Onte 1309: «Cabalos e lobos» en Compostela

CDssO9ZW0AAELTd

Foi unha beizón comprobar coma máis dun cento de persoas participaron onte en Compostela na presentación de Cabalos e lobos, a novela de Fran P. Lorenzo. Unha comunidade de lectores e lectoras que seguiu o fío da moi interesante conversa literaria que mantiveron a xornalista Belén Regueira e o autor sobre a novela gañadora do premio Blanco Amor de 2014.

XG00070101Comezou a conversa arredor da portada do libro, que para o autor «cifra todo o que está novela». «O edificio Albo do arquitecto Francisco Castro Represas, situado entre Urzáiz e Gran Vía, proporciona a estructura, é o epicentro sobre o que fun engadindo historias nas que pretendín facer un resume do século XX en Vigo. Dende que unha familia chega no ano 14 até o estourido urbano, demográfico e industrial posterior. Na novela quixen vencellar o plano histórico co íntimo.» «Co protagonismo do edificio de Gran Vía número 2 pretendín reivindicar a figura do arquitecto racionalista Castro Represas, unha figura hoxe esquecida que deixou a súa pegada tamén en edificacións industriais como a fábrica de Álvarez, hoxe desparecida. A miña novela é un relato arquitectónico, razón pola que incluín un mapa da cidade de Vigo que pode servir de guía para seguir o relato, mais que tamén entendo lle enfade outro valor.»

«A miña intención foi abordar a relación dunha cidade cos seus habitantes. É Vigo, mais podería ser calquera outra cidade. Quixen abordar a cuestión de como habitamos a cidade e como a cidade habítanos a nós.» «No caso de Vigo, nas dúas primeiras décadas do século pasado había unha expectativa sobre o que podería ser a cidade con case un millón de habitantes, que se truncou coa Guerra Civil. Con todo, hai unha renuncia explícita a ser nostálxico.» «Pretendín conectar Vigo con Europa a través dunha familia estranxeira, neste caso unha familia alemá que tiña o seu orixe en Lübeck.»

Regueira interpelou ao autor sobre o título da novela. «Fálase moito da guerra. Creo que non hai nada máis desmoralizante que perder a propia casa, queda un se nada.« «As datas marcan o tapiz da historia relatada. Todo o que acontece está contrastado, como o concerto da Filharmónica de Berlín no ano 44 no García Barbón ou o desembarco do fotógrafo Erich Andres ou como na ría fondeou o Cap Arcona. Pretendín exhumar moita memoria que estaba perdida.»

Na última fase da conversa, Belén e Fran abordaron a caracterización da obra como novela rosa e melodrama, así como os referentes musicais e literarios utilizados polo autor. «Quixen colocar todas as formas de amor no mesmo plano. Na novela fálase do básico, que é o amor. Reivíndicase o melodrama, a novela rosa, como xéneros da literatura popular. Sei que o sistema literario galego ofrece xeralmente cousas moi pudorosas. Aquí fun a tumba aberta, non me gardei nada.» «Entre todas as historias de amor da novela a miña preferida é a de tío Álvaro e Bruno, creo que é unha historia que non estaba narrada.» Rematou Fran confesando que o libro de Luís Pimental Sombra de aire na herba, publicado en Vigo en 1959, tivera un peso simbólico moi importante na novela.

Onte 1308: Biografía intelectual

XG00241501No Museo de Pontevedra presentamos onte Xosé Filgueira Valverde. Biografía intelectual de Xesús Alonso Montero. Tras as palabras limiares de Fernando Filgueira, Carlos Valle, director do museo e discípulo do polígrafo pontevedrés, presentou o libro de Alonso Montero como «máis ca unha biografía intelectual de Filgueira, xa que se trata dunha radiografía intelectual da cultura dun país ao longo de case un seculo.» «Xosé Filgueira Valverde non viviu o século pasivamente, non foi un observador, foi un magnífico actor dese século denso do que fomos herdeiros.» Valle cualificou o libro como «atípico, xa que comeza cunha cronoloxía e unha escola de xuizos sobre Flgueira, antes do seu prólogo galeato.» Valle destacou a importancia da segunda parte da obra, a dedicada aos escritores homenaxeados coas Letras Galegas e o 36, «só con ese capítulo abondaría o libro», e da terceira, dedicada a estancia de Filgueira en Lugo. Gabou despois a sorprende erudición presente ao longo de todo o volume. «O libro de Alonso Montero é unha resposta moi contundente a quen cuestionou a liberdade da Academia Galega para elixir a figura de Filgueira para este 17 de maio.» «Este é un libro que resume datos xa coñecidos, mais que tamén ofrece outros novos, froito da investigación de Alonso Montero.» Rematou Valle sinalando que «este libro marca un punto de inflexión no achegamento á figura de Filgueira Valverde e ao tempo histórico no que lle tocou ser protagonista, malgré lui

Onte 1305: Unha literatura europea

pena-e

Xosé Ramón Pena presentou onte o segundo volume da súa Historia da Literatura Galega pronunciando unha conferencia no Club Faro de Vigo sobre «Mitos e realidades arredor da literatura galega». Foi Xosé Luís Méndez Ferrín quen presentou ao autor de Como en Alxeria, cualificando como «o individuo mellor situado para facer unha historia da literatura galega, xa que coñece a lingua, coñece toda a nosa tradición literaria e como novelista que é sabe contar, facer un relato, o máis importante de todas as historias. Pena é un erudito sabio, competente, que sabe narrar capaz de de preparar unha historia ben enfocada e ben contada, que periodiza e analiza, tendo en conta os acontecementos políticos, ofrecendo como outros autores como Anxo Angueira unha nova visión da historia da literatura galega.»

Xosé Ramón Pena nunha lección moi brillante desmontou tres dos mitos construídos de forma prexuízosa arredor da literatura galega: «o de ser unha literatura local, doméstica ou apenas de resistencia», «o carácter de Galicia como país lírico orientado por unha forte sentimentalidade, onde non florece a prosa» e «a falta de continuidade da literatura galega que aparece e desaparece na historia». Para iso analizou tres episodios claves da literatura galega: o período alboral, onde se forxou a lírica e prosa medievais cuxo repertorio é recoñecido polos estudosos europeos; a construción da figura de Rosalía de Castro por parte de Manuel Murguía; e o papel de Manuel Antonio e a incorporación da nosa literatura á vangarda europea.

Pena demostrou a importancia da prosa medieval galega que xa dende o século XIII contou cos relatos da materia de Bretaña pouco despois do texto de Chrétien de Troyes sobre a orixe do Santo Grial, como da materia antiga (con textos como a Historia Troiana e a Crónica Troiana) ou a tradución de partes do Códice calixtino, recollida nesa xoia da nosa prosa do século XIII que é Os miragres de Santiago. A partir da anaálise de tres artigos de Manuel Murguía de 1857, Pena explicou a construción dun novo relato da literatura galega alicerzado sobre a figura de Rosalía de Castro e a falsidade que supoñía afirmar que a literatura galega non tivera continuidade dende o período medieval. «A expresión “Séculos escuros” foi unha creación de Landeira, director de Faro de Vigo, para referirse a un período, do XVI ao XVIII, no que o galego viviu un tempo de decadencia da súa produción textual. Hoxe temos outra visión e contamos con máis textos. Recuperamos a Sarmiento como literato, ao que contribuíron os traballos de Angueira e Ferrín. Hoxe sabemos que durante ese período houbo autores que continuaron na liña da defensa a ultranza do país, denunciaron as aldraxes que padecía e lamentaron o escaso emprego do idioma galego.» Para rematar, Pena analizou as relacións que Manuel Antonio tivo con Jean Epstein, de quen traduciu para o galego en 1922, La poésie d’aujourd’hui, apenas un ano despois de ser publicada, «o que demostra que o rianxeiro estaba conectado coa corrente máis renovadora que unía poesía e cine, como ilusión de movemento». «A literatura galega nuncia viviu allea a Europa, Manuel Antonio coñecía o que estaban facendo os maiores teóricos da literatura de vangarda. Cando deixou de ser unha literatura universal a nosa?»

Onte 1304: No Día de San Xurxo

Díadolibro20151A pesar da fraca celebración en Galicia do día de San Xurxo, «Día do libro, a lectura e os dereitos de autor», foi a de onte para min unha xornada intensa. Pola mañán soubemos da magnífica noticia do premio que a Consellaría de Educación e Cultura outorgou a Agustín Fernández Paz como autor máis lido na rede de bibliotecas escolares de Galicia. Un premio que recoñece o apoio que varias xeracións de lectores e lectoras proporcionan aos libros de Agustín que onte presentaba A neve interminable no Diario Cultural da Radio Galega.

Despois do xantar participei, xunto a Paz Castro de Kalandraka e Pilar Sampil de Galaxia, na mesa de editores do Congreso sobre novas temáticas da LIX organizado en Vigo por ANILIJ. Un encontro moi interesante no que dende unha persectiva académica se reflexiona sobre as obras infantís e xuvenís relacionadas coa morte, os conflitos armados, os naufraxios, o cambio climático, os desastres medioambientais e outros temas «candentes». Como é adoito neste tipo de foros, tras as nosas intervencións, dende o público formuláronse os temores sobre a excesiva escolarización ou enfoque moralizante dalgunhas destas propostas editoriais e sobre o papel dos editores na eleccións dos temas, o que para un participante «podería coutar a liberdade dos creadores». Como tamén se abordou, o que a min me pareceu moito máis interesante, a cuestión da «censura» ou da «imposición do politicamente correcto» que algúns editores poden tratar de impoñer a autores e tradutores para «acomodar» algúns libros á canle escolar.

11053116_10206170912298962_260184774071270281_n

Co tempo moi xusto, viaxei despois á Coruña para aocmpañar a Mercedes Leobalde na presentación de Funambulistas. O salón da FNAC quedou pequeno para tanta xente que acudiu a escoitar o diálogo entre a macedonia de relatos breves de Leobalde e as cancións de MJ Pérez, a nova cantora coruñesa. Unha hora de diálogo artístico que resultou memorable e intensa. Comezou Leobalde lendo «Os cogomelos da risa», un dos relatos que abordan a violencia contra as mulleres, e Pérez contestoulle con toda a enerxía de «Eu son a guerrilleira». Seguiu Mercedes con «Querida señora Francis«, peza coa que fixo escachar ao público ás gargalladas, á que MJ respondeu coa súa canción «Morder a lingua». Despois de que a narradora lese «Tatoos», o conto do centenario tatuado e despois abandonado, a cantora de Arzúa contestou co seu «Canto te soño e que pouco me queres», cuxo retrouso aprendeu decontado o público. O de Mercedes e MJ é un espectáculo que moito paga a pena repetir.

10659309_881597368565573_5043134385491886658_n

1908341_881596035232373_2049342254773432983_n

Outra boa noticia para o libro galego do día de San Xurxo foi a sua presenza nas paradas de Sant Jordi de Barcelona e Girona, grazas ao esforzo de voluntarios galeguistas residentes en Cataluña. Xaora, a saída do libro ao espazo público foi en Galicia aínda escasa e puntual. Un síntoma dunha febleza lectora que debemos superar.

Grazas a Pinto e Chinto e Davila que dedicaron onte as súas viñetas ao Día do Libro.

Onte 1303: Represión silenciosa

XG00214401Na presentación da libraría Paz de Pontevedra de Medo politico e control social na retagarda franquista, o libro de Lucio Martínez Pereda, debateuse sobre a conveniencia de utilizar a terminoloxía de «represión quente» e «represión fría», ou «represión dura» e «represión branda» para diferenciar as dúas estratexias utilizadas tras o levantamento do 18 de xullo. Xaora, o autor explicou as características da que denominou tamén como «represión silenciosa»: «un repertorio represivo de caligrafía fina, distinto ao dos paseos e execucións.» «Unha represión que servía de mecanismo de presión, capaz de asentar o poder sobre bases que garantían unha longa duración, presionando coma unha amenaza constante. Unha dosificación dos temores alongada no tempo.» «O medo así creado tiña dúas caras. Por unha banda rendabilizaba ao máximo os mecanismos represivos e por otra creaba adhesión entre a poboación potencialmente indiferente.» «Ambas as dúas represións, tanto unha coma outra foron desproporcionadas á resistencia atopada.»

Onte 1298: «O corazón da maxia» de Xavier Estévez en Salceda

xavier_estevez_salceda_17-04-2015

Viaxei onte a Salceda para acompañar a Xavier Estévez na presentación d’ O corazón da maxia. Quedei abraiado do crecemento dunha vila que ben coñecía hai máis de trinta anos cando comecei no Budiño o oficio de mestre. As magníficas instalacións da Casa da Cultura, no que foi o vello edificio do concello, testemuñan a extraordinaria reviravolta urbanística e cultural de espírito municipalista que o equipo do alcalde nacionalista Marcos Besada leva dando a un concello que xunto ao de Ames vai á cabeza do crecemento demográfico de Galicia. As cifras que me deu Teresa Pérez, a concelleira de Cultura e Educación, deixáronme parvo: «temos un centro de educación infantil con 300 nenos e nenas, un colexio de primaria e un IES con máis de cincocentos alumnos e alumnas cada un; o centro de saúde está desbordado, sobre todo as consultas de pediatría».

XG00216701Na presentación d’ O corazón da maxia, o escritor Xavier Estévez confesou que para el «os libros deben emocionar, simplemente, teñen que conseguir emocionar ao lector para que o texto siga percutindo na súa alma durante moito tempo». «Escribo dende os nove anos, desque teño memoria. Creo que o mundo pode cambiar a través do poder da imaxinación. Cando escribo non intento educar, intento emocionar.» Despois Xavier referiuse ao libro, «unha historia especialmente emotiva, dura por momentos, leda outros, mais sincera, xa que está escrita co corazón.» «Sei que o corazón da maxia é un libro con capas e con lecturas moi distintas, mais que pode interesar tanto a lectores e lectoras novas como a lectores maiores, xa que quizais poida abrir unha porta ao rapaz que foron.» Rematou agradecendo as lecturas tan positivas que recibira por internet de persoas como Modesto Fraga: «para un escritor é unha delicia saber que un libro gusta, a maxia do libro é que vaia rulando.»

Onte 1297: «A estirpe do dragón», o novo Dragal de Elena Gallego

Dragal_IV_Pontevedra_16-04-2015

Pablo García Freire responsable do blog Lectureka, fixo onte en Pontevedra unha gran presentación da cuarta entrega da saga Dragal de Elena Gallego. O xove lector vigués cualificou A estirpe do dragón «de pura maxia, sen dúbida, a mellor das  catro novelas de Dragal». «A estirpe do dragón presenta unha pronunciada evolución con respecto a anteriores entregas da saga; non tanto argumentalmente (que tamén), como na construción da historia, dos personaxes, dos seus sentimentos e reflexións, sendo unha novela sorprendentemente completa que, como era de agardar, mantén ao lector pegado ás páxinas dende o minuto un, demostrando o característico dominio do suspense, ligado a todas as obras de Elena Gallego, que a base de capítulos curtos consigue unha fluidez e unha perfecta transición entre cada capítulo, de xeito que as horas pasaron e trescentas páxinas despois, ás tres da mañán, segues tan fascinado coma na primeira.»

XG00234801Na súa intervención Elena Gallego confesou que «o reto máis grande desta cuarta entrega de Dragal fora escribir a primeira liña da novela, “A sombra do dragón…”, que como non podía ser doutra maneira é idéntica á das anteriores.» «A estirpe do dragón é a primeira entrega da segunda das tres triloxías que teño previstas para Dragal. Aínda hai moito Dragal por diante. Teño moitas cousas que contar.» «Nesta cuarta entrega non hai unha soa trama, ha varias. están presentes os problemas no instituto e nas familias, mais tamén hai maxia e alquimia, e a presenza de varios dragóns, xa que conforman unha fraternidade. Tamén quixen introducir o tema dos libros prohibidos e doutros códices como o Da Vinci, xa que me interesaba atopar un inimigo importante, poderoso. Esa é a razon pola que aparece a inquisición que persegue aos dragalianos.» Reiterou Elena Gallego a importancia da documentación en toda a serie. «Todos os datos históricos que aparecen en Dragal son certos, mesmo algúns que semellan coincidencia da ficción.»

Onte 1296: Volven as feiras do libro

Feiras-do-libro-2015Coa presentación de Amor en alpargatas, a novela de Manuel Portas, iniciamos onte en Pontevedra o noso periplo das feiras do libro de Galicia deste ano. A pesar da súa insuficiente visibilidade e da necesidade de que incrementen a diversificación da súa oferta bibliográfica, este calendario de feiras continúan sendo no seu conxunto unha cita imprescindible para o sector editorial galego. A posibilidade de ocupar cos libros o espazo público durante unha semana (no caso de Pontevedra a praza da Ferraría, en Santiago a Alameda, en Lugo a Praza Maior, en Ferrol no Cantón, que serán as feiras da primavera) é tamén unha oportunidade para que os libros, os autores e autoras e os editores e libreiros reciban maior atención por parte dos medios e dos poderes públicos locais. As presentacións, as asinaturas e os concertos de música infantil serán algunhas das actividades coas que os editores colaboramos nesta viaxe cos libros que rematará a finais de agosto. Parabéns aos organizadores e participantes.

Onte 1276: Novela mulata

couceiro_antesala_luminosa_25-03-2015

Na libraría Couceiro de Santiago presentamos A antesala luminosa, a novela coa que Antonio Tizón debuta na narrativa galega. Presentación dun relato definido polo autor como «novela mulata» ou mestiza, na que participaron o xornalista Aser Álvarez, o profesor Ramón Rodríguez, a psiquiatra Lucía Pérez Ramírez e o propio autor.

XG00212501Aser Álvarez confesou que «quedara enganchado con esta novela arraiana, unha obra entre fronteiras e entre xéneros, que fala da loucura, de gastonomía e de viño.» «A antesala luminosa é unha novela gourmet, moi coidada e traballada.» Despois Aser salientou a importancia da gastronomía na novela (coma no ser humano) e sinalou as numerosas referencias gastronómicas presentes e os restaurantes de Madrid, Ourense e A Coruña citados por Tizón. Pola súa banda, Ramón Rodríguez, a quen presentamos como o Esteban Latorre da novela, comezou as súas palabras agradecendo a súa presenza en nome dos personaxes da novela, para gabar despois «o sentido de tolerancia e alegria de Antonio.» «A novela ten un encanto personal, o do sentido máxico da literatura, transmite a maxia e a bondade do seu autor, que representa a toda unha xeración que tiñamos moitas ganas de ler. Antonio Tizón representa a literatura, esa avidez polos libros da que tanto disfrutamos xuntos.»

A psiquiatra Lucía Pérez Ramirez comezou sinalando que «todo acto que achegue o trastorno mental á sociedade é importante.» «Neste novela son os capítulos pares, os que falan do personaxe Gustavo Gallego, os que abordan o trastorno bipolar. Unha doenza na que se mesturan episodios maniacos de enerxía desbordante con outros depresivos. Persoas que viven entre a euforia e unha profunda tristeza. Coa lectura desta novela calquera persoa pode meterse na pel doutra que padece o trastorno bipolar.» A psiquiatra salientou dous aspectos da novela que lle mereceron grande interese:«o primeiro, a importancia de coñecer o mundo interno dun enfermo que padece trastorno bipolar, a súa experiencia e o seu sufrimento; o segundo, o interese que o propio exercicio narrativo supón para o trastorno bipolar, xa que quen o padece non adoita ser consciente que o sofre.»

Na súa intervención, o autor, despois de realizar os agradecementos aos intervinientes, abordou tamén a cuestión do trastorno bipolar, «unha doenza que afecta a un 2% ou 3% da poboación, en España varios millóns de persoas.» «Os bipolares na fase maniaca teñen necesidade de contar con interlocutores tanto coñecidos como descoñecidos para falar. Esa elocuencia na fase depresiva pode converterse en meses enteiros sen pronunciar unha palabra.» «Como tampouco debemos esquecer que as persoas que padecen o trastorno bipolar teñen un sentido cósmico oculto que afecta ás causalidades e casualidades.» Referiuse despois Tizón ao obxectivo da novela: «quixen escribir unha historia de amor, loucura e morte», para engadir que «a maior parte da literatura é sempre autobiográfica, xa que un do que mellor pode falar e do que vive, do que sabe.» «Quixen escribir unha novela negra diferente, un pouco orixinal, coa intención de iniciar unha serie da que teño case escrita a segunda entrega.»

 

Onte 1268: «Xenaro e a negra sombra» de Mar Guerra

Moito_conto_18-03-2015

Na magnífica libraría Moito Conto da Coruña, especializada en literatura infantil e xuvenil, presentamos onte Xenaro e a negra sombra , a novela de Mar Guerra ilustrada por Fernando Llorente. Miguelanxo Prado foi o padriño deste terceira entrega da serie protagonizada por Xenaro Conese Maiúsculo, o protagonista de Xenaro e o misterio da mochila verde co que a autora coruñesa obtivera o premio Merlín de Literatura Infantil 2008.

XG00209101Comezou Miguelanxo lembrando que coñecera a Mar Guerra como membro do equipo de prensa de Viñetas desde o Atlántico e que para el fora unha moi grata sorpresa cando soubo que obtivera o premio Merlín. Xa metido na fariña da novela, cualificou o universo no que se move o protagonista de crible: «Mar consegue que ese grupo preadolescente sexa dende o primero momento fascinante e coherente, tanto pola variedade social existente (hai pijos, gafapastas…) coma polos seus conflitos, incluído o lingüístico. Lembroume un pouco ao xogo que facía Quino con Mafalda e cada un dos seus personaxes, aínda que coas súas características.» «Na serie de Xenaro hai todos os ingredientes da novela de calidade, hai aventura, intriga e mesmo un chisco de medo. Mais tamen outros que convidan á iniciación na lectura na contorna dos personaxes sen que o resultado sexa un afán didáctico. Mar Guerra sabe introducir estes elementos de xeito interesante.»

Ocupouse despois Prado de salientar a importancia da linguaxe na novela. «Xenaro é amante das palabras, dos sinónimos, do soletreo, utiliza a lingua con precisión, atento sempre ao seu significado. Non esquezamos que a lingua é seguramente o don máis preciado que a natureza nos dei aos seres humanos. É moi salientable que unha autora e un personaxe teñan esa consideración sobre a linguaxe e o valor das palabras.»

A seguir, ocupouse o autor de Ardelén do traballo de ilustración de Fernando Llorente. «Coñecín a Fernando no mundo da animación. Foi deses debuxantes cos que tiven o pálpito con só ver un par dos seus debuxos. Ten chispa, os seus debuxos nunca deixan indiferentes, pese a súa aparente sinxeleza, teñen un punto de vista especial, ese hálito de vida é un ben moi escaso. Ademais, é un debuxante elegante, que é algo a valorar.» Confesou Miguelanxo que «a estas alturas non concibo a literatura infantil e xuvenil sen ilustrar. Creo que é completamente indispensable para o lector. O libro é unha ferramenta incrible que une o lingüístico e a educación visual.»

Comezou Mar Guerra celebrando que «é fantástico que Miguelanxo Prado veña a falar do noso libro e non do seu» e confesando que pasara moito tempo entre a escritura e a publicación desta novela. «Despois do Merlín e do contacto cos rapaces nos coles, saía sempre a pregunta de se ía haber continuación. Daquela decidín facer un segundo e agora este terceiro, que penso debería pechar a saga. Pechei un curso escolar de sexto de Primaria. O primeiro trimestre aparece en Xenaro e o misterio da mochila verde; o segundo en Xenaro e a hucha do indiano; e o terceiro neste Xenaro e a negra sombra. É, pois, unha triloxía para o último curso da Primaria.»

«Esta terceira entrega é un Xenaro de exteriores, todo transcorre lonxe da casa, ao aire libre, no decurso dunha semana de fin des estudos no albergue de Porroutó. Ten unha nota realista, o personaxe do Carapucho, prestado dunha historia real.» «Pretendín que fose un texto onde nada é o que parece, onde ninguén é bo ou malo por natureza. Fixen acenos a Tarzán e a Mowgli, así como unha defensa do lobo, unha vítima da nosa avaricia e desprezo polo Planeta. E sobre todo, quixen facer un canto á amizade, á solidariedade e á empatía, ese sentimento que nos fai ser humanos, que fai que te mergulles na pel de quen está ao teu carón. O libro é un berro pola empatía, para que fose algo cotián.»