Autores – Páxina 78

Onte 1387: «A boca da terra» de Manuel Rivas

16 de Xullo de 2015/en Autores, Novidades, Onte, Poesía, Presentacións, Xerais/por bretemas

Mandamos onte a fabricar A boca da terra, o novo poemario de Manuel Rivas. Un libro de 56 poemas de natureza insurxente, organizado en tres seccións: «A terra que se esconde», «A báscula de Ohio« e «Oracións funebres». En palabras de Manuel Rivas trátase de «páxinas onde a natureza fala, murmura, berra ou xura con ironía no eco das campás. Tamén se agocha nas ruínas e aluca, sentinela, o pasar dos camiños. Lembra e soña: corren por estes eidos cabalos de cores insubmisas, a liña do horizonte está á espreita dun temporal de bolboretas. Esa natureza insurxente abrangue as persoas humanas e non humanas, e mesmo as máquinas: a báscula de Ohio que pesa cousas e emocións, o rancor dos tractores nas granxas abandonadas… E abrangue a linguaxe, as palabras que, como velairiñas arredor da lámpada, loitan contra a extinción, desvelan un misterio e crean outro, como corpos que se agochan en almas» A boca da terra será presentado nun recital na Feira do Libro da Coruña, o 4 de agosto, ás 20.45.

Onte 1385: Rúa Cunqueiro

14 de Xullo de 2015/en Artigos Faro de Vigo, Autores, Cultura, Historia, Memoria, Narrativa, Onte, Polémicas, Política/por bretemas

Varios medios recabaron onte a miña opinión sobre a posibilidade que manexa o concello de Madrid de retirar do rueiro, en cumprimento da Lei da Memoria Histórica, o nome de Álvaro Cunqueiro. Non son orixinal expresando a miña decepción xa que se bautizaron co nome de don Álvaro unha rúa madrileña noi foi porque no ano 1937 publicase en El Pueblo Gallego artigos como «De la necesidad del Caudillo» ou poemas como «Elegía verdadera a los muertos de la revolución«, ao servizo da causa franquista, senón pola súa condición de escritor e fabulador memorable. Cunqueiro tiña no seu ADN a escritura, «non había realidade, fose cal for, que non suscitase nel unha construción literaria». Escritor, esencialmente, en lingua galega, cun talento moi por riba de xéneros, xa que foi narrador, poeta, autor dramático, xornalista e tradutor. Sería máis que lamentable que o equipo de goberno de Manuel Carmena non entendese a dimensión de escritor total de Álvaro Cunqueiro.

«Rúa Cunqueiro en Madrid» (artigo en Faro de Vigo).

Onte 1381: Presentacións na feira

10 de Xullo de 2015/en Autores, Literatura infantil e xuvenil, Música, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Viño, Xerais/por bretemas

Pechamos onte a participación de Xerais na Feira do Libro de Vigo coas presentacións dos libros de Silvestre Gómez Xurxo, De cristal, e Xabier Paz, A galera de Xelmírez.

A lectura dun texto do crítico Ramón Nicolás, que non puido participar, iniciou a presentación do libro de relatos de Silvestre Gómez Xurxo, que contou ademais coa participación de Pablo e Magoia, mestres gaiteiros do grupo Treixadura, que ao remate do acto estrearon a «Muiñeira da moa», en homenaxe ao autor. Nas súas palabras Silvestre explicou que a fraxilidade e vulnerabilidade humanas eran o centro dun libro, pouco convencional na literatura xuvenil actual.» «Creo que a vulnerabilidade é unha lei universal, todo o que existe desaparece. Eu teño esa visión. Tanto as persoas coma os animais son fráxiles e vulnerables.» «Percibimos a nosa existencia de forma máis primitiva grazas á amígdala, o centro das nosas atencións, que fai que reaccionemos sen pensar diante dos perigos, coma fan o resto dos animais. Ás veces temos medo de máis e prodúcese o “secuestro amigdalar”, e non sabemos reaccionar, quedamos bloqueados, sexa polo sentimento de culpa como polo propio medo.» Continuou Silvestre explicando que «por fortuna contamos cos lóbulos frontais que nos permiten planificar, aprender, facernos fortes fronte o abuso, grazas a eles temos posibilidades de ser máis resilientes, de aumentar as nosas defensas». Rematou Silvestre Gómez Xurso parafraseando un título memorable dunha novela de Kenzaburo Oe: Dinos como sobrevivir á fraxilidade.

A profesora da Universidade de Vigo Camino Noia ocupouse da presentación d’ A galera de Xelmírez. Comezou o seu discurso sinalando que na novela de Xabier Paz «as dúas versións da viaxe dos protagonistas, Fuxón Bonincontro e Stephano Bognoli, que camiñan de Pisa a Iria para construír unha galera para o arcebispo Xelmírez, ocupan un tempo narrativo distinto; Stephano conta cando regresa da viaxe e Fuxón apenas unhas horas antes da súa morte, explicando algúns detalles que sirven tamén para interpretar os comportamentos das persoas». «Fuxón coñece o mundo da sexualidade e das drogas que o leva a despreocuparse da misión que o leva a Compostela. En todo caso, a deles é unha viaxe con consecuencias tráxicas para ambos os dous. O relato da construción da galera é episódico. O actante é a viaxe polos camiños de Compostela, o que centra toda a historia. A viaxe é unha vía de autocoñecemento e autodestrución.»

Camino Noia salientou despois que «como nas novelas anteriores, Xabier Paz quere amosar o devir dos seres humanos que sometidos a condicións adversas sofren transformacións. Xabier é un autor máis preocupado pola introspección ca polo argumento, presenta máis caracteres ca acontecementos, non pretende arrastrar aos lectores a saber que pasa, senón o que serve para afondar na reflexión sobre cada un dos personaxes.» «A gran pregunta da novela é: “quen somos fóra do noso medio familiar e profesional?”, “como imos reaccionar?”»

«A galera de Xelmírez non é unha novela histórica, se entendemos por tal a que desenvolve episodios da Historia. Aínda que de fala de feitos reais, o espazo e o tempo é real, polo que se pode falar de “novela de aproximación histórica”. Descríbense moi ben as incipientes vilas do século XII, a vida das feiras, dos titiriteiros. Como tamén parece histórico o personaxe de Fuxón.» «Outro valor da novela é a descrición das paisaxes, que coinciden coas do Camiño francés de Santiago. As plantas, as partes dos barcos, o estado do mar son descritas con minuciosidade, como corresponde o gusto do autor como biólogo.» Rematou Camiño Noia resumindo que «este é un relato de experiencia, unha novela de viaxe moi ben escrita e de coidado espírito narrativo.»

Pola súa banda, Xabier Paz confesou que «este libro naceu como un empeño de síntese, un libro que pode entenderse de xeografías e identidades.». «Abordo o concepto de identidade como o da formación da conciencia, como somos e que cousas son as que nos ameazan, mais tamén a identidade dende o colectivo.» Explicou despois a xénese do libro. «naceu nun momento no que estaba ocupado con Xelmírez e a raíña Urraca, dúas figuras que entendo foron desenfocadas na nosa historiografía. Lendo na Historia Compostelana atopei a noticia da construción dunha galera por un tal Fuxón. E ocorréuseme desenvolver o que pensaría aquel mozo pisano.»

A seguir falou Xabier da importancia dos portos galegos no século XII e no traspaso da tecnoloxía naval daquela época na que se substituíu o sistema de construción das embarcacións. «Hai no libro unha vontade de poñer en contacto a cultura do país coa europea da época, a través do Camiño de Santiago.» Por último, explicou que pretendeu que o título da novela fose descritivo, «a galera simboliza o compromiso social, a responsabilidade profesional, a obriga que tensiona e xustifica a viaxe e o comportamento dos dous personaxes principais.» «Quixen facer un libro ameno e sintético», rematou.

Onte 1380: Conversas na feira

9 de Xullo de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Magnífico serán de conversas literarias o de onte na Feira do Libro de Vigo, arredor d’As palabras poden matar de Marcos Calveiro e Un animal chamado néboa de Ledicia Costas.

Foi a escritora Iolanda Zúñiga quen presentou de forma vibrante a Calveiro como «valor seguro da nosa literatura infantil e xuvenil, xa que cada un dos seus relatos nos nutren e vitaminizan» e gabou un libro que «revolve as entrañas« e aborda «unha situación que segue a suceder en moitas cidades do mundo, hai centos de Seavias que merecen ser escoitadas». Na conversa coa autora de Perferia Calveiro confesou que a novela nacera dunha noticia que lera sobre un alumno dunha escola de mimo de Medellín que fora asasinado. Ambos os dous autores coincidiron que na novela existía un espazo para a esperanza, mais tamén asumindo que «a vida é un carrusel», onde se repiten as situacións. «Ente a vida e a lenda, preferín escribir unha lenda. A novela non é unha denuncia, é a realidade» dixo o autor, antes de confesar que despois de escribir de forma moi intensa durante os último nove anos, decidira darse un respiro, «aínda teño dúas novelas para adultos e unha xuvenil por publicar».

Fran P. Lorenzo, despois de estar asinando exemplares de Cabalos e lobos, conversou con Ledicia Costas sobre Un animal chamado néboa, Comezou abeizoando á Ledicia por tres cousas: por ser capaz de adaptar o seu discurso a públicos diversos, o que é síntoma de valía literaria; por abordar a guerra como tema para un libro e por optar polo relato curto, un xénero maltratadísimo. «Este é un libro moi duro, pero necesario, que remove a quen le», afirmou Fran para interpelar despois a Ledicia sobre o risco que isto podía supoñer para o lector. «Non quería escribir un libro amable», contestou a autora, «quixen escribir algo radical como é a guerra». «A escrita é valentía, hai que atreverse a contar do xeito máis cru.»

A afirmación de Lorenzo de que «escribir sobre a guerra exixe un plus de responsabilidade, xa que un tema non se pode abordar de forma frívola» deu pé a Costas a recoñecer que o seu nivel de exixencia na escrita do libro fora moi alta, sobre todo na obsesión pola documentación. «Estiven lendo sobre a Segunda Guerra Mundial durante dous anos. Busquei historias vividas como as de Tanya Sascideva durante o asedio de Leningrado que tiña por obxectivo que morresen de fame millóns de persoas».

Despois de ir debullando algún dos contidos dos seis relatos, con especial atención aos que fan referencia ao holocausto, Lorenzo e Costas coincidiron en que a redención a través do amor era a única esperanza que deitaba o libro. «No medio da dureza tiña que prender candeas, o único que quedaba era o amor. Foi o xeito que tiven de prender luces. Prender candeas para que o lector non sucumbise», rematou Ledicia Costas.

Un ano para o Manuel

8 de Xullo de 2015/en 17_de_maio, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Onte, Poesía/por bretemas

Dediquei a Manuel María o artigo da semana en Faro de Vigo con motivo do videiro 17 de maio.

Non nego que agardaba a elección de Xela Arias, a nosa compañeira de Xerais, a poeta viguesa da denuncia do equilibrio, mais a do admirado Manuel María constitúe unha decisión moi acertada da Real Academia Galega para celebrar o vindeiro 17 de maio. Tras a polémica do verán pasado, que ensombreceu a homenaxe a Filgueira Valverde, a elección do poeta chairego acadou decontado un alto nivel de consenso, o que coincidindo co centenario da fundación das Irmandades da Fala, aventura unha celebración moi exitosa do “Ano Manuel María”.

Manuel María Fernández Teixeiro, desde que naceu o 6 de outubro de 1929, nunha casa de labranza en Outeiro de Rei, até que morreu na Coruña o 8 de setembro de 2004, dedicou boa parte da súa vida a construír de forma continuada unha obra literaria monumental en galego, que superou o cento de títulos, con atención especial á poesía e ao teatro, e a manter como libreiro, editor, ensaísta e xornalista literario unha actividade incesante a prol da nosa cultura e en defensa da nosa lingua. Membro numerario serodio da Real Academia Galega –leu o seu discurso de ingreso Terra Chá: poesía e paisaxe, que foi respondido por X.L. Méndez Ferrín, apenas un ano e medio antes do seu pasamento–, Manuel María recibiu en vida a consideración de poeta nacional de Galicia, tanto pola importancia da súa obra poética coma polo seu compromiso político co nacionalismo galego.

Iniciou en Lugo a súa actividade literaria en 1949, cando sendo alumno de sétimo de bacharelato promoveu co seu compañeiro Manuel Antonio Sopena a publicación das follas de poesía “Xistral”, título co que os agasallara Luís Pimentel, a quen coñecera xunto con Celestino Fernández de la Vega e outros galeguistas na tertulia do Cantón Bar (despois do Méndez Núñez). Un ano despois foi Aquilino Iglesia Alvariño quen xestionou con Celso Emilio Ferreiro e Sabino Torres a publicación na colección de poesía Benito Soto de Pontevedra do seu primeiro libro Muiñeiro de brétemas (1950), co que iniciou a súa etapa de poemarios de corte existencialista, ao que pertencen tamén Morrendo a cada intre (1952) e Advento (1954), nos que aparecen os abraios e os berros angustiados do poeta adolescente de intensidade e sinceridade abrumadoras. Porén, axiña aparecerá o xermolo dunha nova etapa poética en Terra Chá (1954), no que ademais de deterse na paisaxe natal realiza un percorrido pola xeografía humana da chaira lucense, fose pola súa historia, real ou lendaria, como polas tradicións e oficios das súas xentes. Un libro moi traballado, fulcral na súa obra poética, que foi refacendo e ampliando até en catro ocasións ao longo da súa vida, conectando na súa intencionalidade e época con Os Eidos de Novoneyra, poeta con que moito amigara en Compostela nos tempos do servizo militar, e con Bocarribeira de Otero Pedrayo, que cantan ao Caurel e a ribeira ourensana do Miño.

Será con Documentos personaes (1958) e Mar Maior (1962), publicado na colección Sanlés que dirixía Celso Emilio Ferreiro, cando utilizando os recursos do sarcasmo e da ironía comeza a súa serie de poesía social, de protesta e patriótica, presente en libros como Versos para un país de minifundios (1969), Remol (1970), publicados por Edicións Nós en Buenos Aires, e que culminará cos versos totalmente partidistas de Poemas para construír unha Patria (1977). Poesía civil, que el definiu como “rabiosamente nacionalista”, mais que cómpre recoñecer que nalgúns casos tivo carácter circunstancial, que coincidiu coa publicación do seu libro, para min máis fermoso e emocionante, Os soños na gaiola (Cartonaxes Anni, 1969), unha peza esencialmente lírica. Escrita nunha semana, utilizando versos populares, o máis musicais posibles, Manuel explica aos nenos e nenas os elementos fundamentais da súa infancia labrega. Fermosamente musicado por Suso Vaamonde, Os soños na gaiola é o libro alboral da poesía infantil en lingua galega, unha desas alfaias que continúa brillando.

Coa publicación de Poemas de labarada estremecida (1981), froito da experiencia de moitos anos do seu matrimonio con Saleta Goi, recupera as formas clásicas e inicia a súa etapa de madurez, presente en libros esenciais como A primavera de Venus (1993), co que comeza a súa colaboración coa editorial Espiral Maior do poeta Miguel Anxo Fernán Vello, onde publicará Camiños de luz e sombra (2000), volume que recolle a obra poética completa deste período.

Este ano para o Manuel servirá para descubrilo tamén como importante autor de literatura dramática, como editor das coleccións Xistral e Val de Lemos, como inquedo libreiro da Libraría Xistral que abriu con Saleta a súa chegada a Monforte ou como soporte literario esencial de Voces Ceibes, da Nova Canción Galega e da actual música popular.

Onte 1376: Manuel María 2016

5 de Xullo de 2015/en 17_de_maio, Autores, Cultura, Nacionalismo, Onte, Poesía/por bretemas

Non nego que nun primeiro momento quedei un chisco amolado, xa que agardaba a elección de Xela Arias, mais a do meu benquerido Manuel María constitúe unha decisión acertadísima da Academia Galega para celebrar o vindeiro 17 de maio. Múdase de rumbo coa elección dunha das voces claves da poesía galega da segunda metade do século XX, tanto pola dimensión da súa obra poética (máis de medio cento de títulos), pola súa diversidade formal e temática, polo seu compromiso político nacionalista, como pola súa difusión musical e as súas posibilidades de utilización didáctica no eido escolar. Sen esquecer a importancia do chairego como autor de 35 textos dramáticos, algúns aínda inéditos, mais tamén como ensaista, libreiro, editor e referente do país, a de Manuel María será unha figura que axudará a recuperar dinamismo e participación popular na celebración deste Día das Letras Galegas que, coincidindo co centenario da fundación das Irmandades da Fala, aventuro será moi exitosa. Parabéns, pois, á Academia, a Saleta Goi e á Fundación Manuel María. Xaora, agardo que en 2017 sexan ou ben Xela Arias, Luisa Villalta ou Pura Vázquez, a escritora homenaxeada pola Academia Galega.

Onte 1375: O pregón de Ledicia Costas

4 de Xullo de 2015/en Autores, Cultura, Lectura, Librarías, Onte, Vídeos, Vigo/por bretemas

Inaugurouse onte a cuadraxésima primeira edición da Feira do Libro de Vigo cun extraordinario pregón de Ledicia Costas. A mudanza de ubicación ao primeiro treito da rúa Progreso, a pesar das súas dimensións reducidas, facilitará o encontro da cidadanía viguesa co libro, ademais de contribuír a dinamizar a actividade do pequeno comercio no centro de Vigo. Chamou a atención que no acto non participase ningún representante do goberno municipal, fose o alcalde Abel Caballero ou o concelleiro de Cultura, sendo a Feira do Libro un dos eventos culturais máis importantes do ano. Máis alá das liortas entre o concello de Vigo e a Xunta de Galicia, que poden explicar as razóns políticas do caso, a falta en Vigo dunha política municipal de lectura é algo dificilmente xustificable.

Xaora, o pregón de Ledicia Costas compensou calquera insuficiencia institucional. Peza literaria ben traballada e equilibrada nas doses xustas de documentación e emoción, a autora de Recinto gris alicerzouna dende a memoria familiar dos seus barrios vigueses de Brea Muiñeira, «onde conviven o real e o imaxinario», e de Beade, «o lugar onde aprendín a devorar libros e onde me acheguei ao galego de xeito definitivo». Fíxoo para reivindicar o espírito filantrópico nos eidos da educación e da cultura de figuras viguesas como Ramón Nieto, Tomás Alonso ou García Barbón, mais tamén dunha longa nómina de escritores e escritoras viguesas en lingua galega, reclamando visibilidade na cidade para os seus textos. Citou Costas algunha sobras recentes do Vigo literario e desvelou o nome dos locais onde se recita de madrugada poesía galega actual. Referiuse á condición de Vigo como capital editorial de Galicia e reclamou que os creadores fosen incorporados á cidade, xa que sen eles «está perdida». Rematou apelando a crenza no valor actual da filantropía. Un discurso vibrante, magnífico, que nos abriu outra xanela por onde enxergar esperanza.

Onte 1370: Con Pulido en Trasalba

29 de Xuño de 2015/en Artes Visuais, Autores, Galeguismo, Homenaxes, Onte, Premios/por bretemas

Non lembraba tanta xente en Trasalba como a que onte participou na homenaxe a Antón Pulido. O fillo de Bóveda de Amoeiro, o pintor da kermesse e dos músicos no abismos, recibiu o agarimo da súa veciñanza e amizades na casa grande de Cimadevila do petrucio Otero Pedrayo. A laudatio do seu amigo amigo do corazón Bieito Ledo, –equilibrada, documentadísima, fermosa no contido e na escrita–, como a intervención do propio Antón foron senllas moegas que xiraron arredor da idea da construción do país dende as artes e as letras no pouso dos afectos e no valor das persoas. Bieito salientou que «Pulido é un deses homes cheos de enerxía e vitalidade, fondamente implicado en todo o que acontece na nosa cultura, creador dun mundo único e singular cheo de caracochas, vellos conversando, mariñeiros, abismos, músicos, noites azuis, nenos no colo ou xentes nas fiestra albiscando a nada.» Dedicou Pulido o seu discurso a lembrar con emoción a súa relación con don Ramón, dende que o coñeceu aos trece anos nunha conferencia no seminario de Ourense, cando o apadriñou en 1972 na segunda exposición individual no Museo Arqueolóxico de Ourense («pinta como orballo, loce nas pinturas de Pulido un feitizo de mañá de primavera», dixera Otero), até os últimos días, cando no verán de 1975. orfo tras o pasamento da súa dona, fixo o retrato que preside o salón de actos do Pazo de Trasalba. Xornada inesquecible.

Onte 1367: A cidade nebulosa

26 de Xuño de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

A presentación de Cabalos e lobos de onte en El Corte Inglés de Vigo foi outra oportunidade magnífica para escoitar a Fran P. Lorenzo falar da súa novela gañadora do último Blanco Amor, desta volta conversando durante unha hora coa xornalista Teresa Cuíñas. Comezou confesando Fran que «nunha primeira novela precisaba implicación co que quería contar, quería falar dun espazo urbano», «esa e a razón pola que escollín Vigo». «Hai un mito sobre Vigo como cidade que non ten identidade nin referentes. É falso. Opaca unha memoria real, que hai que poñer en valor, que cómpre recuperar. En Cabalos e lobos quixen que a xente compartise a miña visión de Vigo. A cidade nebulosa é tamén unha identidade de seu». Preguntado por Cuíñas sobre as razóns de escoller unha familia burguesa como protagonista, Lorenzo contestou que «a elección dunha familia estranxeira permite utilizar a ollada dos pioneiros, alguén que chega e ve o que hai», mais tamén «conectar con Europa e dende o seu outeiro ver as distintas capas da cidade». «Na novela relátase como foi crecendo Vigo, dende os 20.000 habitantes a comezos dos anos 20 aos 200.000 no ano 1957. Quixen deitar unha ollada case cenital, de gran angular».

O deseño dos personaxes e a dosificación da intriga foi outro dos temas nos que afondou a conversa. «Esta é unha novela que ten moito corazón, moita vibración de emocións», confesou Fran. «Tiña medo que esa vibración fose tan intensa que caese en algo «cursi» ou inverosímil ou afectado. Foi a miña intención estar no límite.» A este teor, o autor lembrou que Agustín Fernández Paz dixera nunha conversa que compartiran nunha emisora que «Cabalos e lobos lle lembraba ás novelas de Manuel Puig, polo tratamento que lle daba ás emocións e pola obsesión de describir os obxectos coa maior precisión.» Teresa Cuíñas introduciu o fío do papel do real na obra e do afán do autor de constrastar fontes e datos, na súa condición de xornalista. Fran recoñeceu que lle »amolaban as narracións nas que non se distingue entre a ficicón e o que é real».«A novela ten moitos datos e datas. Quixen que todos os feitos e datos fosen reais. Custoume moito tempo contrastalos, mais atendendo sempre a que non interrompesen a lectura da novela.»

Cando Cuíñas sinalou a carga dramática da novela, Lorenzo salientou que a concibira como un melodrama, «cun peso importante de dor». «Paula, a protagonista, comeza a contarse a si mesma quen son os seus, ignórao case todo, vai descubrindo. Quería que quen lese a novela fose acompañándoa, sabendo onde ela.» «A novela baséase moito no segredo, no que se oculta, mais tamén nos tempos que se alongan. Nese sentido é unha novela analóxica.» Interrogado sobre o titulo da obra, Fran afirmou que «”cabalos e lobos” e unha metáfora sobre como a xente se comporta nunha guerra, mais tamén sobre o comportamento na vida«, «cando souben que só en Galicia e en Mongolia conviven os cabalos e os lobos quedei aínda máis convencido».

A última parte da conversa xirou sobre o proceso de escrita da novela, que Fran confesou se remontaba a hai vinte anos, «cando estudaba na carreira escribín algúns dos relatos, aínda que o proceso de escrita sistemático foi hai catro anos e, despois dunha interrupción, máis intensamente no último anos e medio». Preguntado sobre que ía escribir a partir de agora, Lorenzo recoñeceu que ainda «estou interiorizado polos personaxes de Cabalos e lobos. Sei que a sorpresa é o que testemuña que estamos vivos. Na propia novela dise que “sen sorpresa non hai vida”. preciso escribir algo que me sorprenda a min mesmo, sen tanto peso da memoria e da historia, mesmo e se fose posible de humor, historias que pasan agora das que non se contan. Son moi poucas as novelas galegas que falan do pasa hoxe.»

Seoane no Marco

24 de Xuño de 2015/en Artes Visuais, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Cultura, Edición, Editores, Galeguismo, Memoria, Poesía, Recurso_didáctico, Vigo, Xornalismo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo lembro a importancia da figura de Luís Seoane, ao fío da exposición da súa obra grñáfica no Marco.

Tras a magnífica mostra de Francisco Mantecón, o Marco ofrece na súa planta baixa outra marabilla, “Luís Seoane. Retrato de esguello”, unha retrospectiva esencial sobre a obra visual do noso maior xenio do exilio, comisariada con grande rigor por David Barro, froito dunha colaboración modélica entre a Fundación Luís Seoane da Coruña e o Marco de Vigo. Trescentas pezas de diversos soportes e linguaxes utilizadas por Seoane ao longo de cincuenta anos de traxectoria creativa, a maior parte delas realizadas na Arxentina –dende portadas de libros das editoriais Botella al Mar, Citania, Poseidón ou Edicións Galicia; revistas como Galicia emigrante, Resol, Correo literario ou Cuco-Rei; carteis como as litografías publicitarias Cinzano ou o do polbo reclamando o apoio ao Estatuto do 36; centos de debuxos, gravados, pinturas, xilografías, serigrafías, álbums, tapices, deseños cerámicos para Sargadelos, retratos, paisaxes, bodegóns, até fotografías dos seus murais da Galería Larreta de Buenos Aires– ofrecen un abraiante relato visual polo conxunto da obra dun dos artistas galegos do século XX máis polifacéticos, tamén, probablemente, o auténtico Leonardo da nosa cultura.

Coa excepción do seu amigo Isaac Díaz Pardo, non houbo até agora na cultura galega, personalidade tan multifacética como Luís Seoane, que ademais de pintor, debuxante, caricaturista, deseñador, muralista, ceramista, portadista, diagramador editorial, fose tamén editor, xornalista, poeta, ensaísta e autor teatral. Un prodixio creador, ou como dixo Eduardo Blanco Amor, “un renacentista do noso século”; “un home que [en palabras de Xosé Neira Vilas] entregou toda a súa enerxía creadora a Galicia”. Como sinalou Xesús Alonso Montero, autor de “As palabras no exilio. Biografía intelectual de Luís Seoane” (Xerais, 1994), Seoane foi “un activista da causa galega onde fose necesario”, “a primeira figura da cultura galega que se propón conxugar socialismo e galeguismo”, un home comprometido co seu país, que sempre acreditou no seu horizonte de futuro: “Ollade a Galiza, érguese paseniñamente de todos os supricios”. De espírito cosmopolita, participante activo no debate internacional sobre o papel das artes e da cultura, Luís Seoane foi o primeiro que acreditou na necesidade de que Galicia contase cunha industria cultural propia, apostando pola súa presenza divulgadora e intencionalidade didáctica nos novos medios, no seu caso nas emisións de radio de “Galicia emigrante” e na revista homónima na que publicaría centos de artigos.

A mostra do Marco, a pesar de centrarse na súa obra visual, non agocha ese retrato renacentista e multifacético do autor de poemarios como Na brétema Santiago e Fardel do eisiliado, salientando o seu papel como editor fundamental do libro galego no exilio, que soubo suplir dende Buenos Aires o baleiro dos anos corenta e cincuenta nos que en Galicia non podía editarse en galego. Xunto a Arturo Cuadrado e Luis Baudizzone promoveu en 1940 as coleccións Hórreo e Dorna de Emecé editores, das que hai algunha peza na mostra do Marco. En 1948, tamén con Cuadrado, fundou Botella al Mar (1951-1967), destinada a publicar a autores novos, un catálogo que acadou os 150 títulos e onde comezou a impoñer un estilo gráfico propio, mesmo concibindo o libro como unha peza arquitectónica, que caracterizaría os seus proxectos editoriais posteriores e que influiría no conxunto da súa obra pictórica. En 1950 preparou o número extraordinario que A Nosa Terra dedicou á morte de Castelao. En 1959 publicou na editorial Citania a primeira edición de A esmorga e ilustrou a primeira edición de Memorias dun neno labrego (1962) na editorial Follas Novas de Montevideo. Sen esquecer que promoveu con Isaac Díaz Castro o selo de Ediciós do Castro e o proxecto industrial e cultural do Laboratorio de Formas que daría pé ao novo Sargadelos.

Xaora, na magnífica mostra do Marco, salienta o Seoane pintor e gravador, eidos onde expresa con maior liberdade o seu espírito de narrador visual e sintetiza a súa a procura do esencial, do elemental, sexa coa liña ou coas masas de cor planas. Eis a evolución das súas paisaxes, onde identificamos a dobre nostalxia, que lle atribuía Lorenzo Varela, a de pintor dunha Galicia celta e dunha Arxentina crioula. Como tamén nos seus bodegóns, tan influídos pola súa obra editorial, e retratos que transitan da figuración expresionista da “Campesiña pensativa” (1956) até a abstración do inquedante “Retrato dunha moza” (1966).

Paga moito a pena demorarse no Marco nesta exposición modélica na súa concepción didáctica na que podemos descubrir e valorar como se merece a un dos maiores xenios galegos da historia. Beizóns ao comisario e responsables do museo de Príncipe.