Herminio Barreiro: «Refundar a educación para refundar a esquerda»

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/wI7i4U1933k" width="740" height="448" wmode="transparent" /]

Herminio Barreiro na súa derradeira intervención política, en Santiago o o 5 de xuño de 2010, no acto de «Refundando a Esquerda», leu un texto titulado «Refundar a educación para refundar á esquerda», que hoxe recomendamos moi vivamente.

Un documento político e pedagóxico extraordinario que nos deixa o grande mestre como un testamento para todos os seus alumnos e camaradas. Herminio reivindica unha educación nova que nos estimule, nos concite, nos una nun proxecto de nación para unha Galicia dona de si. Unha educación creativamente política, crítica, innovadora, moi rupturista que constitúa unha autentica alternativa anticapitalista. Herminio reclama que dende a esquerda debemos actuar criticamente, radicalmente, revolucionariamente, conscientes que o educador tamén precisa ser educado. Un testamento extraordinario que remata con estas palabras: «A educación e a cultura non só deben ser alicerces para a toma de conciencia política e moral. A educación e a cultura son armas ao servizo do cambio político e da revolución.»

Tamén é moi recomendable o vídeo de presentación da exposición de Brais Pinto, no que ao remate intervén Herminio Barreiro.

Morreu o mestre Herminio Barreiro

Un impacto tremendo produciunos a noticia do pasamento do mestre Herminio Barreiro. Perdemos a un dos intelectuais máis potentes que coñecimos ao longo da nosa vida. O primeiro mestre dunha xeración de pedagogos e educadores nos que el forxou os valores da educación republicana: a igualdade, a liberdade de pensamento, o esforzo solidario. Comunicounos a paixón pola lectura e o desexo por coñecer, como os primeiros valores que debían manexar os educadores republicanos. Hemrinio concebiu a educación como panca inequívoca de transformación social. Lembro, agora, con melancolía como a tarde daquel 23 de febreiro Herminio soubo manter con toda a dignidade nas aulas da Facultade de Xoán XXIII un debate sobre «Educación e loita de clases« co sociólogo Carlos Lerena, que faleceu anos despois de accidente de tráfico. A publicación de Recordar doe foi unha nova oportunidade para achegarnos ao seu maxisterio e ao seu compromiso político que mantivo inquebrantable até o día de hoxe. Con todos os abrazos para os seus.

«A ría de Noguchi e Mendiño»

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío  da inauguración do ciclo «A Illa das palabras» e da fotografía da ría de Vigo do astronauta Soichi Noguchi, apoio a candidatura do Campus do Mar como campus de excelencia universitaria.

A UNED no Casco Vello

No artigo da semana reflexiono sobre a polémica suscitada arredor da creación dunha aula da UNED no Casco Vello vigués. Insisto na necesidade de acometer unha nova organización territorial superadora de localismos e privilexios decimonónicos. Nese novo modelo, as cidades de Vigo e Pontevedra deberían funcionar como senllos polos urbanos complementarios e hipercomunicados dunha rexión urbana única que aspira a converterse no centro de referencia do suroeste da fachada atlántica europea.

«Galicia, unha xeración perdida?»

No artigo da semana volvo sobre un dos fíos apuntados no artigo anterior, o da crise demográfica e o fenómeno da emigración dos mozos e mozas. Foime moi útil o Informe Mocidade e Emprego do Gabinete Técnico de Economía da CIG (recoméndoo, organiza os datos demográficos, educativos e de emprego).
Actualización (10-08-2010): Agradecemos esta carta do señor Manuel Reinoso Domínguez que publica hoxe Faro de Vigo.

Educación, Sanidade e Servizos Sociais

Irene Bascoy, xornalista de Faro de Vigo, tiroulle da lingua ao presidente Feijóo e conseguiu algunhas importantes concrecións sobre o que serán os vindeiros recurtes do orzamento autonómico. Como é adoito en Feijóo fachendea na entrevista de ser o primeiro defensor da austeridade e dos recortes de políticas públicas, a pesar de que agocha coidadosamente que o seu goberno vai gastar máis de 800.000 euros nunha campaña publicitaria sobre a modernización da sanidade en Galicia e outro millón longo de euros en facer publicidade da posición do seu goberno sobre o Decreto de Plurilingüismo, unha campaña que agoira converterse nun dos seus maiores desacertos (a verdade que xa comezou metendo a zoca na convocatoria do «concurso» no DOG considerando de forma disparatada o castelán como lingua propia de Galicia).

Sen pasar por alto o ofrecemento aos nacionalistas de consensuar a reforma do Estatuto («Sería bueno que por primera vez se uniesen al pacto de convivencia») e o ataque frontal e duro que realiza á RAG (un apartado moi amplo da entrevista recollido só na edición en papel) pareceume que o máis interesante e clarificador da peza foi este intercambio de pregunta e resposta:

El conselleiro de Cultura ya se ha quejado de que el recorte que sufrirá su departamento será escandalosamente alto. ¿Cuáles serán las consellerías más afectadas?
–Educación, Sanidad y Servicios Sociales tendrán un especial tratamiento. No tenemos otra posibilidad. También hacen ajustes las familias y las empresas.

Efectivamente, esta semana escoitamos a intervención de Roberto Varela na que recoñecía con desacougo (a súa cara era todo un poema) uns «recortes escandalosamente grandes» para a súa consellaría. Agora, diante desta resposta contundente e clarísima do presidente aínda quedamos moito máis preocupados, xa que o orzamento da Consellaría de Cultura (pasado o actual «Ano da Lectura» e o Xacobeo) non merece nin sequera ser citado (do cativiño que quedará). Con estas declaracións, o futuro das políticas e servizos sociais, educativos e culturais en Galicia éstá moi comprometido, sendo aínda máis grave que a desculpa utilizada para minimizar estes servizos sexa a negativa do Goberno de Zapatero de renegociar con Galicia a débeda dos 2.600 millóns (unha cuestión estritamente política, que sen dúbida, con capacidade negociadora podería ser resolta satisfactoriamente).

En definitiva, para non levar desengano ningún, xa sabemos a que atermos no que queda de lexislatura Feijóo: ademais de máis publicidade institucional e menos galego na escola e na administración dependente da Xunta, haberá menos educación pública, menos servizos sociais públicos, menos teatro público, menos espectáculos públicos, menos lectura pública, peor sanidade pública, menos apoio á dependencia, menos políticas de igualdade… Desta volta, Feijóo avisounos ben avisados, el vai a cumprir o seu programa e satisfacer aos membros do seu partido.

«A lectura é unha axuda para entender o mundo»

Velaí a entrevista que me fixeron o pasado luns no programa Bos días da TVG. A conversa (máis de dez minutos) xirou arredor do concepto de lectura e das oportunidades e retos do sector editorial nun proceso de tránsito.

agalega.info - Videos das noticias dos informativos da TVG

«O pracer de aprender» (1992)

«O pracer de aprender». Materiais educativos de Xerais (1992) from Manuel Bragado on Vimeo.

A historia da edición en Galicia aínda está por facer. Velaí esta peza publicitaria (hoxe chamaríamola «book-trailer», como estoutra a primeira da historia da edición en galego) que preparamos en Xerais hai dezaoito anos para presentar nos centros de Primaria e nas xuntanzas que faiamos co profesorado os materiais curriculares da reforma curricular da LOXSE. Transcorridos o tempo (fixémonos maiores neste traballo, como os mociños e mociñas do Colexio Martín Codax de Vigo que aí aparecen), vemos atrás con certa melancolía e orgullo o noso inequívo discurso galeguizador e de renovación pedagóxica, plenamente vixente. Convido a ver o vídeo de sete minutos e medio con eses ollos de escola galeguizadora.

«As palabras máxicas», fermosa experiencia educativa no Porto do Son

as palabras máxicas from SonCine on Vimeo.

O luns 21 e martes 22 de xuño os mozos e mozas do Clube de Lectura e do Clube da Lingua do noso instituto achegáronse aos colexios de Sobrado-Nebra, Campanario, Xuño e Caamaño para contarlles historias aos nenos e nenas de infantil e, no caso de Nebra, de Primaria. Para nós foi unha experiencia moi fermosa, emocionante e chea de incertidumes e nervos, pois era a primeira vez que exerciamos de contacontos en público. Queremos darlles as grazas ás profesoras e profesores destes colexios pola súa acollida e comprensión, a Ánxela Doval polo seu bo facer na preparación das contadas e os contadores, a David Pérez polo traballiño (outro máis!) e a sensibilidade desta nova montaxe de Vinte10 TV e a Sonia Ces pola compañía.

Son seareiro entusiasta dos vídeos do proxecto Vinte10 TV, que recollen algunhas accións do Clube de Lectura e do Clube da Lingua do IES de Porto do Son. Esta peza, alicerce dunha experiencia de continuidade da cadea da lingua (os rapaces e rapazas de ESO contan aos picariños de Infantil e primeiro ciclo), é unha marabilla. Recomendo vela devagariño, xa que ten interese tanto dende o punto de vista de amosar como é posible visualizar interxeracionalmente a esperanza da lingua, como polas posibilidades dun obradoiro de imaxe no apoio a estratexias de animación lectora. As miñas maiores beizóns para todos e todas as participantes en tan magnífico traballo.

Os previsibles argumentos de campaña

No Taboleiro do Colmeiro debúllanse as argumentacións que previsiblemente (ao fío dos textos que manexa a SXPL) serán utilizadas na campaña publicitaria sobre o Decreto de Plurilingüismo, na que a Xunta gastará un millón de euros.

Semella que todas elas incidirán na idea xeral de que o decreto fomenta o uso e a aprendizaxe do galego, tratando de que cale na cidadanía o seu carácter equilibrado e sensato, respectuoso coa lexislación, fronte ao extremismo das posicións que o critican, ás que se lle recriminará «que continúen pretendendo impoñer o galego».

Máis alá de que nos imaxinamos que a campaña, polo seu elevado orzamento, debería ter unha boa factura visual e capacidade comunicativa, ben será que vaiamos tomando boa nota devagariño das liñas argumentais para desmiuzar o que se agocha detrás de cada unha delas. Para isto, collemos o fío da anotación de Colmeiro (a quen reiteramos o noso agradecemento polo seu texto):

  1. Insistirase en que «cando o idioma maioritario da aula sexa o galego, en educación infantil as clases impartiranse nesta lingua», porén agocharase que, no caso contrario,  será o castelán, como tampouco se informará sobre o procedemento ideado para realizar a pregunta ás familias sobre a lingua que falan os picariños.
  2. Salientarase que «en todas as etapas, coa excepción de infantil, o galego deberá ter unha presenza horaria semellante á do castelán», porén agócharase que coa posta en vigor do decreto o galego reduce significativamente a súa presenza no horario escolar de todas elas e, pola contra, o castelán aumenta en todas elas.
  3. Subliñarase que «en Primaria e Secundaria se impartirán en galego áreas que esixen un importante desenvolvemento das competencias de comunicación oral e escrita», porén, agocharase que as matemáticas, a tecnoloxía e a física e química non poderán ser impartidas en galego, a pesar de seren área claves para a desenvolvemento, entre outras, das competencias matemática, dixital e de aprender a aprender.
  4. Insistirase en que «o decreto establece que deberá procurarse que o alumnado utilice o galego nas materias que se impartan nesta lingua e que os libros de texto e restantes materiais tamén deberán estar en galego», porén agocharase que o alumnado poderá utilizar nas manifestacións oral e escrita a lingua oficial da súa preferencia, abrindo unha perigosa fenda á autoridade do profesorado na aula e introducindo un importante prexuízo sobre a utilidade do galego no eido académico.
  5. Lembrarase que «todos os centros deberán desenvolver un programa de fomento do galego elaborado polo equipo de dinamización da lingua galega», porén agocharase o cambio de denomización dos Equipos de Normalización Lingüística e a redución orzamentaria realizada das partidas destinadas para a realización destas actividades nos centros.

Entendo que, ademais de ferramentas tan útiles como as proporcionadas pola Coordinadora Galega dos Equipos de Normalización e Dinamización Lingüística, é moi importante continuar realizando ese traballo de análise argumental. A defensa do fomento do galego e dos nosos dereitos lingüisticos é un combate cívico que sabemos se libra só coa forza poderosa e paciente das palabras.