“Eu non fixen nada” era a frase preferida por Isaac Díaz Pardo para expresar a súa gratitude en tantas das homenaxes que recibíu no derradeiro treito da súa vida. Esa humildade, lonxe de calquera figura retórica, formaba parte esencial da personalidade deste “xigante comprimido”, como o definíu o seu amigo Valentín Paz Andrade, deste home de ollada penetrante e de enerxía concentrada capaz de encabezar o proceso modernizador de Galicia durante máis de sete décadas.
Co seu pasamento e tras unha vida plena, Galicia perde ao seu Leonardo do século XX, a ese artista contemporáneo total (pintor, deseñador, grafista e ceramista). A ese empresario modernizador, capaz de acrisolar unha marca e un estilo de facer e comunicar uns produtos tan desexados como valorados polos seus clientes. A ese político sen partido, republicán e galeguista, militante da causa da liberdade da cidadanía galega e da humanidade enteira. A ese soñador pragmático, a ese editor eficiente, paciente e comprometido, a ese investigador da cronoloxía de Galicia, a ese fotógrafo afeccionado compulsivo. Mais e sobre todo, perdemos a ese ser humano agarimeiro que fixo da cultura da acollida o primeiro sinal de identidade das empresas nas que participou.
Formado como cartelista no estudio do seu pai, con apenas dezaseis anos, fixo aqueles carteis a prol do Estatuto asinados como Xalo. Proeza que culminou cando fixo falar, por vez primeira, as pedras de Galicia, ás da Praza do Obradoiro, pintando sobre elas: “SI” ao Estatuto de Galicia. Tras as labaradas destrutoras do alzamento militar e a onda de violencia que acabou coa vida do seu pai, Camilo Díaz Baliño, cuneteado nun foxo de Palas de Rei no nefasto agosto do 36, naquel período dificil e de enorme miseria intelectual da Galicia da década dos corenta desenvolveu unha traxectoria artística exitosa como pintor. Tras formarse na Escuela de Bellas Artes de San Fernando de Madrid, tivo os seus contactos iniciais co deseño industrial da man de Carlos Sáinz de Tejada. Logo viaxou a Siena, Florencia e Roma para enchouparse dos mestres renacentistas e a Londres, onde expuso con repercusión notable os seus óleos e entrou en contacto con algúns desterrados republicanos españois, como Luis Cernuda.
Probablemente, foi aquel contacto co mundo do exilio o feito decisivo que o levou a tomar a decisión radical de abandonar a súa carreira de “pintor de éxito” e cando asumíu a súa condición de artista contemporáneo. Foi o tempo no que xermolou a súa idea bahausiana, arrebatadamente moderna, de que o seu proxecto creativo debía abranguer unha pluralidade de linguaxes, privilexiando a relación coa industria, sen que isto excluíse o seu compromiso social e comunitario. Isaac constituíase, así, hai sesenta anos nun enxeñeiro de futuro que concibíu, igual que os seus admirados Seoane e Castelao, unha Galicia proxectada no mundo do seu tempo, mais sempre disposta a recuperar a súa memoria roubada. Velaí como se forxou o proxecto intelectual, empresarial e cultural –tres termos para el inseparables– dun dos heroes da Galicia contemporánea: o pasar dunhas formas (os sinais dun sistema propio de expresión das manifestacións da cultura) exclusivamente funcionais a outras que, ademais de funcionais, expresaran o contexto no que foron feitas.
Desa complexa determinación saíron os proxectos empresariais aos que Díaz Pardo entregou a vida até o seu alento derradeiro: Cerámicas do Castro (fundada en 1948), que comezou empregando as materias primas utilizadas no antigo Sargadelos para fabricar pezas de aprezable calidade, e, logo, en Arxentina, Cerámicas de Magdalena (en 1955). De novo no país, o Laboratorio de Formas de Galicia (1963), que promoveu xunto aos seus grandes amigos da cultura do exilio bonaerense (Luís Seoane, Lorenzo Varela, Rafael Dieste e Antonio Baltar), concibido como plataforma para promover unha serie de empresas recuperadoras da memoria histórica de Galicia: o Museo de Arte Contemporánea Carlos Maside ou Ediciós do Castro. E, xa por último, o complexo industrial de Cerámicas Sargadelos de Cervo (1968), a formulación da industria cultural de maior relevo e transcendencia do noso tempo. Sargadelos foi, dende entón, o símbolo da Galicia moderna e eterna, recollida nun prato ou nunha cunca, nunha alfaia diminuta das que deseñaba a súa compañeira Minina ou nunha escultura da serie de Alba de Gloria.
Home de presenza livián e silenciosa, Isaac traballou arreo como primeiro responsable empresarial, deseñador, creador, promotor de Sargadelos; como editor de Ediciós do Castro –onde publicou esa extraordinaria colección “Documentos para a Historia Contemporánea de Galicia”, coa que se abriu a recuperación da memoria republicana de Galicia–, como membro de patronatos e fundacións múltiples –entre elas a do Museo do Pobo Galego, da que foi un activo promotor–; como articulista semanal aceirado e crítico. En todas estas actividades, Isaac loitou contra a desmemoria que baleira de contido trascendente calquera nova iniciativa. A memoria para el foi garantía de lucidez e de compromiso, de respecto tanto pola tradición, moitas veces roubada ou ocultada (pensemos na do exilio), como, polo futuro, xa que constitúe a cartografía máis detallada para encaralo con esperanza.
Déixanos en herdanza a súa memoria de ferro, forxada tras un percorrido vital recollido no arquivo legado á Cidade da Cultura, imprescindible para entender a historia da Galicia recente. Déixanos, sobre todo, a súa pegada humana, a máis decisiva. A do seu espírito retranqueiro e piadoso que acuñou frases memorables: “Que bonito país e que carallo de xente”. A da súa cultura do abrazo, fixada no peche das súas cartas, tan brillante como emotivo: “Apretas tensas”.
