Contubernio Peniche
Dedico o artigo de Faro de Vigo á aparición de Contubernio Picacho (Editorial Elvira 2025) de Xaime Fandiño:
Despois de agardar seis anos a que fosen retirados os parapetos provisionais, abriuse a parte do miradoiro do Paseo de Afonso comprendido entre a Oliveira e a primeira volta da rúa Poboadores, a popular e case centenaria «Beirarrúa voada» de formigón armado, desde a que, por agora, se pode gozar do espectáculo do buligar da actividade portuaria ou enxergar no serán a marabilla da liña do horizonte agochándose nas Cíes. A endémica falta de colaboración entre a Xunta de Galicia e o concello de Vigo, neste caso o departamento autonómico de Patrimonio Histórico, que debía autorizar unhas obras de reforzamento da estrutura, valoradas apenas en 42.000 euros, prolongou o período de peche dun espazo urbano xa de por si moi degradado polo impacto das obras da urbanización do Barrio do Cura como do triste abandono de catro décadas da Panificadora e das súas edificacións anexas da rúa Falperra. No entanto, desde a peonalización (por ventura xa sen volta posible) da preciosa rúa Elduayen, a Oliveira e o paseo de Afonso convertéronse no salón de privilexio que precisaba o Vigo vello, recuperando aquel carácter de espazo de encontro interxeracional da nosa infancia hai seis décadas, cando funcionaba como referente do paseo o quiosco de Pepiño Barcia.
Espazo urbano vigués que o escritor Xaime Fandiño converteu en psicoxeografía literaria da nosa xeración, a da primeira rapazada nacida xa na abella da ribeira a finais dos cincuenta, retratada con prodixiosa memoria nos artigos publicados en Faro de Vigo, baixo o epígrafe «La acera volada», recollidos en libro esencial de título homónimo por Atendo en 2021, e agora novelada en Contubernio Picacho (Editorial Elvira 2025). Tras El último concierto, cuando la vejez se torna herejía (Editorial Elvira 2024), Fandiño ofrece unha poderosa peza xeradora de memoria para toda canta xente medramos nos portais do barrio do ensanche da estrada de Baiona, un territorio de descuberta formado por catro vértices: o do monte do Castro, a Panificadora e as rúas Cachamuíña e Falperra; o da Oliveira, a Beirarrúa voada e a fonte da Barroca; o de Picacho, as rúas Llorente, Santa Marta e a Fábrica do Gas (e mesmo algún campo do cemiterio abandonado en 1904); e o de Peniche, ao fondo de Pi e Margall, onde se bifurcaba o tranvía cara a Bouzas e a costa de San Gregorio ou cara a Travesas e A Florida, entre a residencia das Anxélicas e a consulta do doutor Adrio. Un barrio reconstruído nas páxinas desta novela coral, polo tanto unha peza de ficción glocal, localizada tamén no Morrazo e mesmo en México, coa que o autor propón reflexionar sobre como o binomio azar / destino pode encargarse de forma caprichosa de escribir a historia.
Compartindo semellante substrato emocional, entusiasmoume este Contubernio Picacho, unha obra de ficción marcada polo peso da memoria antifranquista, matizada cunha ollada inclusiva no futuro e unha profunda convicción na convivencia interxeneracional, intercultural e cooperativa como o mellor modelo de convivencia e de xestión dos coidados. A presencia protagonista da música e dos gozos diversos que a vida en todas as súas etapas nos proporciona, sexa cal sexa a nosa idade, atrapan ao lectorado deste relato de vidas que conflúen nestes ideais alternativos. Como a confianza cega na ciencia e no pensamento racional e a opinión documentada son os criterios cos que se adoptan as decisións políticas na península do Morrazo convertida en territorio libre de idadismo. A transformación da abandonada fábrica de Massó do Salgheirón nunha residencia interxeneracional, «A Balea», constitúe unha proposta revolucionaria, transgresora e anticipatoria de organización dos coidados, que suscita un gozo prolongado de lectura e obriga a repensar os modelos actuais das residencias como meros aparcamentos de maiores.
Xaime Fandiño desenvolve unha trepidante historia transversal de intriga, utilizando personaxes reais e ficticios nunhas localizacións identificables, un motor de ficción ben calibrado no peso exacto dos diálogos, reflexións e acontecementos, destreza que domina con eficacia, como veterano director audiovisual que é. Para ledicia de lectores e lectoras, sexan vellas ou mozas, desde o primeiro capítulo a novela flúe, clara, seguida e ben, como aconsellaba Cunqueiro elaborar a prosa. A presenza de detalles de humor, a precisión no uso da documentación, como a constante aparición de sorpresas e cambios de perspectiva contribúen á construción de cada lectura. Lean, gocen, reflexionen, atrévanse a sorprenderse, a emocionarse con esta peza narrativa de ourivería sofisticada e moderna. Unha novela interxeneracional e multiusos. Máis non se pode pedir. Grazas, Fandiño, por ofrecer esta lectura antiidadista e memoriosa para un tempo de entusiasmo.
