Gonzalo Navaza, o noso sabio das palabras, consegue que cada un dos seus libros sexa un tesouro, unha arca única e moi valiosa. Fíxoo cando coordinou o equipo do Pequeno Dicionario Xerais da Lingua (Xerais 1988), o libro máis vendido da historia en galego. Fíxoo con A torre da derrotA (Xerais 1992), poemario en versos palíndromos. Fíxoo con Erros e Tánatos (Xerais 1996), o seu libro de relatos, xa un clásico da literatura galega de fin de século (alá van vinte e cinco edicións). Conseguiuno co seu Elucidario (Xerais 1999), un dicionario paródico que antes aparecera por entregas nas páxinas daquel soño que foi o Diario de Galicia (1988-89). Fíxoo coas súas traducións da colección Xabarín, como A chamada da selva (Xerais 1982) ou O can dos Baskerville (Xerais 1986). Faino agora, despois dun longo silencio editorial de case dúas décadas, con Fábulas contadas (Xerais 2020), reinvención en versos rimados de dez fábulas clásicas, ilustradas por Orelí Pello.

En Fábulas contadas re-constrúe Navaza cun galego miniado en ouro e prata unha ducia desas pezas inventadas na noite dos tempos para avivar a esperanza da humanidade. Dedicados a súa nai e ás súas seis irmás mestras, Navaza re-crea textos fabulísticos procedentes da tradición greco-romana e protagonizados na súa maior parte por animais, como «A galiña dos ovos de ouro», «O galo e a raposa», «A raposa e as uvas», coa intención inequívoca de que puideran ser memorizados e co convencemento expreso de que puidesen continuar interesando en calquera tempo e lugar. Unha decena de fábulas de intencionalidade didáctica que, como sinala Antonio Reigosa no seu fermoso limiar, «A república das fábulas», «exaltan a natureza, combaten a prepotencia, o medo estéril e a forza bruta, eloxian a intelixencia e a vida […], constituíndo un instrumento divertido e axeitado e moi eficaz contra os abusos dos poderosos e para amainar, xa que non erradicar, a estupidez humana».

Se me deran escoller nesta noiteboa da pandemia quedaría coa fábula «O rato de cidade e o rato de campo», un relato sobre os perigos da fartura inmensa e os beneficios da vida austera como mellor xeito de evitar os perigos da incerteza. Reflexión para afrontar un dilema actual, cuxos versos finais advirten que «o pracer adobiado con medo perde gusto», aconsellando que «máis vale fraco no mato antes ca gordo no papo do gato». E se xa non abondase, os textos de Navaza son abrillantados pola relectura visual de Orelí Pello que ofrece unhas ilustracións preciosas, un despregue extraordinario de metáforas visuais, de requintados detalles humorísticos, así como do emprego acertado doutros recursos gráficos, como a mudanza de puntos de vista ou a estilización das figuras como se pasasen diante do espello da calella do gato. Textos e ilustracións que conforman un libro extraordinario, un tesouro imperecedoiro con vontade de clásico da nosa lix. Beizóns a Gonzalo e Orelí por semellante marabilla!