Listado de la etiqueta: maría_reimóndez

Onte 1975: Presentación de «Contra Todo Isto» no Tamberlick

/en , , , , , , , , , , /por

Serán memorable o de onte no que nas escaleiras do Tamberlick, o teatro circo vigués onde se celebrou a terceira das asembleas das Irmandades da Fala, en abril de 1921, presentamos Contra Todo Isto, o libro-manifesto de Manuel Rivas. Máis de cen persoas participaron nun acto organizado por Xerais e Librouro no que co megáfono a escritora María Reimóndez actuou de madriña dunha obra que definiu como «libro para a reflexión e para a acción». Tras lembrar o pasamento de Ramón Chao, «mestre como escritor e xornalista rebelde», e aquel berro situacionista ˝que non haxa tempos mortos”, Rivas foi contestando ás cuestións propostas por Reimóndez sobre as intencionalidades e os contidos dun ensaio político e literario sobre «un tempo de pensamento groseiro, de progreso retrógado, que bombarde a utopía e a esperanza».

Rivas confesou que a súa intención fora «facer un activismo contra o medo, un activismo da liberdade, que non é outra cousa o xornalismo e a literatura». «Foi o que Katy, unha supervivente da trata de mulleres, definiu con extraordinaria precisión: “O oficio máis antigo do mundo non é a prostitución, é mirar para outro lado”. O libro pretende ser un lugar rebelde, contra a indiferencia, contra o cinismo, contra ese gran partido transversal que é o partido conformista». «Foi detonante da aparición do libro tanto a proposta dos editores de ordenar un material xornalístico xa publicado como a persecución da liberdade de expresión nun tempo de descivilización, de odio ao diferente, de impunidade, de incremento das desigualdades. Escribín o libro con bastante intensidade e excitación sabendo que nos están a roubar a liña do horizonte, que pretenden roubarnos o futuro, baleirarnos as reservas de esperanza».

A seguir María Reimóndez propuxo a Rivas que reflexionase sobre os espazos transversais e os entrecruzamentos que propón o pensamento feminista presentes no libro. Rivas confesou que está escribindo unha novela na que ten moita presenza a natureza. «Estaba a falar de vagalumes, que deitan luz na escuridade, e de grilos, e decateime que son seres en extinción, escoitei entón o berro das palabras. Por iso no libro se fala de ecoloxía e dos dereitos dos animais. Mais tamén é un libro no que se reivindica o comunitario e se denuncia a guerra infame contra a muller, que xa é moito máis que unha reivindicación das mulleres, é un cambio vida e unha forma de transformación do poder. O sistema é machista, xerárquico e depredador. Interesoume explorar tanto o histerismo masculino como que detrás da revolución feminista hai un modelo colaborativo e solidario, unha fonte de esperanza do noso tempo».

Rematou o serán coa lectura dalgúns dos aforismos, «herbas do cego« cos que Rivas pecha o libro: «Coma os vagalumes, as reservas de palabras libres, salvaxes, de pel vermella, están en perigo de extinción».

Onte 1947: Premio Agustín 2017

/en , , , , , /por

A cerimonia de entrega no Auditorio de Vilalba do Iº Premio Agustín Fernández Paz de narrativa infantil e xuvenil pola igualdade, outorgado á novela Fóra do normal de María Reimóndez, constituíu unha gran homenaxe ao autor d’ O rastro que deixamos. Durante máis de dúas horas catrocentas persoas participamos nun acto organizado con moito agarimo polo Instituto de Estudos Chairegos (IESCHA) e polo concello de Vilalba, no que as intervencións musicais e lecturas de textos de Agustín se foron mesturando coas intervencions dos membros do xurado, dos organizadores e da gañadora, mentres no escenario a xove pintora vilalbesa Isabel Pardo creaba o que será a imaxe  do cartel da convocatoria da segunda edición. No entanto, foi a proxección dun vídeo de máis de corenta minutos de duración, preparado polo IESCHA, no que se achegaba a palabra do mestre Agustín, a cerna deste serán inesquecible e emocionante no que se salientaron os valores literarios e humanos do agustinismo. Non hai dúbida que esta cerimonia de entrega do Premio Agustín será, a partir de agora, unha referencia na angueira de manter viva a memoria do mestre de Vilalba.

María Reimóndez no seu discurso de aceptación (aquí en pdf) rescatou os fíos de vida enlazados con Agustín, dende o de Villaba, onde viviu tres anos da súa infancia, o que alimenta dúas das súas novelas, Dende o conflito e, a máis recente, As cousas que non queremos oír, que dedica a Agustín, até o de Vigo, onde gozou da xenerosidade e calidez humana de Agustín. Salientou Reimóndez que a obra de Fernández Paz “contén clave e mundo para facer deste un lugar mellor”. “Creou espazo para as rapazas, para a memoria, para o agromar do recordo; falounos en todas as emocións humanas; soubo escoitar como ninguén o corazón anoado que latexa naquelas as que ninguen escoita, e desenleou os fíos para que outras persoas puidesen entendelos”.

Reimóndez confesou que este premio tiña para ela “o vaor esencial de dar valor a unha literatura que non só debe ter todos os compoñentes que precisa para ser lida, senón que entende que a calidade literaria é tamén é un un servizo ao ser humano, á xustiza e á igualdade. Unha das leccións máis importantes que a min me deu Agustín como persoa e como escritora, é que toda literatura contribúe a conformar valores. A función da literatura de Agustín era non só amosar os fíos da súa propia vida, senón a través deses fíos poñer en evidencia os outros, os que disfrazan “estética” para falar en contra dunha ética”.

Rematou María Reimóndez expresando a súa convicción de que este premio de Agustín “permite por fin que as nosas obras se lean sen prexuízos. Iso é o que tentei con Fóra do normal, poñer no centro a quen de primeiras ficaría nas marxes, poñer en dúbida quen son os heroes e as heroínas, aquelas que loitan con puños e superpoderes para que o mundo volva estar como era, ou as que, como o meu amigo Eric Dopazo, teiman en ser quen son e conseguen, despois de humillacións e resistencias, un DNI co seu nome e a súa identidade”. “Nin esta historia, nin eu estariamos hoxe aquí sen Agustín. Este premio une o meu nome ao seu para sempre. Anóanos coma o nó intenso e emocionante que sinto neste momento, disposta a levar con orgullo e humildade o seu legado e desexando que moitos outros nomes veñan a unirse ao meu e que cos seus fíos todos construamos un mundo diferente, como o que Agustín nos suxeriu con cada obra e con cada acto na súa vida”.

Mulleres no rueiro

/en , , , , , , /por

Dediquei o artigo da semana no Faro de Vigo ao empoderamento das mulleres e a reclamar un rueiro paritario nas nosas cidades:

2017 foi un ano de empoderamento das mulleres. Unha nova esperanzadora no entorno dun tempo de incerteza e conformismo. Trinta e nove anos despois que Marilyn Gloden acuñara o termo “teito de cristal”, referido ás barreiras aparentemente invisibles que limitan o desenvolvemento das mulleres nas empresas e na vida social e política, son moitas as iniciativas feministas que en todo o mundo se desenvolveron para loitar contra as lacras das violencias machistas e acadar unha igualdade real. Campañas de empoderamento como #Metoo (#EuTamen), ao fío das denuncias do abuso sexual en Hollywood, ou @BBC100women, que identifica as mulleres máis influentes no mundo e os seus problemas principais; o éxito de series feministas como “O conto da criada”, baseada na novela de Margaret Atwood; ou o feito de que a palabra “feminismo” sexa a máis buscada no dicionario americano “Merrian-webster”, amosa que se estaría dando en todo o mundo un impulso para enfrontar os problemas das mulleres.

Iniciativas tamén nacidas na sociedade galega, onde tamén hai exemplos deste empoderamento. Eis o programa “Mulleres en acción. #Violencia zero” promovido pola Deputación de Pontevedra no marco do seu Plan de Igualdade. Eis as diversas iniciativas no eido da cultura, sobre todo no mundo editorial galego, coa publicación das coleccións “Mulleres bravas da nosa historia” de Urco, “Contos pola igualdade” de Baía ou os álbums que reinterpretan os contos clásicos de Xerais, destinadas ao público infantil; como do calendario 2018 “Mulleres de Pacheco” e do proxecto “Pioneiras. Galegas que abriron camiño”, ambos os dous de Xerais. Eis a celebración da xornada “Desfacendo a raia”, organizada por Galix e centrada na memoria das mulleres na LIX e a elección do tema “Mulleres de conto” por o Salón de Pontevedra para render homenaxe ás mulleres neste eido. Eis a acollida entusiasta entre o lectorado dos novos libros de escritoras como María Xosé Queizán, Ledicia Costas, María Reimóndez, Eli Ríos, María Canosa, Rosa Aneiros, Elena Gallego, Teresa Moure, María Solar, por ventura, entre outras moitas, ou o ingreso, por fin, na Real Academia Galega de tres mulleres, Marilar Aleixandre, Chus Pato e Ana Romaní, sen esquecer a homenaxe a María Victoria Moreno o vindeiro Día das Letras Galegas.

Iniciativas feministas que se desenvolven tamén no marco dalgúns dos concellos das nosas cidades que nos seus plans de Igualdade pretenden galeguizar e feminizar espazos públicos e edificios con nomes de muller rematando con outra das moitas discriminacións, aparentemente invisible, a dos nosos rueiros. É un feito que as rúas galegas non teñen nome de muller, e, cando o teñen, a maior parte das veces é de carácter relixioso ou están vinculadas á realeza, apenas outra herdanza dunha visión androcéntrica da nosa historia. Sucede en Ourense, onde das 349 rúas con nome de persoa apenas o 16 % teñen o nome de muller. Outrosí acontecía en Pontevedra, onde de 196 con nome só 20 o tiñan feminino, anomalía que a concellaría de Cultura do concello capitalino pretende subsanar de forma enérxica coa incorporación de vinte e sete mulleres ao rueiro, escollidas entre os nomes da historia e da memoria colectiva dos diversos sectores de actividade. Nomes como os de Isabel Barreto, a primeira navegante (século XVI), Josefina Arruti e Virxinia Pereira, pasando polos de Dolores Trabado, primeira taxista da cidade, ou Dolores Calviño, lavandeira do Pontevedra, acompañarán aos da escritora María Victoria Moreno e a profesora Ernestina Otero no novo rueiro pontevedrés, que pretende ser un pouco máis equilibrado e menos androcéntrico.

Como atención merece o caso do rueiro vigués que, a pesar de contar con 50 nomes femininos, despois da incorporación hai dez anos dos de seis mulleres da memoria (entre as que estaban A Calesa, Urania Mella e Mercedes Núñez), continúa esquecendo os nomes das mulleres, xa que segundo datos da Concellaría da Muller, supoñen apenas o 12 % dos correspondentes a nomes de persoas e actividades e case o 3% dos topónimos vigueses de rúas, camiños, prazas e parques. Unha discriminación de xénero inadmisible xa que se pretendemos construír unha cidade para habitar en igualdade é imprescindible, tamén, que a presenza feminina sexa paritaria á masculina. Unha desigualdade que, como no caso de Pontevedra, podería ser atacada cunha estratexia que, sendo compatible coa conservación de topónimos e microtopónimos tradicionais, promovese a incorporación de nomes como os das escritoras Xela Arias, Begoña Caamaño, Xohana Torres, a oceánografa Aida Fernández Ríos, a xornalista Carmen Parada ou tantas outras mulleres viguesas que forman parte da memoria da cidade e merecen ser lembradas.

Onte 1938: “As cousas que non queremos oír” de María Reimóndez

/en , , , , , , /por

Presentamos onte na libraría Andel As cousas que non queremos oír, a cuarto novela do Ciclo dos elementos de María Reimóndez. Un acto no que a escritora e editora Eva Mejuto conversou coa autora da novela, mais tamén das anteriores do Ciclo, que constitúe un dos proxectos en marcha máis singulares e novidosos na narrativa galega actual. Mejuto confesouse “enviciada con este ciclo, xa que cada entrega supón un estímulo, un novo reto nun proxecto poliédrico, onde as obras son tanto independentes como interdepentes de xeito que s epon a proba a capacidade da lectora para relacionar, imbricar, relacionar e irnos levando coas relacións dos personaxes”. Salientou Mejuto como outros valores a abordaxe da amizade na novela, como unha capacidade de mirar ao fondo; o respecto co que está tratado o tema do cancro, baseado nunha documentación moi exhaustiva e rigorosa e a habilidade da autora para relatar un mesmo acontecemento dende a óptica de cada personaxe”.

Pola súa banda, María Reimóndez expresou que nesta novela quixo “abordar a xestión da relación de cada personaxe coa orixe da súa identidade; interesábame narrar as persoas como Aurora, a protagonista, que recorren ao desarraigo e a rúptura, mesmo co seu entorno familiar”. “Sei que Aurora é un personaxe alleo a min, menos amable, que viviu un proceso migratorio que deixa ruptura”.

Onte 1925: María Reimóndez, Premio Agustín Fernández Paz 2017

/en , , , , /por

Tras varios meses de lectura, onte fixemos público en Villaba o ditame do Iº Premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade que convocan o IESCHA e o concello de Vilalba coa colaboración de Xerais. E abofé que non foi doado escoller entre as vinte e tres obras participantes, entre as que había media ducia que suscitaron o interese das persoas que conformamos o xurado, Marica Campo, Xabier DoCampo e eu mesmo. Tras darlle algunhas voltas quedaron tres novelas, entre as que escollemos por unanimidade como gañadora á que tiña como lema «Superheroes» e por título Fóra do normal. Tras redactar a acta na que destacamos a calidade das outras dúas finalistas, as presentadas baixos os lemas «Po estelar» e «Guntur», convidamos a Tita Fernández Paz, a irmá de Agustín, a que abrise a plica e desvelase a autoría da obra gañadora, que resultou ser de María Reimóndez. Un momento emocionante, como o foi tamén a chamada telefónica que fixo Marisa Barreiro, a presidenta do IESCHA, á gañadora para comunicarlle a decisión do xurado, o que conmocionou a Reimóndez, que así ficará unida para sempre co nome de Agustín Fernández Paz, a quen dedica a súa máis recente novela, As cousas que nons queremos oír, chegada ese mesmo día do prelo, obra localizada en Vilalba. Eis esas coincidencias fortuítas que atribuímos á providencia laica.

Na acta destacamos algúns dos valores de Fóra do normal, unha excelente novela xuvenil de temática trans, localizada nuns Instituto de Teis e protagonizada por catro personaxes moi distintos que non encaixan até que se atopan. Estruturada en catro capítulos, cada un deles homenaxea a un superheroe da banda deseñada (Superman, Batman, A muller marabilla e Patrulla X), que contribúe tanto á comprensión do mundo dos protagonistas (André, Mucha, Martín e Xela) como á hora da superación dos conflitos que abordan. Fóra do normal pretende responder a unha pregunta de resposta complexa: “Que facer cando vives nunha sociedade na que es diferente e na que non queren aceptarte?” Na heroicidade de resistir e na creación dunha rede de afectos entre persoas que non teñan medo de ser o que son contra vento e marea, están algunhas das respostas que o lectorado atopará. Un gran inicio para un Premio de NIX que pretende manter aceso o lume da igualdade que prendeu o mestre Agustín nos seus libros. Parabéns, María!

Onte 1872: María Reimóndez e Héctor Cajaraville na Feira do Libro de Lugo

/en , , , , , , , , , , /por

Corredora_Lugo_19-05-2017_02

Excelente foi o serán de onte na animada Feira do Libro de Lugo, unha sesión continua na que presentamos dúas noveliñas, Corredora de María Reimóndez e Once portas de Héctor Cajaraville.

XG00262901Cristina López Villar, profesora do INEF, presentadora de Corredora, propuxo aos asistentes que identificasen ás atletas das fotografías colocadas no respaldo de cada unha das cadeiras, o que levou a concluír que a maioría abrumadora destas mulleres deportistas son invisibles para nós. «Hai moitas corredoras galegas ou etíopes das que descoñecemos os seus nomes e os seus logros». «A protagonista de Corredora é unha deportista etíope que corre para acadar unha vida mellor. A figura da atleta Tiki Gelana, gañadora da marathon olímpica de Londres 2012, está detrás das marcas da protagonista desta historia de superación e empoderamento das mulleres». Pola súa banda, María Reimóndez, antes de realizar a lectura de fragmentos da obra propostos polo público, confesou que escribira Corredora «coa intención de transportar aos lectores e lectoras a Etiopía e a súas formas de vida, un país co que teño unha débeda. Escribín este libro para dar a ver outras caras das mozas que viven en Etiopía, un país que xeralmente e de forma prexuizosa asociamos coa fame».

XG00262301Na presentación de Once portas, Héctor Cajaraville confesou que «a comezos de do ano 2015 tiña escritas tres novelas e ningunha delas publicada; estaba moi canso e para mudar de actividade dediqueime a ler na Biblioteca Ánxel Casal sobre a historia e o desenvolvemento de Compostela, a miña cidade». «Descubrín que tiña unha muralla moi importante, tanto pola súa extensión, polas súas sete portas, nomeadas no Códice Calixtino, que logoe chegaron a dez, como polos seus  50 torreóns. Unha muralla que perviviu mil anos e da que coa excepción da porta de Mazarelos non quedou nada en pé. Con todo conserváronse moitas referencias no rueiro. O desencadeante de Once portas foi a aparición do nome de Poxigo do Souto, como nunha posible undécima porta, alí había unha lagoa a cubrir». Rematou Cajaraville referindose ao proceso de escrita da obra, da que fixo moitas versións, intentando mellorala e depurala con cada unha: «aprendín moito escribindo esta novela, axudoume a ser un escritor mellor».

Onte 1842: María Reimóndez, premio Xohana Torres de ensaio

/en , , , , , , /por

Na gran mobilización feminista de onte en Vigo, (a maior dun 8 de marzo que recordo), tiven oportunidade de parabenizar a María Reimóndez polo premio Xohana Torres de ensaio e creación audiovisual que viña de recoller en Compostela. Un recoñecemento da concellaría de Igualdade para o seu ensaio “Corpos exorbitantes, Rosalía de Castro, tradutora feminista, en diálogo con Erin Moure”, inserido na súa liña de investigación sobre feminismo, tradución e postcolonialismo, temas abordados na súa tese de doutoramento pola que recibiu o pasado mes de xaneiro o premio extraordinario de doutoramento da Universidade de Vigo. Incansable escritora, investigadora e activista, Reimóndez vai conformando dende diversos ámbitos unha das obras culturais e políticas máis estruturantes e decisivas da Galicia do noso tempo. Ás portas da publicación de dúas novas novelas, Corredora en Fóra de Xogo e a cuarta da serie “O ciclo dos elementos”, continúa incesante tecendo novos proxectos comprometidos co proxecto feminista e coa superación da discriminación de xénero como base de desenvolvemento perdurable.

Onte 1752: “O espello do mundo” de Ramón Nicolás en Cartabón

/en , , , , , /por

XG002465013Xuntámonos no espazo agarimoso da Libraría Cartabón para presentar O espello do mundo e celebrar que a novela de Ramón Nicolás fose reeditada dous meses despois da súa aparición. Na primeira das intervencións, o escritor Xoán Carlos Domínguez Alberte salientou que foi en Escudeiros, parroquia do Val de Ramirás, onde xermolou este proxecto literario de Nicolás. A seguir, María Reimóndez confesou que cando soubo do contido da novela non puido evitar “a súa prevención sobre aqueles homes que se apropian de mulleres para protagonizar as súas novelas”, mais que cando a leu comprobou que “no caso de Ramón Nicolás este perigo de apropiación estaba evitado tanto pola súa capacidade grande para escoitar, para establecer empatía co que se escribe e cos seus espazos, como pola estrutura utilizada na construción da novela, facendo explícita a ollada dun personaxe masculino, neste caso Martiño, que funciona como  mediador na exploración de conflitos de poder como os vividos por Ona Guiomar e Hildegarda von Bingen”.

Reimóndez engadiu, ademais, que na novela de Nicolás aparecía “un compromiso explícito para non evitar certos temas, como a sexualidade e o lesbianismo”. “Esta é unha novela que fala do coñecemento, das mulleres como coñecedoras e depositarias do saber que trae ao presente figuras como a de Hildegarda, unha muller sumamente polifacética. Un amor polo saber que está presente no intercambio epistolar entre as protagonistas “. “A escrita da novela é moi coidada e fainos recordar a de Begoña Camaño”. Rematou María Reimóndez dicindo que “esta é unha novela na que un autor non ten medo ao mirar ao espello e mirar as mulleres”.

Onte 1728: Moito público na Feira do Libro da Coruña

/en , , , , , , , , , /por

Feira_do_Libro_da_Coruña_02-08-2016

Excelente segunda xornada da Feira do Libro da Coruña, concorridísima de público, na que acompañamos as asinaturas de David Ortiz e o seu pioneiro libro de cócteles e de El Hematocrítico e Alberto Vázquez, autores de Feliz feroz e Axente riciños, que convocaron a moitas familias no stand da Libraría Berbiriana, nunha memorable sesión de alicientes. Serán que pechamos coas presentacións das novelas de María Reimóndez e Alfredo Conde, ambas as dúas tamén con moito público. A pesar da polémica deste ano sobre a mudanza de ubicación, teño a impresión de que a presenza do público é semellante á de edicións anteriores.

MB_Maria_Reimondez_Eli_Rios_02-08-2016

Na presentación d’ A dúbida, María Reimóndez recoñeceu que o texto nacera con aparentes limitacións formais para axustarse ao xénero da novela por entregas o que a autora viu como un dsafío: «A escrita ten que ter a capacidade de subverter os xéneros, a miña intención foi reocupar ese formato para s abordar temas que non son usuais “. “Pretendín ofrecer unha escritura subversiva que contribuíse a crear un discurso e unha concienciación sobre os abusos sexuais.” “Quixen poñer á protagonista, como ao lector, nunha situación con respecto aos abusos sexuais da que probablemente non somos conscientes. A novela pretende axudar a reflexionar sobre o papel que temos ou podemos ter sobre este tema do que non se fala”.

A seguir, Reimóndez xustificou a relevancia do tema dos abusos sexuais do que saen noticias na prensa todos os días: “Un de cada cinco casos do Tribinal Supremo é por abusos sexuais a menores. O 70% dos casos danse no entorno familiar, e nun de cada catro o agresor é o pai biolóxico. Como a maioría das resolucións dos xulgados de familia se orientan á restauración da estrtura fmailair máis que a toma de medidas cautelares”. A autora confesou que no proceso de documentación da novela contactou con traballadores sociais e recolleu información, “intentando transformar o que foi un proceso de ira nalgo que funcione literariamente”.

MB_Alfredo_Conde_02-08-2016

Na presentación d’ O beato, Alfredo Conde expresou a súa satisfacción por esta novela na que pretendeu facer un retrato de ficción do beato Sebastián Aparicio da Gudiña fuxindo das haxiografías das historias de santos. “Imaxinei un personaxe no que todo o relato histórico está documentado e no que introducín algúns acontecementos propios da vida dun ser humano normal”. Recomendou Conde “ler mías novela ca historia, xa que así podemos achegarnos máis o que foi realidade.

 

Onte 1716: “A dúbida” de María Reimóndez, presentación na Porta do Sol

/en , , , , , , /por

Porta_do_Sol_04-07-2016

Moi interesante resultou a presentación que onte fixemos na Feria do Libro de Vigo d´A dúbida de María Reimóndez, a novela gañadora do Premio La Voz de Galicia 2014. A psicóloga Gema Zunzunegui realizou unha certeira lectura dunha novela de intriga sobre os abusos sexuais a menores achegando datos sobre un fenómeno que se agocha na maior parte das ocasións. “O 40 % dos casos do abuso intrafamaliar son silenciados por ser motivo de vergonza ou culpa. Os datos amosan que unha de cada cinco menores sofren estes abusos ocultos, dos que se denuncian apenas o 2% dos casos”. Rematou a súa intervención Zunzunegui salientanto a importancia das mulleres valentes que tecen redes contra estes abuxos: “Muller bonita é a que loita”.

XG00250501María Reimóndez confesou que lle resultara difícil escribir esta novela que “debía responder a un formato moi compacto, ao xeito dun reloxo suízo”. “O texto naceu a partir do premio de novela por entregas de La Voz de Galicia. Fíxeno para subverter a forma e para facer unha escrita estratéxica, aquela que utiliza as formas para dar a palabra. Utilicei un formato de escrita doada de intriga coa intención de contar unha historia distinta das que decote utilizan este formato”. “Aínda que formalmente sexa singular, tematicamente insírese nas preocupacións da miña obra. Para abordar o tema dos abusos sexuais, entre a escolla de centrar a narración na vítima ou na muller do agresor, decidín utilizar unha perspectiva oblícua, consciente de que os abusos se agochan. A miña intención foi crear a dúbida no lectorado. Que faría cadaquén se vivise un caso semellante? Remato anunciando que na súa web publicaranse vídeos nos que persoas relacionadas co tema dos abusos sexuais a menores falan da relevancia da novela para a visibilización deste tipo de violencia.”