bueu – Brétemas

Onte 2140: «Salgheirón» de Primitivo Carbajo

5 de Xaneiro de 2022/en A Portada, Autores, Lecturas, Novidades, Onte, Xornalismo/por bretemas

Na segunda metade do pasado ano publicáronse varios títulos de non ficción en galego moi interesantes que amosan o pulo das nosas editoras independentes. Á biografía de Reboiras (Aira 2021) de Xosé Manuel Pereiro e Xurxo Martínez e A vella compañeira (Luzes 2021) de Anxo Lugilde, xa comentadas aquí, engádese Salgheirón (Morgante 2021), a extraordinaria crónica do xornalista Primitivo Carbajo sobre as orixes, esplendor e decadencia de conservas Massó e a deriva especulativa da que foi a catedral laica do Morrazo no século XX, transformada agora en pelotazo urbanístico, abrindo outra vía de preocupación para o futuro doutro espazo natural da ría de Vigo. Unha segunda entrega literaria de Carbajo, durante décadas correspondente de El País en Vigo, hoxe retirado en Villaseco del Pan, tras aquela memorable biografía no autorizada de Paco Vázquez (Xerais 1993 ), da que foi co autor xunto ao mestre Luis Pita, que na Coruña se convertera en libro prohibido pola alcaldía de entón.

En Salgheirón Primitivo Carbajo reconstrúe a peripecia familiar e empresarial de catro xeracións dos Massó, ao longo de case dous séculos instalados en Bueu e Cangas, primeiro dedicándose á salgadura, despois á conserva, até chegar á liquidación dos terreos e edificios do complexo industrial do Salgheirón en Cangas, onde dende 2004 en plena burbulla inmobiliaria se pretende construír un porto deportivo, un hotel, un centro comercial e grupos de vivendas, no medio de manobras nas marxes da legalidade e contando coas complicidades por acción ou por omisión, das diversas administracións, sexa a Autoridade Portuaria de Vigo, a Xunta de Galicia como do propio concello de Cangas.

Froito de anos de investigación e seguimento, contrastando datos e fontes diversas, o relato detalladísimo deste conflito urbanístico amosa que a defensa da legalidade correu a cargo da mobilización cidadá, organizada no Foro Social pola Defensa do Pobo, desde que en 2004 esta entidade veciñal puxo en cuestión a validez do convenio urbanístico anunciado entre os propietarios dos terreos, tras o peche da factoría e liquidación da empresa en 1996, e o concello de Cangas, sendo alcalde entón o popular José Enrique Sotelo. Un relato que amosa o valor da persistencia teimosa da desobediencia civil contra a especulación, mesmo a pesar das multas e procesos, como forma de defensa do patrimonio colectivo, da cultura comunal e da economía substentable.

Urdido coa técnica da crónica, Salgheirón amosa o valor do xornalismo crítico como garante de veracidade na loita contra a corrupción e na defensa do común. Este carácter de xornalismo rabudo que impregna estas case trescentas páxinas, fainas tamén incómodas a case todas as cores políticas, ben é certo que máis para o Partido Popular, pero tamén para os partidos das esquerdas. Unha incomodidade que se fai máis evidente no silencio actual, tanto por parte dos responsables municipais do concello de Cangas como de Abanca, agora a propietaria dos terreos, abrindo unha grande incerteza sobre como poida rematar o relato do Salgheirón futuro.

En todo caso, parabéns moi merecidos ao meu admirado Primitivo Carbajo e aos responsables de Morgante pola afouteza en publicar o que é un dos mellores libros de xornalismo crítico publicados en galego nos últimos anos.

Onte 1898: «O Códice esmeralda», novela atlántica

29 de Xullo de 2017/en Autores, Galerías de fotos, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Magnífica foi a presentación d’ O Códice esmeralda, a novela de Alberte Blanco, no Museo Massó no marco das actividades do XXI Encontro de Embarcacións Tradicionais de Bueu organizado pola Asociación de amigos de embarcacións tradicionais Os Galos. Ao acubillo do mural de Urbano Lugrís e dunha peza artilleira dun navío da batalla de Rande de 1702, Alberte Blanco definiu O Códice esmeralda como «unha novela atlántica, unha novela de mar nacida coa intención de homenaxear aos meus devanceiros vinculados dende hai xeracións á construción naval e a todos os mariñeiros». «Como tamén axudou nos eu nacemento o feito de que a batalla de Rande se producise a poucos metros de onde eu nacín, acompañándome dende a nenez, cando coñecín, a finais dos cincuenta, a expedición de Stenuit e Potter que facían as prospeccións procurando o tesouro na ría». «Entrelacei así tres relatos independentes, localizados todos na enseada do Ulló, ofrecendo unha novela de tesouros da que estou moi orgulloso».

Onte 1887: «O xogo de Babel» de Elena Gallego

12 de Xullo de 2017/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Resumiuno de marabilla Elena Gallego nunha frase pronunciada onte na presentación en Bueu d’ O xogo de Babel: «Non se pode normalizar unha lingua como a galega e non escribir nunca “Quérote”». A autora de Dragal explicaba así as razóns de ofrecer unha novela centrada na historia dun triángulo amoroso, afastada do politicamente correcto e capaz de sorprender pola súa estrutura complexa e os xiros constantes da súa trama. E abofé que Elena amosa que é unha narradora arriscada publicando o que lle peta e procurando gañar novos públicos para a nosa narrativa. O xogo de Babel transita polos vieiros da novela de viaxes e da novela romántica, localizada nun tempo preciso, xusto o anterior ao da creación das redes sociais, o que lle ofrece outro valor engadido. O xogo de Babel é unha obra que o mestre Anxo González Guerra cualificou de «novela de amores que se le dunha tirada». Unha aposta de Elena Gallego moi traballada. O amor e o desamor tamén poden formar parte da nosa narrativa.

Onte 1753. Ramón Nicolás en Bueu

1 de Outubro de 2016/en Autores, Narrativa, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Acompañamos onte a Ramón Nicolás na presentación d’ O espello do mundo en Bueu, acto organizado pola sempre dinámica Librería Miranda. Foron as presentadoras as escritoras e profesoras Iria Collazo e Lucía Novás, alumnas no seu día do autor, que fixeron dúas lecturas moi luminosas da novela.

Iria Collazo destacou a exhaustividade do traballo da documentación da novela que permitu que as dúas protagonistas, Ona Guiomar Méndez e Hildegarda von Bingen, sexan tan próximas á lectora. «A fluidez da narración fai que nos insiramos na súa relación, abordada dende unha óptica feminista, como toda a novela». «A empatía con elas é moi de agradecer. Son personaxes afoutas, valentes, nunha época que non era propicia para as mulleres que ostentaban poder». «Mulleres que comparten a súa sabedoría, os seus coñecementos sobre o campo, sobre a súa identidade e sobre o seu propio traballo». Collazo sinalou que na novela atopara concomitancias con Herba moura de Teresa Moure e Circe ou o pracer do azul de Begoña Camaño. Confesou que recoñecera a Ramón na utilización dun léxico coidado, marabilloso, «capaz de conseguir que a obra funcione de forma independente». «Foi un verdadeiro pracer ler esta novela», concluíu.

Lucía Novás destacou que a novela abordaba o mundo dos cenobios femininos do século XII, cando as mulleres xa perderan certo poder, aínda que pervivían estes mosteiros como o de San Pedro de Ramirás, onde está localizada a novela. Detívose en salientar a figura de Hildegarda von Bingen, «creadora da lingua ignota, experta en botánica, protomedicina ou ilustración, unha figura fascinante que recupera Nicolás». Concluíu confesando que para ela «o mellor da novela son os textos sobre os seres máxicos, o dragón e o unicornio, onde Ramón Nicolás expresa o seu carácter de poeta».

Onte 1602: «De las librerías», Fray Diego de Arze

5 de Marzo de 2016/en Autores, Bibliotecas, Librarías, Onte, Recurso_didáctico/por bretemas

No Museo Massó de Bueu, onde presentamos onte O dobrón de a oito, a magnifica novela de aventuras de Alberto Fortes, atopei nunha porta un bronce no que se reproduce un texto de Fray Diego de Arze sobre as librarías. Chamou moito a miña atención atopar un texto tan interesante sobre bibliofilia barroca nunha sala onde se expoñen algunhas maquetas de embarcacións da armada española do século XVIII, que o historiador Xosé Fortes Bouzán nos situou á altura das mellores do Museo Naval de Madrid.

Fedellando despois na rede comprobo que o texto de Diego de Arze pertence a un libro escrito a finais do XVII polo franciscano murciano e publicado pola Biblioteca Nacional en 1988, cuxo longuísimo título expresa as súas intencións:

De las librerías, de su antiguedad y provecho, de su sitio, de la estimación que de ellas deben hacer las repúblicas, y de la obligación de los príncipes, assi seglares como eclesiasticos, tienen de fundarlas, augmentarlas y conservalarlas.

En todo transcribo o texto do bronce de Massó que, salvando algunhas distancias sobre o papel da relixión, non perdeu miga de interese sobre o papeldos poderes públicos na promoción das librarías (e bibliotecas):

Si es vuestro, como de buenos padres de la patria, juntad thesoros, ensilar trigo, proveer armas, ordenar ferias para las necesidades públicas y menester de los pobres, y tiempo de guerra y comodidad de la contratación, no pongais en olvido las librerías, pues son los thesoros de los ingenios, los graneros del pan de la sabiduría, las armerías contra los enemigos de la religión, las ferias de la contratación de las letras.

Onte 1462: «Namoreime en Ons»

5 de Outubro de 2015/en Autores, Cultura, Etnografía, Narrativa, Novidades, Onte/por bretemas

Lin con curiosidade Namoreine en Ons (Edicións do Cumio, 2015), o libro máis recente de Staffan Mörling, o antropólogo sueco, grande especialista na dorna e na súa cultura. Novela autobiográfica ou autobiografía novelada, narra a súa chegada a illa de Ons na década de 1960 cunha bolsa para estudar as embarcacións tradicionais galegas. Xaora, a cerna do relato é a súa romántica historia de amor con Xoana, unha fermosa rapaza da illa, coa que casou e coa que vive en Bueu dende entón. A pesar dunha certa inxenuidade na utilización do punto de vista, o relato é interesante como retrato etnográfico da comunidade humana da illa de Ons hai cincuenta anos, dende a descrición das embarcacións (dorna, galeón e lancha xeiteira) e artes de pesca que entón utilizaban os mariñeiros, pasando pola da propia arquitectura até a recuperación das crenzas e lendas da cultura popular, hoxe desaparecidas, recuperadas pola memoria de Mörling. Unha entrañabke testemuña etnográfica deste galego de orixe sueca.

Onte 1190: Premio Brétemas ao escaparatismo do libro galego

31 de Decembro de 2014/en Escaparate, Galerías de fotos, Librarías, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Publicidade/por bretemas

Chegado o derradeiro día do ano cómpre outorgar o premio Brétemas ao escaparatismo do libro galego co que pretendemos recoñecer o esforzo de visibilización e o exercicio de creatividade das librarías que agariman as publicacións na nosa lingua.

Entre as fotos publicadas no blog e as librarías visitadas dende comezos do mes de abril outorgamos este premio 2014 á Librería Miranda de Bueu e a Librería Cronopios de Santiago pola creatividade e composicion dos seus escaparates, pola orixinalidade das súas lecturas icónicas, como pola continuidade da súa montaxe, converténdose xa en referencias do escaparatismo para o sector do libro galego.

É de xustiza recoñecer tamén o valor esencial que para a visibilidade do libro galego teñen os escaparates e os mostradores nas feiras do libro de todas e cada unha das librarías participantes nesta edición: Aldova de Ourense, Andel de Vigo, Azeta da Coruña, Biblos de Betanzos, Cartabón de Vigo, Couceiro de Santiago, Cronopios de Pontevedra, A lus do candil de Arteixo, Librouro de Vigo, Mendinho de Vigo, Pedreira de Santiago, A tenda dos libros de Ponteceso, Trama de Lugo, O trasno viaxeiro de Cacheiras e Suévia da Coruña. A todas elas os meus parabéns e gratitude polos seus escaparates e polos centos de actos de presentación e promoción que organizan.

Agardo que esta primeira iniciativa de recoñecemento do escaparatismo libreiro galego poida ser arroupada, apoiada ou mesmo emulada (como mellor consideren) polas entidades gremiais do libro, a Federación de Libreiros de Galicia, a Asociación Galega de Editores, a Asociación de Escritores en Lingua Galega, o Pen Clube, Galix, a Asociación de Tardutores Galegos ou a Asociación de Ilustradores de Galicia.

As nosas beizóns para os profesionais das librarías gañadoras e os novos votos de esperanza para todas as persoas que conforman o sector do libro e da lectura na nosa lingua.

Escaparate 27/2014: Librería Miranda (Bueu)

24 de Xullo de 2014/en Escaparate, Librarías, Promoción do libro/por bretemas

Escaparate da librería Miranda de Bueu do 23 de axullo de 2014 con motivo da presentación de Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto.

Onte 1045: Os «Contos do mar de Irlanda» en Bueu

24 de Xullo de 2014/en Autores, Librarías, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Promoción do libro, Radio, Xerais/por bretemas

Cheo histórico no salón de actos do Museo Massó de Bueu para asistir á presentación de Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto organizada pola libraría Miranda. Máis dun cento de persoas vibramos durante unha hora cos relatos, coa música e coa emoción dun serán no que se viviu a épica dos mariñeiros galegos que máis alá do paralelo 48 procuraron os camiño do mar.

Comezou Xurxo Souto a súa intervencion confesando que este libro «era unha ousadía, xa que xeralmente as cousas do mar se calan en terra, ninguén nos aprendeu nada do mar». «Pretendín transcribir as historias dos mariñeiros que foron máis aló do paralelo 48, que entraron nos mares de cuberto e máis da parte de fóra, Os tres codillos, O calcetín, O Gran Sol, ou aqueloutros máis afastados do Volcán de Porcupine ou do Rocal do Con, esa illa entre Irlanda e Islandia». Falou despois Souto de que «Irlanda foi sempre unha obsesión para a cultura galega, sobre todo na música, o que non é estraño xa que os portos galegos de Irlanda, como Bantry, Dingle ou Galway, son a periferia da periferia, onde mellor se conserva a lingua gaélica». Defendeu Xurxo que Vigo e A Coruña, onde están os portos do Berbés e do Muro, epicentros do mar de Galicia, «son a mesma cidade e que rabeen os repunantes».

Relatou Xurxo Souto, con algunha cantarea polo medio, as historias referidas a Bueu, desde a das botas de Riobó, as mellores do mercado, tan importantes para o pé do mariñeiro, famosas dende san Pedro de Miquelón a Trintxerpe, pasando polas de José de Loira de Cela e de Benito Estévez, até a de Lito Gago, un dos gaiteiros do mar, fundador da banda de gaitas Manxadoira de Bueu. A intervención espontánea do propio Lito relatando unha nadal en Terranova foi un dos momentos máis emocionantes do serán. Antes, Xurxo gabara ben chufados aos gaiteiros do mar, «levar un gaiteiro a bordo é unha regalía». A intervención de Rubén Bastón, compañeiro daquel programa inesquecible, Mil Ribeiras da Radio Galega, salientou a importancia destes músicos, que chegaron a gravar un LP no Gran Sol, e o traballo de Xurxo Souto na recpueración e conservación da súa memoria.

No treito final da presentación, antes das repichocas de Xurxo e de Miguel de Cela, Souto advertiu que «este non é un libro de naufraxios, o naufraxio non é épica, é un accidente laboral que debería ter sido posible evitar contando con máis medidas de seguranza marítima,» «máis seguranza e menos épica dos naufraxios», reclamou. »Este é un libro de aventuras, un libro de amor, un libro de descubertas, un libro de pintura, un libro de música, un libro do século vinte, mais tamén un humilde manifesto de futuro. Galicia é o centro do mar, a nosa principal industria, somos a maior potencia pesqueira de Europa. O libro pretende apenas poñer en valor aos galegos como centro do mar.»

As próximas recaladas dos Contos do mar de Irlanda serán as do Festigal, o 25 de xullo ás 20:30; no Museo do Mar de Noia, o 30, ás 20:30 horas; e a da Feira do libro da Coruña, o sábado 2 de agosto, ás 21:15 horas. Medre o mar!

Escaparate 18/2014: Librería Miranda (Bueu)

28 de Maio de 2014/en Escaparate, facebook, Librarías, Promoción do libro/por bretemas

Escaparate da Librería Miranda de Bueu con motivo da presenza de Marcos Calveiro no Colexio Montemogos de Beluxo. Foto tirada de Fb o 27 de maio de 2014.

Listado de la etiqueta: bueu