Listado de la etiqueta: club_faro_de_vigo

Onte 1322: Filgueira por Filgueira

/en , , , , , , /por

club-faro_11_05-2015

Da mesa redonda de onte no Club Faro de Vigo sobre Filgueira Valverde quedei co excelente retrato humano que Fernando Filgueira Iglesias fixo do seu pai. Fernando comezou atribuíndo a precocidade do seu pai á fortuna de ser alumno de Losada Diéguez, Castelao e contar cunha serie de «mestres gratuítos», entre os que citou a Iglesias Vilarelle, Sánchez Cantón e a Casto Sampedro. Sinalou que foi decisivo para el atopar en Lugo a Teresa Iglesias Escariz, «unha muller cortiza, que o fixo aboiar ao longo de toda a súa vida.» Con moito retranca relatou que Filgueira Valverde era un traballador incansable para quen «descansar non era folgar senón cambiar de actividade.» «No seu estudio tiña tres mesas polas que rotaba, unha para o seu traballo principal, outra para a correspondencia e outra para outros traballos, dicía que así descansaba».

Fernando  descubriu despois algunhas cousas sobre Filgueira Valverde que me pareceron significativas. «Tiña unha gran capacidade de lectura rápida e unha memoria prodixiosa que conservou ata o final.» «Os seus dous leitmotiv foron Pontevedra e Galicia.» «Serviu a Pontevedra o mellor que puido. Penso que o tempo dedicado á política local activa, restoulle moita credibilidade galeguista, ao ser interpretado por algúns como unha traizón e por outros como un labor de “quinta columnista” para manter o lume sagrado das ideas.» Fernando recoñeceu que o seu pai nunca fora deportista, «mais apostou polo deporte escolar como forma educación.» Como tampouco foi bo cantor, mais «potenciou o coro e a música no instituto sendo director.» Rematou Filgueira o seu retrato de Filgueira confesando que «nunca lle escoitara falar mal de ninguén. O meu pai foi un mestre na vida, na virtude e na ciencia.»

Onte 1305: Unha literatura europea

/en , , , , , , /por

pena-e

Xosé Ramón Pena presentou onte o segundo volume da súa Historia da Literatura Galega pronunciando unha conferencia no Club Faro de Vigo sobre «Mitos e realidades arredor da literatura galega». Foi Xosé Luís Méndez Ferrín quen presentou ao autor de Como en Alxeria, cualificando como «o individuo mellor situado para facer unha historia da literatura galega, xa que coñece a lingua, coñece toda a nosa tradición literaria e como novelista que é sabe contar, facer un relato, o máis importante de todas as historias. Pena é un erudito sabio, competente, que sabe narrar capaz de de preparar unha historia ben enfocada e ben contada, que periodiza e analiza, tendo en conta os acontecementos políticos, ofrecendo como outros autores como Anxo Angueira unha nova visión da historia da literatura galega.»

Xosé Ramón Pena nunha lección moi brillante desmontou tres dos mitos construídos de forma prexuízosa arredor da literatura galega: «o de ser unha literatura local, doméstica ou apenas de resistencia», «o carácter de Galicia como país lírico orientado por unha forte sentimentalidade, onde non florece a prosa» e «a falta de continuidade da literatura galega que aparece e desaparece na historia». Para iso analizou tres episodios claves da literatura galega: o período alboral, onde se forxou a lírica e prosa medievais cuxo repertorio é recoñecido polos estudosos europeos; a construción da figura de Rosalía de Castro por parte de Manuel Murguía; e o papel de Manuel Antonio e a incorporación da nosa literatura á vangarda europea.

Pena demostrou a importancia da prosa medieval galega que xa dende o século XIII contou cos relatos da materia de Bretaña pouco despois do texto de Chrétien de Troyes sobre a orixe do Santo Grial, como da materia antiga (con textos como a Historia Troiana e a Crónica Troiana) ou a tradución de partes do Códice calixtino, recollida nesa xoia da nosa prosa do século XIII que é Os miragres de Santiago. A partir da anaálise de tres artigos de Manuel Murguía de 1857, Pena explicou a construción dun novo relato da literatura galega alicerzado sobre a figura de Rosalía de Castro e a falsidade que supoñía afirmar que a literatura galega non tivera continuidade dende o período medieval. «A expresión “Séculos escuros” foi unha creación de Landeira, director de Faro de Vigo, para referirse a un período, do XVI ao XVIII, no que o galego viviu un tempo de decadencia da súa produción textual. Hoxe temos outra visión e contamos con máis textos. Recuperamos a Sarmiento como literato, ao que contribuíron os traballos de Angueira e Ferrín. Hoxe sabemos que durante ese período houbo autores que continuaron na liña da defensa a ultranza do país, denunciaron as aldraxes que padecía e lamentaron o escaso emprego do idioma galego.» Para rematar, Pena analizou as relacións que Manuel Antonio tivo con Jean Epstein, de quen traduciu para o galego en 1922, La poésie d’aujourd’hui, apenas un ano despois de ser publicada, «o que demostra que o rianxeiro estaba conectado coa corrente máis renovadora que unía poesía e cine, como ilusión de movemento». «A literatura galega nuncia viviu allea a Europa, Manuel Antonio coñecía o que estaban facendo os maiores teóricos da literatura de vangarda. Cando deixou de ser unha literatura universal a nosa?»

Onte 973: Duelo de Penélopes

/en , , , , , , /por

diaz_castro_12-05-2014

Felicísimo foi o acto de onte no Club Faro de Vigo no que homenaxeamos a Xosé María Díaz Castro. Todas as intervencións foron moi brillantes e amosaron a relevancia do autor de Nimbos. Armando Requeixo, o biógrafo e estudoso do escritor de Guitiriz, presentouno como figura poliédrica, poeta durante sesenta anos e tradutor destacadísimo. Luís González Tosar, amigo e editor do poeta durante a derradeira década da súa vida, realizou o retrato humano. Contou con moita finura como Xosé María namorou por carta de María Teresa, a súa madriña de guerra, que sería a súa dona. Relatou a súa amizade con Charles Lessner, o afillado de Karl Marx, que sería en Vilagarcía, cando traballaba no colexio León XIII, o seu profesor de inglés e alemán. E lembrou Tosar con saudade e emoción aqueles días felices compartidos, nos que o poeta colaborou coa revista Dorna.

Pechou as intervencións Xosé Luís Méndez Ferrín abordando a relación de Díaz Castro con Vigo, «a capital editorial e cultural de Galicia do século XX e do comezo do XXI». Lembrou o papel esencial do poeta berciano Ramón González Alegre, director da revista Alba de Vigo, quen non seu libro Poesía gallega contemporánea, publicado en 1953 por Hugín, deu a primeira noticia do poeta Xosé María Díaz Castro. «Daquela ingnorábase en Vigo que Díaz Castro publicara en 1946 o opúsculo Nascida dun soño na imprenta e librería Celta de Vilagarcía». Continuou Ferrín recordando o decisivo que fora a publicación en 1956 da Escolma da poesía galega. IV Os contemporáneos, preparada por Paco del Riego, onde se recolleron textos de poetas inéditos como Díaz Castro. «Alí aparece o núcleo duro dos poemas diazcastrianos, dende a pérola negra, «Penélope», mais tamen outra «Penélope» a de Álvaro Cunqueiro. Unha sostense a carón da outra, a iso é o que chamamos “duelo de Penélopes”». «Daquela había sede de Díaz Castro. Un clamor para que publicase un libro en galego, cando en Galaxia había repulsión para a publicación de poesía. Así naceu a serie Sanlés, onde non aparece o carimbo de Galaxia, dirixida por Del Riego e Celso Emilio». Citou Ferrín as críticas entusiastas que recibira Nimbos, a pesar que Carballo Calero cualificara a Díaz Castro apenas como «poeta legible». Rematou Ferrín afirmando que «teñen razón aqueles que consideran que o canon da poesía galega do século XX está formando por Xosé María Díaz Castro, Aquilino Iglesia Alvariño, Álvaro Cunqueiro e Celso Emilio Ferreiro».

Texto da presentación (pdf).

Onte 805: Dolores Redondo en Vigo

/en , , , , /por

Excelente foi a conversa literaria que no Club Faro de Vigo mantiveron ao longo dunha hora a escritora Dolores Redondo e o xornalista Rafa Valero. A autora da triloxía do Baztán, da que Xerais leva publicadas en galego as dúas primeiras entregas, O gardián invisible e Legado noso ósos, recoñeceu o apoio dos lectores e lectoras recibido ao longo deste seu primeiro ano como escritora, un feito que confesou «nalgúns momentos me produce vertixe». «Un escritor sen lectores é fume. Contar con eles é un éxito que me produce pracer, mais tamén dá medo. Teño unha grande responsabilidade e gratitude con cada un dos lectores ou lectoras que mercan un dos meus libros». Falou Redondo sobre o medo que pasou escribindo estas novelas, «sei que hai emocións comúns cos lectores, o escritor ten que sentir onde lle doe aos seus personaxes, onde teñen medo».

Preguntada por Valero sobre o personaxe da inspectora Amaia Salazar, a protagonista desta triloxía, a autora de Legado nos ósos desvelou que nesta segunda entrega non quixo adozar a maternidade nin tampouco idealizala, «a maternidade segmentada ten momentos difíciles, de auténtica miseria, como lle sucede a Amaia, unha primeiriza  desbordada». «En Legado nos ósos Amaia ten medo ao medo, o medo que xa coñecera na infancia. Non hai medo peor que o xa coñecido, pode ser o da perda dos seres queridos, á pobreza, á soidade ou sinxelamente á dor física. O obxectivo das nosas vidas é aprender a convivir con eses medos». «Ademais, nesta segunda novela imos á orixe das cousas da situación de Amaia, a relación coa súa nai. Non é casual a sua capacidade de xenerosidade e amor, nin o feito de que elixir ser policía, nin a súa esixencia profesional sempre tan alta. Quizais a razón sexa que Amaia Salazar quere dalle voz ás víctimas para darse voz a si mesma.»

Rafa Valero preguntoulle tamén a Redondo sobre a súa condición de escritora de serie negra. Dolores foi rotunda: «escribir ficción criminal ou lela para min é unha forma de cribar a relaidade, xa que a realidade é dura, ás veces insoportable e intolerable. Nas miñas novelas falo do que me doe, aínda que non teño ningún afán de aleccionar sobre o que está ben ou o que está mal, é o meu xeito de expresar a miña ollada sobre a realidade.» Advertiu, ademais, Redondo que «o lector de novela negra é moi listo, está moi afeito, garda os detalles, comproba os datos de páxina a páxina, son moi sagaces, gozan con todo iso».

Remataron a conversa Valero e Redondo falando do Baztán, o val navarro onde se localiza a triloxía. «A xeografía e a meteroloxía do val do Baztán forxan un carácter. Eu quería que as novelas se localizasen en Navarra, onde casei, quería falar do matriarcado, quería que fose a Policía Foral a que realizase as investigacións. Todo isto atopeino en Elizondo, foi coma “un frechazo”. Alí encontrei unha gran potencia natural e unhas circunstancias históricas moi singulares, dende os indianos que regresaron da emigración para reconstruír o seu pobo até a instalación da comunidade dos agotes, dos que se fala en Legado nos ósos. Mais tamén contou que foi un dos lugares máis castigados pola Inquisición, foron milleiros as baztanesas procesadas por bruxaría e queimadas no lume. Co apelido de Amaia, «Salazar», quixen facer unha homenaxe a un dos inquisidores do século XVII que conviviu no val un ano e cun espírito case policial demostrou que alí non había bruxaría. Tamén me interesou que alí se falase ésucaro, que se manteñan moitas tradicións e perviva a memoria dunha mitoloxía popular, como a que lembro me contara a miña avoa galega de Corme, da Costa da Morte.» «Na primeira novela, O gardián invisible, quixen que o protagonista fose o bosque. Na segunda, Legado nos ósos, que fose o río, expresando así o fluxo da vida, marcando a pauta dos comportamentos duns e outros.» Rematou tan magnífica conversa expresando Dolores Redondo a súa satisfacción por «escribir dende a liberdade, é un pracer, gozo escribindo».

Onte 606: RVB e a dignidade do teatro galego

/en , , , , , , , /por

Magnífica foi a homenaxe que o Club Faro de Vigo rendeu á memoria de Roberto Vidal Bolaño. Roberto Pascual, Roi Vidal e Xosé Luís Méndez Ferrín, en todas as tres grandes intervencións, lembraron a que foi trabe de ouro para o teatro nacional galego.

Comezou Roberto Pascual dicindo que «RVB defendeu unha visión holística do teatro. Foi un creador total, integral, por vontade de afirmación artística. Foi actor, autor, escenógrafo (baixo o heterónimo de Julia Brens), director». «RVB recoñecía que chegou ao teatro por casualidade. Quería dedicarse ao cine. Aos seus primeiros contactos con este medio foron dende o colectivo Lupa gravando pequenas curtas sobre festas. Bolaño quería narrar coa imaxe. A partir de gañar o Premio Abrente en 1976 con Laudamuco, señor de ningures quedou vinculado co teatro. Aquel premio reafirmouno e consolidouno co teatro e decidiu abandonar o seu traballo como bancario. Dende entón traballou pola dignidade dos oficios do teatro, por un teatro que chegase a unha maioría social, mais tamén que estimulase creativamente».

Roberto Pascual explicou despois as mudanzas na traxectoria creativa de RVB. «Ao longo dos anos oitenta sufriu un certo ostracismo, en grande medida por non sentirse arroupado pola profesión teatral no seu conflito en 1984 coa Consellaría de Cultura. Durante aquel período, coincidindo coa creación da Televisión de Galicia, dedicouse á dobraxe, mais non abandonou a creación teatral. Coa creación en 1992 da compañía Teatro de Aquí iniciou unha nova etapa e un novo manifesto teatral. RVB pretendía facer un teatro que fale da nosa realidade contemporánea. Unha nova estética, máis urbana». «Saxo tenor, un peza dramática baseada no western policial, marca o inicio desta etapa. RVB deixa o teatro de inspiración grotesca e parateatral da epoca de Antroido, a súa primeira compañía, por un teatro máis cinematográfico, que bebe das estéticas de Peter Brook e Grotowski. Durante esa época madurará na súa actividade autoral, creando para diversas institucións e escribindo por encargo. Foi este o caso da peza Integral, a súa derraeira peza, cando xa estaba ameazado polo cancro, escrita para a Escola Municipal de Teatro de Narón». Referiuse despois Pascual aos personaxes da dramaturxia boloñesa, «personaxes imposibles, outsiders aos que quere dar voz, que pretende presentar na «desgraza», un termo da sua creación, defendendo sempre a dignidade da súa condición». «O humor irónico, ao ataque, sarcástico foi sempre moi importante na súa obra. Ese humor que libera endorfinas, mais tamén activo, a arte de sermos espectadores de sermos cidadáns», rematou Pascual.

Roi Vidal dedicou a súa intervención a relatar os acontecementos que o seu pai viviu en 1984, «un ano importante na traxectoria vital de RVB». Como membro da Asociación Roberto Vidal Bolaño comezou manifestando o pesar polo feito de que Ferrín non sexa xa presidente da Academia. «RVB foi amigo de Ferrín. Na súa primeira etapa autoral preparou en 1983 o espectáculo Percival sobre textos de Ferrín. Unha peza na que o grupo Antroido acadou unha forza visual que comezaba a ser importante, mesturando actores con monicreques movidos por fíos». Lembrou que con «Percival comezara a polémica, quizais por que o texto remataba coa frase “Quremos a fronteira”. RVB foi sempre persoa incómoda». Vidal recordou como no ano 1984 se creara o Centro Dramático Galego e que RVB participara activamente no proceso de creación dunha compañía pública estable. «Foi cando “o universo mundo”, serían as palabras que utilizaría RVB, soubo que os herdeiros de Valle inclán se negaban a que fose represnetado en lingua galega». «A segunda produción do CDG encargóuselle a RVB que acabou creando a peza Agasallo de sombras, sobre a figura de Rosalía de Castro. Foi polémica por que ofrecía unha imaxe de Rosalía complexa, humana, moi diferente ao daquela santiña, a chorona, a nai da patria de Galicia, icona acuñada até entón. A peza foi polemica pola intención desmitificadora e pola abordaxe da relación entre Rosalia e Murguía». «A recepción de Agasallo de sombras foi mo mala, mesmo a algúns nomes da cultura e do nacionalismo galego pareceulles moi mal. Foi cando RVB comezou a ser incómodo, non só para o poder». «Inmerso nesta polémica, nunhas declaracións RVB propuxo que o CDG se independizase da Consellaría de Cultura».

Roi Vidal continuou relatando os acontecementos daquel fulcral 1984. «O seguinte espectáculo do CDG foi Follas novas, tamén sobre textos de Rosalía de Castro. A súa directora, Dorotea Bárcena, quixo que RVB formase parte do elenco, mais cando se ía asinar o contrato impediullo unha orde da Consellaría de Cultura. Entendeuse que fora un veto do propio conselleiro Vázquez Portomeñe. RVB decatouse, entón, da forza que pode ter o poder, se se lle permite. Convocou unha asemblea de traballadores do CDG para palpar o estado de ánimo da profesión e formuloulles a seguinte pregunta: “O conselleiro de Cultura ten dereito a impedir traballar a unha persoa por unha cuestión de opinión?”. RVB non foi apoiado. Tanto el, coma a súa compañeira Laura Ponte, sentíronse decepcionados polo comportamento dos seus compañeiros de profesión». «Foi en 1985 cando estreou Caprice des dieux cando se puxo por vez primeira o nariz de pallaso, utilizándoo coma unha máscara de defensa (e ataque). Nesta peza, un monólogo que dirixe ao conselleiro, contou os acontecementos que lle sucederan dende Percival. En 1999, coincidindo co ano xacobeo,  volveu poñer o nariz no escenario. Monologou co mesmísimo apóstolo Santiago, denunciando as complicidades da Xunta de Galicia e todos os males da sociedade galega daquel momento». «O trazo máis característico de RVB foi o da dignidade do cómico, o do bufón can grande sentido crítico». Roi Vidal, xa no treito final do seu discurso, fixo referencia a Rastros (1998), «quizais o seu mellor espectáculo, un axuste de contas coa súa xeración, a do 68, e co fracaso das súas utopías debido a complicidade co poder dos propios soñadores. RVB foi crítico co poder máis tamén con nós mesmos». Rematou Roi Vidal afirmando que «RVB foi o primeiro indignado, unha persoa digna».

Rematou a quenda de intervencións Xosé Luís Méndez Ferrín. Confesou que «era a primeira vez que falo de teatro en público, fóra das aulas. Fágoo dende a convicción de que existen xéneros literarios e que deben ser respectados, sendo de todos eles o máis irredutible o teatro». Utilizou Ferrín na súa intervención maxistral o esquema de comunicación de Jacokbson para amosar que RVB irrompe no teatro dende todos os ángulos. «Como autor escribe textos literarios excepcionais e ten unha traxectoria de transformación, un dos grandes valores do autor. Foi un autor prolífico, que encheu o noso teatro». Despois referiuse Ferrín ao galego de RVB; «un galego embebido do galego popular das grandes universidades populares que son as feiras. Vía como todos os xoves se formaban as feiras de Santa Susana, os días nos que o idioma galego invade Santiago de Compostela, cando é dominante no Berbés ou nos curros, cando a lingua da lareira se convirte en lingua de masas. Un galego rico, natural e culto». Ferrín abordou tamen o carácter político do teatro de Bolaño: «RVB tivo que rebelarse contra os que tiñan unha idea pauperista que pretendían que o teatro politicamente correcto tiña que ser realista. Ese non é o teatro excelente de RVB que realizou obras nas que se reúne a vangarda e a innovación cos principios políticos da esquerda e do nacionalismo e e mesmo do independentismo. RVB foi directo cara a complexidade, transgredindo, coma o de calquera escritor que quere ocupar o seu lugar». Rematou Ferrín relatando como coñeceu a RVB, «foi un azar de formar parte do xurado do premio de teatro Abrente na que apareceu, coma quen tira un croio nunha pucharca, Laudamuco, señor de ningures. Daquela cruzáronseme nomes como Brecht, Valle Inclán, Jarry, Arrabal…, todo o teatro que eu quixera que houbese en Galicia apareceu alí». «Recordareino, tamén, por que tras a discusión que se mantivo no xurado, ese día abandonei a ANPG», rematou Ferrín.

Onte 575: Fuxidos e guerrilleiros

/en , , , , /por

O Club Faro de Vigo convidoume a presentar ao escritor Carlos Reigosa que pronunciou unha interesantísima conferencia sobre escapados e guerrileiros galegos no período de 1936 a 1950. Ao longo de case unha hora, o autor d’ A vitoria do perdedor, desmontou algún dos prexuízos arredor dunha historia, para el, «mal ou contraditoriamente contada». Distinguiu tres fases nestes relato.

A primeira, do 36 ao 39, na que houbo milleiros de fuxidos, que foron reitegrándose de forma moi difícil e con moitos perigos. «Durante este período o correcto é falar de fuxidos da rebelión militar que triunfou. Falar de guerrillas aínda é prematuro, a pesar de que en xaneiro de 1938 na Coruña se formase un grupo de dezaoito persoas, gobernaod por José Neira e Gardarríos».

A segunda, do 39 ao 1945, coincidindo co desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial, na que se formaron tres agrupacións do Corpo das Guerrillas León-Galicia, a primeira no Bierzo, a segunda en Ourense e a terceira en Lugo. Reigosa detívose a relatar a importancia de figuras como Víctor García, que regresou a Pontevedra en 1941 coa intención da reconstrución interna do Partido Comunista, «nun momento no que era posible que caise Alemaña, amosando que era posible unha resistencia en España». «Nos anos 43 e 44 había unha persecución menos intensa. Os guerrilleiros eran máis políticos».

Detívose o autor de Intramundi en expilcar o sucedido cando rematou a Guerra Mundial, o que abriu a terceira etapa do proceso. «Houbo unha reacción distinta nas forzas políticas. Anarquistas e socialistas crían que debía forzarse o cambio dende fóra. Os comunistas pola contra que debía facerse dende o interior. Foi cando as guerrilas chegaron a tomar concellos como os de Vimianzo ou Moeche, coa intención de transmitir a existencia dun conflito militar». «Seoane e Gayoso regresaron a Galicia para facerse cargo do Partido Comunista. Trouxeron a orde de eliminar a Víctor García. No ano 46 puxeron en marcha na Coruña accións que tiveron un éxito continuado, crearon unidades militares, mais non se produciu o levantamento popular que agardaban». «Esta intensificación da loita guerrilleira coincidiu cun momento (finais de 1947 e comezos de 1948) no que a Garda Civil pasou a unha belixerancia total. Esa partida foi perdida polos mandos guerrilleiros que viñeran de fóra. Así naceu a parte máis triste e peor contada deste proceso, a progresiva desaparición, a partir de 1949, das agrupacións guerilleiras». «Quedou xente polo monte que desenvolveu un comportamento de sobrevivencia». Tras relatar con detalle as historias do Piloto e de Mario de Langullo, rematou Reigosa afirmando que «foi esta a historia dunha traxedia que comezou tendo moito sentido e acabou sen sentido ningún».