Pasado o estremecemento mediático provocado pola desgraza de Angrois, comezou agora o longo período de silencio, o duelo, no que non será doado mitigar a dor das persoas feridas condenadas para sempre a lembrar aquela viaxe nin a soidade e a desolación das familias das vítimas cuxas vidas quedaron rotas na curva da Grandeira. Os días de loito oficial remataron. Abriuse a caixa negra, o maquinista declarou no xulgado e o xuíz imputouno por 79 delitos de homicidio imprudente por “condución inapropiada”. Semellaría que, por fin, na axenda pública, a utilizada polas institucións e polos medios de comunicación, pasada a imprevista desgraza de Santiago e o pleno extraordinario do Congreso onde Rajoy deu poucas explicacións sobre as súas amizades perigosas, este triste verán da crise e da corrupción política pode retomar a súa rotina.
E a pesar de que poida parecer antipático volver a reflexionar sobre o sucedido en Angrois, estou convencido que non está o alcacén para moitas gaitas. A traxedia do vinte e catro non pode quedar en auga de castañas nin é posible pasar xa páxina como xa fixeron algúns medios madrileños. As familias das vítimas e os lesionados teñen dereito a saber a verdade. As numerosas incógnitas existentes sobre as causas e circunstancias do accidente –dende as que atinxen ao comportamento dun maquinista con trinta anos de experiencia, pasando polas características de hibridación do tren, do propio trazado e do seu sinalamento, até as relativas ao funcionamento dos sistemas de seguridade na liña que puidesen evitar un fallo humano– deberán ser despexadas cando finalicen (agardemos que canto antes) as investigacións xudicial e técnica en marcha. Resultados que deben levar a asumir responsabilidades e a acometer as correccións e melloras precisas. Con todo, é posible tirar xa algunhas leccións dunha traxedia que non debemos considerar como inevitable nin como un accidente natural.
Primeira. Demostrouse que é enganoso confundir responsabilidade con culpabilidade. Probablemente levados pola cultura relixiosa da culpa expiatoria, algún medios progobernamentais apuntáronse sen matices a considerar ao maquinista, que recoñeceu diante do xuíz o seu “despiste”, un erro humano, como único responsable dun accidente no que, porén, os indicios apuntan puido ter unha orixe multicausal. A inexistencia de sinais que marcasen o punto de comezo da redución antes da Grandeira e a instalación estes últimos días por parte de Adif de dúas balizas, que baixarían automaticamente a velocidade, se antes non o fixese o maquinista, avalan a verosimilitude desta hipótese. Como semellan agora interesadas as “medias verdades” (eufemismo) expresadas polos presidentes de Adif e Renfe sobre esta cuestión fulcral.
Segunda. Demostrouse que a complexa hibridación técnica do Alvia, vendida como alternativa de Velocidade Alta, mentres se adía (apostaría que sine die) a chegada da Alta Velocidade, non está exenta de perigos e de puntos negros. A posta en servizo, nos prazos previstos (2014), do AVE do Eixo Atlántico é unha prioridade estratéxica para saída de Galicia da crise, o eixo para artellar un novo modelo de mobilidade interior e de interconexión entre as nosas cidades atlánticas. Como é imprescindible despexar as incógnitas sobre o modelo de conexión ferroviaria de Galicia coa Meseta que utilizara até a finalización do AVE. Un debate que se debe dar tanto no Parlamento Galego como no Congreso dos Deputados.
Terceira. Demostrouse que, ademais do compromiso solidario da heroica enerxía da veciñanza de Angrois, resultou imprescindible a achega dos traballadores dos servizos públicos (sanitarios, policía, bombeiros, emerxencia, xudiciais…) como garantes da seguridade e igualdade. Unha dedicación máis salientable, aínda, cando veñen sufrindo durísimos recortes salariais e ameazas de privatización.
Cuarta. Demostrouse que os medios de comunicación públicos galegos son imprescindibles. A exemplar cobertura da traxedia realizada pola Televisión de Galicia e Radio Galega, ameazadas tamén polas gadoupas privatizadoras, xustificou outra vez máis a súa existencia diante da cidadanía galega como garantes de cohesión social e servizo público.
Quinta. Demostrouse que, a pesar de transcorridas máis de tres décadas da aprobación da Constitución, para os que nos gobernan continúa a “confusión” entre a Igrexa e o estado. Exprésao o feito de realizar primeiro un funeral oficial católico e romano na catedral, con protagonismo para a Casa Real e o Goberno de España, excluíndo con este rito a unha parte das familias das vítimas e da cidadanía que profesan outras crenzas, e despois un acto cívico e civil en Bonaval, no que tomaron a voz as familias das vítimas e os heroes de Angrois.
Joaquín Almunia, o comisario europeo da Competencia, confesou por escrito á comisión de investigación do Parlamento Galego sobre a fusión das caixas que o Goberno de Mariano Rajoy foi o responsable da decisión de considerar a Novagalicia banco como entidade «non sistémica». Un eufemismo da prosa financeira tras o que se agocha a responsabilidade do Partido Popular de levar o vindeiro outono á que foi a entidade financeira galega de referencia a «unha poxa» (moi incerta) e a súa conseguinte desaparición. Como tamén, segundo o mesmo escrito de Almunia, non existiu por parte dos membros da Comisión Europea límite sobre o número de preferentistas que poderían acollerse ao procedemento de arbitraxe, contradicindo así a versión coa que Goberno Rajoy elude a súa responsabilidade diante dos preferentistas aos que se lles anunciou a liquidación das súas accións. Sexa coma conta Almunia ou como o fixera Rajoy, o que semella certo é que por moito que se esforce en agochalo o presidente Feijoo –convertindo a Almunia no inimigo número un de Galicia, como culpable da tax-lease e deste lea financeira– as previsións liquidacionistas que manexa o Goberno do Partido Popular e o Banco de España sobre o futuro do NGB poden ser outro golpe moi duro para o futuro de Galicia como espazo económico e político de seu. Hai aínda algunha posibilidade para evitalo? Vaia reentrada de outono que nos agarda!
