Listado de la etiqueta: morgante

Os Baltar

/en , , , , , , /por

Primitivo Carbajo é autor de tres dos libros de investigación xornalística máis interesantes da historia da nosa edición actual. O primeiro, Paco Vázquez, a pegada dun príncipe (Xerais 1993), a biografía non autorizada do entón todopoderoso alcalde, asinada co seu compañeiro Luis Pita, será lembrado por non ser aceptado en todos os puntos de venda da cidade herculina. O segundo, Salgheirón (Morgante 2021), crónica do conflito urbanístico da finca Massó de Cangas, desvelou as corruptelas da promotora da urbanización ao tempo que amosou o papel da resistencia veciñal. Agora, no terceiro, Os Baltar. A senda do caciquismo na democracia plena (Morgante 2024), do que é co-autor xunto a Cristina Huete, ofrece o relato xornalístico inédito de seis décadas de caciquismo moderno na provincia de Ourense, dende o brote con Eugenio Gómez Franqueira, o fundador de Corén, de Acción Política Orensana e promotor de Coalición Galega, até hoxe. Libro fascinante, escrito co pulo e coa precisión necesarias para ofrecer unha longa reportaxe reveladora sobre como procederon José Luis Baltar Pumar, o político do trombón e da boina, que soubo tourear a Manuel Fraga, e o seu fillo, Manuel Baltar Blanco, fogueado durante anos como sucesor, que cando chegou o seu momento quixo imprimir o glamur que lle faltaba ao proxecto paterno, mais que a pesar de contar co 7 como talismán e guieiro, sería relevado pola súa afección a velocidade. E así, nobelando o relato cunha documentación exhaustiva, no texto principal e nas notas a rodapé, revélase a  complexa trama de clientelismo e do pelotón de enchufados da deputación ourensá, da maraña de corruptelas e comisións, das denuncias e das condenas, dos favores pagados en efectivo pola tropa de alcaldes e deputados provinciais que apoiaban a familia Baltar. Un libro moi recomendable, un dos acertos editoriais do ano no eido da non ficción, que merece todos os nosos parabéns para Huete e Carbajo como para o valente editor Moisés Barcia por tan oportuna publicación.

Publicado en Nós diario: 18/12/2024

Onte 2148: «Crónica da Galiza Bizarra» de Calros Solla

/en , , , , , , /por

Das miñas lecturas galegas recentes un dos títulos que máis me entusiasmou foi Crónica da Galiza Bizarra (Morgante 2022) de Calros Solla, a compilación dunha centena longa de textos publicados na prensa galega de 1848 a 1968 entre aqueles de carácter aparentemente extravagante, fóra do habitual, ficcional ou inventado. Unha obra que ofrece unha crónica dunha Galicia oculta e extraordinaria protagonizada por persoas que viviron nas marxes da historia como a Encamada de Gonzar (1848), que xaxuou durante tres décadas; a Xaxuadora de Millerada (1888), que permaneceu dez anos sen comer; a Nena xata de San Sadurniño (1892) ou a Santiña de Seixomil (1933), que viviu seis meses encamada sen comer nin beber. Crónica de acontecementos insólitos como o Cataclismo de Doroña (1897), o da balea varada no areal de Valdoviño (1899) ou o descubrimento do tesouro do Grove (1914), entre outros.

Recuperación de episodios da Galicia máxica como o da serpe chuchona de Allariz (1896), a visita do demo a Anllóns (1899), o manuscritos da monxa de Filgueira (1906), o tigre de Meá (1914) ou o romance do Urco (1916). Un libro que ademais constitúe un auténtico gabinete de curiosidades ou rarezas de seres extraordinarios como o polo de tres cabezas aparecido en Campolongo (1903), a criatura bicéfala do coruñés doutor Barbeito (1904), o teso de Bos Aires (1905), un cadro de priapismo na Galicia emigrante. Como tamén dá conta de acontecementos naturais asombrosos como a enigmática lunferna de Oca (1849), as luces aparecidas na Coruña (1916), o refacho ardente das illas Cíes (1918), a chuvia negra de Valadouro (1956), a aurora boreal (1957), a refulxencia no ceo sobre a ría de Vigo (1959) ou a mareira do Berbés (1962).

Esta Crónica da Galiza Bizarra de Calros Solla é unha achega moi valiosa que nalgunhas das súas páxinas dialoga con outras compilacións de textos sobre esa Galicia bizarra ou encantada oculta no noso relato cultural, como o recentemente reeditado Dicionario dos seres míticos galegos (Xerais 1998) de Xoán Cuba, Xosé Miranda e Antonio Reigosa, autores que hai máis de dúas décadas comezaron ese formidable proceso de modernización do vieiro bibliográfico do patrimonio oral galego.

Parabéns a Calros Solla polo rigoroso traballo de documentación como polo coidado didáctico e precisión dos textos que contextualizan cada unha das pezas da hemeroteca e das numerosas notas que as amplían. Un libro que recomendo vivamente.

Onte 2140: «Salgheirón» de Primitivo Carbajo

/en , , , , , /por

Na segunda metade do pasado ano publicáronse varios títulos de non ficción en galego  moi interesantes que amosan o pulo das nosas editoras independentes. Á biografía de Reboiras (Aira 2021) de Xosé Manuel Pereiro e Xurxo Martínez e A vella compañeira (Luzes 2021) de Anxo Lugilde, xa comentadas aquí, engádese Salgheirón (Morgante 2021), a extraordinaria crónica do xornalista Primitivo Carbajo sobre as orixes, esplendor e decadencia de conservas Massó e a deriva especulativa da que foi a catedral laica do Morrazo no século XX, transformada agora en pelotazo urbanístico, abrindo outra vía de preocupación para o futuro doutro espazo natural da ría de Vigo. Unha segunda entrega literaria de Carbajo, durante décadas correspondente de El País en Vigo, hoxe retirado en Villaseco del Pan, tras aquela memorable biografía no autorizada de Paco Vázquez (Xerais 1993 ), da que foi co autor xunto ao mestre Luis Pita, que na Coruña se convertera en libro prohibido pola alcaldía de entón.

En Salgheirón Primitivo Carbajo reconstrúe a peripecia familiar e empresarial de catro xeracións dos Massó, ao longo de case dous séculos instalados en Bueu e Cangas, primeiro dedicándose á salgadura, despois á conserva, até chegar á liquidación dos terreos e edificios do complexo industrial do Salgheirón en Cangas, onde dende 2004 en plena burbulla inmobiliaria se pretende construír un porto deportivo, un hotel, un centro comercial e grupos de vivendas, no medio de manobras nas marxes da legalidade e contando coas complicidades por acción ou por omisión, das diversas administracións, sexa a Autoridade Portuaria de Vigo, a Xunta de Galicia como do propio concello de Cangas.

Froito de anos de investigación e seguimento, contrastando datos e fontes diversas, o relato detalladísimo deste conflito urbanístico amosa que a defensa da legalidade correu a cargo da mobilización cidadá, organizada no Foro Social pola Defensa do Pobo, desde que en 2004 esta entidade veciñal puxo en cuestión a validez do convenio urbanístico anunciado entre os propietarios dos terreos, tras o peche da factoría e liquidación da empresa en 1996, e o concello de Cangas, sendo alcalde entón o popular José Enrique Sotelo. Un relato que amosa o valor da persistencia teimosa da desobediencia civil contra a especulación, mesmo a pesar das multas e procesos, como forma de defensa do patrimonio colectivo, da cultura comunal e da economía substentable.

Urdido coa técnica da crónica, Salgheirón amosa o valor do xornalismo crítico como garante de veracidade na loita contra a corrupción e na defensa do común. Este carácter de xornalismo rabudo que impregna estas case trescentas páxinas, fainas tamén incómodas a case todas as cores políticas, ben é certo que máis para o Partido Popular, pero tamén para os partidos das esquerdas. Unha incomodidade que se fai máis evidente no silencio actual, tanto por parte dos responsables municipais do concello de Cangas como de Abanca, agora a propietaria dos terreos, abrindo unha grande incerteza sobre como poida rematar o relato do Salgheirón futuro.

En todo caso, parabéns moi merecidos ao meu admirado Primitivo Carbajo e aos responsables de Morgante pola afouteza en publicar o que é un dos mellores libros de xornalismo crítico publicados en galego nos últimos anos.