Non é doado asumir a sentenza do “Prestige”. A diferenza do que sucedeu tras outras mareas negras –como as do “Exxon Valdez” en Alasca (1989) ou a do “Erika” na costa bretoa (1999), nas que as petroleiras despois das sentenzas pagaron unha parte dos danos, 500 millóns de dólares na primeira e 192 millóns de euros na segunda– na costa galega non existiu delito ambiental ningún nin se coñecen cales foron as orixes dunha catástrofe que provocou danos valorados pola fiscalía en máis de catro mil millóns de euros. A sentenza da Audiencia Provincial da Coruña exime de responsabilidade penal o goberno español e avala a súa decisión de afastar o barco da costa, aquela orde enérxica do ministro Álvarez Cascos de “mandar o barco ao quinto pino”.
Tras unha década de instrucción no xulgado de Corcubión, a xustiza asume o que xa anticipara Ana Botella, “a culpa foi do barco”; mais, iso si, sen establecer responsabilidade ningunha dos seus propietarios. O que supón que non existirá posibilidade de reclamación ningunha por parte daqueles vinte mil mariñeiros e mariscadoras, que apañaron coas súas mans o noxento chapapote, nin das confrarías ás que pertencían nin sequera das administracións públicas, que asumiron os gastos da loita contra o piche e a recuperación dos espazos naturais danados, como o Parque Nacional das Illas Atlánticas.
Esta sentenza enfronta á cidadanía ao espello da indignidade, da incompetencia e da mentira, aquelas que hai once anos mobilizaron a milleiros de persoas tras a pancarta da civilidade de Nunca Máis. Aqueloutro espello de solidariedade que atraeu a máis de 120.000 voluntarios, chegados de todas as comunidades, que durante meses limparon con xenerosidade desbordada praias e cantís. Tras esta sentenza sabemos para a nosa desgraza que aquí non pasou nada. Botouse terra sobre a memoria do “Prestige” e da mobilización cidadán de Nunca Máis, o que hoxe enche de satisfacción á prensa gobernamental da capital e a algúns políticos do Partido Popular protagonistas daqueles días, como Arsenio Fernández de Mesa, entón delegado do Goberno en Galicia, que aventurou que “o destino do fuel no fondo do mar é converterse en lastro”, ou de Enrique López Veiga, o conselleiro de Pesca, que aqueles días prometeu que “a Xunta vai dar ás catro mil familias afectadas o turrón, e se logo pode vir o mazapán por parte do Goberno e da UE, mellor”.
A inxusta sentenza do “Prestige” chove sobre mollado nun país en ruínas, onde cada vez son maiores as razóns para o desacougo. Milleiros dos seus graduados emigran, asumindo que terán moi escasas posibilidades de regresar a traballar na súa terra, mentres as cifras de desemprego xa se achegan a taxa do 25 %. O sector da industria naval leva máis dun ano sen cortar chapa, agardando polos floteis de Pemex, que esta semana volveron adiarse. Tras unha desastrosa xestión empresarial, Pescanova loita por evitar desaparecer, mentres o banco das caixas galegas, a última institución financeira de noso, agarda a venda da súa suculenta cota do mercado antes do Nadal. Non corre mellor fortuna o sector enerxético, onde Galicia a pesar de ser unha potencia produtora, non tira apenas réditos fiscais. Non corre mellor fortuna o eido agrogandeiro, cun sector do leite en crise permanente de viabilidade e un sector forestal sometido aos intereses das políticas do lume. Coma tampouco convida ao optimismo a precaria situación dos servizos da educación pública, a aposta raquítica pola investigación e innovación nin o escaso interese da Xunta de Galicia polo futuro da lingua e da cultura propias.
No último lustro, economicamente Galicia non levantou cabeza nin acometeu ningún dos seus desafíos estruturais. A sangría demográfica intensificouse, o país continúa envellecendo, mentres mantén unha das taxas de nacemento máis baixas de Occidente. No entorno da crise e das políticas de consolidación fiscal (os recortes) adiouse sine die a reforma territorial e administrativa, que obrigaría a posta en marcha de comarcas e áreas metropolitanas e a reconsiderar o papel das deputacións. Tampouco se intentou mellorar o financiamento autonómico, a todas luces insuficiente para un país que sofre unha fenda territorial entre as provincias atlánticas e as do interior e unha importante dispersión da poboación rural.
Diante dunha situación económica tan precaria, diante dun aumento da desigualdade social tan acelerado, a cidadanía galega non pode continuar agochada no conformismo, allea ao devir da súa historia nun momento decisivo. Cómpre recuperar a intención de sermos para reconstruír un país en ruínas. Por moito que nos incomode a sentenza do “Prestige” ou a desaparición do noso sector financeiro, non é este o momento para a desolación e o desánimo. Galicia debe reaccionar.
