Onte 2054: «Machines Like Me», unha das mellores novelas de Ian McEwan

Ian MeEwan cre que a novela é a forma artística mellor para plasmar o interior da mente humana, e por ende, para representar na ficción os conflitos inherentes ao comportamento dos seres humanos. Ás portas da publicación de The Cockroach, a súa sátira do Brexit, con Machines Like Me (2019) – edición portuguesa en Gradiva e castelá en Anagrama– ofrece unha novela tan perturbadoras como interesante sobre os conflitos morais suscitados pola Intelixencia Artificial (IA) e polo desenvolvemento da robótica. Unha distopía localizada no Londres de 1982, o das loitas contra a poll tax de Thatcher e a guerra das Malvinas, na que o autor inglés xoga coa idea da construción do presente e dun pasado ao que xa chegaron os avances do futuro.

Como xa fixera en obras anteriores, McEwan artella a historia de Machines Like Me sobre un conflito moral, neste caso protagonizado por un triángulo amoroso formado por Charles e Miranda, parella á que se suma, Adan, un robot con impresionantes capacidades de computación, capaz de escribir haikus amorosos, un novo Prometeo do século XX levado as súas máximas consecuencias. Un triángulo emocional que se transforma nun labirinto moral sometido á vertixe de odios, celos e pequenas vinganzas aparentemente sen importancia. Interaccións dos humanos co replicante que lle permiten ao autor preguntarse que é o que nos fai humanos, que é o que nos separa das máquinas que, inevitablemente, chegarán a ser máis intelixentes, máis eficientes e máis coherentes ca nós. McEwan cre que é na capacidade e na habilidade de mentir onde se atopa, polo momento, a liña máis sutil que nos pode diferenciar dos robots, que non coñecen aínda o algoritmo da mentira.

Tras ese conflito, McEwan desenvolve un complexo argumento novelesco, onde dá entrada ao suspense na resolución do conflito que arrastra Miranda e a outros temas e conflitos morais non menos relevantes, como a lexitimidade da violencia, o acceso ao coñecemento, a imposibilidade da inocencia, o valor da educación e da arte como unha vía de investigación, dous dos temas preferidos por un autor que adoita afondar nas máis diversas dimensións da natureza humana. Xaora, como xa sucedera en Cáscara de noz e A lei do menor, Máquinas como eu amosa a un McEwan máis humanista e investigador meticuloso, o que non lle impide continuar sendo tan provocador como atrevido para reescribir a historia da tecnoloxía do século XX, homenaxeando a Alan Turing, dándolle a vida que non puido ter, o grande precursor da informática, que morreu envelenado despois de ser procesado pola súa condición homosexual.

Esa revisión da liña temporal do mundo é tan perturbadora como a prospección arredor da Intelixencia Artificial, que será probablemente, un dos debates centrais da década de 20 que acabamos de iniciar. A novela en mans expertas comos as de Ian MeEwan amósase como a mellor ferramenta coa que contamos para achegarnos aos principais conflitos, miserias e feblezas do seres humanos.