Listado de la etiqueta: jesús_espinosa_rodriguez

O relato de Irene Ceballos

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición sobre Irene Ceballos en a Pinacoteca Francisco Fernández del Riego:

A Rede de Museos do Concello de Vigo celebra o centenario da aceptación da doazón do marqués de Alcedo da Finca da Marquesa cun programa de actividades, entre as que destaca «Irene Ceballos. Relato verídico da viúva de Policarpo Sanz», mostra instalada na Pinacoteca Fernández del Riego até o 19 de outubro. Comisariada por Beatriz Liz de Cea, retrata a unha muller que, dende a páxina que lle dedicou José Espinosa en Terras do Fragoso (1949), se consideraba como a caritativa viúva do filántropo Policarpo Sanz. Tras unha investigación exhaustiva, iniciada hai unha década, cando a comisaria traballaba na colección de artes decorativas do Museo de Castrelos, ofrece un novidoso relato biográfico, solidamente documentado, da muller que custodiou e ampliou o legado que o seu home deixou a Vigo. Percorrido vital de Irene Ceballos en trinta obras, entre cadros e pezas decorativas, e resumido nunha peza audiovisual moi conseguida, creada con utilidades de IA, que a localiza nas súas cidades, Nova York, París, Madrid e Vigo, despois do pasamento do seu home en París o 9 de novembro de 1889. Corpo embalsamado que chegaría ao porto de Vigo, no vapor Medoc, procedente de Burdeos, o 31 de agosto de 1891, para ser enterrado no cemiterio de Picacho, onde xa estaba o seu pai. Dende ese día, no que pechou o comercio da cidade para renderlle homenaxe ao seu valedor, a estrada de Circunvalación pasou a chamarse de Policarpo Sanz.

A cerna da exposición radica en demostrar o papel decisivo que Irene Ceballos, en calidade de primeira testamenteira, tivo interpretando os condicionantes do testamento do seu home. Manda que establecía que todas as operacións derivadas do legado se practicasen de forma extraxudicial, quedando constancia de todo o obrado no Arquivo do Concello de Vigo. Testamento asinado polo empresario vigués o 1 de xuño de 1888 nunha notaría de Broadway, que instituía a Irene como herdeira universal de todo o remanente dos bens existentes, en calidade de usufrutuaria. Bens que a súa morte pasarían ao concello de Vigo, co fin de construír un instituto de ensino secundario, centro do que carecía a cidade, para o que se adquiriron uns terreos na finca El Carmen, así como deixaba cen mil pesos para a construción dun hospital municipal de caridade ás aforas da cidade. Como a manda tamén contemplaba que se ao falecer Irene existía aínda a colección de cadros e obxectos de arte serían colocados nos salóns do novo centro educativo.

Na mostra pode consultarse documentación que amosa que o compromiso de Irene Ceballos con Vigo se mantivo intacto durante catro décadas, dende aquela visita do 9 de decembro de 1890, na que chegou no ferrocarril procedente de Madrid, hospedándose durante dous meses na fonda da Viúva de León. Os documentos que manexou Beatriz Liz amosan que Irene puido negar a vontade do seu home e exercer os seus dereitos, aproveitando a diferente lexislación entre os Estados Unidos, Francia e España. Non só Irene non desistiu, senón que aumentou o legado artístico até as 104 pezas que, tras o seu pasamento, chegarían a Vigo ao Museo Quiñones de León, en tres envíos, o primeiro en decembro de 1935 de catrocentos vultos, o segundo en 1941, dos vinte cadros que se atopaban no Metropolitan Firefroof Wharehouse de Nova York, e por último en 1942, os excelentes retratos de Edouard Bertrier do matrimonio Sanz Ceballos enviadas pola sobriña de Irene. Como tamén hai documentación que demostra que Irene contribuíu de forma discreta a dotar dunha mesa de operacións, mesas xiratorias para os pacientes e material cirúrxico que o hospital municipal precisaba.

O relato biográfico da filántropa viguesa complétase con outras historias como a da súa relación co teatro e a música. En calidade de socia de honra de La Oliva contribuíu economicamente dende a distancia en varios dos certames literarios e musicais da sociedade. Como tamén o fará co mecenado da carreira precoz da pianista Norita Pereira, que tivera éxito no seu concerto no Tamberlick, a quen acolle na súa casa de Madrid para presentala na Corte ante a raíña María Cristina.

Historias do compromiso de Irene Ceballos con Vigo, fose protexendo o legado artístico que despois de corenta e seis anos chegou intacto ao Museo de Castrelos ou fose actuando como mecenas de carencias da cidade. Como resulta significativo deste compromiso que, tras o seu pasamento o 19 de agosto de 1935 no Gran Hotel Continental de Santander, expresara a súa vontade que días despois fose enterrada no panteón familiar do cemiterio de Pereiró a carón do seu home. Sabendo que o primeiro instituto vigués, inaugurado en 1946, leva o nome «Santa Irene», como quixeron os seus mecenas, atrévome a propoñer que se debata a posibilidade de mudalo a un nome máis axustado á historia como sería «IES Irene Ceballos de Vigo».

O Nigrán de Palacios

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo de Faro de Vigo á celebración do «Ano Palacios 2024» en Nigrán:

O concello de Nigrán pechou o «Ano Palacios 2024» –dedicado a conmemorar a obra de Antonio Palacios Ramilo con motivo do sequiscentenario do seu nacemento no Porriño– coa publicación dun fermoso almanaque ilustrado coas acuarelas que Noelia Muíños e Ramón Quintas fixeran para o libro Antonio Palacios en Nigrán (2024), no que se difunde con espírito didáctico a vida e obra do famoso arquitecto. Celebración iniciada cun paseo outonal no que se visitaron as dúas obras palacianas do concello, o Templo Votivo do Mar, inaugurado en outubro de 1937, e o hoteliño de Sileno na praia de Lourido (1932), ademais da igrexa románica de Santiago de Parada, debuxada por Palacios para ser divulgada nunha publicación. Homenaxe nigranesa, que se unía ás dos concellos do Porriño e de Madrid (onde o galego é considerado o arquitecto máis querido da capital), encabezada polo alcalde Juan González, que entende a defensa e promoción do patrimonio arquitectónico como un dos eixos da súa política turística e cultural.

Celebración iniciada, un ano antes coa publicación da excelente monografía do arquitecto Álvaro Bonet, O legado de Antonio Palacios (Engaiolarte 2023), que con apoio fotográfico e documental, actualiza o traballo clásico do noso admirado Xosé Ramón Iglesias Veiga, «Antonio Palacios en Nigrán: A procura dunha arquitectura de raíces galegas», publicado na Revista de Estudos Miñoranos nº 1 (IEM 2001). Ano Palacios en Nigrán que coincide coa repatriación ao concello do mosaico de teselas no que aparece un muxo e varios bivalvos (datado no século III), icona patrimonial da vila romana de Panxón. Atopado no castro de Panxón e embutido dende o século XIX en táboa de mesa, foi vendido en varias ocasións até chegar á galería Carlton Hobbs de Nova York, onde foi localizado por Gonzalo Fernández-Turégano, que encabezou a iniciativa cívica, apoiada polo concello, para adquirilo e traelo a Nigrán, como a súa primeira icona e horizonte na historia. Modelo de recuperación do patrimonio galego espallado polo mundo, que podería ser considerado polo concello de Vigo para repatriar para os fondos do anunciado museo de historia da cidade tres das nosas principais iconas: o Pergamiño Vindel (de finais do século XIII) hoxe en Nova York; o Cristo Salvador da igrexa de Santiago de Vigo (1136), en Madrid e o tímpano de pedra de Santa María de Vigo (1403), en Pontevedra.

O procedemento das doazóns foi tamén o utilizado por Xesús Espinosa Rodríguez, párroco de Panxón, para sufragar –entre 1932 e 1937– as obras dun templo novo na advocación da nosa señora do Carme, raíña dos mares. Deseñado polo porriñés a semellanza da catedral de Tui e da vella sede de Coímbra, construíuse en pedra rústica, coa única condición de Palacios de que se preservase o arco visigótico que se atopaba no interior da vella e arruinada parroquial de san Xoán. Isto obrigou a procurar un emprazamento, que finalmente sería de privilexio nunha penela, na que desde a nova torre se dominaba a paisaxe das dunas de Gaifar, da Madorra e do eixo central da vía principal da urbanización dun novo Panxón, trazado como vila satélite daquel Vigo debuxado no «Plan de extensión e reforma interior de Vigo» (1932). Encargouse das obras o construtor Xosé Mogimes, grande artífice do templo, que recibía por correo os planos e cartas coas observacións enviadas polo arquitecto dende Málaga, onde residía mentres elaboraba un plan urbanístico para a cidade da Alcazaba. No que foi bautizado en 1933 como Templo Votivo do Mar, Palacios desenvolve unha arquitectura idealizada con raíces galegas, na que mestura o tratamento rudo da pedra co gusto, nos interiores, de xogos cromáticos entre a pedra e a decoración cerámica. Templo emblemático, tamén a obra relixiosa máis representativa  do arquitecto e unha das máis orixinais da arquitectura galega do século pasado.

Relevante foi tamén a intervención de Palacios no desenvolvemento urbanístico da praia de Lourido –concibida por Manuel Lago Lemos, indiano que fixera cartos na emigración arxentina, mecenas das escolas do Val Miñor– que pretendeu (co seu irmán Laureano) transformar en colonia de veraneo, a que chamaron «praia e cidade de verán América Latina», abreviada polo tempo como «Praia América». Urbanización onde Palacios construíu o hoteliño de Sileno, casa do avogado e caricaturista madrileño Pedro Villahermosa, coñecido como «Sileno», a semellanza da vivenda de Palacios na madrileña colonia do Plantío. No seu libro, Álvaro Bonet advirte que outros chalés pioneiros en Praia América Latina foron a Casa de Celso Méndez deseñada por Manuel Gómez Román e a torre Quirosno do arquitecto Emilio Salgado, consideradas erroneamente até hai pouco obras de Palacios, o que non está de máis aclarar cando remata este ano da súa homenaxe.