Andoriñas ameazadas

/en , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a situación da ameaza que viven as aves:

Oculta entre a faramallada informativa provocada pola intervención do 155 en Cataluña e polos procesos xudiciais de corrupción en marcha, lin esta fin de semana unha noticia que tamén me pareceu moi preocupante para o futuro: “O 37 por cento das aves que se reproducen en España reduciu a súa poboación de forma lenta e continua”. Este é un dos datos máis significativos presentados pola Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO/BirdLife) no Congreso Español de Ornitoloxía dedicado ao futuro das aves comúns que se celebrou a comezos de mes en Badaxoz. Nun informe moi inquedante SEO revela que reducen as súas poboacións tanto especies de aves urbanas tan recoñecibles e familiares como os pardais (nun 15 %), as andoriñas (nun 24 %), os birrios (nun 34 %) ou as lavercas (nun 34 %), como outras silvestres, como o paspallás (nun 66 %) ou a perdiz (34 % na primavera e 47 % no inverno). E o que aínda semella máis inquedante, durante a última década triplicouse o número de especies en estado desfavorable, unhas 115 de 400 sometidas a seguimento, tanto entre as sedentarias como entre as migrantes.

Os responsables de SEO, organización non gobernamental que leva máis de sesenta anos traballando a prol da conservación da natureza e da biodiversidade, alertan sobre os serios perigos que sofre o conxunto da avifauna na península, ao tempo que advirten que a redución do número de especies testemuña a baixa da calidade de vida en España, xa que segundo a Eurostat, a oficina europea de estatística, o seguimento das poboacións de aves comúns está entre os índices máis importantes para medir a sostibilidade e o benestar das comunidades humanas. Unha redución que atribúe ás ameazas provocadas polo cambio climático e a transformación das paisaxes agrarias, xa sexa por abandono ou por intensificación, ademais das provocadas polos impactos da caza ilegal e dos tendidos eléctricos.

Unha situación que, magoadamente, non parece moi distinta en Galicia, onde os membros da Sociedade Galega de Ornitoloxía (SGO) denuncian que a pesar da aprobación da Lei de Conservación da Natureza de 2001 e da existencia dende 2007 dun Catálogo Galego de Especies Ameazadas “a situación das aves ameazadas continúa a súa tendencia negativa”, atribuíndo a situación ao abandono dos usos tradicionais e cambio de usos do solo no rural galego e doutras políticas sobre a paisaxe. Así, particularmente a nosa admirda andoriña sofre os efectos da masificación forestal de piñeiros e eucaliptos, como tamén constitúen ameazas para ela e para outras aves a contaminación por pesticidas e hidrocarburos, ademais dos perigos que para elas supoñen as liñas electricas e os parques eólicos. Sen esquecer, a catástrofe animal producida pola vaga de incendios, que afectou singularmente as aves, como a contaminación ambiental provocada polas súas emisións a atmosfera e as augas, o que provoca tamén perigos para a saúde humana.

Xaora, neste contexto chama a atención que só dúas das trinta e dúas especies incluídas na relación de aves ameazadas en Galicia, a píllara das dunas e a escribenta das canaveiras, un paxariño de zonas húmidas, conten dende 2014 cun plan de recuperación e conservación activo. Sendo das dúas o caso máis significativo, polo momento, o da píllara, unha pequena ave limícola (apenas 15 centímetros), que ten o seu último reduto no norte da península e que aniña e medra en apenas vinte praias galegas, entre elas as de Gaifar e Lourido, a altura da desembocadura do río Muíños. A chamada tamén píllara papuda, unha especie considerada como “vulnerable” no catálogo galego de especies ameazadas –calcúlase que hai apenas un cento de parellas en Galicia– é moi sensible a acción humana e á doutros depredadores (singularmente os cans e os corvos pequenos) o que obriga a acoutar e sinalar zonas de nidificación nas praias, coa intención de conciliar a súa conservación cos usos turísticos e deportivos destes areais tan emblemáticas do concello de Nigrán como doutros como os de Baldaio, Coroso, Aguieira ou Valdoviño.

Sexa o caso das nosas andoriñas e lavercas ameazadas polos incendios e polas mudanzas das paisaxes agrarias, como o dos pardais que van desaparecendo silandeiramente da soleira das nosas fiestras ou as cativas píllaras das nosas dunas, a conservación destas aves ameazadas debería constituír unha das prioridades das políticas medioambientais e de loita contra o cambio climático dos nosos gobernos. E como esixen as sociedades e expertos en defensa da natureza requírense medidas urxentes que con criterios de conservación da biodiversidade atallen con enerxía semellante devalo. Salvar as andoriñas, tradicionalmente as protectoras das nosas casas (“amigo polo seu proveito, andoriñas no teito”), é hoxe tamén salvar o futuro de todos os nosos.

Campo do Fragoso CCIV

/en , , , /por

ASPAZO

Abondoulle onte media hora ao Celta para rematar cunha década de frustracións diante dun Atlhetic que fixera de Balaídos un dos seus campos preferidos, onde dende 2003 sempre levaba algunha renda que facía máis agradable a viaxe de regreso a Bilbao da súa afección, unha das máis respectadas en Vigo. E fíxoo grazas a tres goles de moitos quilates, froito dun cuarto de hora electrizante, que demostraron a facilidade do cadro de Unzué para interpretar á perfección un xogo directo do que había moito tempo careciamos na lameira nosa, ao tempo que pór en evidencia neses minutos as carencias defensivas dun visitante en horas baixas.

Tras dous meses e medio de liga, comeza a coñecerse o estilo de Unzué baseado na pretensión teimosa de gañar a superioridade dende atrás, o que supón para o porteiro e para os defensas, como onte se puido comprobar en moitas ocasións, asumir moi importantes riscos na posta en marcha do xogo. Xaora, a pesar dalgúns sustos, ao que non foi allea a presión bilbaina, non se lle pode negar ao adestrador navarro o éxito da súa estratexia, capaz de provocar onte cinco grandes xogadas colectivas das que tres finalizaron en gol, sen dúbida, unha porcentaxe de eficacia óptima.

O primeiro gol chegou pasado o primeiro cuarto, froito dunha longa posesión celeste finalizada cun centro moi longo e moi medido á banda esquerda de Pione, un xogador cada vez máis desequilibrante neste tipo de toques delicados, cabezado nunha dificilísima volea polo noso central Sergi Gómez, que moi poderoso se coou na área entre dous dos defensas vascos que estaban a velas vir. Un gol de excelente fasquía que abría a táboa de marcas, que dous minutos despois puido aumentar o propio Pione cun gran xute sobre o pao longo, despexado por Kepa con moitos apuros.

O segundo gol naceu no 23 na biqueira de Fontás que lanzou un globo que Iago conseguiu gañar en velocidade ao central, finalizando cun xute moi ben direccionado sobre o pao esquerdo, ao que desta volta non chegou Kepa. E tres minutos despois, co Celta enchufado con toda a súa voltaxe, consolidouse o aspazo co segundo do Mago de Moaña, que superando outra vez por velocidade ao central cabezou ás redes un centro de categoría superior de Daniel Wass.

Xaora, cómpre recoñecer que o Atlhetic con táboa de marcas tan adversa e faltando aínda por diante unha hora de xogo non se rendeu. Cando adiantou a liña de presión sobre a saída do balón celeste, non lle foi difícil abrir as primeiras fendas na dubidosa defensa galega. Así chegou antes do descanso o excelente gol de Raúl García, un xogador que resulta sempre tan eficaz para o seu equipo como antipático para os seus rivais. Mais o peor para os nosos chegaría tras a reanudación, cando se incorporaron Aduriz e Iturraspe que conseguiron recuperar o control do xogo para o Atlhetic e colocar a defensa celeste sobre as cordas. Unha intervención providencial de Rubén, que parou sobre a propia liña unha cabezada de Laporte, e outra de Núñez que saíu lixeiramente desviada, puideron apretar a táboa de marcas.

Mais tamén é certo que cando faltaban menos de dez minutos, tivo Iago a posibilidade de acadar a súa tripleta histórica, cando nunha das súas subidas ao galope pola banda debuxou coa biqueira esquerda unha volea de precisión sobre o marco que superou a Kepa, mais que quedou lixeiramente alta, por riba do longueiro. Unha mágoa, xa que de marcar o noso internacional conseguiría un auténtico e xenuíno “hat-trick”, é dicir, un gol de cabeza, outro co pé dereito e outro co esquerdo.

A pesar da irregularidade do seu xogo defensivo, sobre todo na segunda parte, é innegable que o cadro de Unzué amosa contar cun aprezable poder de contención no medio do campo e cunha moi poderosa pegada atacante, sobre todo cando Iago Aspas, onte o mellor na lameira, conta con espazo por diante para afrontar todos os retos posibles do gol.

Onte 1927: Corenta Premios da Crítica de Galicia

/en , , , , /por

Lembraremos a XL edición dos Premios da Crítica de Galicia pola emoción que supuxo escoitar a Luís Emilio Batallán, premio na modalidade de Música, de que celebramos tamén as catro décadas do seu mítico disco Ahí ven o maio. A voz dun Batallán minguadiño encheu de saudade un salón que con anterioridade ovacionara a Antonio Manuel Fraga, autor de Querido H.P. Lovecraft, merecidísimo premio de Creación Literaria, a Xosé María Palmeiro, que recolleu o premio de Investigación, en nome de Marcos Pérez Pena, autor de A prensa en Galicia na Transición e a Jorge Mira, responsable do Programa Conciencia, premio de Iniciativas Culturais e Científicas. Como inesquecibles foron a intervención rabuda de María Luisa Sobrino, premio de Artes Plásticas, e a comprometida de Flor Maceiras, directora da Escola de Teatro de Narón, premio de Artes Escénicas. Como tampouco esqueceremos a de Beli Martínez, que recolleu en nome dos responsable do Festival S8  o premio de Cine e a de Alberto González Prelcic, o cociñeiro do restaurante Silabario de Tui, que recolleu como membro do Grupo Nove o premio de Cultura Gastronómica. Como non esqueceremos as intervencións de Noelia Otero, a presentadora da cerimonia, lembrando a importancia de non darlle tregua á violencia machista contra as mulleres. O feito de que fose esta a cuadraséxima edición dos Premios da Crítica de Galicia desbordou o número de participantes, probablemente o maior da historia, aínda que por ventura mantendo como en edicións anteriores o pluralismo transversal que caracteriza esta singular convocatoria.

Samaín novo

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á exaltación do Samaín:

Nestes días de Samaín, dedicados á memoria dos mortos queridos, chamou o meu interese unha crítica publicada no suplemento de libros do “The Guardian” sobre un libro de relatos de medo (Eight Ghosts: The English Heritage Book of New Ghost Stories, 2017) promovido polo English Heritage, a entidade centenaria de voluntariado que se ocupa da conservación e promoción de máis de catro centos monumentos do patrimonio histórico de Inglaterra. O EH convidou a oito narradores e narradoras a que escollesen algúns dos seus espazos para que localizasen alí unha historia de fantasmas, medo ou terror. E a proposta semella que foi ben acollida por voces como Sarah Perry, que escribiu un relato localizado no inquedante palacio Audley End de Essex, Kate Clanchy, que escolleu Housesteads, un dos fortes romanos da Muralla de Hadrián, ou polo famoso Mark Haddon, quen a pesar de confesar non ser un fanático deste xénero, meteuse dentro do York Cold War Bunker, un lugar arrepiante, concibido para a protección dunha posible guerra nuclear.

Unha experiencia que semella emular a tan exitosa estratexia turística para a fin de semana de Halloween dos “cinco castelos de terror irlandeses (McMahon, Ballygally, Kinnity, Leap e Skyrne)”, que contan como un dos seus maiores reclamos con cadanseu conto de fantasmas e aparecidos, de espectros e espíritos, ou mesmo nalgúns dos casos de crimes e arrepiantes asasinatos. Xaora, esta experiencia literaria promovida polo English Heritage foi concibida para contribuír tanto á difusión do patrimonio monumental como á reinvención do xénero de terror, que na literatura en lingua inglesa conta con tradición de seu e con clásicos tan universais como Edgar Allan Poe, Arthur Conan Doyle, Bram Stoker e H.P. Lovecraft (por ventura todos traducidos para o galego). Un xeito, ademais, de ofrecer unha nova lectura para os días de Halloween máis alá da parafernalia ritual de disfraces e outras trapalladas made in China que hoxe mobiliza a mocidade urbana de medio mundo.

Unha experiencia dun Halloween novo que moi ben podería ser emulada en Galicia onde contamos tamén cunha longa lista de espazos onde habitan cocos e monstros, lugares onde saen de paseo os demos ou edificios encantados, como o castelo de Sandiás, a casa da torre de Burela ou a casa do medo de Lariño, onde por dicilo con palabras pequenas pasan cousas raras. Como contamos tamén cunha ampla tradición literaria popular de contos de medo e relacionados coa morte, con especial atención para os protagonizados polos mouros, pola Compaña e pola Sociedade do Óso, que, a pesar da desaparición da cultura agraria tradicional, perviven na memoria dalgunhas das nosas persoas maiores. Como existe unha xeración de autores que nas décadas de entre séculos actualizaron o xénero de terror en galego, singularmente Xosé Miranda, Xabier P. DoCampo e Agustín Fernández Paz, á que nos últimos anos se incorporaron outros máis novos como Ledicia Costas, Antonio Manuel Fraga e Tomás González Ahola, un dos fundadores da editora Contos estraños, a primeira especializada en galego en literatura de terror, fantasía e ficción científica.

Con este acervo literario non é difícil reinventarmos un Samaín novo, unha festa de orixe celta baseada no mito de que na noite de Samaín (que identificamos coa do 31 de outubro) as portas do outro mundo quedaban abertas: os espíritos dos defuntos e das fadas invadían, por unhas horas, o mundo dos humanos; e os vivos podían penetrar no mundo do alén e quedar alí presos por mor dun feitizo ou meigallo. O profesor Rafael López Loureiro, o animador dende hai vinte e cinco anos, da recuperación do Samaín na vila de Cedeira, xa demostrou o carácter inequivocamente galego desta festa que, asociada aos días de santos e defuntos e á celebración do magosto, existía por todo o noso país ata hai menos de corenta anos.

Por ventura, esta recuperación do Samaín galego é un feito consolidado, sobre todo no eido escolar. O tallado de cabazas, os concursos de maquillaxe, a colocación de caveiras en lugares senlleiros, os pasarrúas de fantasmas e ánimas, as merendas e chocolatadas de outono, os magostos populares, a preparación de doces de cabelo de anxo ou chulas e budíns de cabaza, os contacontos de medo, os concertos de música para picariños, as noites de calacús, son algunhas das actividades que nos días de Samaín se realizan pola Galicia enteira. Reinvención á que contribúen libros tan populares entre a nosa rapazada como os da serie “Escarlatina, a cociñeira defunta” de Ledicia Costas ou álbums visuais que modernizan a tradición do xénero como Violeta quere ser vampiro. Un conto de Samaín (Xerais 2017) de Ramón D. Veiga e David Sierra, que se presentou onte no Café Badía de Teis. Viva o Samaín novo!