Listado de la etiqueta: maría_xosé_queizán

Onte 1316: «Son noxento»

/en , , , , , /por

XG00240801Acompañei onte a María Xosé Queizán en Compostela na presentación na Feira do Libro de Son noxento, a súa décima novela. Coincidindo co 50 aniversario da publicación d’ A orella no burato na colección Illa Nova de Galaxia, Queizán presenta unha gran novela curta á marxe das temáticas da novela á moda. Unha narración intensísima sobre temas que até ágora foron considerados tabús por agocharse no ámbito do privado: a pedofilia, a violación, o incesto, a prostitución das menores e outras formas de violencia sobre as mulleres. Empregando moi sabiamente a técnica do monólogo interior, Suso, o noxento, confesa dende o cárcere a súa condición de auténtico depredador sexual masculino. Un personaxe que Queizán caracteriza apenas pola súa linguaxe violenta, un pederasta capaz de representar un catálogo de todos os machismos posibles. Un tipo abominabe, repugnante, un bocapodre perverso, que obriga ao lector ou lectora a enfrontarse coa crueldade e brutalidade da violencia machista. Unha novela impresionante e necesaria.

Onte 1261: «Medo político e control social na retagarda franquista»

/en , , , , , , , /por

image1

XG00214401Presentouse onte na Casa do Libro de Vigo Medo político e control social na retagarda franquista a voluminosa investigación do historiador Lucio Martinez Pereda publicada na serie «Memoria» da colección Xerais Crónica. Correu a presentación da obra a cargo de Ramón Nicolás que comezou confesando que a lectura do libro o sorprendera e inquedara, »axudándome a a valorar outras lecturas da literatura galega sobre o medo, a represión, as delacións, sobre todo as que se fixeron no ámbito docente». Sinalou Nicolás como na obra se fai fincapé nos mecanismos da chamada «represión fría», denunciándose as dificultades que teñen hoxe os investigadores para realizar o seu traballo tras a destrución de documentación e depuración de aquivos realizada nos primeiros anos da Reforma Política. Rematou a súa intervención Ramón Nicolás realizando un exercicio de lectura de xéneros comparados sobre o asunto das delacións, mesturando con grande mestría anacos da obra de Martínez Pereda con textos da literatura galega como Agosto do 36 de Xosé Fernández Ferreiro, Alba de mulleres de Carme Blanco, Home sen nome de Suso de Toro, Arrraianos de X.L. Méndez Ferrín, Corredores de sombra de Agustín Fernández Paz, A loita continua de Claudio R. Fer, O sol na crista do galo de Manuel Lueiro Rei, Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro e Sentinela alerta de María Xosé Queizán.

Lucio Martínez Pereda leu a súa intervención que supuxo, como sinalou despois na súa quenda dende o público Méndez Ferrín «unha auténtica lección sobre os mecanismos da represión fría». Comezou Lucio sinalando que a súa intención fora «historiar aspectos até agora pouco coñecidos como a represión fría, esa caligrafía máis fina e branda, mais executada pola ditadura cun plano moi predeterminado, para ampliar o número de persoas represaliadas e para constituírse en ameaza constante». «A instauración dunha atmosfera de medo rendabilizaba os mecanismos de represión quente e cohesionaba á poboación indiferente.» Detívose despois o autor en abordar a cuestión da delación, das denuncias anónimas, que penetraron en todo o tecido social, reflexionando sobre a necesidade de estudar a fondo o colaboracionismo, coma se fixo en Francia e Alemaña.

Repasou despois outras formas desta represión fría como as incautacións e requisas e os expolios ás bibliotecas, para deterse no funcionamento dos xulgados de responsabilidades políticas, nas comisións de depuracións de funcionarios públicos e na persecución da masonería, á que se dedica a terceira parte da investigación. «A proxección da culpa sobre familiares e herdeiros, que herdaban os castigos económicos das vítimas, adiouse ate os anos sesenta», sinalou o autor para poñer en evidencia a brutalidade desta represión económica.

Xaora, dedicou o treito final da súa intervención a criticar o relato da equidistancia e da simetría das responsabilidades que Manuel Fraga e De la Cierva instauraron como único posible desde o Tardofranquismo, onde considera residiu a cerna da chamada Reforma Política que «non foi consensuada, foi imposta». Denunciou a destrución de fontes documentais decretada por Suárez en 1977 e a política de «cerrojazo documental» do actual goberno de Rajoy que deixou acabada por inanición a Lei de Memoria Histórica». Rematou sinalando Martínez Pereda que «non temos un problema de memoria histórica, temos un problema de Historia».

Onte 911: Emilia Pardo Bazán escritora galega

/en , , , , , , /por

queizan_rag_13-03-2014Acompañamos a María Xosé Queizán na presentación no salón da Academia Galega da Coruña do seu libro Emilia Pardo Bazan. Unha nena seducida polos libros. Como sucedera o mércores en Betanzos, a escritora viguesa ditou unha formidable conferencia arredor da figura de Emilia Pardo Bazán (EPB), a quen comezou cualificando coas palabras que sobre ela utilizara Rosalía de Castro: «magnífica, absoluta, soberana», «non se pode decir máis sobre a gran escritora», engadiu. «Rosalía apreciaba a EPB, non como outros escritores da súa época, elas eran dúas magníficas e soberanas escritoras». «EPB sitúanos sobre os temas álxidos do seu tempo, os aspectos máis sórdidos da sociedade. Rosalía recoñeceu os esforzos desta escritora que coma ela asomou a un espazo masculino, o da literatura, non cantando ás pombas e ás flores, senón dende outra fronteira, iniciando outra interpretación do mundo».

XG00189001Citou Queizán o último ensaio de Manuel Forcadela, Dama. saudade e o Cabaleiro da sombra, para afirmar que «toda obra literaria constitúe un acto socialmente simbólico. Incorpórase ao texto a estrutura social que vive a autora e o seu insconciente político. A submisión non foi patrimonio nin de Rosalía non de EPB. Dona Emilia foi cualificada como masculina nalgunhas ocasións, mesmo sen ter que vestirse coma home para acudir ás aulas da universidade como fixo Concepción Arenal. lembremos que daquela as mulleres non podían ter títulos universitarios, razón pola que a ferrolá conseguiu asistir ás aulas vestida de home para non escandalizar. Non está de máis lembrar o argumentou utilizado por Juan Valera para opoñerse á entrada na Academia de mulleres, “xa que podían distraer aos académicos”».

A seguir María Xosé Queizán abordou a cuestión da educación, »unha arela feminista no século XIX, para ir alcanzando a igualdade social e a soberanía». «Emilia é consciente que a Ilustración, ese movemento extraordinario, do que nacería o feminismo, é onde xorde a idea de igualdade do feminismo, ao tempo que os principios de liberdade e fraternidade (“sororidade” dicimos as feministas). Dona Emilia denuncia a grande inxustiza da desigualdade entre homes e mulleres en Madre naturaleza. Sabe que o patriarcado é básico e anterior ao sistema, que non ten que ver coas clases sociais. Lembrou a desputa que en 1980 mantivo nas páxinas de La Voz de Galicia con Ricardo Carballo Calero, quen consideraba a «Rosalía como un escritor». »Dona Emilia afirma que a educación das mulleres era doma xa que se propón a submisión das mulleres. Aínda hoxe chama a atención o progresismo de dona Emilia sobre aspectos educativos, sociais e sexuais». Lembrou a importancia que tivo a «Biblioteca da Muller» que promoveu e a referencia a outra novela de dona Emilia, A pedra angular, serviulle para explicar a hipocrisía social sobre o tema d apena de morte.

Falou despois María Xosé das mulleres traballadoras na obra de Pardo Bazán. «Para ela as mulleres traballadoras teñen un valor superior ás señoritas cursis, chegou a afirmar que “a muller traballadora é máis persoa que a burguesa”. Fala de criadas e obreiras. Publicou a única novela durante moito tempo en Galicia sobre o proletariado feminino, La Tribuna, sobre as cigarreiras da Coruña; habería que agardar até os anos oitenta por Amor de tango, sobre as conserveiras de Vigo. Amparo, a protagonista, é paradigma da dignidade das mulleres, da muller traballadora, rebelde e socialista. EPB fai unha defensa do traballo como actividade humana que dignifica. Falou daquela folga das conserveiras de Vigo dos anos 20, motivada porque o goberno quería facerlles pagar un tanto por maternidade, tanto ou máis do que cobraban. Emilia comprendeu a diferencia entre o labor e o traballo. O labor solitario e rutinario que as mulleres fan nas súas casas, que nunca se dá feito, desprezado, escravo, porque non se paga. O labor é a posición dependente en cadanseu fogar o que permite a violencia machista». Abordou tamén Queizán como concibiía dona Emilia as relacións entre o campesiñado e a fidalquía, cuestión presente en  Los pazos de Ulloa, comparándoa co tratamento máis conservador sobre esta cuestión que máis tarde realizará Otero Pedrayo. Analizou a cuestión da relixiosidade e a súa oposición ao matrimonio e á transgresión das súas normas.

Rematou a conferencia Queizán analizando as razóns polas EPB non escribiu en galego, polo que foi tantas veces denostada. Lembrou que «toda a prosa de Rosalía esta escrita en castelán, igual que a de dona Emilia, quizais porque as dúas ignoraban a existencia dos textos do galego medieval». A este teor, comentou que «o grave e funesto foi que nos anos oitenta do século pasado non se aproveitase a introdución do galego no ensino para recuperar a orotografía do galego medieval». «Como non é xusto que lle achaquemos a dona Emilia o feito que non escribise en galego as súas novelas, xa que daquela non tiña receptividade». Queizán reivindicou o carácter de EPB como «escritora galega» especialmente pola temática abordada nas súas novelas cen por cen galega. «O desleixo que tivo Pardo Bazán por parte dalgúns e a crítica dunha escritora que non leron por outros foi parello ao xuízo descualificador de Rosalía ao ser mal lida». «A Rosalía fómola reivindicando a crítica feminista dende 1985, sobre todo a partir da publicación do segundo número da Festa da palabra silenciada e do congreso celebrado en Compostela, a partir de aí se iniciou unha nova interpretación dela. Co EPB fixemos tamén un número da nosa revista e este libro, coa idea de que cambie a súa valoración, de que a mocidade galega saiba quen foi EPB, sacala dun pozo onde a teñen recluida, a dunha escritora magnifica, absoluta e soberana».

Onte 910: A Bela Otero, o solpor da cupletista

/en , , , , , /por

1240463_10202508315002128_650503767_n
Con motivo da presentación na libraría Biblos de Betanzos d‘O solpor da cupletista, María Xosé Queizán ditou unha interesantísima conferencia sobre unha das figuras galegas mais internacionais de hai un século. Comezou definindo a Carolina como un ser excepcional, «que tivo a súa aurora e o seu solpor, pertencendo a esa clase de persoas que superan o espazo que lles estaba reservado así como a inxustiza social». «Houbo mulleres que destacaron na Idade Antigua, Media ou Moderna mais non será até finais do século XIX cando aparecen personaxes exemplares que significan a evolución social e dan sentido á loita pola igualdade», nese espazo encadrou Á bela Otero.

XG00212701Relatou despois a infancia. «Naceu en Valga, filla dunha esmoleira que tiña fillos e fillas bastardos, como era habitual nas mulleres pobres doutras épocas. A nena esmoleira que recollía piñas estaba destinada a ser violada. Así foi con esta nena a quen chamaban «a cordeirana». Aos dez anos sofre unha violación tan brutal que houbo que levala ao hospital para salvarlle a vida. Foi a razón pola que foi perseguido o violador. Non foi encontrado. Mais o feito fíxose público. de non ser así, a nai de Carolina houbérao ocultado. Daquela facíase culpable á vitima. A dor física, á tortura, uníase a dor moral e o medo ao que dirán, a acusación social». Citou despois Queizán a Pondal, autor que falaba de moitas violacións nos seus poemas, e leu uns versos de «Pilleina entre os pinos soa». «A Carolina pillárona nos piñeiros, mais iso foi determinante para que marchase de Valga e mudase a vida que lle agardaba, configurando así a súa personalidade e a sua rebeldía».

A seguir, María Xosé abordou a interpretación que Carolina fixo da violación, que cualificou de «actual», «como atentado contra a liberdade persoal, expresado nas declaracións de Otero como “exerceu o dereito sobre min”. Abuso de poder, transgresión dos dereitos da persoa. Otero interpretou a violación non como unha deshonra, senón como unha posesión. A honra femenina radica no corpo, na castidade, na virxindade; a masculina, na dignidade, na distinción na autonomía. Carolina dixo que “non nacera para ser domesticada”, a violación levouna a decidir ser dona de si mesa. Algo moi actual. Elixiu a liberdade da que non ten nada. Marchou aos once anos do pobo. Tivo a valentía de escapar. Fuxiu. Cando non se ten nada é máis fáacil escoller a liberdade. Din que marchou cuns xitanos. Non se sabe se foi certo. Fíxose unha muller famosa, intelixente a astuta. Chega a París cando se erixe a Torre Eiffel, converteuse en estrela e sex-simbol da Belle Epoque, raíña dos locais de ocio parisinos, onde confluían aristócratas e millonarios da récente industria. A violación ensinoulle a Carolina a desmitificar os homes. “Fixen feliz a moitos homes. Souben sacarlles xoias e diñeiro” declarou sobre aquela época dourada. Carolina vai ser dona do seu destino, foi capaz de dobrarlles o pulso aos homes. Era déspota e seductora, sabía xogar perfectamente o xogo da sedución dos homes. “A muller máis periogosa do seu tempo”, cualificouna Maurice Chevalier. Carecía de debilidades sentimentais».

Continuou o relato Queizán falando dos amantes de Otero. «O primeiro foi Alberte de Mónaco. relacionouse sempre con figuras importantes. Foi elixindo os homes maís poderosos do mundo daquel tempo. O tsar Alexandre, Guillerme de Alemaña, e outros reis, como Afonso XII, pasaron polos seus brazos. Coincidindo co ano 14, co inicio da Primeira Guerra Mundial Carolina retirouse. A xentuza que andaba con ela foi a que organizou a Guerra Mundial. Carolina foise a Niza porque tiña unha debilidade, o xogo, era ludópata. En Niza e Montecarlo tiña os mellores casinos do seu tempo. Fixo en Niza unha casa. Mais arruinouse completamente coa ludopatía. Vendeuno todo até quedar apenas cun cuarto nunha pobre pensión».

Queizán comentou despois algunhas das lendas que circularon sobre a chamada «Bela Otero». Citou o poema que escribiu Martí, o revolucionario cubano, que quedará prendado dela en Nova York: «Non é galega, é divina». «Carolina Otero non pisou nunca Galicia nin sequera España, a pesar de que inventou que nacera en Cádiz. Renegou da súa terra e nunca volveu. Porén, preparou a última maldade. Sabendo a cobiza dos paisanos, fixo un testamento deixándolles todos os seus bens (tiña apenas 600 francos na súa conta corrente). Estaba arruinada. Foi o seu derradeiro escarnio. Nunca esqueceu a violación e o comportamento do seu pobo».

Onte 821: O solpor da cupletista

/en , , , , , /por

A viguesa libraría Andel quedou pequena para acoller a todas as persoas que acudiron á presentación d’ O solpor da cupletista, o libro máis recente da escritora María Xosé Queizán. A terceira edición dun texto que inicialmente fora publicado en 1995 pola editorial Nigra, naquela colección de peto Tusi Tala, recuperado por Xerais en edición non venal en 2003 por Xerais, ilustrado por Natalia Pérez García, e agora totalmente revisado e publicado na colección Narartiva xunto ao ensaio «Carolina Otero. A liberdade arrogante», no que a autora relata a viaxe que realizou en 2012 a Niza na procura das pegadas dos últimos días que  chamada «Bela Otero», a grande impostora e farsante nacida en Valga. A presentación da obra realizouna Mónica Bar Cendón, que leu un fermoso texto literario sobre esta viaxe a Niza de María Xosé Queizán. Pola súa banda, a autora leu o texto «Carolina Otero, historia dunha violación», un retrato literario desta «muller dona de si» que dobregou o pulso de tanto homes. O acto rematou cunha sorpresa, a actuación musical de cinco mulleres dunha escola de baile viguesa.

Onte 590: Coa Irmandade do Libro en Monforte

/en , , , , /por

Acudín ao chamado do amigos da Federación de Libreiros de Galicia no seu xuntoiro anual nos premios Irmandade do Libro que desta volta se celebraron en Monforte de Lemos. Aledáronme, claro está, os premios que recibiron os autores da casa nosa, Chisco Fernández Naval por A noite branca como mellor libro do ano 2012, Antonio Reigosa pola web Galicia Encantada como mellor iniciativa de fomento da lectura e María Xosé Queizán como mellor autora. Rin a cachón co monólogo de Carlos Blanco, unha peza de prodixiosa sutileza, sobre todo no treito final cando, diante do conselleiro de Cultura e Educacación, homenaxea á poboación autóctona da illa de Arousa. Gustei do merecido premio ás vinte e cinco guías de natureza Baía como mellor obra editorial e do recoñecemento ao Colexio Público de Quintela polo seu labor a prol da lectura (as palabras da de Isabel Vázquez, a responsable da biblioteca do centro citando a Frederick foron espectaculares). Emocioneime co recoñecemento a Antonio Fernández Maira, un libreiro xeneroso entregado dende hai dúas décadas á xestión asociativa, co que compartimos tantas angueiras en feiras do libro e irmandades coma este de Monforte. Porén, o que máis me impactou foi o broche de ouro que supuexeron as palabras de Severino Rodríguez, o alcalde Monforte. Lonxe de proclamas retóricas ou apelacións localistas, Rodríguez pronunciou un discurso memorable a prol da lectura como competencia cidadá imprescindible. «Somos cidadáns, se somos lectores», podería ser o resume dunha peza oratoria excelente, tanto na súa construción (mesmo coa lectura de catro citas finais, sen desvelar a autoría) coma na impecable execución. Foi unha fachenda saber que neste impaís, se me permite Alcalá, aínda contamso con políticos capaces de expresar ideas de política cultural complexas, afastadas de coxunturalismos ou de declaracións demagóxicas de apoio a nosa cultura. Cando rematou o acto, tras a foto de familia das persoas premiadas, a pesar da miña discreción e timidez fun abeizoar ao alcalde. Pagou a pena viaxar onte a Monforte.

Onte 182: Toda a Queizán

/en , , , , , /por

Montse Dopico, unha das nosas mellores xornalistas culturais, fixo unha magnífica intervención na presentación en Compostela de Meu pai vaite matar. Enfiando a lectura do libro no marco da obra narrativa, ensaística e poética de María Xosé Queizán definiuno como «novela de teses, sendo a principal, a de toda a súa obra: continuar loitando contra o patriarcado. Esta é a novela onde está toda a Queizán.» Dopico salientou que nesta novela abordábanse os temas principais da obra da Queizán: o sexo como dominación, a familia como institución destrutora para algunhas persoas, a violencia en todas as súas formas (o abuso sexual, a violencia no cárcere, a violencia política, a violencia colonial…), a homosexualidade… Con todo, para a presentadora é a reflexión filosófica unha das claves de Meu pai vaite matar, sobre todo no que atinxe a fascinación da Queizán pola ciencia, o seu compromiso pola igualdade e a loita contra a falta de xustiza. Montse Dopico rematou definindo a obra como «unha novela sobre a ciencia e a razón contra a violencia». Unha lectura moi recomendable no Día Internacional das Mulleres.

Onte 98: Coa Queizán

/en , , , , /por

No acto de presentación de Meu pai vaite matar, Marga Romero reivindicou a figura de María Xosé Queizán escollendo unha das metáforas da escritora viguesa: «Teño raíces nesta terra, pero son aéreas». Romero, nunha intervención magnífica, tras afirmar que «a literatura galega de muller viaxaba directamente de Rosalía até María Xosé Queizán, cando en 1965 publica A orella no buraco», ganduxou con fío invisible as achegas literarias da autora de Amor de tango en cada un dos xéneros (ensaio, teatro, poesía, xornalismo e narrativa), subliñando a sabedoría dos seus últimos discursos literarios (o do Premio Xerais 2011 e o recente do Pen Clube) así como o acerto rotundo na elección dos títulos para cada unha das súas obras. María Xosé respondeulle que antes de comezar a escritura dunha novela xa contaba co título: «Teñoo dende o principio, xa que a idea fundamental do que quero escribir está aí». Queizán definiuse como escritora de novela realista e, como tal, asumíu que non podía escribir de oídas: «Para cada novela debo investigar, coñecer, aprender, é unha das cousas que máis me gusta da escritura». Adiantou que ten un guión cinematográfico inédito e rematou definindo a súa escritura como narradora: «Escribo mirando. Vexo o que vou contando. Non son de oído. Son de vista». Un fermoso serán literario o de Librouro, mentres na rúa caía o ballón.

Carta de María Xosé Queizán ao Consello Municipal da Muller de Vigo

/en , , /por

A escritora María Xosé Queizán enviounos copia da carta que onte dirixiu ao Consello Escolar da Muller de Vigo con motivo da primeira reunión deste mandato. Creo que merece ser difundia pola rede.

Queridas amigas e compañeiras feministas:

Recibín unha alegría cando souben que no Consello Municipal da Muller do Concello de Vigo, me propuxerades para formar parte da Real Academia Galega. Dixen xa daquela que o voso recoñecemento era máis importante para min que o ingreso nesa alta Institución. Ademais, afanástevos para conseguir moitos apoios, comezando polo Concello da miña cidade, que tanto me gorentou, e outros Concellos, Asociacións e persoas galegas a quen lles debo recoñecemento. Estou en débeda con tod@s, e non podía defraudarvos. Pero, pasado un tempo, supoño que sodes conscientes do que eu xa o era: que non se ía producir tal ingreso. Porén pídovos a liberdade para expresarme e declarar os meus desexos.

Nunca quixen nin quero entrar na Academia. Cónstame que ante esta declaración haberá quen lembre a Fábula de Esopo: a raposa e as uvas.. Non é o meu caso. Pero tampouco me importa que non o crean. Levo toda a vida soportando atribucións arteiras e menoscabos sen que iso afectase á miña saúde, o meu optimismo e o meu goce intelectual.

Non me vexo na Academia e tampouco teño tempo para esa ocupación. Son abondas xa as miñas ansias e preocupacións, entre as que están as literarias, as culturais e o activismo feminista.

Sei que as amigas e compañeiras feministas confiaban no labor que podía levar a cabo nesa Real Institución a favor das mulleres galegas, no eido lingüístico e cultural. Mais, o certo é que nese lugar só se pode entrar para traballar polo intereses dos académicos. Nesa Casa, ( onde por certo habitou a gran sabia e feminista Emilia Pardo Bazán, que, mesmo querendo, non conseguiu entrar na Academia. Tampouco entrou Rosalía de Castro) predomina o imaxinario masculino. A teoría feminista, que comeza cun precursor no s.XVII, Pullain de la Barre, segue no s.XVIII con Olimpe de Gouche e Mary Wollstonecraft. coa Vindicación dos dereitos da Muller, Condorcet, Benito Feixó, Martín Sarmiento, J.Stuart Mill, F. Engels, Augusto Bebel, Pierre Bordeaux ou o actual Carl Djerassi, por citar homes, e tantas filósofas, comezando por Simone de Beauvoir, Kate Millet, Clara Campoamor, M. Le Doeuff. até as milleiras que na actualidade como Celia Amorós ou Amelia Valcárcel, forman un rico corpus, é ignorada nese contexto. Os libros onde se amosa esa herdanza intelectual, non deben figurar nas bibliotecas nin nas mentes dos ilustres académicos.

Afirmo que non hai acritude nas palabras anteriores. Só constatacións. Mesmo se negan a Lei de Igualdade e a propia democracia, teño un vínculo coa Academia co que sempre me identificarei: a lingua galega. Ademais sei que os argumentos expostos non son ofensivos para os distinguidos académicos. Consideran que o saber é cousa de homes, no sentido máis específico do termo, e fixeron coas mulleres unha privación inicua…ignoro por que dereito natural fundamental, de non ser o outro que a forza, segundo o Rousseau xuvenil.

Pretendín demostrarlle á cidadanía que me propuxo que a Academia será o último que cambie na sociedade. Aínda que vaian introducindo algunha muller a conta gotas coma quen regala unha flor.

Hoxe, día 14 de Setembro de 2011, no 1º Consello Municipal da Muller do novo mandatoda, pídovos a liberdade para declarar que non quero nin quererei entrar na Real Academia Galega, así como amosar a miña desculpa ante todas as institucións e persoas que me apoiaron.

Reitero as grazas e ofrezo a miña solidariedade e o afecto de sempre.

María Xosé Queizán

Premios Xerais 2011, as entrevistas

/en , , , /por


Blogaliza.tv realizou unha magnífica cobertura dos Premios Xerais 2011. No blog de Xerais podemos atopar todas as entrevistas que Alfredo Ferreiro fixo aos gañadores, membros do xurados e algúns dos asistentes. Un material documental ben interesante.

Eis a relación e os seus enlaces: