Listado de la etiqueta: leo_caldas

O «Vigo noir» no Vigo literario

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao chamado «Vigo noir» dentro do Vigo literario:

Na emocionante homenaxe que o Club Faro de Vigo tributou a Domingo Villar, ademais de salientarse a dimensión humana e os valores éticos do escritor vigués, destacouse o seu papel decisivo na ampliación do territorio do «Vigo literario», unha xeografía literaria que Iolanda Galanes Santos, profesora da Universidade de Vigo, chamou «Vigo noir», sintagma acuñado por Xaquín Núñez Sabarís nun traballo publicado na revista Tintas. Quaderni di letterature iberiche e iberoamericane (Universidade de Milán, 2019). Un texto académico no que o profesor da Universidade de Minho estuda o papel da novela negra no campo cultural galego, dende a publicación de Crime en Compostela (Xerais 1984), a novela alboral deste xénero de Carlos G. Reigosa. Artigo no que Sabarís focaliza o seu interese nas achegas de tres vigueses, o propio Domingo Villar, autor de Ollos de auga (Galaxia 2006) e A praia dos afogados (Galaxia 2009), Pedro Feijoo, autor d’ Os fillos do mar (Xerais 2012) e Francisco Castro, autor de Tes ata as dez (Galaxia 2014), nas que en todas catro identifica unha localización e ambientación viguesa como marca específica de espacialización do texto literario capaz de construír unha certa cosmovisión dunha narrativa cooperativa co lector ou lectora.

Coma fixera Camilleri coa súa Vigata siciliana, nas súas tres novelas protagonizadas polo inspector Leo Caldas e o seu axudante Rafael Estévez, Villar fixo do Vigo metropolitano unha cidade literaria en clave do xénero policial. Dende a súa primeira novela, na que recoñeceu a Reigosa apelidando así a súa primeira vítima, deseñou a paisaxe dunha xeografía literaria propia con paradas na Taberna de Elixio, no Bar Puerto de Areal, na Escola de Artes e Oficios, no Pirulí (o vello Xeral), na lonxa do Berbés, no quiosco das Almas Perdidas ou no xardín histórico da Alameda. Unha xeografía estendida sobre a ría no porto de Panxón, no faro de Monteferro, na parroquia de Tirán na banda do mar, que tiña previsto ampliar a Santa María de Oia onde anunciara se localizaría a cuarta entrega, Ondas de inverno. Como exaltou nas novelas o coidado artesanal das vides, un xeito de homenaxear ao seu propio pai, debullou as mellores receitas da nosa culinaria popular (viva a pata con garvanzos!), reivindicou a conservación da arquitectura pétrea viguesa do Ensanche ou homenaxeou a Carlos Oroza, o noso poeta peripatético. Expresións todas dun espazo emocional, no que destilou o espírito máis xenuíno de Vigo como urbe metropolitana de fronteira, portuaria e mariñeira, estendida sobre a ría, posuidora dun elixir propio presente no recendo do salitre.

Esta transformación da xeografía metropolitana viguesa en espazo literario e emocional, «relato noir da cidade», en palabras do profesor Núñez Sabarís, da que Domingo Villar foi destacado pioneiro, tivo continuidade durante a segunda década do século nas novelas xa citadas de Pedro Feijoo e Francisco Castro, como nas doutros autores e autoras que asumiron a ambientación viguesa como marca cultural específica das súas tramas policiais. Unha relación da que forman parte Manuel Esteban, autor de tres novelas protagonizadas polo inspector Carlos Manso, A ira dos mansos (Xerais 2016), O meu nome é Niguén (2018) e A vinganza dos homes bos (Xerais 2002); Beto Luaces, autor da triloxía formada por Vicus, un lugar común (Bolanda 2017), Vicus, un lugar aquelado (Bolanda, 2019) e Vicus, un lugar afastado (Bolanda, 2020); María Xosé Porteiro, autora de Covardes (Ir indo, 1999); Elena Gallego, autora de Sete caveiras (Xerais 2014); Alicia Borrás, autora de La voz rota (Elvira 2018); Daniel Cid, autor de La gabardina azul (Ediciones B, 2017) e Óscar Vázquez de Lima, autor de Ángeles robados (Maluma 2018), entre outras.

Títulos de thrillers aos que se podía poñer a etiqueta de «Vigo noir», que forman parten dun fenómeno máis amplo e vizoso, o do «Vigo literario» en lingua galega, recollido no excepcional proxecto do «Mapa literario de Vigo» deseñado pola Biblioteca Pública Xosé Neira Vilas. Un amplo catálogo que ofrece dende títulos pioneiros da escritora María Xosé Queizán, como Amor de tango (Xerais 1998), a outros máis recentes de Ledicia Costas, como Infamia (Xerais 2018) e Golpes de luz (Xerais 2021), pasando por aqueloutros convertidos en clásicos modernos como Panificadora (Xerais 1994) e Unha historia que non vou contar (2009) de Cid Cabido, Cemiterio de elefantes (Xerais 1994) de Fran Alonso ou Cabalos e lobos (Xerais 2015) de Fran P. Lorenzo, entre outros dunha relación máis ampla.

Vigo, a cidade amada de Domingo Villar, para el «un animal durmido ao bordo da auga» (O último barco, 2019), configurouse nas dúas últimas décadas como un espazo literario propio, e polo tanto emocional, ese «Vigo noir» e «Vigo literario», do que os vigueses e viguesas podemos sentirnos orgullosos.

Domingo, bo e xeneroso

/en , , , , , , , , /por

Unhas palabras sobre o escritor Domingo Villar publicadas hoxe en Faro de Vigo:

O inspector Leo Caldas insístelle ao seu axudante Rafael Estévez que non hai casualidades. E non lle falta razón ao policía vigués que resolveu o complexo asasinato do saxofonista da torre de Toralla xusto durante as mesmas noites de maio nas que enfermou o seu creador, Domingo Villar, cando coidaba da súa nai na casa familiar. Unha tráxica casualidade, na que se mestura o calendario coa ficción que define a un ser humano bo, a un home feliz de entusiasmo e vitalidade contaxiosa, disposto sempre a escoitar e abrazar. Mais tamén a esoutro narrador humilde e elegante, a ese vigués fachendoso da súa cidade en ría, retratada nas súas tres novelas como o seu espazo emocional primeiro e, polo tanto, celme da súa  identidade; sen esquecer, a ese escritor de espírito verniano, que reclamou a reconstrución do Nautilus como peza sobre a que explicar Vigo como cidade literaria; como, e non menos relevante, a ese celtista de canteira, militante da afouteza celeste, soñador dun Celta de once galegos, contando cos da diáspora da galeguidade, coma foi el mesmo nas últimas tres décadas.

Non, non hai casualidades que expliquen como o camilleri vigués teceu máis de mil cincocentas páxinas coa paciencia do ourive e coa precisión e o detalle dun luthier da Escola de Artes e Oficios, tres novelas negras que crearon unha rede de complicidade lectora espontánea organizada en múltiples comunidades, primeiro en galego e castelán, estendida despois a outros quince idiomas. Un escritor que quixo o seu oficio como o do artesán, discreto e teimoso, capaz de recomezar de cero unha novela, O último barco, despois de anos de duro traballo, até atopar o nivel de emoción da voz narradora capaz de contaxiala ao seu lectorado. Mais tamén un creador afouto e destemido, comprometido co carácter terapéutico dos seus textos, consciente de que coa súa autoesixencia e humildade contribuía a modernizar na nosa literatura o xénero policial.

Tranquilo, tolerante, un pesimista alegre, ademais de entreter ao seu lectorado non renunciou a propoñerlle preguntas con respostas ás veces perturbadoras arredor da soidade e da morte, obxecto sempre das investigacións de Leo Caldas, un personaxe que pasará á historia literaria e a da propia cidade de Vigo. Porque Villar fixo da literatura o seu espazo de resistencia, razón pola que as súas novelas tiñan que doer, como provocar o sorriso e o sarcasmo, como mellor estratexia para achegarse ao celme da condición humana.

Se non abondase, coma fixera Camilleri con Vigata, Montalbán con Barcelona o Lehane con Boston, Domingo fixo de Vigo unha cidade literaria. Deseñou a paisaxe dunha xeografía literaria con paradas na Taberna de Elixio, no Bar Puerto de Areal, na Escola de Artes e Oficios ou no xardín histórico da Alameda. Como exaltou o coidado artesanal das vides, o traballo heroico dos mariñeiros ou as mellores receitas da nosa culinaria popular como outras expresións emocionais. Mais tamén, e quizais sexa o máis relevante, destilou o espírito máis xenuíno de Vigo como cidade metropolitana, portuaria e mariñeira, estendida sobre a ría, posuidora dun elixir propio presente no recendo do salitre. Domingo fixo de Vigo un espazo emocional, unha cidade de fronteira e unha comunidade de afectos, que hoxe chora a perda dun dos seus veciños máis leais. Obrigado, prezado Mincho, bo e xeneroso!