Biografía – Páxina 3

Onte 1907: Presentación en Rianxo da biografía de Manuel Antonio preparada por Xosé Luís Axeitos

20 de Agosto de 2017/en Autores, Biografía, Galeguismo, Galerías de fotos, Nacionalismo, Novidades, Onte, Poesía, Presentacións, Xerais/por bretemas

Anxo Angueira, profesor da Universidade de Vigo e presidente da Fundación Rosalía de Castro, presentou onte no Auditorio de Rianxo diante dun cento de persoas Manuel Antonio. Unha vida en rebeldía a biografía documentada e referencial de Xosé Lúis Axeitos sobre o autor de De catro a catro. Unha obra que Angueira comezou cualificando de extraordinaria, «un traballo que pon o ramo a toda a obra do profesor Xose Luís Axeitos sobre Manuel Antonio, despois da edición da poesía, da prosa e do epistolario». «Un ramo marabilloso, xa que o intelectual Axeitos ofrece un tipo de biografía pouco convencional, unha biografía de estrutura fragmentaria na que documenta de forma exhaustiva a vida dunha persoa, o que permite o achegamento máis cabal á figura do poeta Manuel Antonio».

A seguir, Angueira foi debullando as diversas mareas que Axeitos ofrece sobre a figura de Manuel Antonio. En primeiro lugar sinalou a de Rianxo, a vila onde naceu, mais na que case non viviu, xa que o fixo tamén en Padrón, Vigo e Compostela. «Practicamente non viviu aquí, mais Rianxo é a capital literaria de Manuel Antonio, a súa paixón literaria, o epicentro da súa vida. Aquí esta a súa xeración, a de Dieste e a dos primos de Castelao. Mais Rianxo non é só unha paisaxe física, é sobre todo unha paisaxe humana, aquí esta o mundo que el ama». Angueira identificou na familia a segunda marea da biografía: «no libro hai unha documentación moi exhaustiva sobre a familia, tanto sobre os Pérez como sobre os Sánchez, na que sobrancea a figura da nai coa que o poeta, a pesar da distancia ideolóxica, mantén un fío de unión ao longo de toda a súa vida». Identificou a terceira coa da formación, iniciada na escola de Padrón, instalada na mesma casa onde se criou Rosalía de Castro coa súa nai, continuada en Compostela, onde asinou o pacto de sangue co galeguismo e defendou o monolingüismo galego, e finalizada en Vigo onde estudou na Escola de Náutica.

Angueira identificou como marea determinante en Manuel Antonio a navegación por todos os mares literarios: «admírame a disciplina individual deste mociño que dende Asados está atento a todo o que pasaba no mundo, gardando todo con enorme disciplina». Particular importancia concedeu Angueira a marea de Manuel Antonio navegante, recollida nos seus diarios de navegación, «sobre todo o que escribiu a bordo do paquebote Cándido Candeira, un barco marabilloso dedicado ao transporte de madeira dende Camposancos a portos do Mediterráneo, máis tamén do transatlántico holandes Gelria e o pesqueiro Arosa». Detívose tamén Angueira na marea dos compromisos éticos de Manuel Antonio: «ao principio foi agrarista, despois nacionalista permanentemente, dos da estreliña». «Manuel Antonio asumiu encrucilladas políticas e estéticas, mantivo polémicas con Castelao sobre o papel da arte popular e sobre todo co grupo de galeguistas de Ourense, cos que nunca se entendeu, chegando a formar un grupo secreto que bautizou como “Rexurdimento”». «Na biografía tamén se aborda a enfermidade, explicándose como a adquiriu e coa discreación e dignidade coa que a enfrontou, non facendo nunca da súa doenza unha materia literaria».

Rematou o seu discurso Angueira facendo fincapé na importancia de dous documentos literarios extraordinarios, o manifesto Máis alá! e o libro De catro a catro. «Manuel Antonio pretendeu facer unha literatura grande, afastada de calquera ruralismo. A súa obra foi secuestrada durante un tempo, mais por ventura agora pode ser lida libremente. Mais a pesar do maltrato que recibiu nunca se puido secuestrar o seu rumbo. Manuel Antonio estivo aí e estará no futuro da literatura galega. estivo cando a Nova Narrativa tantaba abrirse camiño e Gonzalo Mourullo escribe a «Carta a Manuel Antonio». Estivo no 79 cando os membros do grupo Rompente reclamaron «Fóra as vosas sucias mans de Manuel Antonio». Como estivo en 2002 cando se crearon as Redes Escarlata. Manuel Antonio foi unha figura rebelde, imprescindible».

Na súa intervención, Xosé Luís Axeitos definiu a súa obra como «unha biografía documentada en forma ensaística, na que eliminei todo o aparato crítico académico coa pretensión de facilitar a lectura», «renunciei a ofrecer moita da información que tiña, sendo consciente sempre que as biografías as fan cada un dos lectores, razón pola que nunca son definitivas». O autor confesou que manexara a documentación do arquivo da Fundación Barrié, mais que tamén consultara a do arquivo diocesano, a da Escola de Náutica de Vigo ou a do arquivo militar intermedio do Noroeste. Agradeceu, ademais, as achegas de informantes principais, como Martín Gómez González, Segismundo Zúñiga, Ramón Rodríguez Sende, Teresa Tubío, Estanislao Carou, Manuel Agrelo Figueira, Maria Luz Agrelo e Asunción Resúa.

Onte 1408: «Cómo aprendí a leer»

6 de Agosto de 2015/en Autores, Biografía, Ensaio, Lectura, Novidades, Onte, Traducións/por bretemas

Agnès Desarthe reflexiona en Cómo aprendí a leer sobre as relacións entre lectura, tradución e escritura. Para esta escritora e tradutora francesa, a aprendizaxe da lectura é un proceso que se demora sempre ao longo de varias décadas. «A lectura é ao mesmo tempo o lugar da alteridade calmada e o da resolución nunca concluída do enigma que constitúe para cada un a súa propia historia.» Para ela a escritura é unha etapa necesaria na aprendizaxe da lectura, «un traballo de tradución no que o escritor confía á linguaxe o coidado de transmitirlle ao lector unha impresión que, de partida, non está feita de palabras». Entre a autobiografía e o ensaio, Desarthe ofrece un libro testemuñal da súa experiencia (sempre difícil) de lectora inacabada, en permanente formación, Xaora, entende que non hai non lectoras, senón persoas que aínda non atoparon o libro que lles permita acceder ao xardín da lectura literaria.

Onte 1406: Luns na Feira do Libro da Coruña

4 de Agosto de 2015/en Autores, Biografía, Etnografía, Historia, Narrativa, Novidades, Onte, Xerais/por bretemas

Intensa foi a nosa segunda xornada na Feira do Libro da Coruña. Antonio Tizón asinou exemplares da súa primeira novela, A antesala luminosa. Na carpa literaria presentamos sen apenas acougo e con moito público A Galicia Encantada. O páis das mil e unha fantasías de Antonio Reigosa, Un animal chamado néboa de Ledicia Costas e Xosé Filgueira Valverde. Biografía intelectual de Xesús Alonso Montero.

Foi Xabier DoCampo, como prologuista tamén da obra, quen se ocupou de presentar A Galicia Encantada, «un libro que é posible porque alguén como Antonio Reigosa quedou captado polo valor das palabras, facendo posible o espazo de Galicia Encantada na web, Reigosa é un auténtico sabio da tradición oral». Nunha intervención memorable pola súa claridade e síntese, Xabier explicou a orixe da narración. «A narración oral nace cando o ser humano, xa posuidor da palabra, comeza a expresar as súas emocións. A narración saíu como elemento de comunicación e vai evoluíndo como elemento de transmisión, cando naceu o nosotouros, o grupo. A narración toma o papel de consolidar o grupo por medio dunha cultura que hai que transmitir. Aquí é cando xa entramos nós. Esa cultura transmitíase no relato. Mais non se contaba coa función per se de entreter. Sempre se contaban as mesmas historias por parte dun narrador que capataba a palabra dos que non estaban ou a voz da natureza ou a do propio ser humano. Así se formaba o mundo dos contos, a sabedoría. O narrador era o que sabía e que tiña a autoridade, a de ter vivido, para contar. Moitas veces o propio grupo escollía o narrador por que ese grupo o dotaba da autoridade de narrar, de traer ao presente o pasado.» Rematou a súa intervención DoCampo apelando a que hoxe non se pode renunciar ás historias, «renunciar aos contos é renunciar á sabedoría, non existe nada na sabedoría humana que non estea nos contos».

Antonio Reigosa comezou as súas palabras agradecendo o discurso de Docampo e a necesidade de reflexionar sobre o feito de contar. A seguir referiuse ao libro, editado para celebrar o décimo aniversario do espazo colaborativo web (galiciaencantada.com), e a intención de que fose representativo dos autores e autoras dos textos, da procedencia xeográfica de cada unha das achegas como da organización interna do espazo, dividido en 28 seccións e categorías. Relacionou despois os contidos da obra, salientando a novidade que supoñía a introdución dun apartado poético. Rematou Reigosa contando algunhas das lendas urbanas presentes no libro.

O historiador Prudencio Viveiro conversou con Ledicia Costas sobre Un animal chamado néboa, un libro de relatos localizados na Segunda Guerra Mundial, media ducia de historias nas que se somete a condición humana a situacións límite. Viveiro cualificou o libro de «novidoso, duro, impactante». Referiuse despois as relacións entre a historia e a literatura, «até a Grecia clásica a historia era un xénero literario, mais a historia viuse sacudida polo economicismo, fuxiu do relato, da narración». «Esta é unha das razóns polas que aprezo moito libros como este de Ledicia Costas que recuperan o relato». Viveiro gabou o libro, «contén historias duras que aconteceron a personaxes reais, historias ben contadas», «mais neste libro non se fala de Galicia nin aparece ningún galego, o importante é que se fai no noso idioma, comeza a contarse a historia mundial en galego, até agora non coñezo outro libro que o fixera, isto é moi importante».

«O característico de todos os relatos é que levan ao límite ás persoas, situacións que lles fan reaccionar dunha ou doutra maneira», comentou Prudencio. A autora recoñeceu que na escrita do libro tamén estivera nunha situación límite, mesmo polo feito de que «foi máis duro o que deixei de escribir que aquilo que aparece nos textos». Viveiro e Costas conversaron sobre cada unha das pezas, deténdose nas iniciais que relatan o asedio nazi de Leningrado, na da tortura e a que da título o libro, sobre as mulleres prostituídas nos campos de concentración.

Pechou o serán literario Xesús Alonso Montero coa presentación da súa biografía intelectual de Xosé Filgueira Valverde. O presidente da Academia Galega na súa conferencia salientou o carácter de Filgueira como o último polígrafo galego e a súa erudición histórica e literaria (moi precoz) como a súa condición máis valiosa. Rematou referíndose a polémica sobre a homenaxe a Filgueira lembrando que Alexandre Bóveda o consideraba como un obreiro da causa galega.

Onte 1398: Andrés Do Barro e a saudade

27 de Xullo de 2015/en Autores, Biografía, Cultura, Galeguismo, Música, Novidades, Onte, Xerais/por bretemas

O relato biográfico é un dos xéneros que como lector máis me interesan. Hai días presentabamos a biografía de Faustino Rey Romero na que Ricardo Losada indagaba no franciscanismo para entender unha figura desconcertante do galeguismo antifranquista. Idéntico espírito esclarecedor atopei nas páxinas da excelente biografía que Fernando Fernández Rego acaba de publicar sobre Andrés Do Barro, unha das figuras da cultura galega das últimas catro décadas que non foi aínda recoñecida tanto como mereceu a súa proeza. Seguindo o fío da saudade (un sentimento que o autor non identifica coa morriña ou coa melancolía), mais concibida como «canle das emocións e da inspiración creadora», Rego reconstrúe o relato vital do músico que utilizando a nosa lingua mellor soubo chegar ao gran público con pezas como «O tren» ou «Corpiño xeitoso». Unha biografía máis interpretativa ca haxiográfica, centrada máis sobre a análise da importante obra musical ca sobre os detalles da vida privada do ferrolán.

Entre as moitas curiosidades que se se poden descubrir na biografía foron de singular interese para min os dedicados aos manuscritos inéditos, tanto os textos de media ducia de cancións inéditas como a dun conto infantil de 27 páxinas, Demonito, que en 1988 dedicou a súa filla Andrea. Coma tamén o tiveron os capítulos finais dedicados á posta en valor da súa obra, a partir do proxecto «Manifesto Dobarrista» (2007). Recoméndoa.

Onte 1395: Na Feira de Rianxo

24 de Xullo de 2015/en Autores, Biografía, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Viaxei onte a Rianxo para acompañar a Ledicia Costas e ás autoras de Historia da literatura infantil e xuvenil galega na presentación organizada pola asociación Cultural Barbantia na feira do libro de Rianxo. Foi o escritor Carlos Mosteiro que coordinou unha mesa heteroxénea na que comezamos pola presentación de Escarlatina, a cociñeira defunta e Un animal chamado néboa, os dous libros máis recentes de Ledicia Costas, tan diferentes nas temáticas e públicos, mais unidos ambos os dous polo talento da narradora viguesa de crear beleza por medio da linguaxe. Despois foron Blanca Ana Roig Rechou, e as rianxeiras Eulalia Agrelo e Marta Neira, as que presentaron a súa obra, un traballo académico de obrigada referencia que sistematiza e clasifica a panorámica da nosa literatura infantil e xuvenil nas últimas catro décadas, ao tempo que contribúe a superar moitos dos prexuízos sobre este subxénero literario. A feira continúa hoxe coa presentación dos Contos do mar de Irlanda de Xurxo Souto e mañán da magnífica biografía de Ricardo Losada protagonizada por Faustino Rey Romero.

Onte 1389: O evanxeo bufo de Faustino Rey Romero

18 de Xullo de 2015/en Autores, Biografía, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Presentamos onte na primeira edición da Feira do Libro de Ribeira a biografía que Ricardo Losada preparou de Faustino Rey Romero, o poeta crego galeguista e antifranquista da Xeración da Tebra. Foi Manuel Cartea que dialogou co autor sobre unha obra que comezou definindo como «informativa e crítica, moi documentada, interpretada e interpretativa» e rematou aconsellando moi vivamente polo seu carácter de «biografía complexa na fronteira entre a verdade e a verosimilitude».

Cartea afirmou que nesta biografía atopábase felizmente un protagonista riquísimo e un autor polivalente, eficaz e moi irónico». Na formulación da súa primeira pregunta afirmou que «Faustino foi un crego franciscano postconciliar, antes da celebración do Vaticano II, capaz de enfrontarse na década de 1950 tanto coa igrexa estamental como coa igrexa franquista». Ricardo Losada contestoulle que «Faustino cometeu ao longo da súa vida dous pecados revolucionarios contra o poder: o primeiro, amar aos pobres e identificarse con eles; o segundo, o amor a Galicia, a súa cultura e a sua lingua». «Ao longo da súa vida Faustino apostou sempre pola microrrevolución, xa que para el todo derivaba do evanxeo, pola súa preocupación polas cousas do día.» «Non era unha persoa ideoloxizada que crese en cambios políticos bruscos. Foi un antifranquista por razón do evanxeo. Valoraba máis ás persoas que facían o traballo metódico cada día. Era a súa forma de poder mudar o mundo.»

Cartea e Losada conversaron despois sobre a condición de Faustino como «poeta cura» ou «cura poeta». Losada comentou a afirmación de Xosé Luís Franco Grande que coloca a Faustino como «un poeta que naceu antes de tempo»: «A loita de Faustino foi contra o mundo burgués. A súa poesía ten unha paixón popular, busca unha forma, sobre todo o soneto, para expresar a súa subxectividade persoal.» A seguir abordaron as relacións que mantivo co pai, nas que Losada considerou «existía un conflito, pero non hai culpabilidade», para centrarse despois nas extravagancias do personaxe. Para Losada «Faustino nunca colocou máscara ningunha, adoptou unha forma de vida franciscana, toda a súa vida foi unha reivindicación do humor, o seu histrionismo era apenas un xeito de chamar a atención e dicir as cousas que naquel momento non se podían dicir.» Con respecto a polémica sobre o sexo, onde hai opinións diversas, Losada confesou que para el «Faustino morreu célibe. O que dicía sobre o sexo era unha provocación, un xeito informar de expresar que estaba en contra do celibato. Unha práctica qque encaixa na súa visión franciscana do que é a vida.» «Mais tampouco podemos esquecer que a angustia foi un tema recorrente na súa vida. Faustino decidiu vivir imitando a Francisco nas circunstancias do franquismo en parroquias rurais e acaba atrapado e fracasando no seu proxecto poéticoe familiar, mais tamén no proxecto como crego, entrando nun proceso de autodestrución que o levou a marchar para Arxentina onde morreu.»

Onte 1343: Ángeles Alvariño

2 de Xuño de 2015/en Autores, Biografía, Ciencia, Efemérides, Feminismo, Onte, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

Grazas a unha entrevista que en Ser Galicia fixeron o pasado domingo a Alberto González Garcés souben da biografía da oceanografa galega Ángeles Alvariño González, a quen onte a Academia das Ciencias dedicou o Día da Ciencia en Galicia. Formada nos anos da fame na Complutense, no ano 1951 foi destinada como bióloga mariña-oceanógrafa ao Laboratorio Oceanógráfico de Vigo, continuando as súas investigacións en Plymouth sobre o zooplancto e o ictoplancto, temas dos que chegou a ser unha autoridade mundial. Máis tarde instalaríase como investigadora nos Estados Unidos, onde xa xubilada fixo o seu famoso traballo sobre a Expedición Malaspina, a primeira expedición científica oceánica, un século antes que a do navío británico Challenger. Primeira oceanógrafa galega, primeira muller que se embarcou nos barcos de investigación británicos, descubridora de 22 especies mariñas, a científica ferrolá é a primeira muller á que se lle dedica esta efeméride concibida para abrir espazos de visibilidade e divulgación para a ciencia.

Onte 1315: A precocidade de Filgueira

5 de Maio de 2015/en 17_de_maio, Autores, Biografía, Cultura, Efemérides, Galeguismo, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na presentación no Liceo de Ourense dos seus libros dedicados a Filgueira Valverde, a monografía ilustrada de Ir Indo Edicións e a biografía intelectual de Xerais, o profesor Xesús Alonso Montero abordou a precocidade do polígrafo pontevedrés. «Filgueira Valverde foi unha personalidade moi precoz. Aos dez anos lía e tiña interiorizados poemas de Rosalía de Castro. Pouco despois leu a primeira biografía sobre Rosalía publicada polo pontevedrés Augusto González Besada. Sabemos que entre os doce e os trece anos estudou os tres tomos da historia de Santiago, textos áridos de grande erudición.» «Estudou dúas carreiras con brillantez, Dereito e Filosofía e Letras. Dende os quince anos colaborou nos periódicos e comezou a facer investigacións históricas e arqueolóxicas. Aos dezasete anos participou na creación do Seminario de Estudos Galegos, do que foi un dos seus principais referentes.» «proba a súa precocidade o feito de que aos dezaoito anos fose nomeado membro correspondente da Real Academia Galega, pola súa relevancia como investigador.»

Alonso Montero referiuse tamén a controversia que se produciu polo nomeamento de Filgueira como figura homenaxeada neste 17 de maio. «Nesta polémica sempre insisto nunha soa cousa: “Filgueira Valverde foi un obreiro da causa galega”, en expresión de Alexandre Bóveda.««Non esquezamos que Filgueira foi un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos, do Partido Galeguista, do que foi secretario técnico até 1933. Deuse de baixa por un razón moral de raíz eminentemente relixiosa, xa que para el o pacto do Partido Galeguista coa Frente Popular, era incompatible coas súa formulación católica.» «Mais o que se esquece é que Filgueira vota a prol do estatuto de Galicia o 28 de xuño, coma Bóveda e Castelao, non se dá de baixa do galeguismo.»

Ocupouse despois don Xesús de debullar o traballo polígráfico de Filgueira deténdose no seu estudo sobre a Cantiga CIII e na publicación da serie «Adral», nove volumes entre 1979 e 1996. «Adral é unha obra que honra a bibliografía galega de todos os tempos. Un ensaio ameno, áxil e ao mesmo tempo profundo. Cada peza é unha síntese didáctica sobre un tema artístico, literario, histórico ou etnográfico que Filgueira sempre tiña moi investigado, amosando que posuía tamén moi boa man como profesor.»

Onte 1308: Biografía intelectual

28 de Abril de 2015/en 17_de_maio, Autores, Biografía, Cultura, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

No Museo de Pontevedra presentamos onte Xosé Filgueira Valverde. Biografía intelectual de Xesús Alonso Montero. Tras as palabras limiares de Fernando Filgueira, Carlos Valle, director do museo e discípulo do polígrafo pontevedrés, presentou o libro de Alonso Montero como «máis ca unha biografía intelectual de Filgueira, xa que se trata dunha radiografía intelectual da cultura dun país ao longo de case un seculo.» «Xosé Filgueira Valverde non viviu o século pasivamente, non foi un observador, foi un magnífico actor dese século denso do que fomos herdeiros.» Valle cualificou o libro como «atípico, xa que comeza cunha cronoloxía e unha escola de xuizos sobre Flgueira, antes do seu prólogo galeato.» Valle destacou a importancia da segunda parte da obra, a dedicada aos escritores homenaxeados coas Letras Galegas e o 36, «só con ese capítulo abondaría o libro», e da terceira, dedicada a estancia de Filgueira en Lugo. Gabou despois a sorprende erudición presente ao longo de todo o volume. «O libro de Alonso Montero é unha resposta moi contundente a quen cuestionou a liberdade da Academia Galega para elixir a figura de Filgueira para este 17 de maio.» «Este é un libro que resume datos xa coñecidos, mais que tamén ofrece outros novos, froito da investigación de Alonso Montero.» Rematou Valle sinalando que «este libro marca un punto de inflexión no achegamento á figura de Filgueira Valverde e ao tempo histórico no que lle tocou ser protagonista, malgré lui.»

Onte 1244: «A teoría do todo»

23 de Febreiro de 2015/en Biografía, Cine, Críticas, Onte/por bretemas

Chamoume a atención o feito de que o biopic sobre Stephen Hawking, un dos científicos máis destacados do noso tempo, quedase resumido nunha historia de amor de mocidade. The Theory of Everything non é outra cousa que unha película romántica de inequívoco arrecendo british, ambientada nos corredores da Universidade de Cambridge dos anos sesenta e alicerzada sobre os valores da familia tradicional burguesa. Percíbese decontado que a película é unha adaptación das memorias de Jane Hawking, a admirable protagonista, muller de aparencia fráxil, mais capaz de soportar a erosión que sobre a parella e durante vinte e cinco anos provocaba a doenza brutal do cada vez máis famoso científico, que a medida que foi perdendo o seu control psicomotor intensificou a procura dunha explicación sobre a orixe do tempo, formulando a teoría do todo. As interpretacións dramáticas moi logradas de ambos os dous protagonistas (a Eddie Redmayne valeulle onte un Óscar) salientan nunha película discreta, aínda que menos doutrinal do que era previsible.