Documentándome sobre a folga de setembro de 1972, atopei unha foto publicada no Faro de Vigo o 15 de marzo daquel mesmo ano. Trátase dunha instantánea tomada na Porta do Sol onde varios centos de obreiros ocupan a praza e interrompen o tráfico protestando polas mortes de Amador Rey e Daniel Niebla, baleados o 10 de marzo en Ferrol pola policía armada franquista nunha manifestación sindical de obreiros da Bazán. Unha gran concentración de solidariedade e condena da represión exercida sobre os seus compañeiros ferroláns, como tamén unha recadación de fondos para axudar a cubrir as necesidades das familias dos obreiros ferroláns mortos, detidos ou despedidos, que sorprenderon pola súa magnitude e alarmaron ás autoridades franquistas e aos círculos empresariais vigueses. Unha explosión de protesta social e laboral, que para o historiador José Gómez Alén tivera o seu precedente dez anos antes nos paros en Reyman e nos estaleiros de Vulcano e Barreras, promovidos polas Comisións Obreiras, que a pesar do seu carácter clandestino obterían en Vigo a maioría nas eleccións sindicais de 1971.
Conflitividade laboral que en Vigo tivo a súa continuidade na primavera do 72 na negociación do convenio de Barreras, no que a parte sindical reclamaba 400 pesetas por xornada, semana efectiva de 42 horas, un mes de vacacións e dereito de asembleas, entre outras reivindicacións. Unha negociación que levou a paralización de todas as seccións da factoría o 10 de maio, ao que respondeu a patronal sancionando con 21 días de suspensión de emprego e soldo a case todo o persoal obreiro e de cinco á maioría do resto dos empregados. Conflito que provocou accións de solidariedade contra as sancións noutras empresas, como Citroën, Vulcano ou Álvarez, entre outras, cuxo traballadores participaron en paros e concentracións como a convocada polas Comisións Obreiras o 26 de maio na Porta do Sol, á altura de Príncipe, onde se concentraron tamén o groso dos efectivos dos “grises”, o que provocou saltos en diversos puntos da cidade. Conflito o de Barreras que supuxo a detención de 15 traballadores e rematou cun acordo entre a patronal e o xurado dun aumento salarial do 17 % (nun tempo de inflación desbocada) e coa retirada das sancións e readmisión dos detidos.
Naquela concentración solidaria do 15 de marzo de 1972 e no durísimo conflito do convenio de Barreras de maio do mesmo ano, que lembramos lendo nas páxinas do primeiro número de Vigo obreiro, periódico das Comisións Obreiras de Vigo, estiveron os xermes da folga de setembro de 1972, que estoupou en Citroën. A faísca saltou o sábado 9 de setembro cando os obreiros da quenda de tarde pararon reclamando a xornada de 44 horas semanais, que permitía librar a tarde dos sábados. Acción que foi respondida pola dirección con extrema dureza despedindo a nove traballadores, entre tres deles enlaces sindicais. O luns 11, nunha asemblea ás cinco da mañá na entrada da factoría, os participantes acordaron non volver ao traballo mentres houbera despedidos e chamaron á solidariedade do resto das industrias da cidade. O conflito estendeuse nos días seguintes a outros centros de traballo, chegando o 16 de setembro a participar na folga cerca de 35.000 obreiros de 30 factorías. A partir do 21 de setembro as empresas comezaron a enviar miles de cartas de despido, 6.000 en poucos días, decidindo o comité que dirixía a folga (a chamada “Intercomisión”) a reincorporación ao traballo o 25 de setembro. O número de despidos definitivos e detidos foi de 400 aproximadamente dos que 125 eran cargos sindicais.
A reivindicación do “sábado inglés” evolucionou en apenas dúas semanas cara a outras reclamacións de carácter socio-político e antifranquista, colocando a Vigo no primeiro plano das loitas sociais e laborais da España tardofranquista. O alcance da folga levou a que o entón bispo José Delicado Baeza fixera pública unha pastoral que chamaba a unha “conciliación xusta”, mentres que os círculos empresariais e autoridades franquistas non foron capaces de articular unha resposta conxunta, máis alá da actuación sen contemplacións da forza pública por toda a cidade e das detencións e malleiras na comisaría dos membros da Brigada Política e Social. Unha batalla que nos meses seguintes continuou no ámbito xudicial para conseguir na Maxistratura a readmisión, tarefa na que destacaron os avogados laboralistas Fernando Randulfe e Elvira Landín que defenderon os dereitos dos traballadores até en 170 sumarios no Tribunal de Orde Pública (TOP).
Cincuenta anos despois aquela “Gran Folga de Vigo do 72” merece ser lembrada e os seus protagonistas homenaxeados pola súa afouteza en loitar pola conquista dos dereitos e liberdades cos que contamos. Esta hélice obreira e democrática forma parte do ADN da cidade.
