Listado de la etiqueta: francis_drake

Vigo porto cosmopolita

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a publicación de Vigo puerta del mundo (Faro de Vigo 2023)  libro póstumo de  Ceferino de Blas:

Non sabía o meu admirado Ceferino de Blas que pecharía a súa obra sobre a historia viguesa cun libro sobre o porto que titularía Vigo, puerta del mundo, do mesmo xeito que aparecía na cabeceira da sección de información marítima que Faro de Vigo publicaba na súa derradeira páxina dende 1949. Coincidencia de título do seu libro (infelizmente) póstumo e o da sección portuaria daquel Faro dirixido por Francisco Leal Insua que –ademais de compartir un sintagma afortunado entre dous directores que mudaron o rumbo do xornal en momentos decisivos– amosa a permanente atención do actual decano sobre todo o que sucede no porto e na ribeira, celme da propia cidade, tanto polas súas actividades (marítimas, pesqueiras, comerciais…) como pola súa achega á conformación da identidade de Vigo como urbe cosmopolita e moderna, inicio dos camiños do mar cara os portos do norte de Europa e os do continente americano. Unha relevancia estratéxica portuaria viguesa, un indiscutible referente do tránsito marítimo internacional, enlace perfecto para comunicar dous continentes, como se poñía de manifesto en 1817 nun documento excepcional, que se pode ver na exposición «Vigo no tempo», a «Carta esférica do globo terráqueo na que se trazan as derrotas desde a ría e porto de Vigo cos principais portos das posesións españolas de ultramar».

En Vigo, puerta del mundo (Faro de Vigo, 2023) Ceferino de Blas ordena cronoloxicamente a historia atractiva dos viaxeiros en tránsito que visitaron Vigo entre 1875 (ano de despegue da cidade, no que comeza a construción do peirao do comercio e chega o tren ao porto) e 1965 (cando foron desaparecendo as liñas marítimas transoceánicas substituídas polas aéreas). Un relato prologado por visitas lendarias, como as do romano Xulio César ou Afonso IX (1201) ás illas Cíes, as tres de Sir Francis Drake que arrasou a cidade en 1589, a probable do explorador alemán Alejandro Humboldt (1799) ou a de George Borrow (1837), que despois de ruar pola cidade e subir ao Castro escribiu que a de Vigo «é a baía máis segura do mundo, na que caben máis de mil barcos, sen estorbarse». Visitas algunhas fascinantes, que deixaron pegada na historia da cidade, como as dúas do novelista Jules Verne, a da bailarina e espía Mata Hari (1916), as dos científicos Albert Einstein (1925) e Giulielmo Marconi (1928). Estancias, outras, menos coñecidas, como a do escritor e xornalista francés Gaston Leroux (1904), que chegou a Vigo para entrevistar ao científico e explorador sueco Otto Nordenskjold de regreso do Polo Sur no transatlántico Tijuca, que ademais lle permitiu coñecer o sucedido na baía nosa en 1702 e escribir dúas novelas sobre os tesouros de Rande A batalla invisible e O capitán Hix, ambas publicadas en 1917.

Ademais de contar estas visitas de varios centos de persoeiros, Ceferino de Blas ocúpase en Vigo, puerta del mundo, de abordar o relato de episodios relevante da historia portuaria viguesa, como a batalla de Rande (1702), as expedicións dos cazatesouros (dende 1720 a 1955), o regreso dos repatriados da guerra de Cuba (1898-99), os primeiros visitantes ingleses (1910) ou a primicia informativa viguesa do afundimento do Titanic (1911), entre outras. Con todo, para min a máis atraente destas historias para a cidade é a da liña marítima entre Vigo-Nova York inaugurada o 16 de xuño de 1920 polo magnífico vapor Mongolia da compañía American Line que recolleu a 900 pasaxeiros (a maior parte emigrantes) con destino a cidade norteamericana, travesía de oito días cun prezo en terceira clase de 565 pesetas. Servizos transatlánticos suprimidos, primeiro durante a Guerra Civil, despois durante a Guerra Mundial, que serían recuperados entre 1948 e 1949 para os portos de Sudamérica (Santos, Rio de Janeiro, Montevideo, Buenos Aires…), cos que durante dúas décadas se mantivo un importante fluxo migratorio.

Xaora, como fixera nun dos seus libros máis recentes, Cíes. Las islas de Vigo (Faro de Vigo 2020), de Blas non esquece o IIIº Congreso Internacional de Poesía, celebrado entre o 23 e o 28 de xullo de 1954, no que un cento de poetas, coordinados por José María Castroviejo, visitaron as Cíes. Unha travesía pola ría coa que pecha o seu libro máis narrativo, novidoso e de lectura máis engaiolante. Publicación que coincide coa homenaxe que os membros do Instituto de Estudios Vigueses (do que era membro activo) lle rendemos no número 28 de Glaucopis, correspondente a 2023, onde aparece por vez primeira recollida toda a súa bibliografía, dezasete libros individuais e outros tantos ensaios en publicacións colectivas. Bo sería que o concello de Vigo recoñecese anualmente o legado literario de quen foi o seu cronista oficial por medio da convocatoria anual dun premio Ceferino de Blas a traballos sobre a historia de Vigo.

 

A oliveira nosa

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao futuro e a memoria da Oliveira de Vigo

A piques de comezar as obras do túnel da rúa Elduayen e da actuación urbanística no barrio do Cura e na rúa Poboadores é lóxico preguntarse como vai afectar a Oliveira do Paseo de Afonso XII, o símbolo que figura no emblema heráldico da cidade nosa, desde que en 1813 o alcalde Cristóbal María Falcón solicitou ás Cortes a súa inclusión no escudo de Vigo como «eterno monumento á posteridade». Unha árbore centenaria, incluída no «Catálogo Galego de Árbores Senlleiras», confeccionado pola Xunta de Galicia, no que tamén figuran o matusalén de camelias e os tulipeiros de Virxinia do Pazo de Castrelos, as casuarinas da Alameda e os eucaliptos e as faias do Parque de Castrelos. Árbores todas elas merecedoras dun ámbito especial de protección de posibles riscos e ameazas, das que se garante a súa protección no Decreto 67/2007 da Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible, aprobado sendo presidente da Xunta de Galicia Emilio Pérez Touriño.

Non é doado establecer a idade exacta da Oliveira de Vigo. Os expertos municipais calculaban hai pouco máis dun ano, despois de realizarlle unha tomografía, que con carácter orientativo puidese ter uns 174 anos. Mais hai unha década, outra medición, utilizando tamén procedementos de tomografía sónica, asumindo unha marxe de erro estimou que superaría os 193 anos, o que significaría que superou xa os douscentos anos, unha idade parella ao carácter bicentenario da propia cidade coa que en boa medida comparte historia. Xaora, estas medicións son coherentes co relato acuñado sobre a súa orixe, unha oliveira plantada arredor do século XII polos monxes templarios no adro da primitiva igrexa románica de Santa María, sobre a que en 1403 se levantou outra de tres naves de estilo gótico, que sufriría o ataque das tropas de Francis Drake (1589) e cuxo estado era xa ruinoso cando chegaron os franceses (1809).

Unha peripecia a daquela vella oliveira que quedou marcada pola explosión da polvoreira do castelo de San Sebastián o 28 de marzo de 1813, o día do cuarto aniversario da Reconquista, que destruíu a que xa entón era igrexa colexiata. Coincidindo co inicio da construción do templo actual (1815), proxectado por Melchor de Prado Mariño, abriuse unha praza diante da portada, o que semella obrigou a derrubar a oliveira da que se contaba se podían sentar a traballar arredor dela até sete persoas. Segundo Avelino Rodríguez Elías, o administrador de aduanas Manuel Ángel Pereira, xenro do alcalde de Lavadores Cayetano Parada, un dos heroes da Reconquista, tivo a intelixencia de recoller un gallo da vella oliveira e plantalo extramurallas nun eido do barrio do Salgueiral, hoxe entre a Porta do Sol e a rúa do Príncipe, onde arraigou.

Crese que foi con motivo do quincuaxésimo aniversario da Reconquista cando os descendentes de Parada plantaron a oliveira no actual emprazamento, no mais fermoso miradoiro vigués dos solpores sobre o anfiteatro da Ría, onde medrou vizosa, acompañando ao da propia abella da ribeira. As investigacións do filatélico vigués Manuel Lago amosan que en 1881 a oliveira aparece nunha tea do pintor Verísimo cun tamaño considerable. Porte que tamén se aprecia nas postais das décadas de entre séculos a carón da saída das dilixencias e primeiros ómnibus metropolitanos. Sabemos polo semanario «La Ráfaga» que 1914 se lle colocou para a súa protección unha pequena reixa. Mais foi o 14 de agosto de 1932, cando nun acto cívico celebrado no entón Paseo Ramón Franco, que así se chamaba o miradoiro na Segunda República, cando se inaugurou a reixa actual, sufragada por suscrición popular, deseñada por Jenaro de la Fuente e forxada en Vulcano, a empresa de Enrique Lorenzo. Unha homenaxe a oliveira, promovida por Avelino Rodríguez Elías, entón cronista oficial da cidade, na que se colocou a placa na que aínda se pode ler un texto que sintetiza o valor deste símbolo para a cidadanía viguesa: «a promesa firme do seu amor, da súa lealdade e da súa abnegación pola cidade amada».

Oliveira que expresa o carácter emprendedor e liberal da cidade, nome escollido en 1856 por Eduardo e Alejandro Chao para o seu semanario, «La Oliva», a primeira publicación progresista viguesa, impresa por Juan Compañel no seu prelo da rúa Real. Como Oliva foi tamén o nome dun orfeón e logo sociedade recreativa que en 1908 promoveu a instalación na Alameda do monumento ao poeta Manuel Curros Enríquez.

Descoñecemos cal vai ser o futuro que lle agarda a nosa árbore primeira nas actuacións urbanísticas previstas na súa contorna, entre a rúa Poboadores e o Paseo de Afonso. A oliveira é un patrimonio principalísimo da cidade que non pode ser ameazado nin sometido a risco ningún. Os responsables dos proxectos deben presentar como quedaría un espazo urbano que representa o que é a cidade dende hai 800 anos.