Listado de la etiqueta: luz_de_tebra

Onte 1294: No pasamento de Günter Grass e Eduardo Galeano

A coincidencia dos pasamentos de Günter Grass e Eduardo Galeano supuxo que onte fose un dia moi triste para todas as persoas que admiramos a estes dous escritores, referentes do pensamento crítico e da literatura como ferramente que facilita o diálogo co noso tempo.

Gunter-Grass-at-home-in-L-006No ano 2000 tivemos a fortuna de ser editores de Günter Grass publicando unha escolma de 46 textos dos seus tres primeiros libros de poemas, que titulamos As galiñas de vento, escolmados por Miguel Sáenz e anosados ao galego por Úrsula Heinze e Ramón Lorenzo. Considerado como narrador, Grass definíase como «poeta de circunstancias», aínda que na última entrevista con Juan Cruz confesaba que os seus poemas constituían «unha volta sobre si mesmo», «un taller de reparación« ao que acudía tras o traballo nas súas novelas ou prosas memorialísticas. Moito admirei de Grass súa afouteza para enfrontar á sociedade alemá cos seus monstros e a súa memoria, sobre todo cando revelou en 2007, no primeiro volume das súas memorias, que aos 17 anos pertencera ás SS.

eduardo-galeanoDe Galeano fomos rendidos admiradores, mais apenas mantivemos con el un intercambio de correos electrónicos en 2010, cando o seu amigo galego, o doutor Ángel Vázquez de la Cruz, fíxolle chegar o orixinal de Luz de Tebra. Daquela Galeano escribiu unhas palabras que gardamos en pano de veludo: «Ya quisiera yo ser capaz de escribir palabras así, milagreras como Santiago, y jodonas como el ángel que lo vuela: el ángel ese que acepta ser llamado doctor aunque él cura contando.» A Galeano roubámoslles centos de veces as súas palabras para falarmos de fútbol («a máis importante das cousas menos importantes») como expresión da dignidade colectiva, do libro («sinto que o libro é un ser vivo, póñoo no ouvido e sinto que respira») e das cousas do ser humano que realmente pagan a pena como a memoria e a esperanza. O xenial escritor uruguaio ensinounos que «a memoria é a continuidade da vida», que «a utopía é o vieiro» e que «a esperanza é unha cousa que se conquista cada día» mais «sempre alimentada na dúbida». Saudosos lembraremos a Günter Grass e a Eduardo Galeano.

O xardín equívoco

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da celebración do bicentenario e da inauguración da oliveira de Silverio Rivas, recompilo algunhas das metáforas e definicións que os autores e autoras da literatura galega teñen feito da cidade de Vigo.

O 27 de outubro foi a data escollida pola Alcaldía para celebrar o bicentenario da declaración por parte do Consello de Rexencia de España e Indias de Vigo como “Cidade, Fiel, Leal e Valorosa”. A concesión deste título foi a máis importante honra que nos deixou a Reconquista, ao tempo que a publicación deste decreto sinala formalmente a epifanía da nosa cidade facendo xustiza ao esforzo da súa veciñanza (daquelas xa unhas catro mil persoas) para lograr a súa liberación e a de toda Galicia, xa que tras a vitoria popular de Vigo, se organizaron as forzas que venceron na batalla de Pontesampaio. Cidade bicentenaria cunha historia milenaria –non esquezamos que os xacementos catalogados proban a existencia de asentamentos humanos sobre os brazos estendidos da ría e do Val do Fragoso dende o Paleolítico–, Vigo foi modelando ao longo destes dous séculos o seu celme de vilar mariñeiro chantado no Berbés e de comunidade agraria estendida sobre as farturentas terras do Val do Fragoso até ofrecer a súa actual fasquía de cidade metropolitana atlántica, especializada nas industrias do automóbil e da construción naval, con vontade inequívoca de liderar o proxecto de modernización e de benestar de Galicia.

É un gran acerto que se chantase no que foi un dos recantos do Campo de Granada, o noso campo da feira, a oliveira de aceiro creada por Silverio Rivas para lembrar a efeméride do Bicentenario e o esforzo colectivo desta cidade que tras sufrir crises e penalidades soubo inventarse e reinventarse manténdose leal e fiel consigo mesma. O escultor, autor tamén da formidable porta pétrea da praza das Travesas, representa coa rotundidade xeométrica desta oliveira metálica, que dialoga nas súas formas coa árbore xa centenaria do paseo de Afonso e co propio escudo da cidade, tanto o carácter de “cidade en estrépito”, sintagma co que Méndez Ferrín definiu a vertixe da nosa transformación urbana da segunda metade do século XX, como o de “cidade en bisbarra”, co que Otero Pedrayo salientaba a importancia que para Vigo teñen cada unha das súas vinte e tres parroquiais, presentes nesta árbore inoxidable co seu nome escrito en cadansúa póla.

Foron moitos os creadores de noso que trataron de representar o código do ADN de Vigo, tratando de aunar o carácter industrial e portuario do Berbés coa cultura agraria do Fragoso. Entre os escultores, Francisco Leiro atopou ese xenoma na fraxilidade do seu Sireno, metade home, metade peixe; Xoán Oliveira na potencia dos seus cabalos en desequilibrio ou Ramón Conde no esforzo dos seus traballadores empurrando unha rede que sae da profundidade da terra.

Os escritores tamén se esforzaron en acuñar coa beleza das palabras ese polímero urbano fragmentado: “volcán de dinamismos” (Méndez Ferrín), “cidade revolcada” (Xela Arias), “abella da ribeira” (Manuel Lueiro Rey), “cidade, puro milagre” e “cidade teorema” (Celso Emilio Ferreiro), “Barcelona atlántica” (Castelao), “cidade pedramol” (Fran Alonso), “o porto dos portos” (Xurxo Souto), “o ímpeto creador” (Xosé María Álvarez Blázquez), “Vilagrande do sur” (Xosé Fernández Ferreiro), “a cidade nova e activa que quere ser o motor do noso país” (Suso de Toro), “capital das altas undas” (Anxo Angueira), “mar da brétema gris” (Helena de Carlos) “[cidade] de grúas asombradas” (Antón Reixa) ou “a cidade do horizonte” (Alfonso Pexegueiro), por citar só algunhas das definicións ou metáforas das últimas décadas.

Con esta mesma intención de esculcar dende o eido literario na alma viguesa, a Fundación de Vigueses Distinguidos publicou o libro “Vigo é palabra”, a primeira antoloxía poética protagonizada por esta cidade bicentenaria. Un volume esencial para a historia literaria local no que trinta e tres dos nosos poetas alongan o patrimonio da metáfora viguesa: “o triunfo do metal” (María Xosé Queizán), “[cidade] en revolución ascendente”, (Mónica Bar Cendón), “cidade que recende a salgado” (An Alfaya), “o sorriso do barcos” (Román Raña), “[cidade] de oliveira e orballo” (Alfonso Álvarez Cáccamo), “unha cidade que nunca quixo morrer” (Antonio García Teijeiro), “a cidade dos agoiros” (Anxo Quintela), “[cidade] de carácter Feroz” (Iolanda Zúñiga), “[cidade] abismo e paraíso” (Manuel Forcadela)… Patrimonio enriquecido coa achega de Ánxel Vázquez de la Cruz, o autor de Luz de Tebra (Xerais 2010), que dedica un capítulo das súas historias médicas á súa estancia a finais dos anos sesenta no Hospital Municipal do Regueiro. “O xardín equívoco” é o título dun texto no que o doutor tudense realiza unha das máis excepcionais gabanzas literarias realizadas a Vigo, cidade para el, “de reiteradas xeometrías fabrís, mariña e montesía, [que provoca] esquizofrénica fascinación”. Unha acaída coda literaria para este bicentenario.

A «Luz de Tebra» de Ánxel Vázquez de la Cruz

Coñecín ao doutor Ánxel Vázquez de la Cruz un día de xuño de 1998 no restaurante Airas Nunes de Compostela. Foi el quen presentou O lapis do carpinteiro, a novela do seu amigo Manuel Rivas. Neste serán mudarán os papeis, e será o escritor Manuel Rivas quen presente o libro de relatos do seu amigo Ánxel Vázquez de la Cruz. Eduardo Galeano definíu ao pediatra escritor de forma certeira: «Ánxel acepta ser llamado doctor aunque él cura contando» e, abofé, de quen le este libro sorprendente dificilmente pode rebater ao xenio uruguaio. Despois de case un ano de preparación, non hai dúbida de que hoxe é o día de Ánxel, que aparece entrevistado en varios xornais falando, como doutor que é, do poder curativo das palabras, sen esquecer o seu papel como «rescatador» de historias. Desta ducia de relatos médicos tecidos cos fíos da experiencia de Ánxel falarán este serán Rivas (autor dun prólogo entusiasta do libro) e o doutor Manuel Salorio.

Mágoa que hoxe tamén despidamos a Xosé Luis de Dios, esoutro xenial rescatador de luces, cidadántudense coma Ánxel, amigo de todos nós e tan importante nas edicións da mítica novela de Manuel Rivas. Para a familia e as amizades de Xosé Luís, todos os nosos abrazos.