Mestra Antía Cal

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao pasamento de Antía Cal:

Ao comezo das súas memorias, Este camiño que fixemos xuntos (Galaxia 2006), Antía Cal relata o seu encontro, en 1936, co lingüista Aníbal Otero que percorría os camiños do país apañando palabras e nomes de lugares para o Atlas lingüístico da península ibérica. Bautizada moi nova polo seu irmán Armando como «Tita», a futura mestra e viguesa distinguida conta con retranca un episodio que tendo apenas trece anos resultou marcante para ela: a conversa que mantivo cando guiou polos vieiros de Muras a aquel mociño acabado de saír da Facultade que paraba durante uns días no Mesón da súa avoa. Memoriosa e con espírito didáctico natural, lembra que Aníbal preguntou que como tendo un nome tan xeitoso e antigo como Antía deixaba que a chamasen por outro que nada dicía, para explicarlle a seguir que Antía era un nome grego, que significa «flor montesía», chegado despois a Roma como nome de escravas orientais e máis tarde de libertas e mulleres libres. E abofé que aquel episodio onomástico, que confesa a amigou por vez primeira co seu nome, posto de forma fortuíta por nacer un 18 de abril, día da invocación da mártir siciliana Santa Antía, amosa o seu espírito de muller libre e teimosa que ao longo de noventa e oito anos procurou compartir as angueiras dos días felices.

Antía Cal Vázquez estudou as súas primeiras letras no Plantel Concepción Arenal, o Colexio do Centro Galego da Habana, cidade onde naceu e emigraran os seus pais, dende unha aldea do concello lucense de Muras. Tras o regreso a Galicia, a guerra colleuna estudando o bacharelato na Coruña, no Colexio Dequidt, un centro aberto e liberal, instalado daquela no edificio da Terraza. Despois de facer Maxisterio e estudos de Comercio, ingresará na Universidade de Santiago onde se licenciará en Filosofía e Letras (1945), especializándose en Xeografía. En 1955 viaxa a Xenebra e visita o Museo da Educación, onde coñece aos estudosos do legado Pestalozzi, o pedagogo que acuñou no século XIX as primeiras ideas coeducadoras. Aquela viaxe transforma a súa ollada sobre os temas educativos e muda a orientación da súa vida. De novo en Vigo, traballa na preparación d’ O libro dos nenos. Enciclopedia pro neno galego, voluminosa obra de 522 páxinas premiada en 1958 polo Lar Gallego de Caracas e publicada sesenta anos despois de ser conservada nunha caixa de zapatos.

Instalada xa en Vigo, Antía Cal, coincidindo coa nenez dos seus catro fillos, aos que na casa educou en galego, un feito inédito entón, madurou a posibilidade de aplicar na práctica aquelas novas ideas educativas europeas, recollidas pola UNESCO, que foi asumindo como propias: facer unha escola dinámica, aberta, plural e acolledora. Un modelo educativo alentado polo espírito galeguista e progresista do seu home, o oftalmólogo Antón Beiras, autor do primeiro traballo de tema médico que se publicou en galego e inventor do Vigoscopio, un sinoptóforo de televisión co que culminou a súa investigación sobre o estrabismo. Un proxecto de centro escolar privado laico e plurilingüe, no que se introducía de forma pioneira o ensino do inglés e estaba presente o galego, tinguido de cariño e afecto, que callou na realidade do Colexio Rosalía de Castro, instalado primeiro (1961) como unha escoliña familiar nun baixo da rúa Pizarro e ao curso seguinte como unha escola para crianzas de tres a nove anos nun edificio de tres andares ao pé da praza de España.

Dende o inicio o Rosalía contou coa colaboración de membros do British Council, como mister Mann e miss Dorothy Coombe, que idearon unha metodoloxía de ensinanza do inglés dende idade temperá, nun centro que educaba conxuntamente a nenos e nenas. Un colexio que Antía concibía como unha fábrica de pensamentos, de vías de razoamento, de creación e de tolerancia. Unha escola que funcionaba como unha comunidade, onde profesorado, familias e alumnado participaban e onde os éxitos e os fracasos eran responsabilidade compartida. Unha illa de liberdade na que se ensaiaron experiencias alborais de galeguización: impartíanse clases de galego os venres pola tarde, as aulas chamábanse polos nomes de personalidades como Bóveda e Castelao, sen esquecer a Concepción Arenal, figura tan admirada pola fundadora; celebrábase o Día das Letras Galegas e publicábase un xornal escolar; realizábanse saídas escolares e utilizábanse o cine, a música ou os contos dentro da aula… Sen esquecer que o Rosalía de Tita enlazou (xa en 1969) coa renovación pedagóxica catalá das Escolas de Estiu, organizadas polo movemento de mestres Rosa Sensat e emuladas despois nas primeiras Escolas de Verán organizadas en Vigo, referenciais para o desenvolvemento dos movementos de renovación pedagóxica, como Nova Escola Galega do que a mestra Antía Cal foi socia de honra. Lembrámola con recoñecemento e profunda admiración.

0 comentarios

Dejar un comentario

¿Quieres unirte a la conversación?
Siéntete libre de contribuir

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *