Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición do Leiro antropomórfico instalada no Marco:

Na madrugada do 7 de novembro de 1991 colocáronse as catro toneladas de peso do Sireno sobre dúas columnas de granito negro de 12 metros de altura. Dende entón a escultura deste home-peixe creada por Francisco Leiro (Cambados 1957) preside a Porta do Sol, un espazo sagrado para a cidadanía viguesa, converténdose nunha das iconas da cidade, probablemente tamén a que mellor representa o Vigo de fin do século XX daquelas catro grandes pezas encargadas nun exercicio político de grandilocuencia por Manoel Soto, alcalde de Vigo de 1979 a 1992, coa intención de modernizar e transformar puntos nodais do espazo público: os cabalos de Juan Oliveira na Praza de España, a Porta do Atlántico de Silverio Rivas na Praza de América e o Monumento ao traballo (popularmente «Os redeiros») de Ramón Conde na encrucillada de Urzáiz coa Gran Vía.

Un Sireno que o escultor cambadés, entón residente en Nova York, concibiu en altura a partir do encargo de Soto e do seu concelleiro Francisco Santomé, que lle solicitaran unha escultura metálica para unha fonte de 12 metros de diámetro e outras tres illas máis pequenas, unha solución creativa alternativa que confesou ideara pensando na cabeza do león alado da praza de San Marcos en Venecia. E así foi como a partir da figura clásica do Tritón, un centauro de mar, coa parte superior dun corpo de home e a  inferior dun golfiño, Leiro desenvolveu unha peza de aceiro inoxidable puído de sete metros de lonxitude de rostro humano e corpo mariño, dotada de aletas cubertas de escamas brillantes, que cando a contemplamos non sabemos se voa ou nada. Unha figura coa que o arousán pretendía representar o vínculo permanente de Vigo co mar, dende as primeiras factorías de salgadura romanas e as cantigas de Martín Códax, pasando polas primeiras instalacións de conserva no Areal e as escalas dos transatlánticos nos que embarcaron milleiros de emigrantes, até a cidade portuaria actual, coa súa industria pesqueira, naval e automobilística de Berbés a Bouzas.

Unha escultura antropomorfa que Leiro chamaba «Home-peixe», mais que sería bautizada de forma casual polo concelleiro Santomé nunha roda de prensa na que pretendía explicar o proxecto e acabou dicindo que o que preparaba Leiro para a Porta do Sol era «un sireno». E a verdade é que o traspés do edil foi tan afortunado que superou ao nome previsto polo artista. Sireno foi un nome capaz de recoller as intencións do creador de converter a esta figura híbrida, metade humana e metade animal, nun ser mitolóxico único e orixinal que posuíse os principais trazos do carácter da cidade. Como co tempo, pasada a polémica inicial, Sireno foi un nome suficientemente orixinal e provocativo para representar a capacidade da estatua para imantar a propia praza e dialogar cos seus edificios máis emblemáticos, o Simeón do arquitecto galeguista Manuel Gómez Román, o Galoya do madrileño Romualdo Madariaga e o Hotel Moderno do polaco vigués Michel Pacewicz, sen menoscabo da súa ollada melancólica contemplando a propia ría de Carral á Laxe.

Case tres décadas despois de instalar as pezas do seu Nadador na Laxe e nos xardíns da Estrela, Francisco Leiro volve a Vigo cunha grande mostra no Marco comisariada por Miguel Fernández-Cid, tamén director do museo vigués de arte contemporánea. Unha exposición de produción propia centrada no Leiro antropomórfico (1986-2022), na que sen constituír unha retrospectiva e renunciando a unha presentación cronolóxica, reúne dende pezas de hai máis de tres décadas até algunhas de nova produción concibidas para ser instaladas nas salas da planta baixa do museo de Príncipe. Esculturas de granito, bronce e madeira e de moi distintos tamaños nas que como sucedera co Sireno o artista outorga calidades o trazos humanos a animais e obxectos. Unha mostra impactante polo xogo de escalas que se propón en cada unha das salas, nas que se dispoñen series de pezas como Escorredoiras (2021), Pavitas (1992-1999), Ceboliños (2019), Androias (1998) ou a recentísima Agrelados (2022), así como estimulante para o visitante pola variedade de temáticas, rexistros e materiais.

Sorprende a capacidade do cambadés para reinterpretar, como xa fixera no Sireno ou en pezas como Pájaras (1987), a mitoloxía clásica e a popular, sexa galega ou da tradición azteca. Como asombra a súa capacidade para ocupar os espazos expositivos con pezas de diversas escalas, sexan as enormes como Dama de Navalcarnero (2006), instalada na galería panóptico, ou os impoñentes Lacazán (2002), Winter (2021) e O home de pau (2021), até as máis pequenas e delicadas de menos dun metro de altura, como as memorables Danzantes (2020), Mameluco (2019), Escarranchada II (2019) ou Revirosa (2019). Recomendo vivamente a visita e parabenizo ao artista e comisario por tan magnífica mostra.