A mesa redonda sobre “A visibilidade do libro galego“, coordinada por Celia Torres e na que participaron Francisco Novo, Ramón Reboiras e Luís Ventoso foi das máis polémicas do Simposio. A crónica moi completa de Galicia hoxe expresa boa parte dos argumentos e das valoracións expresadas polos participantes. Unha peza que debe quedar arquivada no blog.
Tras a conferencia de Antonio Iturbe (mágoa, que non puiden asistir) e a mesa redonda sobre “Os libros máis vendidos“, o vigués Fernando Valverde, actual presidente de CEGAL, pronunciou unha magnífica conferencia sobre o futuro da libraría independente en España.
Comezou Fernando a súa intervención proporcionando algúns datos claves sobre a edición en España, salientando tanto o actual proceso de concentración da oferta (trinta empresas supoñen o 63% da oferta editorial), como a emerxencia dunha grande cantidade de editoras pequenas (que conforman unha pequena parte do mercado) e que precisan da complicidade da rede libreira.
Abordou, despois, a situación da distribución, cualificándoa de “moi arcaica, moi cara e moi atomizada, o que complica a negociación entre os editores e os puntos de venda”. Puxo o exemplo alternativo da distribución na Alemaña, onde o 90% dos títulos veñen canalizados por só dous distribuidores. Apuntou como realista a porcentaxe de devolución do 26% no conxunto do sector, sendo no eido da edición non educativa de ata o 30%.
Con respecto á situación da rede libreira, a que conforma a oferta final, estimou en tres mil os puntos de venda de libros que poden ser considerados como librarías, sendo necesario diferenciar entre todas elas as que poden ser denominadas como “independentes” (aquelas que non teñen ningún vencello alleo á cadea de valor do libro, a pesar dos seus moi diferentes tamaños), as “cadeas de librarías” (FNAC, Crisol, Casa do Libro e a emerxente Bertrand, vencellada ao grupo Bertelsman), as dos grandes almacéns (Corte Inglés e Carrefour) e as librarías de vello. Entre as chamadas independentes o 60% factura menos de 150.000 € (e só o 7% máis de 600.000 €), sendo o conxunto desta rede, xunto ás cadeas de librarías, a principal canle do comercio do libro en España, aínda que a partir do ano 2004 se detecta unha tendencia de caída das vendas dos establecementos independentes con respecto ás cadeas.
Valverde centrou o miolo da súa intervención nos retos que teñen por diante as librarías independentes:
– “A formación.” Non hai ata agora unha escola de librarías. Os libreiros son en España profesionais autodidactas, cunha importante tradición familiar.
– “A información”. Ata agora había unha única fonte de información: O ISBN (retardada e falta de datos). Afortunadamente nos últimos anos o sector fixo un esforzo importante de mellora dos seus sistemas de información, sexa por medio do DILVE (promovido polos editores) do SINLI (pasarela de datos dos distribuidores) ou de CEGAL EN RED (montado polos libreiros), “estes tres proxectos procuran a mellora do sector no seu conxunto, o que é esperanzador”.
– “A libraría cumpre unha función social”. Para Valverde “a libraría é o escaparate do sector do libro; mais a libraría, tamén, como o resto do comercio minorista, delimita a xeografía dos pobos e cidades, xerando vida, seguridade e cidadanía”.
– “A libraría debe xerar novos modelos sostibles”. Fronte a amaeza das cadeas de librarías, os establecementos independentes deben optimizar os tempos para artellar ofertas selectivas para cada un dos seus mercados. Sexan as xeralistas (as que vende de todo, referentes da súa sociedade lectora), as especializadas (viables, sobre todo nas grandes cidades) ou as mixtas (compartidas con outros negocios), todas deben contar con espazos acolledores e fermosos.
– “Superar a saturación da oferta”. “Os 69.000 títulos que se editan cada ano en España ocuparían uns diante doutros 10 km, a superficie de medio campo de fútbol. Este é o papelón das librarías, obrigadas a facer unha imprescindible selección para conformar os seus fondos”. Diante dunha situación semellante o libreiro debe arriscarse a seleccionar co obxectivo de conformar unha oferta de libros de calidade para o seu público. A responsabilidade da calidade da lectura é de todos, aínda que ningún libreiro debe renunciar a vender un libro qu se vende, mais ten que ser capaz de ‘pringarse’ apostando por aqueles libros nos que cre”. Para que isto sexa posible, o libreiro debe contar con medios de intercambio, imprescindibles para conformar unha sociedade lectora de calidade, onde non vale todo. “Non esquezamos que os libreiros somos filtro e, ademais, somos buscados polo lector para proporcionarlles recomendación. Hai libros que se venden sós e outros que hai que vender. Nas librarías independentes tamén debemos ocuparnos destes últimos. Cada libraría ten o seu aroma e fragrancia diferenciadoras”.
–”Manter o prezo fixo como grante do ecosistema dos libros”. O prezo único, fixado polo editor, defende ao lector, á edición minoritaria (por diferenciala daqueloutra que ten connotacións de gran consumo) e á rede libreira capilar. “Os sistemas de gratuidade por préstamo son unha ameaza para a supervivencia desta rede, na medida que supón o 35% das vendas destes establecementos”. Apostou por un réxime de co-pagamento como mellor modalidade de gratuidade, xa que permitiría ás familias seguir adquirindo os libros de texto nas librarías (co elemento educativo que isto supón).
Fernando Valverde rematou a súa intervención salientando que “coas renuncias imprescindibles, é posible xerar unha oferta de calidade dende o punto de venda”.
Na quenda de preguntas, o conferenciante volveu sobre a cuestión da ameaza que supón o desenvolvemento das cadeas de librarías para os libreiros independentes. “En Francia alertáronos sobre as posibilidades das librarías independentes (alí supoñen só o 25%). Grazas ao seu poder de intercomunicación son capaces de vender o 90% dos fondos de calidade. Isto debe servirnos para reafirmarnos na idea de que son posibles os circuítos de distribución paralelos. desde as nosas librarías debemos ofrecer un plus que permita que o público lector non se vaia a Carrefour. Esta ameaza debemos saber transformala nun reto.”
A editora Silvia Querini abriu esta mañá o IV Simposio “O Libro e a Lectura” no que se reflexiona sobre as relacións entre o libro e o mercado.
A directora literaria de Lumen comezou a súa magnífica e clarificadora conferencia abordando o significado de dúas palabras “malditas” que, xeralmente, no mundo da edición (sobre todo da literaria) son moi mal vistas: “mercado” e “mercadotecnia”. Para Querini detrás do termo “mercado” está a sociedade de lectores e lectoras. Sendo a “mercadotecnia” toda comunicación que aplicamos a un libro ou, por extensión, á obra dun autor para que o noso público (sexan os comerciais da editora, os libreiros ou os lectores) coñezan o que teñen enriba da mesa. A mercadotecnia no mundo editorial require que existe un bo matrimonio entre o contido e a comunicación. “Non é extraño que esta estratexia fracase –e o editor vai sabelo de antemán– cando o contido textual non está á altura da cantidade e tipo de comunicación que estamos aplicando; en definitiva, cando o texto per se non aguanta a comunicación que se propón”.
Querini propuxo, logo, unha provocadora reflexión sobre o éxito do editor no mercado: “Cando temos un contido que nos deixa durmir tranquilos e lle proporcionamos a comunicación axeitada podemos estar satisfeitos”. Despois debullou o significado doutros dous termos que non se deben confundir –”best seller” e “long seller“–, apostando, sen dubidalo, polo segundo, “aqueles libros que grazas a ese matrimonio entre contido e comunicación se manteñen nun réxime de vendas sostido ao longo de moitos anos; eses valores seguros que permiten que os nosos presupostos cadren ao remate de cada ano”. O traballo do editor é crear un catálogo, que serva de caldo de cultivo para cada un dos títulos que editamos, sempre coa intención “de ampliar a mancha dos nosos lectores”.
Silvia continuou a súa intervención propoñéndonos a todos os asistentes “ver a vida con ollos de editor”, tentando identificar as tendencias do gran público que debemos buscar, sabendo que non é o mesmo a literatura que a edición.
Rematou o seu parlamento enumerando algúns dos ítems de maior preocupación do sector internacional nestes momentos:
– “A vida efémera dos libros que editamos no mercado.” “Hoxe un libro pode durar na libraría menos ca unha revista mensual. Ou mesmo pode haber títulos que morren nas mans do propio editor. O libro que cae, que non se ve, é un libro que non existe”. Fronte a esta doenza dos nosos tempos, propuxo que os editores nos acheguemos ao noso público (que debemos saber segmentar), mantendo unha comunicación moi fluída e simpática cos libreiros. “Cada varios meses, collo a miña axenda e fago unha ronda de chamadas aos libreiros para saber qué está pasando na súa libraría. Non coñezo mellor procedemento”.
– Loitar contra a idea de “libro=obriga”, substituíndoa pola de “libro=pracer”. “É unha mágoa que a idea da lectura non estea asociada, aínda, coa do pracer. Cantas veces, editores e lectores estamos presos da antilíbido do libro: as lecturas obrigatorias”.
– “Os lectores non son marcianos, son os nosos veciños, os nosos concidadáns.” Razón pola que os editores non podemos darlles nunca gato por lebre; pola contra é a nosa obriga “intentar que comprendan que pasar unha tarde lendo un libro poden ser escandalosamente felices”.
Na quenda de intervencións do público, Querini apostou por traballar a información como o mellor soporte promocional que pode ofrecer un editor; calculou que a taxa de devolucións do seu fondo estaba entre o 25% e o 30% (aínda que os exemplares devoltos perviven logo como “goteo” e permiten que o título non se descatalogue decontado); e defendeu de forma apaixonada o prezo fixo (“se se liberaliza, morrerán ás librarías independentes”).
En definitiva, unha intervención moi clarificadora dunha das máis importantes editoras literarias en lingua castelá.
Onte participamos na presentación da estrea de Boas noites o espectáculo teatral que Berrobamban estreará mañá en Compostela no Salón Teatro e que estará en Vigo no teatro de Caixanova o sábado e o domingo desta fin de semana. Esta representación do texto de Paula Carballeira, premiado na Iª edición do Manuel María e publicado na nosa Biblioteca Dramática Galega con ilustracións de Noemí López, seméllame un dos modelos máis interesantes que se teñen ensaiado en Galicia de colaboración entre a iniciativa pública e privada. Coincidindo coa estrea poñeremos a venda un DVD (tanto co libro como por separado) que inclúe os temas musicais do espectáculo e un xogo interactivo sobre os medos de tradición popular, elaborado sobre textos escritos expresamente para o proxecto por Antonio Reigosa. En definitiva, un texto premiado, representado (con música en directo, e un calendario de distribución bastante amplo) e publicado con dignidade (libro ilustrado e encadernado en capa dura, amparado cun produto electrónico e unha magnífica web, onde se poden descargar moitos elementos do proxecto). Moitos fíos unidos para tecer un produto cultural en galego destinado a un público familiar amplo. Volveremos sobre a estrea.
Anúnciase a celebración do IV Simposio O Libro e a Lectura, organizado pola Asociación Galega de Editores, os vindeiros 15 e 16 de novembro. Versará sobre tan interesante e polémica cuestión como é “Libro e Mercado“.
A lectura do magnífico artigo de Peter Mayer tróuxome saudades da Feira do libro de Frankfurt. Este ano tiña moitas ganas de volver –a verdade é que nos últimos dezasete anos fun unha ducia de veces e chegou a aburrirme o xigantismo que foi adquirindo– para ver o espectáculo que montaban os nosos amigos cataláns e saber cómo vai cundido o esforzo de promoción que se está realizando con decisión a Consellaría de Cultura e da AGE. Mais foime imposible, xa que nestes días tiña programada unha intervención cirúrxica no dentista (da que estou saíndo mellor do que eu pensaba). Quedei en terra e, por riba amolado.
Ten moita razón Mayer, o máis importante de Frankfurt é o encontro cos amigos editores, moito máis que a compra ou venda de dereitos que, coas excepcións dos libros visuais, faise agora maís doadamente grazas á información e a comunicación proporcionada polos medios dixitais. As feiras internacionais do libro perderon centralidade no mercado de dereitos, mais son aínda imprescindibles para detectar as grandes tendencias da edición internacional, sexa nas tipoloxías de edición como nos procedementos de promoción editorial. Sei que aprendín moito sobre a profesión en cada unha dos Frankfurts aos que acudín, percorrendo os interminables corredores ateigados do aroma dos libros publicados en todas as linguas. Lembraba hoxe con saudade os xantares e os centos de cafés alí con Carlos Casares (encantáballe a feira), Víctor Freixanes, Xavier Senín, Pepe Puga, Damián Villalaín, Daniel Rozados, Nelson de Matos, Ramón Pernas, Emilio Pascual e tantos outros amigos de Anaya… Estou con Peter Mayer: “os libros e os amigos” no oficio de editor son as dúas cousas que realmente importan.
O sociólogo da educación Mariano Fernández Enguita participará, xunto cos profesores Jurjo Torres Santomé e Jordi Adell, na Xornada “Innovación, Educación e Sociedade no Século XXI”, que se celebrará en Vigo durante toda a tarde do vindeiro día 4 de outubro. Un programa moi atractivo (con tres grandes conferenciantes) para reflexionar, dende a perspectiva da pedagoxía crítica, sobre a situación e os retos da educación.
