo coma un dos termómetros básicos para medir o nivel de desenvolvemento social, económico, político e cultural das sociedades. O acceso aos libros por parte da cidadanía é unha necesidade obxectiva que cómpre atender axeitadamente. O libro e a lectura son axentes básicos de socialización e, por tanto, elementos fundamentais na construción dunha Galicia nova.
  2. A lectura pública é un servizo necesario que a Administración e os poderes públicos deben considerar dun xeito regular e constante nos seus planos estratéxicos. Tal servizo, con carácter universal e igualitario, debe atinxir á totalidade da poboación, por riba de diferencias sociais, económicas, ambientais, culturais ou xeográficas, xa que está profundamente vencellado á formación do capital humano, á cualidade democrática e participativa dos individuos e das sociedades, e á capacidade de desenvolvemento das mesmas.
  3. Os arredor de 430 puntos de lectura que constitúen na actualidade a rede de Bibliotecas Públicas de Galicia non están suficientemente dotados. O 45% dos fondos bibliotecarios quedaron hai tempo obsoletos. Os recursos económicos para a adquisición de libros está moi por debaixo das medias europeas e mesmo da media española. Cómpre unha actuación decidida na dotación de recursos bibliotecarios, e cómpre facelo dun xeito constante e anual, contando cos profesionais da lectura pública, e integrados nos orzamentos das consellerías correspondentes.
  4. Sen unha xeitada rede de servizo de lectura pública, dotada de espazos, persoal cualificado e medios, tal como sucede nas sociedades desenvolvidas do noso contorno, non parece posible un deseño de modernización da sociedade galega consonte as necesidades do século XXI.
  5. Complementarias ás Bibliotecas Públicas son as Bibliotecas Escolares, factor capital no desenvolvemento dun sistema educativo renovado e homologable a outros modelos do noso contorno. Conscientes de que os pasos a dar deben ser progresivos, invitamos aos poderes públicos a un pronunciamento decidido a prol da dotación de recursos dentro do sistema: bibliotecas escolares, ben dotadas e ben atendidas, en todos os centros docentes sen exclusión, como parte da estratexia educativa; centros de documentación, información e acceso ao coñecemento, dirixidos moi especialmente ás novas xeracións. Consideramos necesaria, xa que logo, a creación dun corpo de profesionais especializados neste tipo de servizo dentro dos centros, conectados en rede nun programa xeral de aproveitamento de recursos e documentos, non só para o soporte tradicional do libros senón en todo canto atinxe ás Novas Tecnoloxías (TIC).
  6. Dende a Asociación Galega de Editores ofrecemos os nosos servizos, atencións, coñecementos e apoios, ás iniciativas de desenvolvemento e fortalecemento da rede bibliotecaria e das estratexias a prol de animación á lectura, conscientes da súa importancia na construción dunha Galicia instalada de seu nas necesidades do século.
    Asumimos como reto a necesidade de diversificar as nosas liñas editoriais, mesmo abríndonos aos novos soportes da edición, posibilitando deste xeito o fornecemento á rede bibliotecaria dos materiais necesarios en lingua galega.
    O coñecemento dos novos soportes de edición e as súas posibilidades, a busca de solucións imaxinativas que permitan superar atrancos, e a consecución dos apoios necesarios que fagan viables novos proxectos, convértense en tarefa urxente para o sector editorial galego e a industria cultural.
    Apoiamos aos profesionais da biblioteca na procura dun espazo estable dentro do sistema cultural, educativo e de servizos á sociedade, na medida en que son parte decisiva na formación do capital humano e na implementación da Sociedade da Información e o Coñecemento.
    Animamos a implementar decididamente as Novas Tecnoloxías da Comunicación no servizo bilbiotecario, conectándoo cos recursos dispoñibles e mais cos que poidan xurdir, así como co resto dos axentes do libro e a lectura, moi especialmente os libreiros.

    Santiago, 17 de novembro de 2006

Bibliotecas públicas

No artigo da semana denuncio, ao abeiro das sesións e conclusións do IIIº Simposio da AGE, a situación carencial das bibliotecas públicas en Galicia, facendo especial mención ás importantes diferenzas existentes entre as dúas maiores cidades galegas e propoñendo a posibilidade de crear un Consorcio Bibliotecario Galego como plataforma de xestión e colaboración entre a Xunta e os concellos.

Bibliotecas Públicas en Galicia, un diagnóstico

Hilario Hernández abriu o IIIº Simposio O Libro e a Lectura cunha conferencia traballadísima sobre a situación das Bibliotecas Públicas (BP) en Galicia, con datos referidos a 2004 e 2005.
Hernández comezou a súa intervención definindo a biblioteca como “o servizo público que garante o acceso dos cidadáns en igualdade de oportunidades á cultura, á información e ao coñecemento”. Subliñou, logo, o seu carácter de servizo público universal e igualitario para toda a poboación; normalizado (a través de disposicións legais); responsabilidade da administración e organizado como sistema ou rede. Advertiu que no seu estudo sobre as BP, que consideraba como columna do sistema bibliotecario e da sociedade lectora, quedaban fóra as bibliotecas escolares, as académicas e as especializadas. Despois de referirse ao desenvolvemento normativo das BP en Galicia (detido en 1995) proporcionou os datos dispoñibles sobre procentaxe de lectores (poboación de 14 e máis anos) en 2005 por diferentes Comunidades Autónomas. Galicia sitúase, entre todas elas, en última posición, xunto a Estremadura. A partir dese momento foi debullando gran cantidade datos que permiten facer un acaído diagnóstico sobre a nosa carencial situación bibliotecaria pública. Entre os máis salientables, sinalamos os seguintes:
  • Habitantes por punto de servizo de BP: Galicia (6.424), España (9.349), UE (9.451).
  • M2 de BP por 1.000 habitantes: Galicia (30, 19, España (29,3), A Coruña, cidade (50,4), Vigo (11,1), Santiago (9,2).
  • Poboación inscrita en BP: Galicia (16,8%), España (21,1%), UE (26,7%). Case 240.000 dispoñían en 2004 carné de usuario dunha BP, dos que o 28% eran menores de 14 anos.
  • Visitas por habitante: Galicia (1,4), España (1,9), UE (4,8), Finlandia (18). As BP de Galicia en 2004 atenderon 3,8 millóns de visitas, das que 2,5 millóns rexistráronse na provincia da Coruña.
  • Visitas por habitante por cidades: A Coruña (5,9), Vigo (0,6), Santiago (0,4).
  • Préstamos por habitante: Galicia (0,43), España (1,09), UE (4,93).
  • Préstamos por habitantes por cidades: A Coruña (2,139, Vigo (0,14), Santiago (0,15). Xeralmente os índices de préstamo indican o índice de lectura da sociedade.
  • Libros por habitantes: Galicia (1,16), España (1,13), UE (1,80). Galicia contan nas súas bibliotecas con 3,2 millóns de libros que supoñen o 93,8% dos seus fondos. As pautas internacionais recomendan enre 1,5 e 2,5 libros por habitante.
  • Documentos sonoros, audiovisuais e electrónicos por 1.000 habitantes: Galicia (39), España (69), UE (147).
  • Adquisición de volumes por 1.000 habitantes: Galicia (80), España (82), UE (144).
  • Adquisición de libros por 1.000 habitantes por cidades: A Coruña (126), Santiago (35), Vigo (non consta que se adquirira ningún en 2004). As pautas recomendadas por IFLA/UNESCO están entre 150 e 250 libros por habitante e ano e a necesidade de renovar totalmente os fondos cada dez anos. As coleccións en Galicia teñen un marcado carácter patrimonial (de conservación), xa que o 47% dos fondos teñen unha antiguidade superior aos dez anos.
  • Gasto total en BP por habitante: Galicia (4,99 €), España (7,83 €), UE (17,53 €). Galicia gastou en BP, no ano 2004, 13,8 millóns de euros (7,7 na provincia da Coruña).
  • Gasto en persoal por habitante: Galicia (3,60 €), España (4,59 €), UE (10,36 €). As BP en Galicia eran atendidas en 2004 por un total de 532 traballadores (para 430 puntos, 1,2 por punto), xerando un gasto de 10,37 millóns de euros.
  • Gasto en persoal por habitante por cidades: A Coruña (12,68 €), Vigo (1,45 €), santiago (2,00 €). Na cidade da Coruña dispoñían de 4,6 traballadores de BP por cada 10.000 habitantes; en Lugo e Pontevedra, 3; en Ourense, 2; e en Vigo e Santiago, 1 por cada 10.000 habitantes.
  • Gasto en adquisicións por habitante: Galicia (0,54 €), España (1,11 €), UE (2,25 €). Galicia investiu 1,5 millóns de euros para renovar as coleccións.
  • Gasto total en BP por habitante por cidades: A Coruña (17,22 €, moi preto da cifra da UE), Vigo (1,77 €), Santiago (2,44 €). Un importante desequilibrio orzamentario existe entre as cidades galegas.
Traballando os datos poden tirarse moitas conclusións sobre o que realmente está sucendo na nosa rede de BP. Unha situación, coa honrosa excepción do concello da Coruña, extremadamente carencial.
Etiquetas: ,

Iº Encontro de Bibliotecas Escolares de Galicia

Non hai dúbida de que este mes de novembro vai ser moi rico en Galicia na celebración de encontros e debates arredor da lectura e do papel da bibliotecas.
Souben hoxe da celebración do Iº Encontro de Bibliotecas Escolares de Galicia, promovido pola Asesoría de Bibliotecas Escolares, os días 10 e 11 de novembro en Compostela. Están previstas importantes conferencias como as de José Antonio Marina, Javier Celaya, Emili Teixidor ou Manuel Rivas, persoas todas as que moito admiramos nestas brétemas. Estes encontros realizaranse a semana anterior a celebración do IIIº Simposium O Libro e a Lectura (Bibliotecas, Lectura e Edición) e das Xornadas sobre Mocidade e Internet (Enredad@s). Tres programas ben interesantes para promover a revolución lectora, tan de actualidade estes días.