Onte 1802: Dolores Redondo presenta «Todo isto che darei» na Ribeira Sacra

Todo_isto_che_darei_27-12-2016_06

Intensa xornada a de onte na Ribeira Sacra na que presentamos Todo isto che darei, a versión galega da novela de Dolores Redondo gañadora do Premio Planeta 2016. Comezamos os actos ao mediodía na Casa Grande de Rosende (unha marabilla, que merece unha estancia!) cunha presentación aos medios e unha pequena homenaxe do concello de Sober á autora, que recibiu como agasallo unha fermosa ámboa de Gundivós. Despois de visitar este espazo máxico, recollido na fotografía de Manuel G. Vicente da edición de Xerais, xantamos en Monforte e fomos recibidos pola tarde na alcaldía do concello, onde Dolores Redondo asinou no libro de honra e recibiu varios agasallos. A seguir, cando caíu o día, nun serán moi frío e bretemoso no Val de Lemos, participamos nunha presentación multitudinaria no Centro do Viño da Ribeira Sacra, onde acompañamos á autora, xunto co José Tomé Roca, alcalde de Monforte, e Román Rodríguez, conselleiro de Cultura.

XG00268901En todas as intervencións da xornada, Dolores Redondo, ademais de agradecer tantos agarimos, insistiu na importancia que para ela teñen os territorios das súas novelas, tanto na Triloxía do Baztán como nesta Todo isto che darei localizada na Ribeira Sacra. «Sei que cando elixo un territorio non son consciente das esperanzas que alí poden poñer logo os lectores e lectoras. Xaora, sei que estas eleccións non son casuais, xa que para min os escenarios, como neste caso o da Ribeira Sacra, son protagonistas. Non é un lugar calquera, é un personaxe. Gústame a beleza exixente, extrema. A Ribeira Sacra ten unha importancia arquitectónica de seu, polo románico. Pero o que máis me interesa é o orgullo da xente. Cando naveguei polo Miño e polo Sil comprobei que a terra arañou o corazón de xente, facéndoa orgullosa e valente. Hai poucos lugares que conxuguen a beleza da paisaxe e o orgullo da xente, que fai viño dende hai milleiros de anos en condicións extremas, como a Ribeira Sacra. Non podía ser outro lugar.»

«A Ribeira Sacra permitiume dotar de fondo e orgullo aos personaxes, o que me axudou a falar do servilismo, da xente que se prega diante desta familia de señoritos. Existe unha dobre vara de medir, esa sensación de impunidade, que me repugna profundamente, contra a que convido a todos que loitemos». Falou Dolores Redondo tamén do seus personaxes principais: «O garda civil Nogueira é o martelo desta novela contra estes abusadores do poder. Lucas, o cura, expresa a lealtade, unha persoa que sofre cando se derruban cousas que tocan o que el é e a súa propia fe. Manuel, o escritor, o que chega de fóra, a un lugar que lle resulta hostil no peor día da súa vida, queda grazas a que Nogueira e Lucas o convencen para investigar o que sucede arredor desta familia que todo o pode».

«Quixen facer unha novela das considerados como «crime de mansión», ao xeito das de Agatha Christie, na que propoño unha investigación civil.Cada un dos tres investigadores, Nogueira, Lucas e Manuel, procura a verdade dunha forma diferente, no que cada un ten que xulgarse a sí mesmo. Esa é a cerna dunha novela na que a cobiza e a loita contra a impunidade dos poderosos son os temas principais.»

Ao longo da xornada, Dolores Redondo contestou a moitas preguntas dos xornalistas e lectoras. Insistiu na «importancia do orgullo de vivir nun lugar como a Ribeira Sacra, sacando adiante unhas colleitas e mantendo o amor e o sacrificio, o que dende fóra é algo extraordinario; conmoveume a forma de traballar nas plantacións e nas adegas, razón pola que bauticei a da novela como «Heroica», non podo escribir dun lugar que non me enamore, e que teña potencia para constituír un espazo literario». Defendeu o seu compromiso de «publicar en todas as linguas oficiais españolas é un compromiso que manteño dende O gardián invisible, coa intención de que todo o mundo poida ler na súa lingua e na que prefire; mais se nalgún idioma ten que estar Todo isto che darei é en galego, tíñaa que a ter escrito nesa lingua».

Desexou que «na Ribeira Sacra se repita o que sucedeu no Baztán, o fenómeno do turismo literario é o máis desexable, o máis auténtico, cheo de amor e respecto, xa que as persoas veñen a descubrir o que leron nas novelas». Confesou a importancia que para ela teñen os detalles, «onde reside a beleza, esenciais para a escritura». Explicou as razóns de chamar ao pazo como «as grileiras«, «que se refiren a “grilo”, o nome deses pequenos brotes que aparecen as beiras do río, unhas herbas máxicas con poderes de sanación, que tamén se chaman “herbameira”, do que souben polo Dicionario dos seres míticos de Xerais; ademais desta ao apelido da miña nai, na novela hai outras pequenas homenaxes, como ao do can Café ou outras referencias familiares».

 

Ribeira Sacra literaria

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á Ribeira sacra, tras o acordo parlamentario solicitando a súa declaración como Patrimonio da Humanidade e a publicación de Todo isto che darei de Dolores Redondo:

Ribeira SacraHai poucos días a Comisión de Cultura do Congreso aprobou por unanimidade un texto que solicitaba o apoio da cámara á declaración da Ribeira Sacra como Patrimonio da Humanidade. Apoiada tamén de forma expresa polo ministro de Cultura, está iniciativa parlamentaria é moi significativa, tanto polo feito de que fose consensuada entre a deputada ourensá do PP Ana Belén Vázquez e o lucense de En Marea Miguel Anxo Fernán Vello, un feito até hoxe inédito, como pola súa capacidade de achegar un novo pulo á cándidatura proposta en 2013 polas deputacións de Ourense e Lugo e polo Consorcio Turístico da Ribeira Sacra. Unha vella iniciativa, incorporada hai dúas décadas ao listado de aspirantes a esta declaración da UNESCO, mais atascada pola complexidade de atopar unha figura de protección axeitada para este territorio de vinte e un concellos, situado no sueste de Galicia, onde viven 75.000 persoas.

Un espazo patrimonial de exhuberante vexetación marcado pola grandiosidade dos seus canóns entre os que discorren os leitos dos ríos Sil e Miño, en cuxas beiras se desenvolve dende época romana unha vinicultura heroica (quen pode negar que os viños de Amandi, a parroquia do concello de Sober, xa eran do gusto dos emperadores?) e se asentan dende o século XII varios dos cenobios románicos mellor conservados do país como os mosteiros de Montederramo, San Pedro de Rocas, Santa Cristina de Ribas de Sil ou Santo Estevo de Ribas de Sil. Esta beira sagrada dos mosteiros e do viño, como a cualificou o escritor Manuel Garrido, froito de pregamentos de millóns de anos, agocha espazos sorprendentes para o gozo do viaxeiro, sexa polo abraio cromático producido polas vides de mencía e godello amarradas á pendente da ribeira ou polo asombro provocado pola paisaxe dende miradoiros panorámicos como os do Cabo do Mundo, do Torrón, do Picotiño, do Cotano, dos Mouros ou dos Torgás (tamén chamado popularmente “Balcones de Madrid”, xa que dende alí se despedían os afiadores camiño da capital), onde os caprichos do Miño, do Sil e dos seus afluentes debuxan os canóns ondulantes.

Un espazo de beleza sobria transformado en topos literario por Xabier Quiroga, o escritor do Saviñao, en novelas como Atuado na braña (2002), O Cabo do Mundo (2009) e, sobre todo, Izan o da saca (2015), a protagonizada por Reiniña, o taxista e investigador do Saviñao, que despois de seguir a rota das ratas por Galicia remata de forma apoteósica na parroquia da Cova. Novela que deu pé a un roteiro literario, “Izan na Ribeira Sacra”, organizado polo Centro de Formación do Profesorado, seguido o pasado 5 de novembro por un cento de docentes participantes en clubs de lectura que visitaron algúns dos escenarios da novela como o castro de Marce, a fervenza de Augacaída, as igrexas de San Martiño da Cova e San Paio de Diomondi, o embarcadoiro e vila de Belesar, o Ecomuseo de Arxeriz ou as instalacións de Abadía da Cova de Adegas Moure, situadas ao pé do meandro do Cabo do Mundo, un dos lugares máis emblemáticos da comarca.

Protagonismo literario da Ribeira Sacra consolidado coa publicación de Todo esto te daré (na edición en galego, Todo isto che darei), a novela coa que Dolores Redondo obtivo o Premio Planeta. Unha longa narración de case setecentas páxinas sobre escuros segredos familiares coa que a autora da Triloxía do Val do Baztán (case un millón de exemplares vendidos en todo o mundo en máis de trinta linguas) rende unha homenaxe as súas raíces galegas. Como xa fixera coas localizacións das súas novelas anteriores, Redondo escolleu a sobriedade e dureza das paisaxes da Ribeira Sacra como o marco máis axeitado para ofrecer unha intriga sobre a dor da incertidume e contra a impunidade onde son constantes as sorpresas dun xogo de enigmas dispostos en espiral. Homenaxes que a autora nalgúns casos fai explícitas, como ao traballo heroico dos vinicultores das adegas Vía Romana de Belesar, e noutras tece con sutileza na composición de personaxes memorables como o garda civil Nogueira ou Herminia a caseira das Grileiras, o pazo onde se desenvolve a cerna da investigación.

Polo sucedido durante os dous últimos anos no Val de Baztán, é moi probable que esta novela de Dolores Redondo motive a milleiros de lectores e lectoras de toda España a visitar as paisaxes da Ribeira Sacra e vivir con plenitude a súa atmosfera. A Ribeira Sacra transformada en reclamo literario ofrece unha oportunidade que non pode ser desaproveitada.

Onte 1800: Ferrín “Non hai outro camiño” é pura literatura

XUBIN_FERRIN_15-12-2016

Nun serán moi chuviñento en Vigo presentamos onte na libraría Andel de Vigo Non hai outro camiño, a primeira novela de Isaac Xubín. Acompañou ao autor Xosé Luís Méndez Ferrín que nunha intervención maxistral debullou unha obra que cualificou de “novela colectiva de personaxes moi ben definidos que aspira a interpretación do noso mundo contemporáneo sen ningún tipo de realismo”. Comezou Ferrín comentando o interese do titulo que avisa ao lector e “que nos leva a Kafka e ao seu camiño menos vinculado á cotidianidade como á Nova Narrativa Galega, iniciada por Gonzalo Mourullo, na que se falaba dun tema que nos atinxe mais sempre ambientado nun lugar que non é Galicia nin España nin ningún ámbito literario que nos puidese resultar coñecido”. “A novela de Xubín ten múltiples referentes literarias que se remontan a Jonathan Swift, de obras ambientadas en lugares que non existen no mundo”.

XG00247501Destacou Ferrín que nesta obra “o espazo imaxinario supera aos personaxes, sendo o máis logrado dunha novela de protagonista colectivo que funcionan por ambientes”. “Aquí hai personaxes diferenciados, ben perfilados e definidos, interactuando entre eles con grande potencia dramática, moi próximos a nós, que forman parte da xeración de Xubín”. Cualificou, a seguir, a obra como “unha novela de política ficción que nos leva a un mundo postsocialista, como pode ser o dalgún dos países da antiga Iugoslavia”. Salientou Ferrín que a cidade da novela, Staro Selo, “ten un parecido, se queremos velo, coa cidade de Vigo, mesmo na apoteose final da obra descubrimos que hai xente que vai aos montes que a arrodean a ver os cabalos ceibos”. “Mais non é unh román a clé, en absoluto. Esta novela non é unha metáfora continuada, non é esto. É pura literatura, aquí non hai ensino nin doutrina. Presenta un mundo paralelo coa necesaria ambigüidade. Toda literatura realista é un fracaso. Esta obra é daquelas que asumen a autonomía literaria como algo bo”.

Como outros acertos, Ferrín sinalou “a capacidade de inducir ao riso franco, á gargallada, o que nos leva á literatura popular”. “Mais tamén hai outro humor destinado a outro espírito máis cultivado, por exemplo a relación coas películas de Wyler, onde se abren e pechan decontino moitas portas, como sucede na Comedia dell’ Arte”. “Hai tamén o mundo da prisión, o delito estúpido, neste caso un delito gastronómico que nos remite a outra febra da novela, a da gastronomía. Nesta novela cómese moito, hai moita comida boa e fálase dela. Hai un banquete de políticos que comen unha carriza que está prohibida, como aquí as papuxas en empanada que se comen de forma clandestina en Monforte”. Rematou Ferrin agradecendo que a novela teña atención co lector “presentándose de forms compacta, avanzando en forma de cadriños que van iluminado aos posteriores”. “A novela pode ser lida como unha serie de contos concomitantes”. “Ao final asistimos a destrución dunha granxa colectiva onde a xente era feliz. Terrible final descorazonador, mais tamén aberto”.

Onte 1799: Presentación de “Arquitecturas debuxadas. Lugo”

Arquitecturas_debuxadas_14-12-2016

Máis dun cento de persoas participaron na presentación que onte fixemos no Círculo das Artes de Lugo de Arquitecturas debuxadas. Lugo, o fermoso libro do arquitecto Santiago Catalán Tobías. Un acto no que o escritor Paco Martín, un dos prologuistas da obra, xunto a Jaureguizar, fixo unha emocionante homenaxe á cidade de Lugo e chufou o libro de Catalán da que dixo “contribúe a despertar a curiosidade intelixente”. Recuperando unhas palabras de Rof Carballo, Martín afirmou que “Lugo é a cidade perfecta, xa que posúe o armazón perfecto da cidade”.

XG00261201Santiago Catalán desvelou que a orixe do libro foi un proxecto no que pretendía facer un caderrno de apuntes de viaxe de Lugo, utilizando acuarelas, “comprendín que non era o meu camiño e comecei a facer debuxos arquitectónicos, atté os setentas que finalmente forman parte destas Arquitecturas debuxadas“. “O libro xorde pola fascinación por esta cidade, á que cheguei en 1980, nunha mañán de néboa mesta. Unha cidade que posúe unha trama urbana moi complexa e contraditoria, onde se mesturan os trazados medievais cos romanos”. “O libro naceu, tamén, dunha ollada sentimental, emocional, sobre os edificios e espazos urbanos de Lugo que máis me impresionaron”. A seguir, Santiago confesou que “a preparación da obra axudou a reprensarme como cidadán de Lugo, xa que me obrigou a poñerme no papel de vistante interesado en coñecer e descubrir unha cidade”.

catalán definou Lugo como “unha cidade de escala contida, onde todo é pequeno e ten un pouso histórico, o que se nota nos edificios e na arquitectura”. Lamentou, porén, que dende a metade dos anos cincuenta do século XX entrou nunha fase de arquitectura triste, Lugo no tivo moita sorte nese período, a pesar de que foi unha cidade na que dende a época barroca traballaron os máis importantes arquitectos de Galicia, moitas veces antes de irse a Santiago”. Despois de citar a algúns dos arquitectos que deixaron máis pegada na arquitectura luguesa, rematou expresando a súa confianza en que “esta obra contribúa a valorar maís este Lugo noso”.

Onte 1798: O Planeta en galego

XG00268901Entrou onte no almacén Todo isto che darei, a tradución en lingua galega da novela pola que Dolores Redondo gañou o premio Planeta 2016. Un fito no traballo de tradución, edición e fabricación do equipo de Xerais que preparou nestes intensos corenta días un libro de case setecentas páxinas. Mais tamén un fito na edición literaria en España dunha autora que aposta de forma moi coherente para que toda a súa obra, dende a memorable triloxía do Baztán até este Planeta, sexa publicada canto antes en galego (a lingua dos seus pais), en éuscaro e catalán. Xaora, Todo isto che darei ten para nós o engado de estar ambientada na Ribeira Sacra, que se transforma nun espazo literario onde se desenvolve unha intriga inzada de achádegos inagardados e sorpresas que poñen en cuestión o que semellaban certezas de pé de banco. Unha novela sobre a dor da incertidume onde Redondo amosa a súa mestría para formular e resolver enigmas moi complexos cunha intelixencia e habilidade que abraia ao lector ou lectora.

Esta semana o libro comezará a chegar a todas ás librarías e nos próximos días anunciaremos a data da presentación este Nadal na Ribeira Sacra desta versión, preparada por Dolores Torres París, que dou fe flúe de marabilla e de forma natural en galego. Todo un acontecemento para a industria do libro en Galicia que agardamos contribúa a ampliar os públicos para a lectura na nosa lingua.

Onte 1790: Vide ao Cultural 2016!

Culturgal_2016

No serán de onte aquelamos o Culturgal, unha das nosas citas anuais principais. No espazo de Xerais lembraremos a Agustín e difundiremos a eito o seu catálogo literario, unha herdanza moi valiosa que nos legou a xeracións de lectores vellos e futuros na nosa lingua. Como é adoito, no espazo expositivo presentamos apenas as novidades máis recentes de cada unha das nosas liñas de traballo, atendendo as demandas de públicos diversos. As chiscadelas das nosas libretas, que entregaremos aos nosos clientes e clientas, convidan a participar nunha feira consolidada, onde emerxe a ledicia e o optimismo da vontade. Culturgal é unha das expresións do orgullo galego contemporáneo, unha arboriña que a todos nos corresponde coidar con agarimo. Vide ao Culturgal 2016!

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1789: Manuel Esteban no Ateneo Eumés

Gustei moito do modelo de presentación que o Ateneo Eumés de Pontedeume preparou no serán de onte d’ A ira dos mansos, a novela de Manuel Esteban gañadora do premio Xerais 2016. Ao xeito dunha sesión aberta dun club de lectura, o autor debullou as intencións dunha obra que confesou “naceu dunha ferida interior” e que definiu como “unha viaxe emocional na que se describen moitos prexuízos sobre a discapacidade intelectual”. “Aprendín a reinventarme máis alá da medicina, o que quizais está presente no personaxe do inspector Carlos Manso, un pesimista construtivo. A miña escrita é unha ferramenta para reclamar inclusión, dignidade e respecto, visibilizando a nación Down, ese pobo invisible capaz de apagar conciencias a prezo de saldo”. “Na novela hai unha intención de superar os prexuízos sobre discapacidade intelectural. A meirande parte das barreiras para estas persoas están no exilio interior amable ao que son sometidas, a viaxe que emprende Manso é dalgunha forma tamén a viaxe do autor”. Rematou Esteban cualificando a novela como “espello, mais tamén como unha panca”, antes de citar un diálogo do Merlín de Cunqueiro: “Que é unha mentira?, Talvez o que non se soña, príncipe”.

Onte 1788: A novela de vidas cruzadas de Cajaraville

Pilar_Ponte_Hector_Cajaraville_Goretti_Sanmartin_29-11-2016

Presentamos onte na Libraría Couceiro A caixiña dos rancores (Vidas cruzadas), a novela coa que Héctor Cajaraville gañou o Premio de literatura Infantil e Xuvenil Raíña Lupa da Deputación da Coruña. Un acto no que Goretti Sanmartín, vicepresidenta da Deputación da Coruña, destacou o valor dunha novela gañadora dun premio de literatura xuvenil que se dirixie a tódos os públicos, especialmente ao das persoas maiores que “son as que conforman os clubes de lectura de todo o país”. Ademais de sinalar a importancia dos premios literarios, “que abren posibilidades de descubrir escritores e escritoras novos” e confesar a súa preferencia polo título Vidas cruzadas, Goretti Sanmartín salientou “as doses de humor e tenrura coas que se aborda un tema tan duro como é o dos bebés roubados”.

XG00268301Pilar Ponte A profa trouxo á presentación a súa particular caixiña dos rancores da que foi tirando textos, que moito divertiron aos participantes que encheron Couceiro. Logo meteuse en fariña e foi sinalando o que baixo o seu criterio “hai e non hai na novela de Héctor”. “Hai denuncia social, si, pero non fai literatura reivindicativa. Hai un núcleo tráxico, xa que é unha novela que se achega á traxedia, mais non nos afogamos nela. Hai investigación, pero non é unha novela de detectives. Hai un humor, pero non é unha comedia. E sobre todo o que hai un gran retrato. En todas as súas obras Cajaraville demostra que é un gran retratista, sobre todo de mulleres maiores: América en De remate, Divina en Quen dá a quenda?, Chiruca n’ A caixiña dos rancores”. Pilar detívose no personaxe de Chiruca, unha señora que ten a habilidade de andar por casa, é como a veciña que te atopas no ascensor. Hector fai un retrato tal cal do natural, onde non hai nada ficticio. Unha muller que malia os seus achaques nunca perde o humor, o que a axuda a sobrelevar os seus problemas”.

A seguir, Pilar destacou “a amizade preciosa entre Estevo, un adolescente, e Chiruca. Xorde polo cruzamento dunha moto entre ambos os dous protagonistas e a participaicón dunha xuíza moi particular, que permite se estableza unha relación entre estas dúas persoas de idade tan distinta, até que xorde unha comprensión e unha preocupación sobre o que lle acontece ao outro”. Sinalou, tamén, a importancia de Paula, “un personaxe que representa a necesidade de xustiza e memoria, capaz de mobilizar a investigación”. “O centro dramático da novela é o do roubo dos nenos, un fenómeno que en España, entre 1940 e 1990, afectou a 300.000 pequenos. Entendo este fenómeno como unha manifestación de violencia de xénero sobre mulleres solteiras, soas ou viúvas, aproveitando situacións de indefensión”. Rematou Pilar Ponte falando de como a novela aborda a cuestión das identidades, “xa que para estas mulleres a vida que levaron non era a súa vida”. “Este é un libro de educación emocional. Sei que hoxe hai moitos rapaces e rapazas que descoñecen a vida dos seus avós. Hai que abrirlles os ollos, teñen unha fonte inmensa de afectos e cariño que non están aproveitando”.

Pola súa banda, Héctor Cajaraville confesou que “non tiña claro quen son os protagonistas da novela”. “Creo que Chiruca dá cohesión a todo o que se conta. A caixiña dos rancores é unha novela xuvenil protagonizada por unha señora maior”. “Sei que é unha historia dura sobre tantos casos de nenos roubados, un fenómeno que afectou a un de cada cen nacementos, o que é unha auténtica barbaridade”. Héctor salientou que para el “o verdadeiro motor da novela é a relación entre Chiruca e os dous rapaces, Estevo e Paula”. “Concibina como unha novela de diálogos na que me dou por pagado se sonan a natural e crible”. Confesou que nas novelas anteriores utilizara “una estrutura poliédrica, mais nesta é máis clásica e convencional, o que me resultou máis difícil, foi un traballo de creación máis arduo que os anteriores”. Rematou Héctor Cajaraville expresando que “todos os meus libros son moi distintos, quero que cada un sexa diferente aos anteriores; non quero facer segundas partes nin triloxías nin secuelas, iso é o que pretendo”.

Onte 1786: Xesús Alonso Montero 88

XAM_88_03

Medio cento de amigos e amigas acompañamos onte a Xesús Alonso Montero no xantar do seu 88 aniversario. Un xuntoiro de moita xoldra que, como xa é tradicional, se celebrou no restaurante As Chavolas, a carón das parroquias da Groba e Ventosela, onde ten as súas raíces o profesor. No seu discurso de sobremesa don Xesús agradeceu os agarimos e poder compartir o pan cos amigos, ao tempo que lembrou con emoción os pasamentos nas últimas corenta e oito horas do poeta Marcos Ana e do comandante Fidel Castro. Rematou lendo a súa “Oda ás cen palabras fermosas da lingua galega” incluída no libro Versos dun fistor republicano, marxista, ateo e un pouco epicúreo (Xerais, 2017), no que antologa a súa produción poética de máis de cincuenta anos, que chegará ás librarías a comezos do vindeiro mes de febreiro. As sorpresas tampouco faltaron neste 88 aniversario no que Alonso Montero expresou o seu compromiso de continuar no futuro loitando polos seus ideais. Beizóns, profesor!

Onte 1785: Presentación mundial de «Marcopola 4« en Banda Deseñada

Marcopola_26-11-2016

Non cabía onte unha agulla na Librería Banda Deseñada do Calvario na presentación mundial de Avoa Power, a cuarta entrega do de Marcopola, a serie de cómic infantil de Jacobo Fernández Serrano. Moitos fans da serie acompañaron a un autor que se amosou feliz e desenvolveu unha longuísima e moi fermosa sesión de asinaturas.

XG00236201Jacobo confesou na sua intervención que «o cómic dá moitas satisfaccións pola alquimia entre debuxos e texto, mais tamén dá moito traballo». Expresou a súa satisfacción por ofrecer «esta serie de cómic infantil que conta xa con catro números, publicada en galego, castelán e catalán, da que prometemos máis entregas e da que por fortuna contamos con público. Un éxito que debemos agradecer». Apoiada nas imaxes, Jacobo explicou o porceso de composición de cada páxina, que conta con tres capas. Detívose, despois, no personaxe da Avoa Power, «un Merlín feminino, capaz de solucionar coa pintura os diversos problemas que lle formula a xente». «A maxia que emprega a pintora ten lugar nas propias páxinas do libro. Non necesitamos no cómic doutros aditamentos. Todo sucede diante do lector. O personaxe contrario é o Tigre, que fai que as cousas desaparezan. O noso traballo como autores é que aparezan cousas, emocións e sentimentos na cabeza dos lectores».

Na quenda de preguntas, HJacobo anunciou que a quinta entrega de Marcopola titularase Pernechas. Confesou que está valorando a posibilidade de preparar unha triloxía arredor do personaxe do Tigre, un ladrón que tamén é un pais de familia, para explicar cales son as razóns polas que rouba.